Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti


Previous | Next

Page 411
________________

प्रमेयचन्द्रिका टीका श. ७ उ. २ सु. ३ प्रत्याख्यानस्वरूपनिरूपणम् जीवाः, मूलगुणप्रत्याख्यानादित्रयवन्तो भवन्ति तथैव पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका मनुष्या अपि मूलगुणप्रत्याख्यानिनः, उत्तरगुणप्रत्याख्यानिनः, अप्रत्याख्वानिनश्च भवन्ति, किन्तु 'वानव्यन्तराः, ज्योतिषिकाः, वैमानिकाश्च देवाः TET नैरयिकाः केवलम् अप्रत्याख्यानिनो भवन्ति तथैव एतेपि केवलम् अप्रत्याख्यानिनो भवन्ति, नो मूलगुणप्रत्याख्यानिनः, न वा उत्तरगुणप्रत्याख्यानिनः इति भावः । इदमत्र बोध्यम् - मनुष्याः स्त्रियश्च मूलगुणोत्तरगुणप्रत्याख्यानिनः अमत्याख्यानिनश्च भवन्ति, पञ्चेन्द्रियतिर्यञ्चो देशत एव मूलगुणप्रत्याख्यानिनः, सर्वविर तेस्तेषामभावात् गौतमः पृच्छत्ति - 'पपसिणं भंते ! जीवाणं मूलगुणपच्चक्खाणीणं, उत्तरगुणपच्चक्रवाणीणं, अपच्चक्खाणीगं य, कयरे कयरेहिंतो जाब - विसेसाहिया बा ? ' हे भदन्त ! एतेषां खलु समुच्चयजीवानां यथासंभवं मूलगुणप्रत्याख्यानिनाम्, उत्तरगुणप्रत्याख्यानिनाम्, अप्रत्याख्यानिनां च मध्ये कतरे के के. कतरेभ्यः केभ्यः गुण प्रत्याख्यानी और अप्रत्याख्यानी होते हैं, उसी प्रकार से मनुष्य भी तीनों प्रत्याख्यानवाले होते हैं । परन्तु तिर्यच पंचेन्द्रिय देश से ही मूल गुण प्रत्याख्यानी होते हैं, क्यों कि उनको सर्वविरतिका अभाव होता है । 'बाणमंतर - जोइसिय-वेमाणिया जहा नेरहया' नैरयिक जैसे केवल एक अप्रत्याख्यान दशावाले होते हैं उसी प्रकार से वानव्यन्तर, ज्योतिष्क, और वैमानिक ये सब देव भी अमत्याख्यानी ही होते हैं। मनुष्याणियां तीनों प्रत्याख्यान वाली होती हैं तथा देवियाँ केवल एक अप्रत्याख्यानवाली ही होती हैं। गौतम प्रभुसे अब ऐसा पूछते हैं- (एएस णं भंते । जीवाणं मूलगुणपच्चक्खाणीणं, उत्तरगुणपच्चक्खाणीणं अपचપ્રત્યાખ્યાની, ઉત્તરગુણ પ્રત્યાખ્યાની અને અમત્યાખ્યાની હાય છે, પરન્તુ પંચેન્દ્રિય તિપ્રા દેશની અપેક્ષાએ જ (અંશત:) મૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની હોય છે, કારણ કે તેમાં સર્વ વિરતિને અભાવ હાય છે. ( वाणमंतर - जोइसिय- वेमाणिया जहा नेरइया' હે ગૌતમ ! વાનભ્યન્તરા, જયતિષ્કા અને વૈમાનિકા, નાસ્કાની જેમ અપ્રત્યાખ્યાની જ હોય છે, તે મૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની અને ઉત્તરગુણુ પ્રત્યાખ્યાની હાતા નથી. મનુષ્યજાતિની સ્ત્રીઓ મૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની, ઉત્તરગુણ પ્રત્યાખ્યાની અને અપ્રત્યાખ્યાની હાય છે. દેવી અત્યાખ્યાની જ હોય છે,
"
હવે ગૌતમ સ્વામી તેમના અપ મહત્વ વિષયક પ્રશ્નો પૂછે છે
"
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : પ
३९३
'एसि णं भंते! जीवाणं मूलगुणपचक्खाणीणं, उत्तरगुणपञ्चवखाप्पीणं, अपचक्रवाणीणं कयरे कयरे हिंतो जाय विसेसाहिया ?' हे लहन्त । यो भूतगुगु

Loading...

Page Navigation
1 ... 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866