Book Title: Padarth Prakash 26 Gunsthankramaroh
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032801/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArtha prakAza bhAga: 26 guNasthAnaimAroha - padArthasaMgraha tathA mULagAthA-vRtti che ke je , che ja - paramapUjya vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArthaprakAza bhAga 26 zrIratnazekharasUrijI viracita guNasthAnakramAroha padArthasaMgraha tathA mULagAthA-vRtti saMkalaka + saMpAdaka paramapUjya vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja prakAzaka saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa sthApaka - zrAddhavaryA mULIbena aMbAlAla zAha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAna) siddhAMtamahodadhi premasUrIzvarajI zrutasadana premakuMja, tulasIbAga sosAyaTI, parimala jaina upAzrayanI sAme, AnaMdamaMgala kompalekSa nI pAse, hIrAbAga krosIMga, AMbAvADI, amadA. dinezabhAI mo. 9824032436, yogezabhAI mo. 9974587879 pI.e. zAha velarsa 110, hIrApannA, hAjIalI, muMbaI-400016 phona : ra3522378, 23521108 akSayabhAI je. zAha aham enTaraprAijha, 20/48, jayamahala esTeTa, 7-9, bIje mALe, lohAracAla, bAdazAha kolDaDrIMka pAse, muMbaI-400OO2, mo. 86pa2555554 akSayabhAI je. zAha 506, padma epArTamenTa, jaina maMdiranI sAme, sarvodayanagara, muluMDa (pa.), muMbaI-400080. phona : 2pa674780, mo. 9594papapapa05 dilIpa rAjendrakumAra zAha 4, naMdita epArTamenTa, bhagavAna nagarano Tekaro, pAlaDI, amadAvAda-380 007, phona : 26670189 bAbubhAI saremalajI beDAvALA hIrA jaina sosAyaTI, siddhAcala baMgalojha, sAbaramatI, amadAvAda-380 005, mo. 9426585904 caMdrakAMtabhAI esa. saMghavI 6bI, azokA kompalekSa, pahelA garanALA pAse, pATaNa-384265, (u.gu.), phona : 02766-231603, mo. 9909468572, 7878868515 prathama AvRtti 0 nakala : 400 0 mUlya rU. 100/vIra saMvata 2545 0 vikrama saMvata 2075 0 I.sanuM 2018 TAipaseTiMga : virati grAphiksa, amadAvAda, mo. 85305 20629 mudraka : bAlArAma oNphaseTa, amadAvAda, mo. 9898034899 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divyavaMdanA paramapUjya siddhAMtamahodadhi AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA, paramapUjya vardhamAnataponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA ane paramapUjya samatAsAgara panyAsapravara zrI padmavijayajI mahArAjA A pUjyonA caraNomAM anaMtazaH vaMdanA | zubhAziSa paramapUjya siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA ane paramapUjya gurudeva vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI amadaSTi sadA amArI upara varasatI raho. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakArI upakAra tamAro kadIya na visarIe amArA kuTuMbamAMthI dIkSita thayela pa.pU. vairAgyadezanAdala AcAryadeva zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA pU. pravartinI zrI vasaMtaprabhAzrIjI mahArAja pU.sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI mahArAja pU. sAdhvIjI zrI divyayazAzrIjI mahArAja A pUjyonA caraNomAM bhAvabharI vaMdanA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( prakAzakIya) 'padArthaprakAza bhAga 26 - guNasthAnakamArohano padArthasaMgraha tathA mULagAthA-vRtti' prakAzita karatA Aje ame atyaMta AnaMda anubhavIe chIe. A graMthamAM cauda guNasthAnakonuM svarUpa saMkSepamAM khUba ja sarasa rIte samajAvAyuM che. pUjaya gurudevazrI vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjanA preraNA-mArgadarzana-AzIrvAda-parizramathI A pustaka prakAzita thaI rahyuM che. ame pUjya gurudevazrInA atyaMta RNI chIe. pagathiyA caDIne mahelamAM pahoMcAya che. tema cauda guNasthAnako caDIne mokSamAM pahoMcAya che. A cauda guNasthAnako para kramazaH caDIne ja jIva mokSamAM pahoMce che. te sivAya mokSamAM pahoMcavA mATeno bIjo koI mArga nathI. mATe cauda guNasthAnako para caDavuM ApaNA badhA mATe bahu ja Avazyaka che. te mATe cauda guNasthAnakonuM jJAna hovuM paNa khUba mahattvanuM che. A pustakanA mAdhyame ApaNe cauda guNasthAnakonuM svarUpa barAbara samajIe, ApaNe kyAM chIe te nakkI karIe, hajI keTaluM caDavAnuM bAkI che te vicArIe ane guNasthAnako para caDatA caDatA zIdhra moze pahoMcIe eja zubhAbhilASA. pUjaya gurudevazrIvaDe likhita-anuvAdita-saMkalita-prerita aneka pustako prakAzita karavAno suMdara lAbha AjasudhI amane maLyo che. bhaviSyamAM paNa pUjya gurudevazrI dvArA aneka pustako lakhAya, anuvAdita karAya, saMkalita karAya, prerita karAya ane temanuM prakAzana karavAno amUlya lAbha amane maLe evI paramakRpALu paramAtmAne prArthanA. saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa TrasTIo (1) dharaNendra aMbAlAla zAha (2) puMDarIka aMbAlAla zAha (3) mukeza baMsIlAla zAha (4) upendra tArAcaMda zAha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda pagathiyAnI yAtrA mAunTa evaresTanI Toce pahoMcavuM hajI saheluM che, pesiphika mahAsAgaranA taLiye pahoMcavuM hajI saheluM che, vimAnamAM besIne AkAzamAM dUra sudUra sudhI UDavuM hajI saheluM che, pRthvInI parikramA karavI paNa sahelI che, cauda rAjalokanA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhI pahoMcavuM paNa saheluM che, paNa cauda pagathiyA caDavA khUba agharA che. te cauda pagathiyA che cauda guNasthAnakonA. zatruMjaya ane giranAra para kalAka - be kalAkamAM ane sametazikhara para cAra-cha kalAkamAM caDI janArA ApaNe anAdikALathI rakhaDavA chatAM hajI keTalA pagathiyA (guNasthAnako) caDyA chIe te ApaNo AtmA ane jJAnIbhagavaMto jANe che. cauda guNasthAnakonI yAtrA e evI yAtrA che ke je karyA pachI bIjI koI yAtrA karavAnI bAkI rahetI nathI. cauda guNasthAnakonI yAtrA bhavabhramaNayAtrA para pUrNavirAma lagAvI de che. bIjI yAtrAomAM zarIrathI caDAya che. cauda guNasthAnakonI yAtrAmAM AtmAe caDavAnuM che. bIjI yAtrAomAM sagAnI ke mitronI sobata maLe che. cauda guNasthAnakonI yAtrA AtmAe ekalAe karavAnI che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI yAtrAomAM ekasAthe be-cAra pagathiyA caDI javAya che. cauda guNasthAnakonI yAtrAmAM eka-eka pagathiyuM caDatAM ghaNo samaya ke ghaNAM bhavo lAge che. bIjI yAtrAomAM caDIne UtarI javAnuM hoya che. cauda guNasthAnakonI yAtrAmAM mAtra caDavAnuM ja che. zikhare (mokSamAM) pahoMcyA pachI kyAreya UtaravAnuM nathI. jo AtmA satata zubhabhAvomAM ramaNatA kare to cauda guNasthAnakonI agharI lAgatI yAtrA paNa sahelI banI jAya che. jo AtmA azubhabhAvomAM ja mazagUla rahe to eka pagathiyuM paNa caDavuM muzkela nahIM azakya banI jAya che. manuSyabhava pAmIne ApaNe cauda guNasthAnakonI yAtrA karavAnI che. yAtrA karavA jatA pahelA ApaNe yAtrA saMbaMdhI mAhiti-mArgadarzana meLavI laIe chIe. "guNasthAnakramAroha" e cauda guNasthAnakonI yAtrA mATeno mArgadarzaka grantha che. eka guNathI bIjA guNanI prApti rUpa vizrAmasthAna te guNasthAnaka. mANasa nisaraNI dvArA nIcethI upara caDe che. tema jIva gaNazreNi dvArA saMsAramAMthI mokSe jAya che. nisaraNImAM pagathiyA para paga mUkIne upara caDavAnuM hoya che. guNazreNimAM guNasthAnako para caDIne upara javAnuM hoya che. guNasthAnako cauda che. temanA nAmo ane saMkSiptasvarUpa A pramANe che - (1) mithyAtva guNasthAnaka - jinavacana para zraddhA vinAnA jIvonuM guNasthAnaka. sAsvAdana samyagudRSTi guNasthAnaka - jema khIranuM bhojana karela manuSya tenA vamana vakhate tenA kaMIka svAdane anubhave che tema pathamikasamyakatvathI paDato jIva A guNasthAnake tenA kaMIka svAdane anubhave che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) mizra guNasthAnaka - sarva kahelA dharma ane asarvajJa kahelA dharma banne upara samAna buddhi hovAthI zraddhA hovI te mizraguNasthAnaka. (4) aviratasamyaguSTi guNasthAnaka - jinavacana para zraddhAvALA ane virati vinAnA jIvonuM guNasthAnaka. virati = pratijJApUrvaka pApano tyAga. (5) dezavirati guNasthAnaka - AMzika virativALA jIvonuM guNasthAnaka. (6) pramattasaMyata guNasthAnaka - pramAdavALA ane saMpUrNavirativALA jIvonuM guNasthAnaka. (7) apramattasaMyata guNasthAnaka - pramAda vinAnA muninuM guNasthAnaka. (8) apUrvakaraNa guNasthAnaka - apUrva AtmaguNonI prApti thavAthI apUrva parama AnaMdarUpa pariNAma thavA rUpa guNasthAnaka. ahIMthI upazamazreNi kSapakazreNinI zarUAta thAya che. (9) anivRttikaraNa guNasthAnaka nizcala ekAgra dhyAnapariNAmarUpa bhAvonI nivRtti vinAnA ane bAdara kaSAyavALA jIvonuM guNasthAnaka. (10) sUkSmasaMparAya guNasthAnaka - mAtra sUkSma saMjavalana lobha kaSAyanA udayavALA jIvonuM guNasthAnaka. (11) upazAMtamoha guNasthAnaka - mohanIyakarmanA saMpUrNa upazama (udayano abhAva)vALA jIvonuM guNasthAnaka. (12) kSaNamoha guNasthAnaka - mohanIya karmanA saMpUrNa kSayavALA jIvonuM guNasthAnaka. (13) sayogI kevaLI guNasthAnaka - cAra ghAtI karmono kSaya thayo hovAthI kevaLajJAna-kevaLadarzanavALA ane traNa yogavALA sarvajJa bhagavaMtonuM guNasthAnaka. (14) ayogI kevaLI guNasthAnaka - yoga vinAnA kevaLInuM guNasthAnaka. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNasthAnakonuM vizeSa svarUpa to A graMthanA avagAhana dvArA jaNAze. jIva A cauda guNasthAnako upara kramazaH caDe che. tene guNasthAnakamAroha kahevAya che. A graMthamAM tenuM varNana karAyuM hovAthI A graMthanuM nAma guNasthAnakramAroha rAkhyuM che. guNasthAnako upara jIva be rIte caDe che - upazamazreNIthI - temAM jIva karmone upazamAvato = dabAvato = thoDA samaya sudhI udaya na thAya tevA karato caDe che. upazamazreNithI caDato jIva agyAramAM guNasthAnakathI avazya paDe che ane tene karmono udaya cAlu thaI jAya che. (2) kSapakazreNithI - temAM jIva karmono kSaya karato karato caDe che. temAM agyAramuM guNasthAnaka AvatuM nathI. dasamA guNasthAnake mohanIya karmano kSaya karIne jIva sIdho bAramA guNasthAnake jAya che. caudamA guNasthAnakane aMte badhA karmono kSaya karIne jIva mokSe jAya che. karmagraMtha, tattvArtha, pravacanasAroddhAra, lokaprakAza vagere graMthomAM paNa cauda guNasthAnakonuM svarUpa batAvAyuM che. chatAM guNasthAnakamArohamAM karAyelA tenA varNananI amuka vizeSatAo che je nIce batAvI che - (1) karmagraMtha vageremAM badhA prakAranA mithyAtvane mithyAtva guNasthAnaka kahyuM che. yogabiMdu, yogadRSTisamuccaya vagere adhyAtmagraMthomAM viziSTa mithyAtvane ja mithyAtvaguNasthAnaka kahyuM che. tenA AdhAre prastuta graMthamAM paNa vyakta mithyAtvane ja mithyAtva guNasthAnaka kahyuM che. karmagraMtha vageremAM kahyuM che ke, "jinavacana para zraddhA ke azraddhA na hovI te mizra guNasthAnaka che. prastuta graMthamAM kahyuM che ke, "sarva kahelA dharma ane asarvajJa kahelA dharma banne upara zraddhA hovI te mizraguNasthAnaka che." (3) jaghanya-madhyama-utkRSTa rUpa traNa prakAranI dezavirati. (2) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 (4) pramattasaMyata guNasthAnake nirAlaMbana dharmadhyAnarUpa utkRSTa dharmadhyAna na hoya. (5) prAraMbhakataSThi-niSpanna rUpa traNa prakAranA yogIo. (6) apramatta guNasthAnake vyavahArakriyArUpa cha Avazyako hotA nathI, kemake satata saddhayAna hovAthI svAbhAvika nirmaLatA hoya che. A guNasthAnake nizcayarUpa cha Avazyako hoya che, kemake te AtmAnA guNosvarUpa che. (7) upazamazreNi mAMDanAra mokSamAM javAne yogya zI rIte hoya? (8) dhyAtAnuM svarUpa. (9) pUraka-recaka-kuMbhaka-traNa prakAranA prANAyAma (10) AThamA guNasthAnake zukladhyAnano pahelo pAyo. (11) caudamA guNasthAnake sUkSma kAyayoga hoya to ayogIpaNuM zI rIte ghaTe? ane na hoya to dhyAna zI rIte ghaTe ? (12) siddhonA ATha guNo. Ama aneka vizeSatAothI A graMtha viziSTa che. temaNe vRtti paNa racI che. teo vikramanI 14mI sadInA uttarArdhamAM ane 15mI sadInA pUrvArdhamAM thayA. teo bRhasthanA hatA. A bRhadgaccha ja pachIthI zrIjagaccandrasUrijIne "tapA' biruda maLavAthI tapAgaccha tarIke prasiddha thayo. zrIratnazekharasUrijI zrIvajasenasUrijInA ziSya zrIhematilakasUrijInA ziSya hatA. temanA ziSya zrIhemacandrasUrijI hatA. zrIratnazekharasUrijIe zrIpAlacaritra, laghukSetrasamAsa mULa-vRtti, guruguNaSatrizataSatrizikA mULa-vRtti vagere aneka upayogI graMthonI racanA karI che. guNasthAnakamAroha graMtha saMskRta bhASAmAM racAyo che. temAM 136 anuSTram zloko che. vRtti saMskRta bhASAmAM racAI che. vRttimAM graMthakArazrIe bhinna-bhinna Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 graMthonA 91 jeTalA zAstrapATho TAMkyA che. A zAstrapATho temaNe 30thI vadhu graMthomAMthI lIdhA che. ghaNA zAstrapAThonA mULagraMtho zodhI zakAyA nathI. mULagraMtha ane vRttinI racanA ekadama saraLa bhASAmAM thaI che. tethI vRtti sahita graMthanA padArtho sahelAIthI samajAI jAya che. chellI gAthAmAM graMthakArazrI kahe che ke temaNe A graMthamAM pote banAvelA navA zloko mUkyA nathI, paNa zrutasamudramAMthI pUrvamaharSionI sUktiorUpI nAvaDI vaDe temaNe A graMthano uddhAra karyo che. tethI A graMthamAM temaNe prAya: pUrvamaharSioe racelA zloko ja mUkayA che. saTIka A graMthanuM saMzodhana-saMpAdana varSo pUrve pUjya AgamavizArada zrIsAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAje karyuM hatuM. te zeTha devacaMda lAlabhAI jainapustakoddhAra taraphathI zAha nagInabhAI ghelAbhAI jhaverIe vi.saM. 1972mAM prakAzita karyuM hatuM. pUrvaprakAzaka ane pUrvasaMzodhakasaMpAdakazrInuM ame kRtajJabhAve smaraNa karIe chIe. guNasthAnakramAroha mULa ane vRttinA mudraNamAM muni yazaratnavijayajI saMpAdita pustaka paNa upayogI thayuM che. prAkRtazAstrapAThonI chAyA temAMthI ja lIdhI che. temane paNa dhanyavAda ApIe chIe. A pustakamAM A graMthanA padArtho saMkSepamAM ane saraLa zailImAM varNavyA che. jarUra paDe tyAM koThAo dvArA padArtho spaSTa karyA che. tethI A pustakanA mAdhyame sahu koI cauda guNasthAnakonuM svarUpa khUba ja sahelAIthI samajI zakaze. zAstrapATho bolDa TAIpamAM mUkyA che jethI te TIkA karatA judA tarI Ave. zAstrapAThonA bolDa TAIpo mULagAthAnA bolDa TAIpo karatA nAnA rAkhyA che jethI banne vacceno bheda sahelAIthI jANI zakAya. vRttimAM AvatA mULagAthAnA zabdo paNa bolDa TAIpamAM mUkyA che jethI vRtti vAMcatI