Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 05 Sthanakvasi

Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 645
________________

प्रमेयचन्द्रिका टीका श. ७ उ.७ सू.४ असंशिजीवादिनिरूपणम् ६२७ स्वादिविशेषणविशिष्टाः अकामनिकरणम्-अनिच्छापूर्वकं वेदनां वेदयन्ति इति वक्तव्यं स्यात् । तथा चानेन प्रश्नोत्तरालापकेन-ये खलु असंज्ञिनोऽमनस्काः पाणिनः सन्ति, ते मनसोऽभावात इच्छाशक्ति-ज्ञानशक्तिशून्यत्वेन अनिच्छापूर्वकम् अज्ञानप्रत्यय सुखदुःखरूपां वेदनां वेदयन्तीति फलितम् । गौतमः पृच्छति-अस्थि णं भंते ! पभू वि अकामनिकरणं वेयणं वेएति ?' हे भदन्त ! अस्ति सभवति खलु प्रभवोपि समनस्कत्वाद् यथावद्रूपादिज्ञाने समर्था अपि अकामनिकरणम् अनिच्छापूर्वकम् अज्ञानप्रत्ययं सुखदुःखरूपां वेदां वेदयन्ति ? छट्ठाय जाव वेयणं वेएतीति वत्तव्वं सिया' हां, गौतम ! जो ये असंज्ञी जीव पृथिवीकायिक, अपकायिक, तेजस्कायिक, वायुकायिक, वनस्पतिकायिक और संमृच्छिम ब्रसकायिक हैं ये सब के सब अनिच्छापूर्वक ही वेदनाका अनुभवन करते हैं ऐसा कहा जा सकता है। तथा च इस प्रश्नोत्तरालापक से यह फलित हुआ है कि जो असंज्ञी अमनस्क जीव हैं, वे मनके अभाव से इच्छा शक्ति एव ज्ञानशक्ति से शून्य होते हैं इसलिये अनिच्छापूर्वक अज्ञान अवस्था में हो सुखदुखरूप वेदनाका वेदन करते रहते हैं । गौतमस्वामी प्रभु से अब ऐसा पूछते हैं 'अस्थि णं भंते ! पभू वि अकामनिकरणं वेयणं वेएंति' हे भदन्त ? क्या यह बात भी संभवित हो सकती है कि जो प्राणी प्रभु समनस्क-मनसहित होते हैं और इसीलिये रूपादिके यथावत् ज्ञान करने में समर्थ होते हैं, वे भी अकामः निकरण अनिच्छापूर्वक अज्ञानअवस्थामें सुखदुःखका वेदन करते हैं ? वत्तव्वं सिया' 3 गौतम ! पृथ्वायि:, माथि, तw२४॥यि, वायुयि४, વનસ્પતિકાયિક, અને સમૃમિત્રસકાયિક, આ બધાં અસંજ્ઞી જીવો અનિચ્છાપૂર્વક જ વેદનાનું વેદન કરે છે, એમ કહી શકાય છે. વળી આ પ્રશ્નોત્તર આલાપક દ્વારા એ પણ ફલિન થાય છે કે અસંજ્ઞી (અમનસ્ક) જીવે છે, તેઓ મનના અભાવે ઈચ્છાશકિત અને જ્ઞાનશક્તિથી રહિત હોય છે. તેથી તેઓ અનિચ્છાપૂર્વક અજ્ઞાન અવસ્થામાં જ સુખ દુઃખરૂપ વેદનાનું વેદન કરે છે. હવે ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુને એવો પ્રશ્ન પૂછે છે કે 'अत्थिणं भंते ! पभू वि अकामनिकरणं वेयणं वेएंति ?' महन्त ! शु એવું સંભવી શકે છે કે છે જે સમર્થ હોય છે એટલે કે સંજ્ઞી ( મન સહિત ) હોય છે, અને તે કારણે રૂપાદિ સંબંધી ગ્ય જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાને સમર્થ હોય છે, તેઓ પણ અકામનિકરણ (અનિચ્છા પૂર્વક) અથવા અજાણ પણે સુખદુઃખનું વદન કરે છે?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫


Page Navigation
1 ... 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866