Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 05 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 324

भगवतीसूत्रे योगनिमित्तशातावेदनीयकर्म कारणक्रिया ऐपिथिकी क्रियोच्यते सा न भवतीति भावः, । अपि तु 'संपराइया किरिया कज्जई' सांपरायिकी क्रिया क्रियते भवति, जीवोपमर्दकत्वेन वैरानुषङ्गिकतयात्मदुष्कृतकारिभिरात्मभिः बध्यमानं कर्मत्याशयः। गौतमस्तत्र कारणं पृच्छति - ‘से केणटेणं ?' हे भदन्त ! तत् केनार्थेन एवमुच्यते यत् तथाविधस्य श्रमणस्य न ऐर्यापथिकी क्रिया भवति, अपि तु सांपरायिकी क्रिया भवतीति, भगवानाह-'गोयमा ! जस्स णं कोहबारहवें और तेरहवें गुणस्थानवर्ती उपशान्त मोहवाले क्षीणमोहवाले एवं केवली के होती है। यह क्रिया वहां केवल योग निमित्तक ही होती है- कषाय निमित्तक नहीं है क्यों कि कषाय अपना काम दशवें गुणस्थान तक ही करता है। वहां पर यह क्रिया केवल शातावेदनीय कर्म का कारण होती है। अतःउपयोग रहित अवस्था में प्रवृत्ति करनेवाले साधु को जब ऐर्यापथिकी क्रिया होती ही नहीं है तो ऐसी स्थितिमें उसके 'संपराइया किरिया कजई' सांपरायिक क्रिया ही होती है। अब गौतम इस विषय में प्रभु से कारण जानने की इच्छा से ऐसा पूछते है कि-'से केणटेणं' हे भदन्त ! ऐसा आप किस कारणसे कहते हैं ? अर्थात् तथाविध श्रमणके ऐापथिकी क्रिया नहीं होती है, किन्तु सांपरायिकी क्रिया होती है इस आपके कथनमें क्या कारण है ? इसके उत्तरमें प्रभु उनसे कहते हैं कि 'गोयमा' हे गौतम! 'जस्स णं कोहमाणमायालोभा वोच्छिन्ना' અગિયારમાં, બારમાં, અને તેમાં ગુણસ્થાને રહેલા ઉપશાન્ત મહિવાળા, ક્ષીણ મેહવાળા અને કેવલીને જ અપથિકી ક્રિયા લાગે છે. ત્યાં તે ક્રિયા કેવળ સાતવેદનીય કમરને કારણે થાય છે. ઉપગ રહિત અવસ્થામાં પ્રવૃત્તિ કરનાર સાધુ અર્યાપથિકી કિયા કરતા નથી પણ સાંપરાયિકી ક્રિયા જ કરે છે એટલે કે એવા સાધુને ઐયપથિકી (sit anती नया संपराइया किरिया कमाई' पाय सांपी या मागे छे. હવે તેનું કારણ જાણવાની જિજ્ઞાસાથી ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુને આ પ્રમાણે પ્રશ્ન પૂછે છે_ 'सेकेणद्रणं?" से लह-त! भा५ श प भामेव साधुने અયપથિકી ક્રિયા લાગતી નથી, પણ સાંપરયિકી ક્રિયા લાગે છે? એટલે કે એવા સાધુની ક્રિયાને અપથિકી ક્રિયા કેમ કહેતા નથી?
महापी२ प्रयासमा छ । 'गोयमा गौतम! 'जस्स ण कोह,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