vakhate mULagAthAnuM anusaMdhAna sahelAIthI thaI zake. A pustakamAM zarUAtamAM padArthasaMgraha rajU karyo che. tyArabAda mULagraMtha ane vRtti rajU karyA che. tyAra pachI cauda pariziSTo mUkyA che. temAM pahelA ATha pariziSTomAM kramazaH A pustakamAM TUMkamAM lakhela karmaprakRtiono vistAra, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrAvakanA 21 guNo, zrAvakanA 35 guNo, zrAvakanA 12 vrato, zrAvakanI 11 pratimAo, tIrthakaranA 34 atizayo, sAta prakAranA samuddhAto ane yoganA ATha aMgonuM varNana karAyuM che. vRttimAM A viSayono mAtra nAmollekha karAyo che, varNana karAyuM nathI. tethI anya granthomAMthI A viSayonuM varNana saMkalita karIne pariziSTarUpe mUkyuM che. tyArapachInA cha pariziSTomAM kramazaH A graMthanI mULagAthAonI sUci, mULagAthAonI akArAdikrame sUci, TIkAmAM AvatA zAstrapAThonI sUci, TIkAmAM AvatA zAstrapAThonA mULagraMthonI sUci, TIkAmAM AvatA dRSTAMtonI sUci ane TIkAmAM AvatA vizeSanAmonI sUci mUkAI che. Ama padArthasaMgraha ane 14 pariziSTo dvArA A graMthane suzobhita karavAno prayatna karyo che. paramAtmA ane gurudevonI kRpAnA baLe A pustakanuM saMkalana-saMpAdana thayuM che. te pUjayonA caraNomAM kRtajJatApUrvaka vaMdana karIe chIe. sahu koI A pustakanA abhyAsa dvArA cauda guNasthAnakonuM sAcuM svarUpa jANe, pote kayA guNasthAnake che te jANe, keTalA-kayA-kevA guNasthAnakoe caDavAnuM bAkI che te jANe, zIdhra bAkInA guNasthAnako upara caDe ane vahelI take muktine vare e ja zubhecchA. A pustakamAM parama pavitra jinAjJAviruddha kaMI paNa lakhAyuM hoya to tenI trividha trividha kSamA yAcIe chIe ane bahuzratone te sudhAravA vinaMti karIe chIe. caitra suda 5, vi.saM. 2075, - zrI prema-bhuvanabhAnusUripaMkaja sosAyaTI, amadAvAda paM. padmavijayajI vinaya AcArya vijaya hemacaMdrasUri Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 3 pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA dvArA likhita-saMpAdita-saMkalita-prerita graMthonI sUci 1. adhyAtmayogI kalApUrNasUri arihaMtanI vANI haiye samANI (bhAga-1) arihaMtanI vANI haiye samANI (bhAga-2) arihaMtanI vANI haiye samANI (bhAga-3) AInya RSabha jinarAja muja Aja dina ati bhalo 7. kAma subhaTa gayo hArI 8. guru dIvo, guru devatA 9. gurunI zIkhaDI, amRtanI velaDI (bhAga-1) 10. gurunI zIkhaDI, amRtanI velaDI (bhAga-2) 11. cAturmAsika ane jIvananA niyamo 12. citkAra 13. jayatihuaNa stotra sAthe 14. jaya vIyarAya 15. tIrtha-tIrthAdhipati 16. trilokatIrthavaMdanA 17. dharmAcAryabahumAnakulaka sAthe 18. namokAra eka vibhAvanA 19. naraka du:kha vedanA bhArI 20. navakAra jApa abhiyAna 21. nemi dezanA paMcasUtra (prathamasUtra sAnuvAda) 23. paMcasUtranuM parizIlana 24. padArthaprakAza bhAga-1 (jIvavicAra-navatattva) 25. padArthaprakAza bhAga-2 (daMDaka-laghusaMgrahaNi) 26. padArthaprakAza bhAga-3 (pahelo-bIjo karmagraMtha) 27. padArthaprakAza bhAga-4 (trIjo-cotho karmagraMtha) 22. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 31. 28. padArthaprakAza bhAga-5 (traNa bhASya) 29. padArthaprakAza bhAga-6 (pAMcamo karmagraMtha) 30. padArthaprakAza bhAga-7 (chaThTho karmagraMtha) padArthaprakAza bhAga-8 (bRhatsaMgrahaNi) 32. padArthaprakAza bhAga-9 (bRhaetrasamAsa+laghukSetrasamAsa) 33. padArthaprakAza bhAga-10 (karmaprakRti-baMdhanakaraNa) 34. padArthaprakAza bhAga-11 (karmaprakRti-saMkramakaraNa, udvartanAkaraNa, apavartanAkaraNa) 35. padArthaprakAza bhAga-12 (karmaprakRti-udIraNAkaraNa, upazamanAkaraNa, nidhattikaraNa, nikAcanAkaraNa) padArthaprakAza bhAga-13 (karmaprakRti-udayAdhikAra, sattAdhikAra) 37. padArthaprakAza bhAga-14 (zrImullakabhavAvaliprakaraNa, zrIsiddhadaMDikAstava, zrIyonistava ane zrIlokanAliddhAtrizikA) 38. padArthaprakAza bhAga-15 (zrIkAyasthitistotra, zrIlaghualpabadutva, zrIdeha sthitistava, zrIkAlasaptatikA prakaraNa, zrIvicArapaMcAzikA, zrIpudgala parAvartastotra, zrIaMgulasattarI, zrIsamavasaraNastava) 39, padArthaprakAza bhAga-16 (tattvArtha) 40. padArthaprakAza bhAga-17 (zrIzrAvakavratabhaMgaprakaraNa ane zrIgAMgeyabhaMgaprakaraNa) 41. padArthaprakAza bhAga-18 (zrIsiddhaprAbhRta ane zrIsiddhapaMcAzikA) 42. padArthaprakAza bhAga-19 (saMskRta niyamAvalI) 43. padArthaprakAza bhAga 20 (vicArasapratikA) 44. padArthaprakAza bhAga 21 (guruguNaSatrizatpatrizikA) 45. padArthaprakAza bhAga 22 (yatidinacaryA). 46. padArthaprakAza bhAga 23 (pravacanasAroddhAra bhAga-1) 47. padArthaprakAza bhAga 24 (pravacanasAroddhAra bhAga-2) 48. padArthaprakAza bhAga ra5 (maMDalaprakaraNa) 49. parama prArthanA 50. pUrvajonI apUrva sAdhanA (mULa) 51. pUrvajonI apUrva sAdhanA (sAnuvAda) 52. pratikAra 53. prabhu tuja vacana atibhaluM (bhAga-1) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 * - * * = * ) * 54. prabhu tuja vacana atibhaluM (bhAga-2) 55. prabhudarzana sukha saMpadA pada, premaprabhA (bhAga-1) 57. premaprabhA (bhAga-2) 58. baMdhanathI mukti tarapha 59. brahmacaryasamAdhi 60. brahmavaibhava bhaktimAM bhIMjANA 62. bhAve bhajo arihaMtane manonuzAsana 64. mahAvidehanA saMta bhAratamAM 65. muktinuM maMgala dvArA 6. ratnakukSI mAtA pAhiNI 67. ratnanidhi 68. rasathALa (bhAga-1) rasathALa (bhAga-2) 70. rasathALa (bhAga-3) 71. rasathALa (bhAga-4) 72. lakSmI-sarasvatI saMvAda 73. vimala stuti 74. vIza viharamAna jina sacitra 75. vIza viharamAna jina pUjA 76. vedanA-saMvedanA 77. vairAgyazataka, indriyaparAjayazatakAdi sAnuvAda 78. zuddhi (bhava-AlocanA) 79. zrI sImaMdharasvAmInI ArAdhanA 80. satI sonala 81. samatAmahodadhi mahAkAvya 82. samatAsAgara (nAnI) 68. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 83. samatAsAgaracaritam (gadya) (saMskRta) 84. samAdhisAra 85. sambodhasudhA 86. sAdhutAno ujAsa 87. sAttvikatAno teja sitAro 88. siddhAMta mahodadhi premasUrIzvarAH (saMskRta) 89. sUktisudhA 90. sumatisudhA 91. saMvAdasudhA 92. stavanA A Shining Star of Spirituality 94. Padartha Prakash Part-1 64. Pahini-A Gem-womb Mother 96. Sangrahani Sutra hemadIpa hemAMjali uparokta pustakomAMthI koIpaNa pustakanI pUjaya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone tathA zrAvaka-zrAvikAone jarUra hoya to amane jANa karazo. 98. potAnA AtmAnI ciMtA karavI te uttama che. mohanI (sAMsArika strI, dhana vagerenI) ciMtA karavI te madhyama che. kAma viSayanI ciMtA karavI te adhama che. paranI ciMtA karavI te adhamAdhama che. mAkhI ghAne icche che, rAjA dhanane icche che, nIca jhaghaDAne icche che, sAdhu zAntine icche che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnA naM. 1-62 viSayAnukrama ka. viSaya A guNasthAnakramArohano padArthasaMgraha. 1. viSaya, maMgaLa. 2. mohanIyakarmanI mukhyatA. 3. paheluM mithyAtva guNasthAnaka. 4. vyakta mithyAtva. 5. avyakta mithyAtva. 6. bIjuM sAsvAdana guNasthAnaka. 7. be prakAranuM aupathamika samyakatva. 8. trIjuM mizra guNasthAnaka. 9. cothuM aviratasamyadRSTi guNasthAnaka. 10. samyakatvanA pAMca lakSaNo. 11. traNa karo. 12. traNa musApharonuM daSTAMta. 13. kIDInuM dRSTAMta. 14. kSAyopathamika sabhyatva. 15. kSAyika samyakta. 16. aviratasamyagRSTi guNasthAnake rahelA jIvanuM kRtya. 17. pAMcamuM dezavirati guNasthAnaka. 18. traNa prakAranI dezavirati, 19. cAra prakAranuM ArtadhyAna. * 2 2 2 & le che 8 8 8 A A n m 4 0 0 0 - - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 8 kra. viSaya pAnA naM. 20. cAra prakAranuM raudradhyAna. 21. chaThuM pramattasaMyata guNasthAnaka. 22. cAra prakAranuM dharmadhyAna. 23. pramattasaMyata guNasthAnake nirAlaMbana dharmadhyAna na ja hoya. 24. miSTAnna khAvA icchanArAnuM dRSTAMta. 25. pUrvenA mahApuruSoe nirAlaMbana dhyAnanA mAtra manoratho ja karyA hatA. 26. sAtamuM apramattasaMyata guNasthAnaka. 27. traNa prakAranA yogIo. 28. dharmadhyAnanA traNa rIte cAra-cAra prakAra. 29. dravyatIrtha, bhAvatIrtha. 30. AThamuM apUrvakaraNa guNasthAnaka. 31. navamuM anivRtti guNasthAnaka. 32. dasamuM sUkSmasaMparAya guNasthAnaka. 33. agyAramuM upazAntamoha guNasthAnaka. 34. bAramuM kSINamola guNasthAnaka. 35. upazamazreNi. 36. kayA saMghayaNavALo kayA devaloka sudhI jAya? 37. upazamazreNi mAMDanAra mokSamAM javAne yogya zI rIte hoya ? 38. upazamazreNithI patana. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 pAnA naM. 26 2 2 8 33 34 kra. viSaya 39. upazamazreNino krama. 40. kSapakazreNi. 41. kSapakazreNimAM apUrvakaraNa guNasthAnaka. 42. dhyAtAnuM svarUpa. 43. yogasiddhinA cha upAyo. 44. pUrakaprANAyAma. 45. recakaprANAyAma. 46. kumbhakadhyAna (kumbhakaprANAyAma). 47. zukladhyAnano pahelo pAyo. 48. kSapakazreNimAM anivRttikaraNa guNasthAnaka. 49, kSapakazreNimAM sUkSmasaMparAya guNasthAnaka. 50. kSapakazreNimAM kSINamoha guNasthAnaka. 51. kSapakazreNino krama. 52. guphaladhyAnano bIjo pAyo. 53. kayuM zukladhyAna kayA yogamAM rahela jIva kare ? 54. cothAthI bAramA guNasthAnaka sudhImAM kSaya thayelI 63 prakRtio. 55. teramuM sayogI kevaLI guNasthAnaka. 56. vIsa sthAno. 57. tIrthakaranA 34 atizayo. 58. tIrthakaranA ATha prAtihAryo. 35. 35 3pa. 6 36 39. 42. 4 2. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ) kra. viSaya pAnA naM. 43 44 44 45 45. 47 40 pa9. sAta prakAranA samuddhAta. 60. kevaLI samudraghAta. 61. samuddhAtano kALa. 62. zukladhyAnano trIjo pAyo. 63. yoganirodha. 64. caudamuM ayogI kevaLI guNasthAnaka. 65. caudamA guNasthAnake sUkSma kAyayoga hoya to ayogIpaNuM zI rIte ? ane sUkSma kAyayoga na hoya to dhyAna zI rIte ? 66. siddhonI lokAtte gatinA daSTAMta sahita cAra hetuo. 67. siddhazilA. 68. siddhazilA upara siddhonI sthiti. 69. siddhono AkAra. 70. siddhonA jJAna-darzanano viSaya. 71. siddhonA ATha guNo. 72. siddhonuM sukha. 73. paramapada. 74. muktinuM svarUpa. 75. cauda guNasthAnake baMdha. 76. cauda guNasthAnake udaya. 77. cauda guNasthAnake sattA. 48 48 48 48 5O 5O paO 51 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 1 kra. viSaya pAnA naM. 78. cauda guNasthAnakono kALa, kayA guNasthAnake jIva mare? 60 kyA guNasthAnako jIva parabhavamAM sAthe laIne jAya? 79. upasaMhAra B guNasthAnakramArohaH svopajJavRttivibhUSitaH / 63-145 1. guNasthAnakramArohopodghAtaH / 2. mngglvissyau| 3. mohasya prAdhAnyam / 4. caturdazaguNasthAnakanAmAni / 5. prathamaM mithyAtvaguNasthAnakam / 6. vyaktamithyAtvam / 7. avyaktamithyAtvam / 8. vyaktamithyAtvasyaiva prathamaguNasthAnakatvam / 9. mithyAtvasya dUSaNaM sthitizca / 10. dvitIyaM sAsvAdanaguNasthAnakam / 11. dvividhamaupazamikasamyaktvam / 12. sAsvAdanasvarUpam / 13. samyaktvAt prapAtarUpasya sAsvAdanasya guNasthAnakatvaM katham ? 14. tRtIyaM mizraguNasthAnakam / 15. mizraguNasthAnastho jIvo yanna karoti / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kra. viSayaH 16. baddhAyuSo mizrasthasya mRtirgatizca / 17. caturthamaviratasamyagdRSTiguNasthAnakam / 18. smygdRssttilkssnnaani| 19. trINi karaNAni / 20. pathikatrayadRSTAntena karaNatrayayojanA / 21. pipIlikopamAnena krnntryyojnaa| 22. kSAyopazamikaM samyaktvam / 23. kSAyikaM samyaktvam / 24. avirataguNasthAnavartino jIvasya kRtyam / 25. paJcamaM dezaviratiguNasthAnakam / 26. jaghanyamadhyamotkRSTarUpA dezaviratiH / 27. dezaviratau dhyAnasambhavaH / 28. zrAddhasyaikAdazapratimA dvAdazavratAni ca / 29. SaSThaM pramattasaMyataguNasthAnakam / 30. pramattasaMyataguNasthAne dhyAnasambhavaH / 31. pramattasaMyataguNasthAne nirAlambanadhyAnasya niSedhaH / 32. miSTAnnAbhilASidRSTAntaH / 33. pUrvamaharSibhinirAlambanadhyAnasAdhanamanorathA eva kRtAH / 34. duSprApyavastuna eva manorathAH kriyante / 35. saptamamapramattasaMyataguNasthAnakam / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 3 kra. viSayaH 36. apramattasya saddhyAnArambhakatvam / 37. trividhA yoginH| 38. apramattaguNasthAne dhyAnasambhavaH / 39. dravyatIrthaM bhAvatIrthaJca / 40. apUrvakaraNAdikSINamohAntapaJcaguNasthAnAnAM sAmAnyasvarUpam / 41. apUrvakaraNAdyAMzAdeva zreNidvayArohaH / 42. upazamazreNyArohayogyatA / 43. upazamazreNikaH kathaM muktigamanayogyaH ? 44. upazAntamohAccyavanam / 45. upazamazreNInAM sambhavasaGkhyA / 46. upazamazreNisthApanA / 47. kSapakazreNilakSaNam / 48. aSTamaguNasthAnAdarvAk yAH karmaprakRtI: kSapakaH kSapayati / 49. kSapakasyASTamaM guNasthAnam / 50. dhyAtuH svarUpam / 51. pUrakaprANAyAmaH / 52. recakaprANAyAmaH / 53. kumbhakadhyAnam / 54. pavanajayena manojayaH / 55. bhAvasyaiva prAdhAnyam / 111 112 112 113 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 pRSTha kra. 23 kra. viSayaH 56. AdyaM zukladhyAnam / 57. kSapakasyA'nivRttiguNasthAnam / 58. kSapakasya dazamaguNasthAnam / 59. kSapakasya dvAdazaM guNasthAnam / 60. zukladhyAnasya dvitIyAMzaH / 61. dvitIyazukladhyAnajanitasamarasIbhAvaH / 62. kSapakasya trayodazaguNasthAnam / 63. kevalAtmanaH kevalajJAnabalam / 64. viMzatisthAnAni / 65. tIrthakRto mhimaa| 66. kevalinAM sthitiH| 67. kevalisamudghAtaH / 68. yaH kevalI samudghAtaM karoti / 69. tRtIyaM zukladhyAnam / 70. yognirodhH| 71. sayogiguNasthAnAntyasamayakRtyam / 72. kSapakasya caturdazaguNasthAnam / 73. caturthaM zukladhyAnam / 74. ayogina upAntyasamayakRtyam / 75. upAntyasamaye dvisaptatikarmaprakRtI: kSapayati / 126 (27 2 131 133 134 134 136 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 5 pRSThaa. ja ja >> >> 143 144 145 146-206 che. viSaya 76. antyasamaye trayodazakarmaprakRtI: kSapayati / 77. siddhasyoddharvagaterhetucatuSTayaM sadRSTAntam / 78. niSkarmAtmano'dhastiryaglokeSu gatiniSedhaH / 79. siddhAnAM siddhazilopari sthitiH / 80. siddhAtmapravezAnAmavadanADaDajhAra: / 81. siddhAnAM guNASTakaM sahetukam / 82. mu: svarUpam | rU. pranthopasaMhAra: | c pariziSTo. 1. pariziSTa 1 - A pustakamAM TUMkamAM lakhela karmaprakRtiono vistAra. 2. pariziSTa - zrAvakanA 21 guNo. 3. pariziSTa 3 - zrAvakanA 35 guNo. 4. pariziSTa 4 - zrAvakanA bAra vrato. 5. pariziSTa 5 - zrAvakanI agyAra pratimAo. 6. pariziSTa 6 - tIrthakaranA 34 atizayo. 