Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 05 Sthanakvasi

Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 664
________________

भगवतीसूत्रे शयः । तत्रैव प्रमाणमाह-एवं जहा 'रायप्पसेणइज्जे' एवं यथा राजप्रश्नीये राजप्रश्नीयमूत्रे विशालकाय-क्ष्मकाययोरात्मविषये समानत्वमुक्तं तथा अत्राऽपि बोध्यम्, तत्प्रकरणवक्तव्यतावधिमाह 'जाव खुड्डियं वा महालियं वा' में रहे, दोनों जगह वह प्रदेशोंकी अपेक्षा बराबर है ऐसा नहीं है कि हाथी के शरीरमें रहने पर जीव अपने पूर्ण प्रदेशोंसे रहता है
और क्षुद्रकायवाले कुन्थु के शरीर में वह कम प्रदेशों से रहता है । किन्तु जीवका स्वभाव संकोच विस्तारवाला है अतः वह जैसा आधार पाता है वहां पर “संकोचविस्ताराभ्यां प्रदीपवत्' के अनुसार अपने प्रदेशोंको संकुचित और विस्तृत कर रह जाता है। इससे यह बात सिद्ध हुई कि दोनोंका जीव तो बराबर है-पर शरीरमें ही विषमता है इस कथनके प्रमाणरूप में राजपनीय सूत्रको यहां उपस्थित किया गया है। वहां पर विशालकाय और सूक्ष्मकाय में रहनेवाले जीवके विषयमें समानता प्रकट की गई है। अतः जिस प्रकार से वहाँ जीव के विषय में समानता प्रकट की गई है उसी प्रकारसे यहां पर भी समानता जाननी चाहिये। उस प्रकरण की वक्तव्यता की अवधि कहां तक समझनी चाहिये तो इसके लिये 'जाव खुड्डियं या महालियं वा' इन पदोंको कहा गया है अर्थात् यहाँ तक जीव की समानता विषयक प्रकरण कहा गया है सो यहीं तक यह प्रकरण यहां पर ग्रहण करना चाहिये । यहां पर दीप कूटागार शालादिकके પ્રદેશની અપેક્ષાએ બરાબર જ છે. એવું નથી કે હાથીના શરીરમાં રહેતી વખતે તે પિતાના પૂર્ણ પ્રદેશથી રહેતે હેય છે અને શુદ્ર કાયવાળી કીડીના શરીરમાં ન્યૂન પ્રદેશથી રહેતો હોય છે. પરંતુ જીવને સ્વભાવ સંકુચન – વિસ્તરણવાળે છે, તેથી તેને જે माधार भने छे मा 'संकोच विस्ताराभ्याम प्रदीपवत' 4 यनानुसार पाताना પ્રદેશને સંકુચિત કરીને અથવા વિસ્તૃત કરીને રહી જાય છે. આ કથન દ્વારા એ વાત તે સિદ્ધ થાય છે કે બન્નેના જીવ બરાબર છે, પણ તેમનાં શરીરમાંજ અસમાનતા છે. આ કથનના પ્રમાણરૂપે અહીં “રાજપ્રશ્રીય સૂત્રને આધાર લેવામાં આવ્યા છે. તે સૂત્રમાં એ વિષયનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે કે વિશાળકાય અને સૂફમકામાં રહેનારા છવ સમાન હોય છે તે સૂત્રમાં જે રીતે જીવના વિષયમાં સમાનતા પ્રકટ કરવામાં આવી છે, એ જ પ્રમાણે અહીં પણ સમાનતા સમજવી. તે વક્તવ્યતા કયાં सुधी अड ४२वानी छ, ते सूत्रधारे "जाव खड़ियं वा महालियं वा" मा ५हो દ્વારા વ્યકત કરેલ છે, એટલે કે ત્યાં સુધીનું કથન જ અહીં ગ્રહણ કરવું જોઈએ.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫


Page Navigation
1 ... 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866