________________
[ ગદષ્ટિ સમુચ્ચય વ્યાખ્યાને-ભાગ ૨
બાકી આ વિના કોરા શુષ્ક આત્મદર્શનની નની સાથે હૈયામાં આત્માના ભયંકર અહિતરૂપ જે વાત કરે છે, તે બિચારા ભીંત ભૂલે છે! લક્ષ્મી, કારખાનું વગેરે પ્રત્યે રહેલી હુંફ, કેમકે એક બાજુ એવી વાત કરવી છે કે હું આકર્ષણ, આદરભાવ એવું બોલાવે છે. માટે
જ બે કલાક ધ્યાનમાં બેસું છું, ને આત્માનું એવા શુષ્ક અને બનાવટી આત્મદર્શનની વાતમાં ધ્યાન કરું છું, અને હવે મને આત્મ-દર્શન લેભાઈ જવા જેવું નથી. પણ જૈનશાસન થાય છે,” ને બીજી બાજુ આત્માને ખતરનાક ગણિમાં જેવા દર્શનનું વર્ણન કરે છે, એને ધન-વિષ-પરિવાર માનપ્રતિષ્ઠા વગેરે પર અભ્યાસ કરવા જેવા છે. કરવાનું આ છે – હયામાં આકર્ષણ એટલું જ ઊભું છે, કેઈ એના ધન-માલ-મિલકત, મનગમતા વિષયે, અને તરફ એવી ગ્લાનિ નફરત કે અકળામણ નથી, પત્ની-પુત્રાદિ પરિવાર વગેરે એ આત્મામાં પળે તે પછી એણે આત્માનું શું દર્શન કર્યું ? પળે રાગનું ઝેર જ નાખનારા છે, તો એ બધામાં
એવા શુષ્ક બનાવટી આત્મદર્શનવાળો ભયંકર અનર્થનાં દર્શન કરે, દર્શન પણ કંપાકદાચ કારખાના માલિક હશે, તો એના રીવાળું કરે, કે “અરરર ! આ બધા જમેલાના હૈયામાં એને કશે વલોપાત નહિ હોય કે પળેપળના રાગના ઝેર ઉપર મારે સમયે સમયે
હાય ! આ ષટૂકાય જેને કચ્ચરઘાણ કાઢતું કેવા ઢગલો પાપના બંધ અને રાગના અશુભ કારખાનું મે કયાં ઉભું કર્યું ! હવે એ યાવચંદ્ર અનુબંધ બાંધ્યા કરવાના ! મારુ ભવિષ્ય કેવું દિવાકર ચાલ્યા કરીને જીવેની કેવી કાયમી દુઃખદ!” પહેલું જે અહિતકર પદાર્થ–પ્રવૃત્તિમાં સંહારભૂમિ બનશે !” ના, આ કશે વલે. આ દર્શન થશે, તે જ પછી હિતકર તત્વ પાત નહિ.
દેવાધિદેવ અરિહંત પરમાત્મા, સદ્ગુરુઓ અને જ્યાં વિપુલ સ્થલ–સૂક્ષ્મ જીવોની હિંસા દાનાદિ ધર્મમાં આત્માના મહાન ઉદયનાં દર્શન પ્રત્યે ગ્લાનિ નહિ, ત્યાં આત્મ-દર્શન કેવું? થશે, દર્શન પણ “અહો ! આ મારા કેવા
કદાચ અંતકાળે કારખાનું છોકરાને ભળાવી તારણહાર ! કેવા મને સદ્ગતિ સજીવન અને દઈ પોતે જાત માટે એને શિરાવે, તો તે
2 અંતે મોક્ષને અપાવનાર !” એમ અહોભાવ પણ ઉપર છલકું, કિન્તુ હિંસા પ્રત્યેના કારમા અને રોમાંચક આલ્હાદના અનુભવ સાથે થશે. વાપાતવાળું નહિ કેમકે ધારો કે એ જ વખતે જીવને અનાદિના અધઃપતનમાંથી ઉદ્ધાર શાણે છોકરો છે એમ કહી દે કે “ બાપુજી આ હિતાહિતના ને આ હેય-ઉપાદેયનાં મારે આ પાપકારખાનું જોઈતું નથી, તમે એને હૃદયભેદી દર્શનથી શરુ થાય છે; વેચી નાખી પેસા કરી લી, નહિતર તમારી એ જ સાચા આત્મદર્શનની શરૂઆત છે, પછી હું તો ભલે ને કરેડનું કારખાનું પણ યોગદષ્ટિના વિકાસમાં આ દર્શનને વિકાસ ૫૦ લાખ રોકડા મળતા હશે તે, એટલામાં સાધવાને છે. પહેલી મિત્ર-દષ્ટિમાં એ મંદ ય ફટકારી નાખવાને" તે એ વખતે પેલે અપષ્ટ દર્શન હોય છે, અને બીજી તારાદષ્ટિમાં વોસિરાવનારો બાપ શું કહેવાને? આવું જ કાંઈક સ્પષ્ટ દર્શન હોય છે. કાંઈક કે “ભાઈ! એવી મૂર્ખાઈ ન કરીશ, મેં કેટલી મહેનત અને કેટલી રકમ ઘાલીને આ
પહેલી દષ્ટિમાં આ દર્શનને પ્રભાવ એ
પડ્યો કે જીવનમાં અહિંસાદિ પાંચ યમ આવે આ ઊભું કરી વિકસાવ્યું છે? એને ખ્યાલ કર.”
છે, જે ઈચ્છાગ, પ્રવૃત્તિયેગ વગેરે ચાર આ કેણ બોલાવે છે? શુષ્ક આત્મ-દર્શન કક્ષામાં વિકાસ પામતા હોય છે ત્યારે બીજી