7. pariziSTa 7 - sAta prakAranA samudyAta. 8. pariziSTa 8 - yoganA ATha aMgo. pariziSTaH 9 - guNasthAnakramArohamUlagAthAsUciH / 146 15) 152 155. 166 171 176 179 181 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 pRSTha 4. 192 199 za. viSaya: 10. pariziSTaH 10 - guNasthAnakramArohamUlagAthAnA makArAdikrameNa suuciH| 11. pariziSTaH 11 - guNasthAnakramArohavRttigatazAstrapAThasUciH / 12. pariziSTaH 12 - guNasthAnakramArohavRttigatazAstrapAThAnAM granthanAmnAM suuciH| 13. pariziSTaH 13 - guNasthAnakramArohavRttigatadRSTAntasUciH 14. pariziSTaH 14 - gunnsthaankrmaarohvRttigtvishessnaamsuuciH| 203 205 206 sajjanoe ramatamAM kahelA vacano zilA upara kotarelA akSaro jevA hoya che. durjanoe sogaMda khAIne kahelA vacano pANImAM lakhelA akSaro jevA hoya che. kAna zAstrazravaNavaDe zobhe che, kuMDala vaDe nahIM, hAtha dAnathI zobhe che, kaMkaNa vaDe nahIM, dayALu puruSonuM zarIra paropakArathI zobhe che, caMdananA vilepanathI nahIM. phUlono avazya nAza thavAno hoI devapUjAmAM e phUlono upayoga karavo te e phUlonuM phaLa che. tema jJAna, dhana vagereno avazya nAza thavAno hoI paropakAra ja temanuM phaLa che. A jagatamAM kayo mANasa potAnI mATe jIvato nathI? paraMtu je paropakAra mATe jIve che te ja kharekhara jIve che. badhA jIvo bIjAnA prANo vaDe potAnA prANonI rakSA kare che. ekamAtra vAdaLa ja potAnA prANo vaDe bIjAnA prANonI rakSA kare che. badhA jIvoe vAdaLanI jema paropakArI banavuM joIe. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIratnazekharasUrijI viracita guNasthAnakramAroha padArthasaMgraha zrIratnazekharasUrijI mahArAje "guNasthAnakamAroha' nAmano grantha racyo che. tenI upara temaNe TIkA paNa racI che. A mULagrantha ane tenI TIkA - A bannenA AdhAre A padArthono saMgraha karAya che. viSaya - pUrve nahIM maLelA vizeSa guNo jyAM jyAM pragaTa thAya tene guNasthAnaka kahevAya. AvA guNasthAnakonuM svarUpa A graMthamAM kahevAze. maMgaLa - guNasthAnakonA krame caDhIne eTale ke kSapakazreNI mAMDIne jeNe mohane haNyo che evA jinezvaraprabhune namaskAra thAo. prazamaratimAM umAsvAtivAcakajIe kSapakazreNimAM mohanIyakarmanI prakRtionA kSayano krama A pramANe kahyo che - 'pahelA anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyono kSaya kare. pachI mithyAtvamohanIyano kSaya kare. pachI samyamaiithyAtvamohanIya (mizramohanIya)no kSaya kare. pachI samyaktvamohanIyano kSaya kare. pachI apratyAkhyAnAvaraNIya cAra kaSAyo ane pratyAkhyAnAvaraNIya cAra kaSAyo - A ATha kaSAyono kSaya kare. pachI napuMsakavedano kSaya kare. 1. A pustakamAM karmaprakRtio A rIte TUMkamAM lakhI che. temano vistAra jANavA juo pariziSTa-1. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanIyakarmanI mukhyatA pachI strIvedano kSaya kare. pachI hAsya 6 no kSaya kare. (hAsya 6 = hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA. pachI puruSavedano kSaya kare. pachI saMjavalana cAra kaSAyono kSaya kare. Ama vItarAgatA pAme. (gA. 259-260)' prazna - ekalA mohanIya karmanA nAzathI jinezvara banAtuM nathI paNa mohanIya, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAya - A cAre karmonA nAzathI jinezvara banAya che. to tame ema kema kahyuM ke mohanIya karmane haNIne jinezvara banelA prabhune namaskAra thAo? javAba - (1) AThe karmomAM mohanIyakarma mukhya che. ratnasaMcayamAM kahyuM che ke, 'indriyomAM rasanendriya, karmomAM mohanIyakarma, vratomAM brahmacaryavrata ane guptiomAM managupti - A cAre muzkelIthI jitAya che. (320)' (2) mohanIyakarma haNAye chate bAkInA karmo sukhethI haNAya che. kahyuM che ke, "jema tADanA jhADanA mAthe rahelI soyane (soya jevA AkAre UgelA bhAgane) haNavAthI tADanuM jhADa haNAI jAya che tema mohanIyakarmano nAza thavAthI bAkInA karmo haNAI jAya che.' tethI mohanIyakarmano kSaya thavA para bAkInA ghAtI karmono kSaya avazya thAya ja che. tethI ame je kahyuM che temAM koI doSa nathI. bhavyajIvo nisaraNI jevI guNazreNi upara caDhIne muktirUpI mahelamAM pahoMce che. temAM pagathiyA jevA guNasthAnako che. guNasthAnaka = eka guNathI bIjA guNanI prApti rUpa vizrAmasthAna. guNasthAnako cauda che. te A pramANe - Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM mithyAtva guNasthAnaka (1) mithyAtva guNasthAnaka (2) sAsvAdana guNasthAnaka (3) mizra guNasthAnaka (4) aviratasamyagdaSTi guNasthAnaka (5) dezavirati guNasthAnaka (6) pramattasaMyata guNasthAnaka (7) apramattasaMyata guNasthAnaka (8) apUrvakaraNa guNasthAnaka (9) anivRtti guNasthAnaka (10) sUkSmasaMparAya guNasthAnaka (11) upazAntamoha guNasthAnaka (12) kSaNamoha guNasthAnaka (13) sayogIkevaLI guNasthAnaka (14) ayogIkevaLI guNasthAnaka (1) paheluM mithyAtva guNasthAnaka mithyAtvanA be prakAra che - (1) vyakta mithyAtva - spaSTa caitanyavALA saMjJIpaMcendriya vagere jIvone je deva na hoya temAM devanI buddhi thAya, je guru na hoya temAM gurunI buddhi thAya ane je dharma na hoya temAM dharmanI buddhi thAya te vyakta mithyAtva che. paDazatibhASya (gA. 1,2)mAM ane zatakaprakaraNabhASya (gA. 82, 83)mAM bIjI rIte vyaktamithyAtva pAMca prakAranuM kahyuM che - (1) jinezvaraprabhue kahelA jIva vagere padArthonI zraddhA na karavI. (2) jinezvaraprabhue kahelA jIva vagere padArthonI khoTI rIte zraddhA karavI. (3) jinezvaraprabhue kahelA jIva vagere padArthothI viparIta rIte prarUpaNA karavI. (4) jinezvaraprabhue kahelA jIva vagere padArthomAM saMzaya karavo. (5) jinezvaraprabhue kahelA jIva vagere padArthono anAdara karavo. navapadaprakaraNa (gA. 4)mAM trIjI rIte vyaktamithyAtva cAra prakAranuM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakta mithyAtva kahyuM che - (1) Abhigrahika mithyAtva - jaina dharma sivAyanA bIjA koI eka dharmanI zraddhA karavI. (2) anAbhigrahika mithyAtva - badhA dharmone samAna mAnavA. (3) Abhinivezika mithyAtva - koI eka bAbatano khoTo kadAgraha rAkhavo. (4) sAMzayika mithyAtva - jinezvaraprabhunA vacanamAM zaMkA karavI. anAbhogika mithyAtva - ekendriya vagere spaSTa caitanya vinAnA jIvone anAbhogathI je mithyAtva hoya te anAbhogika mithyAtva. A pAMca prakAranAM mithyAtvamAMthI pahelA cAra prakAranuM mithyAtva te vyakta mithyAtva. sthAnAMgasUtra (sUtra 10/734)mAM cothI rIte vyakta mithyAtva dasa prakAranuM kahyuM che - (1) adharmane dharma mAnavo. (2) dharmane adharma mAnavo. (3) unmArgane mArga mAnavo. (4) mArgane unmArga mAnavo. (5) ajIvone jIvo mAnavA. (6) jIvone ajIvo mAnavA. (7) asAdhuone sAdhuo mAnavA. (8) sAdhuone asAdhuo mAnavA. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyakta mithyAtva (9) amukta jIvone mukta jIvo mAnavA. (10) mukta jIvone amukta jIvo mAnavA. (2) avyakta mithyAtva - spaSTa caitanya vinAnA ekendriya vagere jIvone je mithyAtva hoya te avyakta mithyAtva che. pAMca prakAranA mithyAtvomAMnuM anAbhogika mithyAtva te avyakta mithyAtva che. athavA samyagdarzanarUpI AtmAnA guNane DhAMkanAruM, anAdikALathI AtmA upara lAgeluM mithyAtvamohanIyakarma te avyakta mithyAtva che. avyakta mithyAtva avyavahArarAzinA jIvane anAdikALathI hoya che. paNa tene mithyAtva guNasthAnaka nathI kahevAtuM. vyaktamithyAtvanI prAptine ja paheluM mithyAtvaguNasthAnaka kahevAya che. prazna - mithyAtva guNasthAnake badhA jIvasthAno hoya che.' (SaDazIti-cotho karmagraMtha (gA. 45)) evuM zAstravacana che. to pachI vyaktamithyAtvanI prAptine ja paheluM guNasthAnaka kema kahevAya che? javAba - "badhA jIvo badhA bhAvo pUrve anaMtavAra pAmyA che.' evuM zAstravacana che. ahIM badhA jIvo eTale vyavahArarAzinA badhA jIvo samajavA, kemake avyavahArarAzinA badhA jIvo badhA bhAvo pUrve anaMtavAra pAmyA nathI, vyavahArarAzinA ja badhA jIvo badhA bhAvo pUrve anaMtavAra pAmyA che. te ja rIte "mithyAtvaguNasthAne badhA jIvasthAno hoya che. A zAstravacanamAM badhA jIvasthAno eTale vyavahArarAzinA badhA jIvasthAno samajavA. tethI vyavahArarAzinA, vyakta mithyAtvane pAmelA jIvo ja pahelA guNasthAnake maLe che. avyavahArarAzinA jIvone avyakta mithyAtva hovAthI teo pahelA guNasthAnake maLatA nathI. jema dArUnA nazAthI jIvanuM caitanya nAza pAmavAthI te hita Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM sAsvAdana guNasthAnaka ahitane jANato nathI tema mithyAtvathI moha pAmelo jIva ajJAnane lIdhe dharma-adharmane barAbara jANato nathI. jema janmathI AMdhaLA jIvo koI vastumAM sArApaNuM-kharAbapaNuM jANatAM nathI tema mithyAtvI jIvo tattva-atattvane jANatA nathI. mithyAtvanI sthiti - abhavyone AzrayIne anAdi-ananta, bhavyone AzrayIne anAdi-sAnta. mithyAtvaguNasthAnakanI sthiti - abhavyone AzrayIne sAdiananta, bhavyone AzrayIne sAdi-sAnta. (2) bIjuM sAsvAdana guNasthAnaka sAsvAdana guNasthAnakanA mULakAraNa rUpa aupazamika samyakatvanuM svarUpa - aupathamikasamyaktva be prakAranuM che - (1) aMtarakaraNa opazamikasamyakatva - jeNe mithyAtvamohanIyakarmanA azuddha, ardhazuddha, zuddha puMjarUpa mithyAtvamohanIya, mizramohanIya, samyaktvamohanIya ema traNa bheda nathI karyA tevo jIva apUrvakaraNathI pranthibheda karIne udayamAM AvelA mithyAtvamohanIyano kSaya kare che ane udayamAM nahIM AvelA mithyAtvamohanIyano upazama kare che. te aMtarakaraNanA aMtarmuhUrtakALa sudhI mithyAtvamohanIyanA anudayarUpa aupathamikasamyakatva pAme che. te eka ja vAra maLe che. (2) zreNigata aupazamikasamyakatva - upazamazreNi mAMDanAra jIva mithyAtvamohanIya (darzana 3) ane anantAnubandhI kaSAyanA upazamathI A samyatva pAme che. hakIkatamAM mithyAtvamohanIya, mizramohanIya, samyakatvamohanIya, anaMtAnubaMdhI 4 = 7 nA upazamathI zreNigata aupazamika samyakatva pAme che. ahIM graMthakAre Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pathamika samyakatva mithyAtvamohanIyano ullekha karyo che, mizramohanIya-samyaktvamohanIyano ullekha karyo nathI. tenuM kAraNa evuM lAge che ke mizramohanIya-samyaktvamohanIya paNa mithyAtvamohanIyamAMthI ja banela che, tethI mithyAtvamohanIyanA grahaNathI temanuM paNa grahaNa thaI jAya. samyakatvasvarUpakulaka(gA. 17)mAM ane samyakatvastava(gA. 17)mAM kahyuM che ke, "jeNe traNa puMja karyA nathI evo jIva ukharabhUmi, IyaLa ane dAvAnaLathI baLelA vRkSanA dRSTAMto vaDe aMtarakaraNa aupathamikasamyaktva ke svazreNigata aupazamika samyaktva pAme che." jema dAvAnaLa ukharabhUmimAM AvIne bujhAI jAya che tema mithyAtvamohanIyakarmano udaya aMtarakaraNamAM aTakI javAthI jIva aupathamikasamyaktva pAme che. jema IyaLa sarakatI sarakatI potAnA iSTa sthAna sudhI pahoMcI jAya che tema mithyAtvamohanIyanA udayane bhogavato bhogavato jIva aMtarakaraNamAM pahoMcI jAya che. ISTa sthAnamAM pahoMcyA pachI IyaLanI gati aTakI jAya che tema aMtarakaraNamAM pahoMcyA pachI jIvane mithyAtvamohanIyano udaya aTakI jAya che ane te aupazamikasamyakatva pAme che. athavA jema bhamarInA dhyAnathI IyaLa bhamarIrUpa banI jAya che tema zubhabhAvathI mithyAtvI jIva aupathamikasamyakatva pAmI jAya che. jema dAvAnaLathI baLeluM jhADa nakAmuM banI jAya che tema mithyAtvamohanIyano udaya aTakI javAthI te nakAmuM jAya che ane jIva aupazamikasamyakatva pAme che. aupathamikasamyakatvathI anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayarUpI parvata parathI paDelo jIva jyAMsudhI mithyAtvarUpI taLeTIe na pahoMce tyAM sudhI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ triIjuM mizra guNasthAnaka jaghanyathI 1 samaya mATe ane utkRSTathI 6 AvalikA mATe sAsvAdana guNasthAnake Ave che. jema khIranuM bhojana karela manuSya tenA vamana vakhate tenA kaMIka svAdane anubhave che tema pathamikasamyakatvane vamato jIva A guNasthAnake tenA kaMIka svAda anubhave che. A guNasthAnakano kALa pUrNa thatA jIvane avazya mithyAtvamohanIyano udaya thAya che ane te mithyAtva guNasthAnake jAya che prazna - vyaktamithyAtvanI prAptirUpa paheluM guNasthAnaka ane mizra vagere guNasthAnako uttarottara guNonI vRddhirUpa hovAthI guNasthAnaka kahevAya, paNa sAsvAdana guNasthAnaka to samyaktvathI paDavArUpa che, guNonI vRddhirUpa nathI. to pachI tene guNasthAnaka zI rIte kahevAya? javAba - mithyAtva guNasthAnakanI apekSAe sAsvAdana guNasthAnakamAM guNonI vRddhi che, kemake mithyAtva guNasthAnaka bhavyone ane abhavyone hoya che, jyAre sAsvAdana guNasthAnaka to bhavyone ja hoya che ane temAM paNa jemano saMsAra ardhapudgalaparAvarta jeTalo bAkI hoya tevA bhavyone ja hoya che, kemake "aMtarmuhUrta mATe paNa samyakatva pAmyA pachI jIvano saMsAra ardhapudgalaparAvartakALa jeTalo ja bAkI rahe che." ema navatattvaprakaraNa(gA.pa3)mAM kahyuM che. tethI sAsvAdana guNasthAnakane paNa guNasthAnaka kahevAya. (3) trIjuM mizra guNasthAnaka mizramohanIyanA udayathI jIvane aMtarmuhUrta mATe ekasAthe samyaktva ane mithyAtvane viSe mizrabhAva thAya te mizraguNasthAnaka. je samyaktva ke mithyAtva bemAMthI eka bhAvamAM vartato hoya te mizraguNasthAnake nathI, kemake mizraguNasthAnaka e samyaktva ane mithyAtva karatA judI trIjI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothuM aviratasamyagRSTi guNasthAnaka jAti che. ghoDI ane gadheDAnA yogathI ghoDo ke gadheDo pedA nathI thato, paNa khaccararUpa trIjI jAti pedA thAya che. goLa ane dahIMnA yogathI goLano ke dahIno rasa nathI anubhavAto paNa zrIkhaMDarUpa trIjI jAti anubhavAya che. tema sarvaze kahelA dharma ane asarvaze kahelA dharma banne upara samAnabuddhi hovAthI zraddhA hovI te mizraguNasthAnarUpa trIjI jAti che. A guNasthAnake AyuSya na baMdhAya ane mRtyu na thAya. A guNasthAnakethI samyagdaSTi guNasthAnake ke mithyAdaSTi guNasthAnake jaIne mare. je bhAvamAM AyuSya bAMdhyuM hoya mizraguNasthAnakethI pharI te ja bhAvamAM jaIne te mare ane te pramANenI gatimAM jAya. (4) cothuM aviratasamyagudRSTi guNasthAnaka kahelA jIva vagere padArthone viSe saMjJI paMcendriya bhavya jIvane svabhAvathI ke upadezathI zraddhA thavI te samyatva. svabhAvathI = pUrvabhavanA vizeSa abhyAsathI pedA thayela atyaMta upadezathI = sadgurue upadezelA zAstrane sAMbhaLavAthI. apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanA