________________
સાચી ઇચ્છા એ લાયકાત ]
૨૫૮
આ સૂચવે છે કે દિલમાં આવી પ્રશસ્ત મહાવીર ભગવાનને નડેલા ઉપસર્ગ ઉપજિજ્ઞાસાઓ લાવવી હોય તે પહેલા દિલમાંથી દ્રા સાંભળ્યા. ત્યાં મનને જિજ્ઞાસા થાય કે તુચ્છ અધમ જિજ્ઞાસાઓ કાઢી નાખી દિલને “પ્રભુએ એ શી રીતે સહન કર્યા હશે? મનમાં ખાલી બનાવે. તે પછી એમાં આ ઉમદા શી ભાવના ને કેવી વિચારસરણી રાખી હશે?” જિજ્ઞાસાઓને જગા મળે. મગજમાં એહિક સાથે તીવ્ર ઝંખના થાય કે “મને પણ કયારે વૈષયિક સુખની જિજ્ઞાસાઓ ને લાલસાઓ ભરી આવા ઉપદ્રમાં ભગવાનના જેવી સમતા હોય ત્યાં ધ્યાનાદિ ચગની જિજ્ઞાસા શાની ઊઠે કે સમાધિ રહે. હું પણ એ ક્યારે આનંદથી વેઠું? રહે? અલબત દુન્યવી જિજ્ઞાસાઓ અને લાલ વસ્તુની તીવ્ર ઈચ્છા કરે તો તમને સાઓ કાઢી નાખવા ગેડી મહેનત પડે; પરંતુ એની લાયકાત મળે છે.
એ દુન્યવી બાહ્ય વિષય-ધન માલ વગે- અંગ્રેજીમાં કહે છે, you desire and રેથી નીપજતા ભયંકર અપાયે(અનર્થો)નું you deserve, તમે ઇચ્છો અને તમે લાયક દર્શન કરાય તો એની જિજ્ઞાસાઓ પડતી બને છે. માટે જ મૂકવાનું સરળ છે,
મેક્ષની લાયકાત આ છે કે મોક્ષની દુન્યવી વિષયે ધન-માલ વગેરે બધું તીવ્ર ઇચ્છા થાય. આત્માને માટે બાહ્ય છે,
અભવ્યને મેક્ષની ઈચ્છા જ નથી થતી, બાહ્ય ઉપભોગ તે પછી, પણ બાહ્યનાં તે એ મોક્ષ પામવાને લાયક જ નથી. આપણે દશન કે સ્મરણમાત્રમાં ય જીવને શું મળે પણ મેક્ષની ઈચ્છાને દાવ રાખતા પહેલાં આ છે? આત્માનું વિસ્મરણ ને બાહ્યના કચરા જેવું જોઈશે કે “આપણને શું મેક્ષની ખરેજ મગજમાં ઘાલવાનું ને બાહ્યના રાગનાં ખર ઈચ્છા છે?” ઝેર પીવાનું થાય છે. એના સંસ્કાર જીવને મેક્ષની ખરેખર ઈચ્છા એટલે જન્મપરભવે બાહ્યમાં જ ભટકતો રાખે છે, ને બાહાની મરણ, કર્મ, રાગદ્વેષ-મેહ, દુન્યવી જિજ્ઞાસા અને બાહાનાં દર્શન અહીં પણ રાગા- સુખ-દુ:ખ-ખાનપાન-માન-અપમાન-દુન્યવી દિથી મનને વધુ મલિન કરે છે. માટે જ આ પદાર્થો-પૈસા-પરિવાર-પ્રતિષ્ઠા વગેરે સર્વ વાત છે કે
બંધનથી છૂટકારાની ઈચ્છા છે? મનનું પ્રક્ષાલન કરવું હોય તો
છે આ ઇચ્છા? એ જે હોય તે શું એ
બંધનોમાં દિલને વ્યાકુળતા બેચેની છે? એમાં જિજ્ઞાસાઓ બદલો.
જાહેરજલાલી નહિ, પણ હેળી દેખાય છે? બાદ્યની જિજ્ઞાસાઓ પડતી મૂકે. નહિતર પિસા કમાયા, પરિવારે હસીને બોલાવ્યા, મેવા બાહ્ય દુન્યવી વસ્તુ કે દુન્યવી બાબતની જિજ્ઞા- મિઠાઈ ખાવાના આવ્યા, ત્યાં વ્યાકુળતા બેચેની સાથી મનમાં ને આત્મામાં કચરો પિઠા વિના છે? હોળી દેખાય છે? ત્યાં તો હૈયે ભારે રહેશે નહિ. માટે એ પડતી મૂકી ઊંચી ઊંચી ઠંડક લાગે છે! જાહોજલાલી દેખાય છે ! તે સાધનાઓ અને અનુષ્કાની જિજ્ઞાસાઓ મનમાં પછી એ બંધનથી છૂટકારે ક્યાં ગમ્યો? રમતી રાખે, તે પણ લાલસા સાથે કે “મને મોક્ષની સાચી ઈચ્છા હોય તે એની એ કેમ મળે?” એમ જોરદાર અભિલાષા હોય. લાયકાત શી રીતે આવે ? આ રીતે, કે સાચી દા. ત.
ઈચ્છા પછી એના ઉપાયની જિજ્ઞાસા થાય,