udayathI jayAM virati na hoya, paNa ekaluM samyaktva ja hoya te aviratasamyagdaSTi guNasthAnaka. zrImaMtakuLamAM janmelA koI mANase jugAra vagerenA vyasanane lIdhe Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 samyakatvanA pAMca lakSaNo ghaNA aparAdho karyA. sainikoe tene jelamAM nAkhyo. te jelane kharAba mAne che ane potAnA kuLanI saMpattine icche che, paNa sainikone lIdhe te saMpattine pAmI zakato nathI. tema aviratasamyagdaSTi jIva jelanI jema aviratapaNAne kharAba mAnato hovA chatAM ane viratisukhane icchato hovA chatAM sainiko jevA apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyonA udayathI virati laI zakato nathI. jemano saMsAra ardhapudgalaparAvarta jeTalo bAkI hoya tevA jIvo samyakatva pAme che, bIjA nahIM. samyakatvanA pAMca lakSaNo - (1) kRpA - duHkhI jIvonA du:khone dUra karavAnI ciMtA. (2) prazama - gussA vagerenA kAraNo UbhA thaye chate tIvra gusso na karavo. (3) saMvega - mokSarUpI mahela upara caDhavA mATe pagathiyA samAna evA samyajJAna vagerene sAdhavAnA utsAharUpa mokSanI abhilASA. (4) nirveda - atyaMta kharAba evA saMsArarUpI kedakhAnAmAMthI nIkaLavAnA dvAra samAna zreSTha vairAgyamAM pravezavuM. (5) Astikya - sarvajJa bhagavAne kahelA badhA bhAvo hovAno nizcaya vicAravo. A pAMca guNo jenA manamAM hoya te bhavyajIvamAM samyakatva hoya. traNa kiraNo - jIvanA vizeSa prakAranA pariNAmane karaNa kahevAya che. jIva traNa karaNa karIne samyakatva pAme che. te A pramANe - (1) yathApravRttikaraNa - jema parvatanI nadInA pANImAM gabaDato paththara Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa kAraNo 11 goLa banI jAya che tema AyuSya sivAyanA sAta karmonI sthiti 1kaMIka nyUna eka koDAkoDI sAgaropama jeTalI karato jIva je vizeSa adhyavasAya (bhAva)thI granthideza sudhI Ave che te yathApravRttikaraNa che. (2) apUrvakaraNa - pUrve nahIM pAmelA je vizeSa adhyavasAya (bhAva) vaDe jIva rAga-dveSanA pariNAmarUpa granthine bhedavAnuM zarU kare che te apUrvakaraNa che. (3) anivRttikaraNa - jemAMthI pAchuM pharavAnuM nathI evA je vizeSa adhyavasAyathI granthibheda karIne atizreSTha AlhAdajanaka samyakatvane jIva pAme te anivRttikaraNa che. pranthi = atyaMta kaThora, polANa vinAnI, sukAI gayelI, ukelI na zakAya evI gUMcavaNabharI gAMTha jevo atyaMta muzkelIthI bhedI zakAya evo karmanA udayathI thayelo gADha rAga-dveSano pariNAma. granthibheda thayA pachI samyaktva vagere mokSanA kAraNono lAbha thAya che. parizrama, cittano vighAta vagere viSNone lIdhe te lAbha muzkelIthI maLe che. yuddhamAM jItavA nIkaLelo subhaTa parizramane lIdhe yuddhamAM muzkelIthI jItI zake che, vidyAsAdhaka mananI caMcaLatAne lIdhe vidyAne muzkelIthI siddha karI zake che, tema jIva aMdaranA duzmanonI sAmenA yuddhamAM parizrama, mananuM DAmADoLapaNuM vagerene lIdhe muzkelIthI graMthibheda karI zake che. granthi sudhI yathApravRttikaraNa hoya che, granthine oLaMgatA apUrvakaraNa hoya che, samyatva pAmatA pUrve anivRttikaraNa hoya che. palyopama 1. kaMIka = asaMkhya Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 traNa musApharonuM dRSTAMta ane kIDInuM dRSTAMta vizeSAvazyakabhASya (gA. 1211-1214)mAM traNa musApharonuM daSTAMta A rIte kahyuM che - traNa musApharo jaMgalanA mArge svAbhAvika cAlathI jatA hatA. moDuM thaI javAnA bhayathI teo utAvaLA cAlavA lAgyA. rastAmAM be coro AvyA. temane joIne pahelo musAphara pAcho vaLI gayo, bIjA musApharane coroe pakaDI lIdho, trIjo musAphara chaTakIne jaMgalane oLaMgIne nagaramAM pahoMcI gayo. jaMgala = saMsAra. musApharo = jIvo. rasto = lAMbI karmasthiti. bhayasthAna = granthi. be coro = rAga-dveSa. pahelo musAphara pAcho vaLI gayo = granthideza sudhI AvIne pharI karmonI lAMbI sthiti bAMdhanArA jIvo. bIjA musApharane coroe pakaDI lIdho = granthideze rahelA jIvo. trIjo musAphara nagaramAM pahoMcI gayo = granthibheda karIne samyaktva pAmanAra jIvo. vizeSAvazyakabhASya (gA. 1208-1210)mAM kIDInuM dRSTAMta A rIte kahyuM che - keTalIka kIDIo pRthvI upara svAbhAvika rIte jatI hoya che. keTalIka kIDIo ThuMThA upara caDhe che. keTalIka kIDIo ThuMThA upara caDhIne UDI jAya che. keTalIka kIDIo ThuThAnA zikhare rahe che. keTalIka kIDIo pAchI nIce UtarI jAya che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 3 kSAyopathamika samyakatva, kSAyika samyakatva pahelA prakAranI kIDI = yathApravRttikaraNamAM rahelA jIvo. bIjA prakAranI kIDI = apUrvakaraNamAM rahelA jIvo. trIjA prakAranI kaDI = anivRttikaraNamAM rahelA jIvo. ThuMThuM = granthideza cothA prakAranI kIDI = granthideze rahelA jIvo. pAMcamAM prakAranI kIDI = granthidezathI pAchA pharIne lAMbI karmasthiti bAMdhanArA jIvo. kSAyopathamika samyakatva - jIva yathApravRttikaraNathI granthideza sudhI Ave che, apUrvakaraNarUpI vajanI dhArathI granthirUpI parvatane bhedIne mithyAtvamohanIyanA mithyAtvamohanIya-mizramohanIya-samyatvamohanIyarUpa traNa puMja kare che, pachI anivRttikaraNathI adhyavasAyo vizuddha thatAM udayamAM Avela mithyAtvamohanIyano kSaya kare che ane udayamAM nahIM AvelA mithyAtvamohanIyane upazamAve che. Ama te kSAyopathamika samyakatva pAme che. jema unALAnA tApathI tapelA mANasane caMdananuM vilepana karavAthI ThaMDaka thAya che tema saMsAranA tApathI tapelA jIvane samyakatva atizaya ThaMDaka ane zAnti Ape che. A samyakatva jIvone devo-manuSyonI Rddhi Ape che. kSAyika samyakatva - apUrvakaraNathI traNa puMja karela jIva cothA guNasthAnakathI mAMDIne kSapaka banIne anaMtAnubadhI cAra kaSAyo, mithyAtvamohanIya, mizramohanIya ane samyaktvamohanIya rUpa sAta karmono kSaya karIne kSAyika samyakatva pAme che. jo teNe AyuSya na bAMdhyuM hoya to te te ja bhave mokSe jAya che. jo teNe AyuSya bAMdhyuM hoya to te trIjA bhave mokSe jAya che. jo teNe yugalikanuM AyuSya bAMdhyuM hoya to te cothA bhave mokSe jAya che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 pAMcamuM dezavirati guNasthAnaka aviratasamyagdaSTi guNasthAnake rahelA jIvanuM kRtya - te bhagavAnanI pUjA vagere kare che, gurudevane vaMdana vagere kare che, saMghanuM vAtsalya vagere kare che ane zAsanaprabhAvanA kare che, kemake te prabhAvakazrAvaka che. prabhAvakazrAvaka = je haMmezA saMghanI bhakti ane tIrthanI unnati kare che te prabhAvakazrAvaka che. (5) pAMcamuM dezavirati guNasthAnaka samyakatvathI prApta thayela samajaNathI puSTa thayela vairAgyathI sarvaviratinI icchA hovA chatAM sarvaviratino ghAta karanArA pratyA khAnAvaraNIyakaSAyanA udayathI sarvaviratine svIkAravAnI zakti pedA nathI thatI paNa traNa prakAranI dezathI virati jyAM thAya che te dezavirati guNasthAnaka, eTale ke zrAvakapaNuM. gAthAsahastrI (gA. 405-407)mAM traNa prakAranI dezavirati A rIte kahI (1) jaghanya dezavirati - (i) irAdApUrvakanI sthUla hiMsA vagereno tyAga karavo. (ii) dArU, mAMsa vagereno tyAga karavo. (ii) parameSThIonA namaskAranA smaraNanA niyamane dhAraNa karavo. (2) madhyama dezavirati - (i) dharmanI yogyatAnA azudra vagere 21 guNone dhAraNa karavA. (juo pariziSTa-2) (i) athavA dharmanI yogyatAnA nyAyasaMpannavaibhava vagere 35 guNone dhAraNa karavA. (juo pariziSTa-3) (i) gRhasthane ucita cha karmomAM nirata rahevuM. cha karmo - Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 (5) tapa traNa prakAranI dezavirati (1) devapUjA (2) gurusevA (3) svAdhyAya (4) saMyama (6) dAna (iv) bAra vratonuM pAlana karavuM. zrAvakanA bAra vrata - (juo pariziSTa-4) (1) zUlaprANAtipAtaviramaNavrata. (2) sthUlamRSAvAdaviramaNavrata. (3) sthUla adattAdAnaviramaNavrata. (4) sthUlamaithunaviramaNavrata. (5) sthUla parigrahaviramaNavrata. (6) dizAparimANavrata. (7) bhogopabhogaviramaNavrata. (8) anarthadaMDaviramaNavrata. (9) sAmAyikavrata. (10) dezAvagAsikavrata. (11) pauSadhavrata. (12) atithisaMvibhAgavata. (V) sArA AcAronuM pAlana karavuM, athavA sadAcArI banavuM. (3) utkRSTa dezavirati - (i) sacitta AhArano tyAga karavo. (i) sadA ekAsaNA karavA. (i) brahmacaryavratanuM pAlana karavuM. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ArtadhyAna, raudradhyAna (iv) mahAvratone svIkAravAnI icchAthI gRhavAsanA sukha-duHkha vagere dvandrono tyAga karavo. dezavirati guNasthAnake (1) cAra prakAranuM ArtadhyAna ane cAra prakAranuM raudradhyAna maMda hoya. jema jema vadhu ne vadhu dezavirati svIkAre tema tema ArtadhyAnaraudradhyAna vadhu ne vadhu maMda thAya. cAra prakAranuM ArtadhyAna - (1) aniSTanA saMyoganI ciMtA karavI. (2) iSTanA viyoganI ciMtA karavI. (3) roganI ciMtA karavI. (4) niyANuM karavuM. cAra prakAranuM raudradhyAna - (1) hiMsAnandaraudra - hiMsAnuM tIvra ciMtana. (2) mRSAvAdAnadraudra - jUThanuM tIvra ciMtana. (3) cauryAnandarIdra - corInuM tIvra ciMtana. (4) saMrakSaNAnandarIdra - parigrahanuM tIvra ciMtana. (2) cha karmo, zrAvakanI 11 pratimAo, zrAvakanA bAra vratonA pAlanathI thayeluM madhyama dharmadhyAna hoya. jema jema vadhu ne vadhu dezavirati Ave tema tema dharmadhyAna madhyama sudhI vadhu ne vadhu thAya, paNa utkRSTa dharmadhyAna na Ave. jo utkRSTa dharmadhyAna Ave to bhAvathI sarvavirati ja AvI jAya. zrAvakanI 11 pratimA - juo pariziSTa-5) (1) darzanapratimA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThuM pramattasayata guNasthAnaka 17 (2) vratapratimA (3) sAmAyika pratimA (4) pauSadhapratimA (5) pratimApratimA (6) brahmacaryapratimA (7) sacittavarjanapratimA (8) AraMbhavarjanapratimA (9) preSyavarjana pratimA (10) udiSTavarjanapratimA (11) zramaNabhUtapratimA (6) chaThuM pramattasaMyata guNasthAnaka mahAvratadhArI munine saMjavalana kaSAyonA tIvra udaye aMtarmuhUrta mATe pramAda thato hovAthI te pramatta che. tenuM guNasthAnaka te pramattasaMyataguNasthAnaka. jo aMtarmuhUrtathI vadhu pramAda rahe to pramattasaMyataguNasthAnakathI nIce paDe. jo aMtarmuhUrta pachI pramAda vinAno thAya to apramatta guNasthAnake jAya. pramAdanA pAMca prakAra - magha, viSaya, kaSAya, nidrA, vikathA. pramattasaMyataguNasthAnake nokaSAyo hovAthI ArtadhyAna ane raudradhyAnanI mukhyatA hoya che, cAra prakAranA sAlaMbana dharmadhyAnanI gauNatA hoya che. yogazAstranA AMtarazloko (gA. 875-879)mAM dharmadhyAnanA cAra prakAra A pramANe kahyA che - (1) AjJAvicaya - sarvajJa bhagavAnanI abAdhita AjJAne AgaLa Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramattasaMyataguNasthAnake nirAlaMbana dharmadhyAna na ja hoya karIne padArthonA svarUpane vicAravuM. (2) apAyaricaya - rAga, dveSa, kaSAyo vagerethI thatA apAyone vicAravA. (3) vipAkavicaya - karmonA vicitra phaLane vicAravuM. (4) saMsthAnavicaya - utpatti-sthiti-nAza rUpa, anAdi anaMta lokanI AkRtine vicAravI. jyAM sudhI pramAda hoya tyAM sudhI nirAlaMbana dharmadhyAna na hoya. pramattasaMyataguNasthAnake madhyama dharmadhyAna (sAlaMbana dharmadhyAna)nI paNa gauNatA che, mukhyatA nathI, to utkRSTa dharmadhyAna (nirAlaMbana dharmadhyAna) na ja hoya. je pramatta sAdhu cha Avazyakane choDIne nirAlaMbana dhyAna kare che nathI. te vyavahAranuM pAlana na karato hovAthI nizcayane pAmato nathI. jinAgamane jANanArAoe vyavahArapUrvaka ja nizcaya sAdhavo joIe. AgamamAM kahyuM che ke, "jo jinamatane svIkAratA ho to vyavahAranizcayane choDazo nahIM, kemake vyavahAranayanA ucchedathI tIrthano uccheda kahyo che. (puSpamALA gA. 228) dRSTAMta - koI puruSa potAnA gharamAM roja sAduM bhojana khAya che. koIe tene jamavAnuM AmaMtraNa ApyuM. te tenA ghare gayo. tyAM teNe pUrve kyAreya nahIM khAdhela miSTAnnanuM bhojana khAdhuM. tene te bhojana gamI gayuM. tethI te potAnA gharanuM sAduM nIrasa bhojana khAto nathI, paNa bahu ja muzkelIthI maLe evuM miSTAnna icche che. tethI te potAnA gharanA sAdA bhojanane khAto na hovAthI ane miSTAnna tene maLatuM na hovAthI banne vinA te sidAya che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvenA mahApuruSoe nirAlaMbanadhyAnanA mAtra manoratho ja karyA hatA19 tema kadAgrahI jIva pramattaguNasthAnake karavA yogya ane puNyanI puSTinuM kAraNa evI ja Avazyaka vagere kaSTakriyAo karato nathI. tene kyAreka apramattasaMyata guNasthAnake prApta karavA yogya, amRtanA AhAra jevo, nirvikalpa mana janita samAdhirUpa nirAlaMbanadhyAnano aMza maLyo. tenAthI tene AnaMda thayo. tethI tene sAdA bhojana jevI pramatta guNasthAnakanI che Avazyaka vagere kriyAo gamatI nathI. tethI te te kriyAo karato nathI. te miSTAnna jevuM nirAlaMbanadhyAna icche che, paNa paheluM saMghayaNa vagere na hovAthI haMmezA tene nirAlaMbanadhyAna maLatuM nathI. tethI ja Avazyaka vagere kriyAo nahIM karato hovAthI ane nirAlaMbanadhyAna maLatuM na hovAthI ubhayabhraSTa thayelo te kadAgrahI jIva sidAya che. - parama saMveganA zikhara upara ArUDha thayelA zrIsUraprabhAcArya, zrIhemacandrAcArya, vastupALamaMtrI vagere pUrvenA mahApuruSoe ane jainetaradarzanamAM thayelA bhatRhari vageree nirAlaMbanadhyAnanA mAtra manoratho ja karyA hatA. manoratho muzkelIthI maLatI vastunA thAya che, sukhethI maLatI vastuonA nahIM. roja miSTAnna khAnAro miSTAnnanA manoratho nathI karato. rAjA kyAreya rAjA banavAnA manoratho karato nathI. tethI paramasaMvegane pAmelA pramatta guNasthAnake rahelA jIvoe apramattasaMyata guNasthAnakane pAmavA chatAM paNa (apramatta guNaThANe nirAlaMbanadhyAnanI Azika anubhUti thavA chatAM paNa) nirAlaMbanadhyAnanA manoratho karavA, paNa cha karmo, cha Avazyako vagere vyavahArakriyAono tyAga na karavo. kemake kahyuM che ke, "kalpavelaDI jevI samatAne pAmIne yogIoe bahAra sadAcAranI pravRtti karavI joIe. jeo yogano Agraha rAkhIne sadAcArane sevatA nathI teo yoga (nirAlaMbanadhyAna vagere) ane loka (lokamAM Adara vagere) pAmatA nathI. mATe jayAM sudhI apramattasaMyata guNasthAnake karavA yogya Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra0 sAtamuM apramattasaMvata guNasthAnaka nirAlaMbanadhyAna na maLe tyAM sudhI ja Avazyako vaDe divasa-rAtrI vageremAM lAgelA doSono nAza karavo. (7) sAtamuM apramattasaMyata guNasthAnaka saMjavalana kaSAyano udaya maMda thavAthI pramAda vinAnA muninuM guNasthAnaka te apramattasaMyata guNasthAnaka. jema jema saMjavalana kaSAyo ane nokaSAyono udaya maMda thAya tema tema sAdhu apramatta thAya. kahyuM che ke, "jema jema sulabha evA paNa viSayo gamatA nathI tema tema saMvedanamAM zreSTha tattva Ave che. jema jema saMvedanamAM zreSTha tattva Ave che tema tema AnaMda vadhavAthI sulabha viSayo paNa gamatA nathI." A guNasthAnake rahelA pramAda vinAnA, mahAvrato ane aDhAra hajAra zIlAMgone dhAraNa karanArA, jJAna-dhyAnarUpI dhanavALA, mauna dhAraNa karanArA, karmonA upazama-kSayane abhimukha thayelA muni darzana 7 (anaMtAnubaMdhI 4, darzana mohanIya 3) sivAyanI mohanIyanI ekavIsa prakRtionA upazama-kSaya mATe nirAlaMbanadhyAnamAM praveza karavAnI zarUAta kare che. darzana 7 no upazama-kSaya pUrve thaI gayo che. nirAlaMbanadhyAnamAM pravezanArA yogIo traNa prakAranA hoya che - (1) prArambhaka - svAbhAvika rIte ke saMsargathI viratinA pariNAma pAmIne, ekAMtamAM besIne, vAMdarA jevA capaLa manane sthira karavA mATe satata nAsikAnA agrabhAge daSTi rAkhIne, vIrAsanamAM besIne, niSThapa thaIne jeo vidhipUrvaka samAdhinI zarUAta kare che te prArambhaka che. (2) sanniSTha - zvAsocchavAsa-Asana-indriya-mana-bhUkha-tarasa nidrAno jaya karanAro, aMtarjalpa (aMdara bolavuM-jAta sAthe vAto Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna karavI, aMdaramAM spharanArA ciMtano) vaDe anekavAra tattvano abhyAsa karanAro, jIvone viSe maitrI-pramoda-karuNA rAkhanAro, dhyAnanI ceSTA vaDe abhyadaya vRddhi) pAmanAro te sanniSTha che. niSpannayogI - bahAranA vacano ane aMdaranA vicAronA mojAo jemAM zAMta thayA che evA vidyAyukta manamAM nirlepa thaIne satata AtmaramaNatAnuM amRta pInAro te niSpannayogI (3) che. apramattaguNasthAnake mukhyatAe dharmadhyAna hoya che, AMzika rIte zukladhyAna paNa hoya che. pahelI rIte dharmadhyAnanA cAra prakAra - (1) maitrI - badhA jIvonA hitane vicAravuM. (2) pramoda - bIjAnA guNo, sukha joIne AnaMda thavo. (3) kAruNya - bIjAnA duHkho dUra karavAnI icchA. (4) mAdhyacya - duSTa jIvonA doSonI upekSA karavI. bIjI rIte dharmadhyAnanA cAra prakAra - (1) AjJAvicaya, (2) apAyaricaya, (3) vipAkavicaya, (4) saMsthAnavicaya. temanuM svarUpa pUrve kahyuM che. trIjI rIte dharmadhyAnanA cAra prakAra - (1) piMDasthadhyAna - zarIrayukta AtmAnuM dhyAna. (2) padaDdhyAna - AtmAmAM pavitrapado vyApavArUpa dhyAna. (3) rUpasthadhyAna - AtmAnA kalpelA svarUpanuM dhyAna. (4) rUpAtItadhyAna - kalpanArahita dhyAna. apramatta guNasthAnake vyavahArakriyArUpa che Avazyako hotA nathI, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 dravyatIrtha, bhAvatIrtha kemake satata sadUdhyAna hovAthI svAbhAvika nirmaLatA hoya che. A guNasthAnake nizcayarUpa che Avazyako hoya che, kemake te AtmAnA guNosvarUpa che. A guNasthAnake rahelo jIva bhAvatIrthamAM DUbakI lagAvavAthI zreSTha zuddhine pAme che. saMbodhasattari (gA. 116)mAM kahyuM che ke - dravyatIrtha - (1) jyAM dAha zAMta thAya, (2) jyAM tarasa chIpe, (3) jyAM mela dhovAya, te dravyatIrtha che. bhAvatIrtha - (1) jyAM krodhano nigraha thavAthI dAha zAMta thAya che, (2) jyAM lobhano nigraha thavAthI tarasa zAMta thAya che, (3) jyAM aneka bhavomAM bAMdhelA ATha prakAranA karmo tapasaMyamathI dhovAya che, te bhAvatIrtha che." vaLI zvAsocchavAsano pracAra aTakavAthI, zarIra nizcala thavAthI, indriyonA vikAronuM niyaMtraNa thavAthI, AMkhanA palakArA na karavAthI, vicAro aTakavAthI, moharUpI aMdhAruM bhedAvAthI, dIvA jevuM Atmateja pragaTavAthI te dhyAna karanAra parama AnaMdanA samudramAM praveze che. (8) AThamuM apUrvakaraNa guNasthAnaka saMjavalana kaSAyo ane nokaSAyono atyaMta maMda udaya hote jIte jayAM apUrva AtmaguNonI prApti thavAthI apUrva parama AnaMdarUpa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8mA thI 12mA guNasthAnako pariNAma thAya che te apUrvakaraNa guNasthAnaka. (9) navamuM anivRtti guNasthAnaka joyelA, sAMbhaLelA, anubhavelA bhogonI AkAMkSA vagerenA saMkalpa-vikalpa rahita nizcala ekAgra dhyAnapariNAmarUpa bhAvonI jyAM nivRtti thatI nathI te anivRtti guNasthAnaka. A guNasthAnake bAdara kaSAyo eTale ke apratyAkhyAnAvaraNIya cAra kaSAyo, pratyAkhyAnAvaraNIya cAra kaSAyo, saMjavalana cAra kaSAyo ane nava nokaSAyo - A 21 karmaprakRtione upazamaka upazamAvato hovAthI ane kSapaka kSaya karato hovAthI A guNasthAnakane anivRttinAdara guNasthAnaka kahevAya che. (10) dasamuM sUmasaMparAya guNasthAnaka paramAtmAnA sUkSmatattvanI bhAvanAnA baLathI jyAM mohanIyanI 20 prakRtio upazAnta ke kSaya thaI gaI hoya ane mAtra sUkSma lobha kaSAyanuM ja astitva hoya te sUkSmasaMparAya guNasthAnaka. (11) agyAramuM upazAntamoha guNasthAnaka upazamazreNivALA zreSTha upazamavALA jIvane potAnA sahaja svAbhAvika saMvedanathI jyAM mohanIyanI badhI pravRtio upazAnta thaI gaI hoya te upazAntamoha guNasthAnaka. (12) bAramuM kSaNamoha guNasthAnaka kSapakane kSapakazreNinA mArge dasamA guNasthAnakathI ja kaSAyarahita zuddha AtmabhAvanAnA baLe badhA mohano kSaya thavAthI kSINamoha nAmanA bAramAM guNasthAnakanI prApti thAya che. A pAMca guNasthAnakonuM sAmAnya svarUpa kahyuM, vizeSa svarUpa AgaLa kahevAze. apUrvakaraNanI zarUAtathI upazamaka upazamazreNi mAMDe che ane Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 upazamazreNi kSapaka kSapakazreNi mAMDe che. upazamazreNi pUrvomAM rahelA zratane dhAraNa karanAra, niraticAra cAritravALo, vaja RSabhanArAca-RSabhanArAca-nArAca-A traNamAMthI koI eka saMghayaNavALo, zukuladhyAnanA pahelA pAyAnuM dhyAna karanAro muni upazamazreNi mAMDe che. ' upazamazreNi mAMDanAra alpa AyuSyavALo, pahelA saMghayaNavALo hoya ane mokSamAM javAne yogya hoya te mRtyu pAme to sarvArthasiddha vagere vimAnomAM jAya. kahyuM che ke, "jo sAta lavanuM AyuSya vadhu hota to teo avazya mokSamAM jAta. paNa teTaluM AyuSya khUTyuM, tethI teo lavasamama devo thayA. jeo sarvArthasiddhavimAnamAM ane utkRSTa sthitivALA vijaya vagere vimAnomAM ekAvatArI devo thAya che te lavasaptama devo che." bRhatsaMgrahaNI (gA. 162)mAM kayA saMghayaNavALo kayA devaloka sudhI jAya? te A pramANe kahyuM che - saMghayaNa devaloka sevArta saudharmathI mAhendra kilikA brahmaloka, lAMtaka ardhanArAca mahAzukra, sahasrAra nArAca Anata, prANata RSabhanArAja | AraNa, azruta vajaRSabhanArAca | navaraiveyaka, anuttara, mokSa prazna - upazamazreNi mAMDanAra mokSamAM javAne yogya zI rIte Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 5 upazamazreNi mAMDanAra mokSamAM javAne yogya zI rIte hoya? hoya? javAba - 77 lava = 1 muhUrta. - 7 lava = muhUrta. jenuM sAta lavanuM AyuSya bAkI hoya tevo jIva upazamazreNi mAMDe. upazamazreNi pUrNa karyA vinA ja pAcho vaLIne te sAtamA guNasthAnake AvIne pharI kSapakazreNi mAMDe ane sAta lavamAM kSaNamoha guNasthAnaka pAmIne attakRta kevalI thaIne mokSe jAya. Ama upazamazreNi mAMDanAra mokSamAM javAne yogya hoya. jenuM AyuSya lAMbuM hoya tevo upazamazreNi mAMDanAra jIva agyAramA gusathAnake upazamazreNi pUrNa karIne cAritramohanIyane saMpUrNapaNe upazamAve che. apUrvakaraNa guNasthAnake ane anivRttikaraNa guNasthAnake jIva darzana 7 ane saMjavalana lobha sivAyanI mohanIyanI 20 prakRtione upazamAve che. sUkSmasaMparAya guNasthAnake te saMjavalanalobhane sUkSma kare che. upazAntamohaguNasthAnake te sUkSma lobhane sarvathA upazamAve che. ' upazAntamoha guNasthAnake darzanamohanIya-cAritramohanIyano upazama thaI javAthI aupazamika samyaktva ane aupazamika cAritra hoya che. ahIM upazamabhAva hoya che, kSAyikabhAva-kSAyopathamikabhAva hotA nathI. cAritramohanIyakarmanA udayathI jIva upazAntamoha guNasthAnakathI paDe che, eTale pramAdarUpI gaMdakImAM paDe che. kacaro taLiye besI gayo hoya tevuM pANI koInA preraNArUpI nimittane pAmIne pharI DahoLuM thAya che. kahyuM che ke, "zrutakevalI, AhArakazarIrI, Rjumati, upazAntamAha - Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 upazamazreNino krama A jIvo pramAdane lIdhe marIne cAra gativALA anaMta saMsAramAM bhame." apUrvakaraNa guNasthAnaka, anivRttinAdara guNasthAnaka ane sUkSmasaMparAya guNasthAnaka - A traNe guNasthAnake rahelA upazamaka jIvo eka ja guNasthAnaka caDe che. eTale ke apUrvakaraNa guNasthAnakavALA anivRttinAdara guNasthAnake jAya che, anivRttibAdara guNasthAnakavALA sUkSmasaMparAya guNasthAnake jAya che, sUkSmasaMparAya guNasthAnakavALA upazAntamoha guNasthAnake jAya che. apUrvakaraNa vagere cAre guNasthAnakavALA jIvo patanane AzrayIne mithyAtva guNasthAnake jAya che. athavA caramazarIrI jIvo sAtamA guNasthAnaka sudhI jAya che. teo sAtamA guNaThANAthI pharIthI kSapakazreNi mAMDe che, jo temaNe te bhavamAM eka ja vAra upazamaNi mAMDI hoya to. jo temaNe te bhavamAM be vAra upazamazreNi mAMDI hoya to teo te bhavamAM pharI kSapakazreNi na mAMDe, kemake eka bhavamAM upazamazreNi mAMDanAra te ja bhavamAM kSapakazreNi mAMDI zake che. eka bhavamAM be vAra upazamazreNi mAMDanAra te ja bhavamAM kSapakazreNi mAMDI zakato nathI. saMsAramAM upazamazreNi cAra vAra mAMDI zakAya che. ekabhavamAM upazamazreNi be vAra mAMDI zakAya che. pravacanasAroddhAra (gA. 700), saMgrahazataka (gA. pa4), zataka (pAMcamo karmagraMtha) (gA. 98), padArthasthApanA saMgraha (gA. 26), vicArasAra (gA. 363) mAM upazamazreNino krama A pramANe kahyo che - pahelA anantAnubandhI cAra kaSAyone upazamAve. pachI darzana 3 ne upazamAve. pachI napuMsakavedane upazamAve. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 kSapakazreNi - apUrvakaraNa guNasthAnaka pachI strIvedane upazamAve. pachI hAsya vagere 6 ne upazamAve. pachI puruSavedane upazamAve. pachI apratyAkhyAnAvaraNIya krodha-pratyAkhyAnAvaraNIya krodhane upazamAve. pachI saMjavalana krodhane upazamAve. pachI apratyAkhyAnAvaraNIya mAna-pratyAkhyAnAvaraNIya mAnane upazamAve. pachI saMjavalana mAnane upazamAve. pachI apratyAkhyAnAvaraNIya mAyA-pratyAkhyAnAvaraNIya mAyAne upazamAve. pachI saMjavalana mAyAne upazamAve. pachI apratyAkhyAnAvaraNIya lobha-pratyAkhyAnAvaraNIya lobhane upazamAve. pachI saMjavalana lobhane upazamAve. kSapakazreNi (8) apUrvakaraNa guNasthAnaka caramazarIrI, AyuSya nahIM bAMdhela, alpa karmavALo, lapaka jIva cothA guNasthAnake narakAyuSyano kSaya kare, 1. je karma sattAmAM hoya teno kSaya thAya. kSapaka jIve AyuSya bAMdhyuM na hovAthI manuSyAyuSya sivAyanA traNa AyuSya tene sattAmAM hotA ja nathI. tethI temano kSaya na thAya. chatAM ahIM temano kSaya kare ema kahyuM che teno artha Avo karavo - temanI sattA na hoya. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 dhyAtAnuM svarUpa pAMcamA guNasthAnake tiryaMcAyuSyano kSaya kare, sAtamA gusathAnake devAyuSyano kSaya kare ane darzana 7 no kSaya kare. Ama 148mAMthI A 10 prakRtiono kSaya karIne 138 prakRtinI sattAvALo jIva AThamA guNasthAnake pahoMce che. teNe rUpAtIta dhyAnarUpI utkRSTa dharmadhyAnano abhyAsa karyo hoya che ane te abhyAsathI ja tenI buddhi nirmaLa thaI hoya che. abhyAsanuM mahattva zAstramAM A rIte batAvyuM che - "abhyAsathI AhAra upara vijaya maLe che, Asana upara vijaya maLe che, zvAsa para vijaya maLe che, citta sthira thAya che, indriyo jitAya che, zreSTha AnaMda maLe che ane AtmAnuM darzana thAya che. abhyAsa vinAnA mAtra zAstramAM rahelA dhyAno vaDe phaLa maLatuM nathI. pANImAM paDelA phaLanA pratibiMbo vaDe tRpti thatI nathI." pahelA saMghayaNavALo sAdhu AThamAM guNasthAnake zukaladhyAnanA pRthakvavitarkasapravicArarUpa pahelA pAyAne zarU kare che. dhyAtAnuM svarUpa - (1) paryakAsanane daDha ane nizcala kare, kemake Asanano jaya e ja dhyAnano pahelo prANa che. kahyuM che ke, "AhAra, Asana ane nidrAno jaya karIne jinezvaronA mata mujaba AtmAnuM dhyAna karavuM. keTalAka kahe che ke "siddhAsana kare.' athavA Asanano koI niyama nathI. kahyuM che ke, "padmAsana, paryakAsana, kAryotsargAsana, ekAMAisana, caMddhiAsana, vajAsana vagere je je Asanano abhyAsa karatA mana sthira thAya te te AsanamAM yatna karavo." padmAsana - je AsanamAM eka jaMghAnA madhyabhAgamAM bIjI jaMdhAne Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 dhyAtAnuM svarUpa aDADAya te padmAsana. kAyotsargAsana - UbhA UbhA ke beThA beThA be hAtha laTakatA rAkhavA te kAyotsargAsana. ekAMAisana - eka paga upara UbhA rahevuM te. jayaMAisana - be paga upara UbhA rahevuM te. vajAsana - vIrAsana karyA pachI pITha upara be hAtha vajanA AkAre rAkhIne be paganA aMgUThA pakaDavA te vajAsana. paryakAsana - banne paganI upara banne jaMghA (DhIMcaNa ane ghUMTInI vaccenA bhAga)nA nIcenA bhAgane rAkhIne nAbhi pAse DAbA hAthanI upara jamaNo hAtha rAkhavo te paryakAsana. siddhAsana - DAbA paganI eDIthI apAna ane liMganI vaccenA bhAgarUpa yonine dAbIne ane jamaNA paganI eDIthI liMganI uparanA peDhunI pAsenA bhAgane dAbIne, haDapacI chAtI upara rAkhIne, indriyo ane manane sthira karIne, jIbhane tALavAnA aMtaramAM rAkhIne nAkanA daMDa upara sthira thayelI bhaya rahita dRSTithI be bhramaranI vacce jovuM te siddhAsana che. (2) tenI dRSTi nAsikAnA agra bhAga para hoya. (3) tenI AMkho aDadhI khullI hoya. (4) teNe kalpanAonI jALamAMthI manane dUra karyuM hoya. kahyuM che ke, jenA manamAM azubha ke zubha vikalpo cAle che te potAne loDhAnA baMdhana jevA azubhakarmathI ane sonAnA baMdhana jevA zubhakarmathI bAMdhe che. nidrA sArI, mUccha sArI, gAMDapaNa sAruM paNa ArtadhyAna-raudradhyAnarUpI duSTa lezyAnA vikalpothI vyAkula mana sAruM nathI.' Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 prANAyAma (5) te saMsArano uccheda karavAnA utsAhavALo hoya, kemake saMsArane chedanArA dhyAna mATe jene utsAha hoya tene yoga siddha thAya. yogabiMdumAM kahyuM che ke, '(1) utsAha = varSollAsa. (2) nizcaya = kartavyano sthira pariNAma, arthAt adhyAtmAdi yoga ja karavA yogya che, A yoga sivAya bIjuM kazuM karavA yogya nathI evo nizcaya. (3) dharya = saMkaTa Ave to paNa pratijJAthI calita na thavuM. (4) saMtoSa = AtmAmAM ja ramaNatA karavI. (5) tattvadarzana = A saMsAramAM yoga ja paramArtharUpa che evuM ciMtana. (6) janapadatyAga = saMsArane anusaranArA laukika vyavahArano atyaMta tyAga. A cha upAyothI munine yoganI siddhi thAya che. (gA. 411) Avo kSepakamuni dhyAna karavA mATe yogya che. prANAyAma - apAnadvArathI potAnA svabhAvathI nIkaLatA vAyune mUlabaMdhathI saMkocIne muni upara laI jAya, eTale ke dasamA dvArano viSaya banAve. mUlabaMdha - paganI pAnInA bhAgathI apAna ane liMganI vaccenA bhAgarUpa yonine dabAvIne, gudAne saMkocIne ane apAna-vAyune UMce kheMcIne mUlabaMdha thAya che. A saMkocavAnuM karma ja prANAyAmanuM mULa che. kahyuM che ke, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrakaprANAyAma, recakaprANAyAma 31 "agnisamAna ane tAMtaNA jevA sUma evA apAnachidrane saMkocIne prANazaktine hRdayakamaLamAM, tyArapachI gaLAmAM ane tyArapachI tALave dhAraNa karIne tene brahmarazvamAM laI jaIne jenI upara jinezvara khuza thayA hoya te lokAlokane prakAzita karanArI kevaLajJAnarUpI kaLA pAme che." pUrakaprANAyAma - yogI pUrakadhyAnanA yogathI atiprayatnapUrvaka bAra aMgula sudhInA bahAra rahelA pavanane kheMcIne tenAthI peTane ke AkhA zarIramAM rahela nADIone pUre che. AkAzatattva vahana thatuM hoya tyAre vAyu nAsikAnI aMdara ja hoya che. tejastattva vahana thatuM hoya tyAre vAyu bahAra cAra aMgula sudhI UMce caDhe che. vAyutattva vahana thatuM hoya tyAre vAyu bahAra cha aMgula sudhI tIracho care che. pRthvItattva vahana thatuM hoya tyAre vAyu bahAra ATha aMgula sudhI madhyamabhAve rahe che. jalatattva vahana thatuM hoya tyAre vAyu bahAra bAra aMgula sudhI nIce vahe che. tethI jalatattva vahana thatuM hoya tyAre bAra aMgula sudhInA bahAranA pavanane kheMcIne pUraka prANAyAma kare che. keTalAka Ane pUrakakarma kahe che. kahyuM che ke, "vakra evA nAkanA pavanane kheMcIne tenAthI brahmarandrane bhedIne skUla ane sUkSma nADIo pUravI te pUrakakarma che.' recakaprANAyAma - sAdhaka pUraka pachI prANAyAmanA abhyAsanA baLathI recaka nAmanA pavanane nAbhikamaLamAMthI dhIme dhIme AdarapUrvaka Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 kumbhakaprANAyAma bahAra kADhe te recakadhyAna che. kahyuM che ke, "vajAsanamAM sthira zarIravALo, sthira buddhivALo yogI potAnA cittane recakapavanathI utpanna thayelA cakra upara rAkhIne nADImAM rahelA pavanane potAnI aMdarathI kADhe te recaka karma." kumbhakadhyAna (kumbhakaprANAyAma) - yogI kuMbhakadhyAnanA yogathI nAbhikamaLamAM kuMbhaka nAmanA pavanane ghaDAnA AkAre sthira kare che. kahyuM che ke, "mana kumbhakacakrano Azraya kare chate, nADIomAM pavanane sthira karIne kuMbhanI jema pANImAM taravuM te kuMbhakakarma che.' jyAM mana hoya che tyAM pavana hoya che, jyAM pavana hoya che tyAM mana hoya che. kahyuM che ke, "mana ane pavana dUdha ane pANInI jema haMmezA bhegA thayelA ane samAna kriyAvALA che. jayAM mananI pravRtti hoya tyAM pavananI pravRtti hoya ane jayAM pavananI pravRtti hoya tyAM mananI pravRtti hoya. mana ane pavana e bemAMthI ekano nAza thavAthI bIjAno nAza thAya che ane ekanI pravRttithI bIjAnI pravRtti thAya che. mana ane pavananA nAzathI indriyonA samUhanI zuddhi thAya che. indriyono nAza thatA mokSanI siddhi thAya che. yogI upara kahyuM te rIte pUraka-recaka-kuMbhakanA kramathI pavanonA saMgraha ane mokSano (choDavAno) abhyAsa karIne manane samAdhimAM nizcala kare che, kemake pavananA jayathI mana nizcala thAya che. kahyuM che ke, pRthvIcakra kadAca calita thAya, parvato paNa calita thAya, pralayakALanA pavanarUpI hiMcakAthI caMcaLa evA samudro calita thAya, paNa pavanano jaya karanArA, jJAnazaktinA AlaMbanavAnA yogIo sthira pariNativALA AtmadhyAnamAMthI calita thatA nathI." ahIM kSapakazreNi upara caDhavAnA viSayamAM prANAyAmanA kramano vistAra lokaprasiddhimAtrathI batAvyo che, kemake kSepakane kevaLajJAnanI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuladhyAnano pahelo pAyo 33 utpattinuM kAraNa bhAva ja che, prANAyAma vagereno ADaMbara nahIM. capatie kahyuM che ke, "nAkano agra bhAga, nADIono samUha, vAyuno pracAra, indriyono rodha, prANAyAma, bIjagrAma, dhyAnano abhyAsa, matrano nyAsa, hRdayakamaLamAM rahela - be bhramaranI vacce rahela - nAkanA agra bhAge rahela-zvAsanI aMdara rahela tejathI zuddha-sUrya jevuM - jJAnayukta-OMkAra nAmanuM dhyAna, brahmAkAza, zUnyAbhAsa - A badhI khoTI vAto che, ciMtA samAna che, kAyAne kaSTa ApanArA che, manane bhramita karanArA che. mATe badho khoTo garva choDIne gurue kahelA, ciMtA rahita, zarIra rahita, bhAvayukta, sukha-duHkha vagere dvandothI rahita, haMmezA AnaMdamaya evA zuddha tattvane tuM jANa.' bIje paNa kahyuM che ke, "vividha karaNo vaDe prANavAyune jItIne OMkArano abhyAsa karavo, potAnA zarIrarUpI kamaLamAM tejanuM ciMtana karavuM, zUnya AkAzanuM dhyAna karavuM - A badhuM zarIrasaMbaMdhI ane ciMtAthI manane bhramita karanAruM hovAthI temano tyAga karIne vAto ane kalpanAothI rahita, svabhAvamAM rahelA tattvane tame juo." zukladhyAnano pahelo pAyo - savitarkasavicArasapRthakatva zukladhyAna - mana-vacana-kAyAnA yogomAM rahela muni A dhyAna kare che. savitarka = vitarka = zrutanI vicAraNA. potAnA nirmaLa paramAtmatattvanA anubhavamaya aMtaraMga bhAvaAgamanA AlaMbanathI aMtaraMga dhvanirUpa vicAraNA te savitarka dhyAna. savicAra = eka arthamAMthI bIjA arthamAM saMkramaNa karavuM, eka yogamAMthI bIjA yogamAM saMkramaNa karavuM, eka zabdamAMthI bIjA zabdamAM saMkramaNa karavuM te vicAra. je dhyAnamAM upara kahela vitarka Avo hoya te Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 kSapakazreNi - anivRttikaraNa guNasthAnaka savicAra dhyAna. sapRthakatva = je dhyAnamAM pUrve kahela vicAra sahitano vitarka ekadravyamAMthI bIjA dravyamAM, eka guNamAMthI bIjA guNamAM ane eka paryAyamAMthI bIjA paryAyamAM jAya che te sapRthakRtva dhyAna. guNa - te dravyamAM ekasAthe hoya che. dA.ta. sonAmAM pILAza. paryAya - te dravyamAM kramathI hoya che. dA.ta. sonAnI vIMTI, kuMDala vagere paryAyo. savitarkasavicArasapRthakRtva zukladhyAnathI muktilakSmInA dRSTAMtarUpa zreSTha zuddhi maLe che. jo ke A dhyAna paDavAnA svabhAvavALuM che chatAM paNa ahIM kSapakazreNimAM ati nirmaLatAne lIdhe tenAthI AgaLanA guNasthAne caDhAya che. (9) anivRttikaraNa guNasthAnaka apUrvakaraNa guNasthAnaka pachI jIva anivRttikaraNa guNasthAnake jAya che. A (navamA) guNasthAnakanA nava bhAga kalpavA. pahelA bhAgamAM sthAvara, sUkSma, tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI, narakagati, narakAnupUrvI, Atapa, udyota, nidrAnidrA, pracalA pracalA, thINaddhi, ekendriyajAti, beindriyajAti, te indriyajAti, caurindriyajAti, sAdhAraNa - A 16 prakRtiono kSaya kare. bIjA bhAgamAM apratyAkhyAnAvaraNIya cAra - pratyAkhyAnAvaraNIya cAra = 8 prakRtiono kSaya kare. trIjA bhAge napuMsakavedano kSaya kare. cothA bhAge strIvedano kSaya kare. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSapakazreNino krama 35 pAMcamA bhAge hAsya 6 no kSaya kare. chaThThA bhAge puruSavedano kSaya kare. sAtamA bhAge saMjavalanakrodhano kSaya kare. AThamA bhAge saMjavalanamAnano kSaya kare. navamA bhAge saMjavalanamAyAno kSaya kare. (10) sUkSmasaMparAya guNasthAnaka anivRttikaraNa guNasthAnakathI jIva sUkSmasaMparAya guNasthAnake jAya che. tyAM saMjavalanalobhane sUkSmaaNurUpa kare che. kSapakane agyAramuM guNasthAnaka hotuM nathI, (12) kSINamoha guNasthAnaka dasamA guNasthAnake sUkSmalobhano kSaya karIne jIva bAramA guNasthAnake Ave che. ahIM kSapakazreNi pUrI kare che. pravacanasAroddhAra (gA. 694), vicArasAra (gA. 365), padArthasthApanA saMgraha (gA. pa7)mAM mohanIyakarmane AzrayIne kSapakazreNino krama A pramANe kahyo che - pahelA anaMtAnubaMdhI 4 no kSaya kare. pachI darzana 3 no kSaya kare. pachI apratyAkhyAnAvaraNIya 4, pratyAkhyAnAvaraNIya 4 no kSaya kare. pachI napuMsakavedano kSaya kare. pachI strIvedano kSaya kare. pachI hAsya 6 no kSaya kare. pachI puruSavedano kSaya kare. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zukuladhyAnano bIjo pAyo pachI saMjavalana krodhano kSaya kare. pachI saMjavalana mAnano kSaya kare. pachI saMjavalana mAyAno kSaya kare. pachI saMjavalana lobhano kSaya kare. mohanIya karmano saMpUrNa kSaya thaI gayo hovAthI ahIM jIva vItarAga che ane yathAkhyAta cAritravALo che. vizuddha bhAvavALo te kSapaka jIva zukladhyAnanA bIjA pAyAnuM dhyAna kare che. zukaladhyAnano bIjo pAyo - apRthakatvaavicArasavitarka zukladhyAna - traNamAMthI koIpaNa eka yogamAM rahelo jIva A dhyAna kare che. yogazAstra (gA. 902)mAM kayuM zukladhyAna kayA yogamAM rahela jIva kare? te A pramANe kahyuM che - kayuM zuladhyAna? | kayA yogamAM rahela jIva kare? paheluM 1 athavA 3 bIjuM | 1 kAyayoga yogarahita trIjuM cothuM apRthakatva - eka dravyanuM ke tenA eka guNanuM ke eka paryAyanuM nizcalatApUrvaka dhyAna karavuM. avicAra - zukladhyAnanA jANakAro kahe che ke, "eka zabda parathI bIjA zabda para, eka artha parathI bIjA artha para, eka yogamAMthI bIjA yoga para saMkramaNa karyA vinA zratane anusAra ciMtana karavuM te avicAra Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothAthI 12mA guNasthAnaka sudhImAM kSaya thayelI 63 prakRtio dhyAna che.' hAla zukuladhyAnanuM jJAna vizeSa prakAranA zAstronI paraMparAthI ja maLe che, anubhavathI nahIM. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAje yogazAstranA AMtarazlokamAM kahyuM che ke, "jo ke hAlanA jIvo mATe zAstramAM kahyA mujaba zukladhyAna karavuM muzkela che chatAM avicchinna paraMparAthI tenuM svarUpa amArA sudhI AvyuM che, mATe ame te kahIe chIe. (gA. 896) savitarka - sUkSma evI aMdaranI vicAraNA rUpa bhAvakRtanA AlaMbanathI potAnA zuddha paramAtmAnI sUkSmavicAraNA karavI te savitarka. potAnA AtmAnA anubhavathI kSapaka samarasabhAvane dhAraNa kare che. samarasabhAva = dhyAnathI AtmA abhedapaNe paramAtmAmAM je lIna thAya che te ekAkArapaNuM e samarasabhAva che. A apRthakatvaavicArasavitarka zukladhyAnathI te karmone bALe che. upAjya samaye nidrA-pracalAno kSaya kare che. aMtimasamaye jJAnAvaraNa pa, darzanAvaraNa 4, aMtarAya 5 - A 14 prakRtiono kSaya kare che. Ama jIve cothA guNasthAnakathI bAramA guNasthAnaka sudhImAM 63 prakRtiono kSaya karyo. te A pramANe - cothAthI bAramA guNasthAnaka sudhImAM kSaya thayelI 63 prakRtio - guNasthAnaka kSaya thayelI prakRtio | cothuM | narakAyuSya pAMcamuM | tiryaMcAyuSya sAtamuM | devAyuSya,anaMtAnubaMdhI 4, darzana 3 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 kSapakazreNi - teramuM sayogI kevaLI guNasthAnaka kula navamuM 36 guNasthAnaka | kSaya thayelI prakRtio sthAvara 2, tiryaMca 2, naraka 2, Atapa 2, thINaddhi 3, jAti 4, sAdhAraNa, apratyAkhyAnAvaraNIya 4, pratyAkhyAnAvaraNIya 4, veda 3, hAsya 6, saMjvalana 3 dasamuM saMjavalana lobha bAramuM nidrA, pracalA, jJAnAvaraNa 5, darzanAvaraNa 4, aMtarAya 5 1 6 kula bAkInI 85 prakRtio sayogI guNasthAnake jIrNa vastra jevI hoya che. 82 mI gAthAnI vRttimAM kahyuM che ke, "bAramA guNasthAnake 17 prakRtiono kSaya thAya." te azuddha lAge che, kemake bAramA guNasthAnake 16 prakRtiono ja kSaya thAya che. (13) teramuM sayogI kevaLI guNasthAnaka bAramA guNasthAnake 14 prakRtiono kSaya thatA jIvane kevaLajJAnakevaLadarzana utpanna thAya che ane te sayogI kevaLI guNasthAnake jAya che. ahIM kSAyikabhAva hoya che, aupazamikabhAva ane kSAyopathamikabhAva hotA nathI. ahIM darzanamohanIya ane cAritramohanIyano kSaya thayo hovAthI kSAyika samyakatva ane kSAyika cAritra (yathAkhyAta cAritra) hoya che. kevaLI kevaLajJAnarUpI sUryathI hatheLImAM rahelA AmaLAnA phaLanI jema carAcara vizvane pratyakSa juve che. ahIM kevaLajJAnane sUryanI upamA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visa sthAno ApI che te mAtra vyavahArathI ja, nizcayathI nahIM, nizcayanayathI to kevaLajJAna ane sUryanuM ghaNuM aMtara che. viMzatirvizikAmAM kahyuM che ke, candra, sUrya ane grahanI prabhA parimita kSetrane prakAzita kare che, kevaLajJAna lokAlokane prakAzita kare che. (gA. 339)' jeNe pUrve pavitra vIsa sthAnonI ArAdhanA karIne tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM hoya tevo jIva ahIM te tIrthaMkaranAmakarmanA udayathI tIrthakara bane che. pravacanasAroddhAra (gA. 310-312), vicArasAra (gA. 21-53), ratnasaMcaya (gA. 301-373)mAM te visa sthAno A pramANe kahyA che - (1) arihaMta - tIrthakara. (2) siddha - sakalakarmothI mukta, paramasukhI, ekAMte kRtakRtya atmAo. (3) pravacana - dvAdazAMgI athavA saMgha. (4) guru - dharmopadeza vagere ApanArA. - A sAtanuM vAtsalya. (5) sthavira - te traNa prakAranA che - (1) jAtisthavira - 60 varSanI uMmaranA. (2) zrutasthavira - samavAyAMgasUtra bhaNelA. (3) paryAyasthavira - 20 varSanA paryAyavALA. (6) bahuzruta - ghaNA zrutavALA. (7) tapasvI - anazana vagere vividha tapa karanArA sAmAnya sAdhuo. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 visa sthAno (8) vAraMvAra jJAnopayoga satata jJAnamAM upayoga. (9) darzana - samyaktva. (10) vinaya - jJAna vagereno - A chamAM aticArono abhAva. vinaya. (11) Avazyaka - pratikramaNa vagere. (12) zIla - uttaraguNo. (13) vrata - mULaguNo. (14) kSaNalavasamAdhi - kSaNa, lava vagere badhA kALamAM satata saMveganI bhAvanAthI ane dhyAna karavAthI samAdhi rAkhavI. (15) tapasamAdhi - bAhyatapa ane atyaMtaratapamAM zakti mujaba satata pravRtti karavI. (16) tyAgasamAdhi - tyAga be prakArano che - (1) dravyatyAga - aprAyogya AhAra, upadhi, zayyA vagereno tyAga karavo ane prAyogya AhAra, upadhi, zayyA vagerenuM sAdhuone dAna karavuM. (2) bhAvatyAga - krodha vagereno tyAga karavo ane sAdhuone jJAna vagere ApavuM. (17) vaiyAvaccasamAdhi - (1) AcArya. (2) upAdhyAya. (3) vira. (4) tapasvI. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visa sthAno 41 (5) glAna. (6) zaikSaka - nUtanadIkSita. (7) sAdharmika. (8) kula - eka AcAryano samudAya. (9) gaNa-kulono samUha. (10) saMgha-sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA rUpa cAra prakArano. A 10 nI 13 rIte vaiyAvacca karavI - (1) bhojana ApavuM. (2) pANI ApavuM. (3) Asana ApavuM. (4) upakaraNanuM paDilehaNa karavuM. (5) paga pramArjavA. (6) vastra ApavA. (7) auSadha ApavA. (8) mArgamAM madada karavI. (9) duSTa, cora vagerethI rakSaNa karavuM. (10) vasatimAM pravezatA hoya tyAre dAMDo laI levo. (11) mAtruno pyAlo Apavo. (12) caMDilano pyAlo Apavo. (13) kaphano pyAlo Apavo. A badhA vaiyAvaccanA prakAromAM zakti mujaba satata pravRtti karavI. (18) apUrvajJAnagrahaNa - navuM jJAna grahaNa karavuM. (19) zrutabhakti - zratanuM bahumAna. (20) pravacanaprabhAvanA - zakti mujaba pravacananA arthano upadeza Apavo vagere. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 tIrthakaranA 34 atizayo ane 8 prAtihAryo 34 atizayovALA ane badhA devo-manuSyothI namAyelA te tIrthakara bhagavAna sarvazreSTha tIrthane pravartAvatA dezonapUrvakroDa varSa sudhI pRthvI upara vijaya pAme che. tIrthakaranA 34 atizayo - janmathI | 4 atizaya karmakSayathI | 11 atizaya divakRta | 19 atizaya kula | 34 atizaya (juo pariziSTa 6) te tIrthakara bhagavAna pRthvI upara vicarIne dharmadezanA vagere vaDe bhavyajIvone pratibodha, dezaviratinuM AropaNa, sarvaviratinuM AropaNa vagere karatA tIrthaMkara nAmakarmane anubhave che. AvazyakaniryuktimAM kahyuM che ke, te tIrthakara nAmakarma kevI rIte bhogavAya che ? glAni vinA dharmadezanA karavI vagere vaDe te tIrthakaranAmakarma bhogavAya che. te tIrthaMkara nAmakarmane prabhu pUrvenA trIjA bhavamAM bAMdhe che. (gA. 183) tIrthakara bhagavAna ATha prAtihAryothI yukta hoya che, karoDo devodAnavothI levAyelA hoya che, suvarNakamaLo upara paga mUkatA pRthvItala upara vicare che. tIrthakaronA ATha prAtihAryo - (1) devaduMdubhi (2) divyadhvani (3) puSpavRSTi (8) azokavRkSa 1. A vAta tIrthaMkaranuM utkRSTa AyuSya 1 pUrvakroDavarSa hoya e matane AzrayIne jANavI. matAMtare tIrthakaranuM utkRSTa AyuSya 84 lAkha pUrva kahyuM che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta samudyAta (5) chatra (6) bhAmaMDala (7) siMhAsana (8) cAmara kevaLI utkRSTathI ATha varSa jUnA pUrva krioDa varSa sudhI pRthvI upara vicare che, kemake kevaLInuM utkRSTa AyuSya pUrvakoDa varSanuM hoya che. tIrthakaro madhyama AyuSyavALA ja hoya che. tIrthakara utkRSTathI 1 lAkha pUrva - 1,000 varSa sudhI pRthvI upara vicare che. jo AyuSyanI sthiti vedanIyakarmanI sthitithI nyUna hoya to AyuSya ane vedanIyakarmanI sthitine samAna karavA sayogI kevaLI bhagavAna kevaLI samuddAta kare che. samudyAta-svAbhAvika rIte rahelA Atmapradezone vedanA vagere sAta kAraNo vaDe svabhAvathI anya rUpe pariNAvavA te samudraghAta. te sAta prakAranA che - (juo pariziSTa 7) (1) vedanA muddaghAta. (2) kaSAyasamuddhAta. (3) maraNasamudyAta. (4) vaikriyasamudyAta. (5) taijasasamuddaghAta. (6) AhArakasamuddhAta. (7) kevaLIsamuddhAta. kone keTalA samudyAta hoya? - manuSya samudyAta vedanA, kaSAya, maraNa, vaikriya, taijasa, AhAraka, kevaLI = 7 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 kevaLIsamudyAta jIva deva, paMcendriya tiryaMca - nArakI, paryApta bAdara vAyukAya zeSa sthAvara, vikalendriya samudyAta vedanA, kaSAya, maraNa, vaikriya, tejasa = 5 vedanA, kaSAya, maraNa, vaikriya, = 4 vedanA, kaSAya, maraNa = 3 samuddaghAtano kALa - samudyAta vedanA samudraghAta kaSAya samududhAta maraNa samudraghAta vaikriya samudyAta taijasa samudyAta AhAraka samudyAta kevaLI samughAta kALa aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 8 samaya yogI kevaLI AyuSya ane vedanIya karmonI sthitine samAna karavA mATe pahelA samaye zarIramAMthI Atmapradezo upara-nIce lokAMta sudhI phelAvIne daMDano AkAra kare che, bIjA samaye pUrva-pazcima dizAmAM lokAMta sudhI Atmapradezone phelAvIne kapATano AkAra kare che, trIjA samaye dakSiNauttara dizAmAM lokAMta sudhI Atmapradezone phelAvIne manthAnano AkAra kare che, cothA samaye AMtarA pUrI cauda rAjalokane bharI de che. Ama kevaLI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45. zukuladhyAnano trIjo pAyo samudyAta karatA kevaLI bhagavAna cAra samayomAM lokavyApI banI jAya che. pAMcamA samaye AMtarAmAMthI Atmapradezone saMkocIne maMthAnano AkAra kare che. chaThThA samaye maMthAna AkAramAMthI Atmapradezone saMkocIne kapATano AkAra kare che. sAtamA samaye kapATa AkAramAMthI Atmapradezone saMkocIne daMDano AkAra kare che. AThamA samaye daMDa AkAramAMthI Atmapradezone saMkocIne svabhAvastha thAya che. kevaLIsamuddhAtamAM pahelA ane AThamA samayamAM audArika kAyayoga hoya che, bIjA-chaThThA-sAtamA samayomAM audArikamizra kAyayoga hoya che ane trIjA-cothA-pAMcamA samayomAM kArpaNa kAyayoga hoya che. kevaLIsamudraghAtamAM trIjA-cothA-pAMcamA samayamAM kevaLI anAhAraka hoya che, bAkInA samayamAM AhAraka hoya che. Ama kevaLIsamughAta pUrNa thAya eTale te kevaLIbhagavaMtanA AyuSyakarma ane vedanIyakarmanI sthiti samAna thaI jAya che. cha mAsathI vadhu AyuSya bAkI hoya tyAre jemane kevaLajJAna thayuM hoya teo avazya kevaLIsamudraghAta kare che. cha mAsathI ochuM AyuSya bAkI hoya tyAre jemane kevaLajJAna thayuM hoya teo kevaLIsamughAta kare ke na paNa kare. kevaLI samuddhAtamAMthI pAchA pharIne te sayogI kevaLI bhagavAna yoganirodha karavA mATe zukUladhyAnano trIjo pAyo dhyAve che. zukuladhyAnano trIjo pAyo - sUkSmakriyAanivRtti zukaladhyAna - jayAM AtmaspaMdanarUpa sUkSma kriyA anivRttivALI thAya, eTale ke sUkSmapaNuM choDIne pharI bAdarapaNuM na pAme te sUkSmakriyAanivRtti zuladhyAna. yoganirodha - sUkSmakriyAanivRtti zukUladhyAnane dhyAvatA sayogI kevaLI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 yoganirodha bhagavAna AtmAnI aciMtya vIryazaktithI svAbhAvika rIte bAdara kAyayogamAM rahIne bAdara vacanayoga ane bAdara manoyogane sUkSma kare che. tyArapachI bAdara kAyayogane choDIne sUkSma vacanayoga ane sUkSma manoyogamAM rahIne bAda kAyayogane sUkSma kare che. tyArapachI sUkSma kAyayogamAM eka kSaNa rahIne sUkSmavacanayoga ane sUkSmamanoyogano nirodha (abhAva) kare che. tyArapachI sUkSma kAyayogamAM rahIne sUkSmakriyAvALA, jJAnarUpa potAnA AtmAne ja pote anubhave che. sUkSmakriyAanivRtti zuladhyAna dhyAvatA kevaLI bhagavAnanuM nizcalazarIra e ja dhyAna che. jema chadmastha yogI mATe mananI sthiratA e dhyAna che tema kevaLI mATe zarIranI nizcalatA e dhyAna che. jemanuM AyuSya pAMca husvAranA uccAraNakALa jeTaluM bAkI che evA, parvatanI jema nizcala kAyAvALA, zailezIkaraNanI zarUAta karanArA te kevaLI bhagavAna sUkSma kAyayogamAM rahIne ayogI guNaThANe javAnI taiyArI kare che. sayogIkevaLI guNasthAnakanA aMtima samaye audArika 2, asthira 2, vihAyogati 2, pratyeka 3, saMsthAna 6, agurulaghu 4, varNAdi 4, nirmANa, taijasa, kArmaNa, paheluM saMghayaNa, svara 2, sAtA / asAtA - A 30 prakRtiono udayaviccheda thAya che. tethI aMgopAMganA udayano viccheda thavAthI chellA zarIranA aMgopAMgamAM rahelA nAsikA vagerenA chidrone pUravAthI Atmapradezo ghana thaI jAya che. tethI chellA zarIranA AkAranI avagAhanA karatA AtmapradezonI avagAhanA trIjo bhAga nyUna kare che. tyArapachI jIva ayogI kevaLI guNasthAnake jAya che. (14) caudamuM ayogI kevaLI guNasthAnaka caudamA guNasthAnake samucchinnakriyaanivRtti zukladhyAna hoya che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSapakazreNI - caudamuM ayogI kevaLI guNasthAnaka 47 samucchinnakriyaanivRtti zukuladhyAna - jemAM sUkSma kAyayogarUpI kriyA paNa sarvathA nivRtta thaI che tevuM dhyAna te samucchinnakriyaanivRtti zukladhyAna. te muktimahelanA daravAjA samAna che. prazna - caudamA guNasthAnake sUkSma kAyayoga hoya che. tethI ayogIpaNuM zI rIte ghaTe ? jo caudamA guNasthAnake sUkSma kAyayoga na hoya to zarIranA abhAvamAM dhyAna zI rIte ghaTe ? javAba - caudamA guNasthAnake kAyayoga atisUkSmakriyArUpa hoya che, teno zIdhra kSaya thavAno che ane te zarIranA kAryo karavA asamartha hoya che. tethI kAyA hovA chatAM kAyayoga nathI hoto. tethI ayogIpaNuM ghaTe che. potAnA nirmaLa paramAtmasvarUpanA jJAna ane temAM tanmaya thavAthI utpanna thayela atizaya AnaMdathI zobhatA ayogI kevaLI bhagavAnane te zarIrane AzrayIne dhyAna paNa hoya che, eTale koI virodha nathI. nizcayanayathI AtmA ja AtmA vaDe AtmAnuM dhyAna kare che. AtmA sivAyano je yoganA ATha aMgo (juo pariziSTa 8)nI pravRttirUpa upacAra che te badho vyavahAra che. upAjyasamaye 72 prakRtiono kSaya kare che. aMtimasamaye 13 prakRtiono kSaya kare che. te ja samaye te siddha bhagavAna lokAtte jAya che. temanI lokAnta gati A rIte thAya che - (1) pUrvaprayogathI - aciMtya AtmavIryavaDe chellA be samayomAM 85 prakRtiono kSaya karavA mATe karelo prayatna te pUrvaprayoga. tene lIdhe jIva eka ja samayamAM lokAtte jAya che. jema kuMbhAranuM cakra pUrvenA prayatnane lIdhe gati kare che, jema hiMcako pUrvenA prayatnane lIdhe gati kare Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 siddhonI lokAtte gatinA deSThata sahita cAra hetuo che, jema bANa pUrvenA prayatnane lIdhe gati kare che, jema baMdUkamAMthI nIkaLatI goLI pUrvenA prayatnane lIdhe gati kare che, jema gophaNamAMthI chUTelo paththara pUrvenA prayatnane lIdhe gati kare che tema chellA be samayomAM karmono kSaya karavA mATe karelA prayatnane lIdhe siddha bhagavaMtanI gati thAya che. (2) asaMgabhAvathI - karmono saMga na hovAthI jIvanI lokAnta gati thAya che. mATIno lepa karIne pANImAM nAkhela tuMbaDAnA te lepano saMga dUra thavAthI tuMbaDAnI gati pANImAM upara thAya che. tema karmo vinA jIvanI gati lokAnta tarapha thAya che. (3) baMdhavimokSathI - saMsAranA gADha baMdhanamAMthI chUTavAthI jIvanI lokAtte gati thAya che. eraMDiyAnA phaLanuM bIja, zaNanuM bIja vagerenI baMdhananA chedathI Urdhvagati thAya che. tema baMdhananA chedathI jIvanI Urdhvagati thAya che. (4) svabhAvathI - svabhAvathI jIvanI lokAnta gati thAya che. DhephAnI gati svabhAvathI nIce tarapha thAya che, pavananI gati svabhAvathI tIrachI thAya che, agninI gati svabhAvathI upara tarapha thAya che, tema jIvanI svabhAvathI gati upara tarapha thAya che. siddha bhagavaMtamAM karmajanita gaurava na hovAthI teo nIce jatA nathI. preraka evuM karma na hovAthI siddhabhagavaMtanI tIrachI gati thatI nathI. alokamAM dharmAstikAya na hovAthI siddhabhagavaMtanI lokAntathI upara gati thatI nathI. jema mAchalA vagerene gati karavAmAM pANI sahAyaka che tema jIva ane pudgalane gati karavAmAM dharmAstikAya sahAyaka che. te lokamAM hoya che. alokamAM dharmAstikAya hotuM nathI. tethI jIvanI lokanA cheDAnI upara alokamAM gati thatI nathI. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhazilA 49 siddhazilA - prAmbhArA nAmanI pRthvIne siddhazilA kahevAya che. te caudarAjalokanA zikhare che. te suMdara che. te kapUra karatA vadhu sugaMdhI che. te sUkSma avayavovALI hovAthI komaLa che, te sthUla avayavovALI na hovAthI karkaza nathI. te pavitra che. te zreSTha tejathI dedIpyamAna che. te manuSyakSetra jeTalI, eTale ke 45 lAkha yojana, lAMbI-pahoLI che. te cattA sapheda chatra jevI che. te badhA zubhanA udayavALI (astitvavALI) che. te sarvArthasiddha vimAnathI bAra yojana upara AvelI che. te vacce 8 yojana jADI che ane cheDe tIkSNa dhAra jevI che. siddhazilA upara siddhonI sthiti - siddhazilAnI upara eka yojane lokano cheDo che. te yojanano je uparano cotho gAu che tenA uparanA chaThThA bhAgamAM siddhonI avagAhanA hoya che. 1 gAu = 2,000 dhanuSya. 1 gAu = 2,000 dhanuSya = 333 2/3 dhanuSya. siddhonI utkRSTa avagAhanA paNa ATalI ja che, vadhu nahIM. siddhono AkAra - nirvANa samayanA AkAravALA bIbAmAMthI mINa nIkaLI gayA pachI temAM rahelA AkAzanA AkAra jevo siddhonA AtmapradezonI avagAhanAno AkAra hoya che. siddhonA jJAna-darzanano viSaya - cauda rAjalokamAM rahelA jIva, ajIva vagere badhA padArthonA badhA guNo ane badhA paryAyone siddhabhagavaMto ekasAthe vizeSa upayogarUpe jANe che ane bIjA samaye sAmAnya upayogarUpe juve che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 siddhonA ATha guNo ane sukha kayA karmanA kSayathI? kayo guNa pragaTe? jJAnAvaraNa ananta kevaLajJAna ananta darzana 3 | darzanamohanIya kSAyika samyaktva cAritramohanIya | kSAyika cAritra vedanIya ananta sukha aMtarAya ananta vIrya AyuSya akSayasthiti 8 | nAma, gotra | | amUrta ananta avagAhanA siddhonuM sukha - cakravartI, indra vagere padonA bhogothI thanArA sukha karatA anaMtaguNa sukha mokSamAM hoya che. te sukha kulezarahita ane akSaya che. phalezo = ajJAna, huM paNuM (abhimAna), rAga, dveSa, kadAgraha. paramapada - siddha jJAna-Anandamaya paramapadane pAmyA che. te padanI ArAdhako vaDe ArAdhanA karAya che. te padanI sAdhakapuruSo samyagu jJAna-darzana-caritra vagere vaDe sAdhanA kare che. dhyAna karanArA yogIo te padanuM dhyAnanA vividha upAyothI dhyAna kare che. te pada abhavyo mATe sarvathA durlabha che, jene vizeSa sAmagrI na 1. anaMta avagAhanA = anaMta siddho eka sAthe rahe. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktinuM svarUpa 51 maLI hoya tevA bhavyone mATe paNa sarvathA durlabha che, dUrabhavyone muzkelIthI maLe tevuM che. muktinuM svarUpa - keTalAka muktine atyanta abhAvarUpa mAne che. keTalAka muktine jJAnanA abhAvavALI mAne che. keTalAka muktine AkAzanI jema vyApaka mAne che. keTalAka muktine punarAvartanavALI mAne che, eTale ke siddho muktimAMthI saMsAramAM jaIne pharIthI muktimAM jAya che - evuM mAne che. keTalAka muktine viSayasukhavALI mAne che. sarvajJa bhagavAna muktine AvI nathI mAnatA, paNa bhAvarUpa, jJAnamaya, siddhazilAnI upara lokAnta rahelI, punarAvartana vinAnI, atIndriya anaMta Anandane anubhavavAnA sthAnarUpa, vidyamAna evA jJAna rUpa AtmAnA prasAdathI samyagdarzana-samyajJAna guNo vaDe asAra evA saMsAramAMthI sArarUpa - AvI mAne che. cauda guNasthAnake baMdha - keTalIka saMjJAonI samajaNa - (1) baMdhaviccheda - je guNasthAnake je je prakRtiono baMdhaviccheda kahyo hoya te te prakRtio te guNasthAnaka sudhI baMdhAya, AgaLa na baMdhAya. je guNasthAnake jeTalI prakRtiono baMdhaviccheda kahyo hoya te guNasthAnake baMdhAtI kula prakRtiomAMthI teTalI saMkhyA bAda karIne pachInA guNasthAnake baMdhAtI prakRtionI saMkhyA kahevI. (2) abaMdha - je guNasthAnake je je prakRtiono abaMdha kahyo hoya te te prakRtio te guNasthAnakathI amuka guNasthAnaka sudhI na baMdhAya, AgaLa baMdhAya. AgaLa jyAM baMdhanI zarUAta thAya tyAM baMdha vadhe ema batAvela che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para cauda guNasthAnake baMdha je guNasthAnake jeTalI prakRtiono abaMdha kahyo hoya teTalI saMkhyA tenI pUrvenA guNasthAnake baMdhAtI kula prakRtiomAMthI bAda karIne te guNasthAnake baMdha kahevo. A ja rIte udayamAM ane sattAmAM paNa samajavuM. guNasthAnaka baMdhAtI prakRtio | baMdhaviccheda, abaMdha vagere | "odhe | 120 | paheluM | 117 jinanAma, AhAraka ra = 3 no abaMdha. naraka 3, jAti 4, sthAvara 4, huMDaka, Atapa, sevArta, napuMsakaveda, mithyAtva mohanIya = 16 no baMdhaviccheda. bIjuM | | 101 tiryaMca 3, thINaddhi 3, durbhaga 3, anaMtAnubaMdhI 4, madhyama saMghayaNa 4, madhyama saMsthAna 4, nIcagotra, udyota, azubhavihAyogati, strIveda = 25 no baMdhaviccheda. trIjuM manuSpAyuSya, devAyuSya = 2 no abaMdha. jinanAma, manuSyAyuSya, devAyuSyano baMdha vadhe. apratyAkhyAnAvaraNIya 4, manuSya 3, audArika ra, paheluM saMghayaNa = 10 no baMdhaviccheda. pAMcamuM pratyAkhyAnAvaraNIya 4 no baMdhaviccheda. zoka, arati, asthira, azubha, ayaza, asAtA = 6 no baMdhaviccheda, 74 cothe, 77 chaThuM 1. odhe = sAmAnyathI. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNasthAnake baMdha 53 AThamuM guNasthAnaka baMdhAtI prakRtio | baMdhaviccheda, abaMdha vagere | sAtamuM | pa9/581 | AhAraka ra no baMdha vadhe. AThamuM 582 nidrA rano baMdhaviccheda. (pahelo bhAga) deva 2, paMcendriyajAti, zubhavihAyo(bIjA gati, trasa 9, vaikriya 2, AhAraka 2, bhAgathI taijasa, kArmaNa, paheluM saMsthAna, nirmANa, chaThTho jinanAma, varNAdi 4, agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchavAsa = 30 no baMdhaviccheda, AThamuM 26 hAsya, rati, bhaya, jugupsA = 4 no (sAtamo baMdhaviccheda. bhAga) bhAga). navamuM 22 dasamuM | | 17 saMjavalana 4, puruSaveda = 5 no baMdhaviccheda. jJAnAvaraNa 5, darzanAvaraNa 4, aMtarAya 5, yaza, uccagotra = 16 no baMdhaviccheda. 1 agyAramuM | | bAramuM 1. devAyuSya na baMdhAya to 58 no baMdha hoya. 2. guNasthAnakramArohanI 66 mI gAthAnI vRttimAM kahyuM che ke "32 prakRtino baMdhaviccheda thavAthI AThamA guNasthAnake 26 prakRtio bAMdhe." upara bIjA karmagraMtha pramANe AThamA guNasthAnakanA sAta bhAga karIne pahelA bhAge 58 no, bIjAthI chaThThA bhAga sudhI pa6 no ane AThamA bhAge 26 no baMdha kahyo che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 coda guNasthAnake udaya guNasthAnaka baMdhAtI prakRtio | baMdhaviccheda, abaMdha vagere teramuM | 1 sAtAno baMdhaviccheda. | caudamuM | 0 | siddhAvasthA | 0 | cauda guNasthAnake udayaguNasthAnaka udayagata prakRtio udayaviccheda, anudaya vagere odhe 122 paheluM | 117 jinanAma, AhAraka 2, samyaktva mohanIya, mizramohanIya = 5 no anudaya. sUkSma 3, Atapa, mithyAtva bIjuM 111 trIjuM | 100 1OO narakAnupUrvIno anudaya. anaMtAnubaMdhI 4, sthAvara, ekendriya, vikalendriya 3 = 9 no udayaviccheda. mizramohanIyano udaya vadhe. devAnupUrvI, manuSyAnupUrvI, tiryaMcAnupUrvIno anudaya. mizramohanIyano udayaviccheda. samyaktvamohanIya, AnupUrvI 4 = 5 no udaya vadhe. apratyAkhyAnAvaraNIya 4, naraka 3, deva 3, vaikriya 2, manuSyAnupUrvI, tiryaMcAnupUrvI, durbhaga, anAdaya, ayaza = 17 no udayaviccheda. cothuM 104 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNasthAnake udaya 55 pAMcamuM 87 cha 76 guNasthAnaka udayagata prakRtio udayaviccheda, anudaya vagere pratyAkhyAnAvaraNIya 4, tiryaMca 2, nIca gotra, udyota = 8 no udayaviccheda. 81 AhAraka 2 no udaya vadhe. thINaddhi 3, AhAraka ra = 5 no udayaviccheda. sAtamuM chellA 3 saMghayaNa, samyakRtvamohanIya = 4 no udayaviccheda. AThamuM 72 hAsya 6 no udayaviccheda. navamuM veda 3, saMjavalana 3 = 6 no udayaviccheda da0 saMjavalanalobhano udayaviccheda. agyAramuM bIjA-trIjA saMghayaNano udayaviccheda bAramuM | nidrA 2 no udayaviccheda. (upAMtya samaya 66 dasamuM pa9 pa7 sudhI) 55 papa bAramuM (aMtima samaya) jJAnAvaraNa 5, darzanAvaraNa 4, aMtarAya 5 =14 no udayaviccheda. teramuM jinanAmano udaya vadhe. audArika 2, asthira 2, vihAyogati 2, pratyeka 3, saMsthAna 6, agurulaghu 4, varNAdi 4, nirmANa, taijasazarIra, kArmaNazarIra, paheluM saMghayaNa, svara 2, sAtA asAtA = 30 no udayaviccheda. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 cauda guNasthAnake sattA guNasthAnaka udayagata prakRtio udayaviccheda, anudaya vagere | caudamuM | 12 trasa 3, subhaga, Adeya, yaza, manuSya 2, paMcendriyajAti, ucca, jinanAma, sAtA/asAtA 1 no udayaviccheda. siddhAvasthA 0 cauda guNasthAnake sattA - | guNasthAnaka| sattAgata pravRtio | kSaya vagere | othe | 148 | paheluM bIjuM 147 jinanAma vinA trIjuM 147 jinanAma vinA upazamaka kSapaka | 148 | 138 nirakAyuSya, tiryaMcAyuSya, devAyuSya, darzana 7 = 10 vinA. 148 1. guNasthAnakramArohanI 117 mIthI-119 mI gAthAnI vRttimAM 14 mA guNaThANe manuSyAnupUrvI sahita 13 prakRtiono udaya kahyo che. te azuddha lAge che. kemake manuSyAnupUrvIno udayaviccheda to pUrve cothA guNaThANe ja thaI gayo che. tethI ja pAMcamAM guNaThANe 87 no udaya thAya che. 25 mI gAthAnI vRttimAM kahyuM che ke, "apratyAkhyAnAvaraNa 4, manuSyAnupUrvI, tiryaMcAnupUrvI, naraka 3, deva 3, vaikriya 2, durbhaga, anAdeya, ayaza = 17prakRtiono cothA guNaThANe udayaviccheda thavAthI pAMcamAM guNaThANe 87 prakRtiono udaya thAya che." A bAbatamAM tattva bahuzruto jANe. 2. guNasthAnakamArohanI gAthA 48-50 mAM kahyuM che ke, "cothA guNaThANe narakAyuSyano kSaya thAya, 5 mAM guNaThANe tiryaMcAyuSyano kSaya thAya, 7mA guNaThANe Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNasthAnake sattA 57 chaThuM guNasthAnaka | | sattAgata prakRtio kSaya vagere upazAmaka | kSapaka pAMcamuM 148 138 148 138 sAtamuM 148 138 AThamuM 148 138 | navamuM 148 138 |sthAvara 2, tiryaMca 2, naraka 2, pahelo Atapa 2, thINaddhi 3, jAti 4, bhAga sAdhAraNa = 16 no kSaya. devAyuSyano ane darzana 7 no kSaya thAya." gA. 23, 25, 31, 36 mAM cothAthI sAtamA guNaThANe narakAyuSya, tiryaMcayuSya, devAyuSya, darzana 7= 10 vinA 138nI sattA kahI che. A bannemAM koI virodha nathI. banneno samanvaya A rIte karI zakAya - kSapakazreNi mAMDanArane manuSyAyuSya sivAyanA traNa AyuSyanI sattA hotI nathI. te cothAthI sAtamAM guNaThANA sudhI darzana 7 no kSaya kare che. tethI cothAthI sAtamA guNaThANA sudhI 138nI sattA hoya. sAmAnyathI jIva cothA, pAMcamA, sAtamA guNaThANA sudhI kramazaH narakAyuSya, tiryaMcAyuSya, devAyuSya bAMdhato hovAthI cothA, pAMcamA, sAtamA guNaThANA sudhI kramazaH narakAyuSya, tiryaMcAyuSya, devAyuSyanI sattA hoI zake che. kSapakazreNi mAMDanArane A traNa AyuSyanI sattA hotI ja nathI. tethI cothA, pAMcamA, sAtamA guNaThANe kramazaH narakAyuSya, tiryaMcAyuSya, devAyuSyano kSaya kare ema kahyuM teno artha Avo karavo ke te te guNaThANe te te AyuSyanI sattA hoI zakatI hatI te hotI nathI. vaLI 7 mA guNaThANe ja darzana 7 no kSaya kahyo che, cothA, 5 mA, 6 Dho guNaThANe nathI kahyo teno artha ema samajavo ke cothA, 5 mA, 6 ThThA guNaThANe darzana 7 no kSaya na thayo hoya to paNa 7 mAM guNaThANe to te avazya thaI ja jAya che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 cauda guNasthAnake sattA guNasthAnaka sattAgata prakRtio | kSaya vagere upazamaka kSepaka navamuM bIjo bhAga | 148 | 122 apratyAkhyAnAvaraNIya 4, pratyAkhyAnAvaraNIya 4 = 8no kSaya. navamuM trIjo bhAga | 148 | 114 napuMsakavedano kSaya. navamuM cotho bhAga | 148 11 strIvedano kSaya. navamuM pAMcamo bhAga 148 112 | hAsya 6 no kSaya. navamuM chaThTho bhAga | 148 | 106 | puruSavedano kSaya. navamuM sAtamo bhAga 148 | 105 saMjavalana krodhano kSaya. navamuM AThamo bhAga 148 saMjavalana mAnano kSaya. navamuM navamo bhAga | 148 | 103 saMjavalana mAyAno kSaya. 104 dasamuM 148 | 102 saMjavalane lobhano kSaya. 148 - | 101 nidrA 2 no kSaya agyAramuM bAramuM (upAjya samaya sudhI) bAramuM (aMtima samaya) jJAnAvaraNa 5, darzanAvaraNa 4, aMtarAya 5 = 14 no kSaya. teramuM | caudamuM (tricarama samaya sudhI) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNasthAnake sattA 59 guNasthAnaka caudamuM (upAMtya samaya) sattAgata prakRtio | kSaya vagere upazamaka kSapaka 131 nirmANa, nIcagotra, sAtA asAtA, aparyApta, susvara, deva 2, khagati 2, gaMdha 2, pratyeka 3, upAMga 3, agurulaghu 4, varNa pa, rasa 5, zarIra 5, baMdhana 5, saMghAtana 5, saMghayaNa 6, saMsthAna 6, asthira 6, sparza 8 = 7ra no kSaya thavAthI, manuSya 3, trasa 3, subhaga, Adeya, yaza, uccagotra, paMcendriyajAti, jinanAma, sAtA asAtA = 13 no kSaya thavAthI caudamuM (aMtima samaya) siddhAvasthA 1. ahIM caudamAM guNaThANAnA tricarama samaya sudhI 85 nI sattA, upAMtya samaye 13 nI sattA ane aMtima samaye sattAno abhAva kahyo che. bIjA karmagraMthamAM caudamAM guNaThANAnA upAMtya samaya sudhI 85 nI sattA, aMtima samaye 13 nI sattA ane tyArapachI siddhAvasthAmAM sattAno abhAva kahyo che. A be matAMtara nathI, paNa mAtra vivakSabheda che. caudamA guNaThANAnA upAMtya samaye 72 prakRtino kSaya thAya che. tethI bIjA karmagraMthanA caudamA guNaThANAnA upAMtya samaye te 72 prakRtinI sattA mAnIne aMtima samaye teno abhAva mAnyo. tethI caudamA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 cauda guNasthAnakono kALa cauda guNasthAnakono kALa, kayA guNasthAnake jIva mare ? kayA guNasthAnako jIva parabhavamAM sAthe laIne jAya - | guNasthAnaka kALa jIva mare, jIva parabhavamAM sAthe laIne jAya jaghanya utkRSTa mithyAtva abhavyane - sAdi anaMta bhavyane - sAdi sAMta aMtarmuhUrta dezona ardhapagalaparAvatI | sAsvAdana | 1 samaya | 6 AvalikA | mizra | aMtarmuhUrta avirata aMtarmuhUrta sAdhika 33 samyagraSTi sAgaropamana 3 guNaThANAnA upAMtya samaye 85 nI sattA ane aMtima samaye 13 nI sattA kahI. guNasthAnakramArohavRttimAM caudamAM guNaThANAnA upAMtya samaye ja 72 prakRtino abhAva mAnyo. tethI caudamA guNaThANAnA upAMtya samaye ja 13 prakRtionI sattA kahI. vaLI caudamA guNaThANAnA aMtima samaye 13 prakRtiono kSaya thAya che. tethI bIjA karmagraMthamAM caudamAM guNaThANAnA aMtima samaye 13 prakRtionI sattA mAnIne tyAra pachI siddhAvasthAmAM temano abhAva mAnyo. tethI caudamAM guNaThANAnA aMtima samaye 13 nI sattA kahI ane siddhAvasthAmAM sattAno abhAva kahyo. guNasthAnakramArohavRttimAM caudamAM guNaThANAnA aMtima samaye ja 13 prakRtino abhAva mAnyo. tethI caudamA guNaThANAnA aMtima samaye ja sattAno abhAva kahyo che. 1. manuSyAyuSya + sarvArthasiddhAdi vimAnonuM AyuSya. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNasthAnakono kALa guNasthAnaka kALa jIva mare | jIva parabhavamAM sAthe laIne jAya | jaghanya aMtarmuhUrta 5 | dezavirati | utkRSTa dezona pUrva kroDa varSa aMtarmuhUrta 1 samaya pramatta saMyatA 1 samaya apramatta saMyata aMtarmuhUrta 10) apUrvakaraNa | 1 samaya aMtarmuhUrta 9 | anivRtti- 1 samaya aMtarmuhUrta bAdarazaMparAya sUkSma- 1 samaya aMtarmuhUrta saM5rAyA 1 1 upazAMta- | 1 samaya aMtarmuhUrta moha kSINamoha aMtarmuhUrta 1 3] sayogI aMtarmuhUrta | 1 pUrvakroDa varSa kevaLI - 8 varSa 1. 8 mA guNasthAnakathI 11 mA guNasthAnaka sudhInA guNasthAnakono jaghanya kALa 1 samaya kahyo che te upazamazreNimAM caDatA ke paDatA te te guNasthAnake AvIne jIva 1 samaya rahIne mRtyu pAme ane devalokamAM jaI cothuM guNasthAnaka pAme te apekSAe samajavo. kSapakazreNimAM to jaghanya kALa paNa aMtarmuhUrta ja che. 2. tIrthakaranuM utkRSTa AyuSya to madhyama (84 lAkha pUrva varSa) hoya che. teo chellA 1 lAkha pUrva varSa bAkI hoya tyAre cAritra le che ane 1,000 varSa pachI kevaLajJAna pAme che. tethI temanI mATe 13 mA guNaThANAno utkRSTa kALa 1 lAkha pUrva varSa - 1,000 varSa che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNasthAnakono kALa kALa 14 guNasthAnaka jIva mare jIva parabhavamAM sAthe laIne jAya ayogI ,2,3,tRkevaLI A pAMca hrastAkSaranA uccAraNa jeTalo kALa upasaMhAra - zrIratnazekharasUrijIe zrutasamudramAMthI guNasthAnorUpI ratnonA DhagalArUpa A granthano pUrvamaharSionI padyamaya sUktio rUpI nAvaDI vaDe uddhAra karyo. A granthamAM temaNe pote racelA zloko nathI mUkayA, ghaNuM karIne pUrvamaharSioe racelA zloko ja mUkyA che. bRhagacchanA zrIvajasenasUrijInA ziSya zrI hematilakasUrijI thayA. temanA ziSya zrIratnazekharasUrijIe sva-para upara upakAra karavA mATe A prakaraNa racyuM. A pustakamAM jinAjJAviruddha kaMIpaNa nirUpaNa thayuM hoya to tenI kSamA yAcuM chuM. guNasthAnakramArohano padArthasaMgraha samApta pramAdathI vidyA TakatI nathI. kuzIlathI dhana TakatuM nathI. kapaTathI maitrI TakatI nathI. hiMsAthI dharma Takato nathI. vRkSo phaLothI namI jAya che. vAdaLo pANIthI namI jAya che. sajajano samRddhithI namI jAya che. (akkaDa thaI jatA nathI) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadratnazekharasUrIzvaraviracitaH svopajJavRttivibhUSitaH guNasthAnakramArohaH zrIvIro vijayatetarAm guNasthAnakramArohopodghAtaH upadIkriyate sajjanakarakamale laghurapi mahimnA'laghuH zabdAdibhiH sphuTo'pyasphuTo bhAvArthena parivRto'pi vRttyA vidhAyako nirvRtyAH paribhAvanIyatamo'yaM granthaH / vidhAtArazcAsya zrImanto ratnazekharasUrayo bRhadgacchIyAH kadA pAvayAmAsurmahImaNDalaM mahattamAH ke ca zrImatAM dIkSAgurava iti jijJAsAyAM zrImadbhiH praNItaM yadyapi granthavRndaM varIvati tathApi spaSTaM bahutra nopalabhyate saMvadullekhaH paraM zrImadbhireva vihitaM yat zrIpAlacaritraM tatprAntavartinaH "sirivajjaseNagaNaharapaTTapahUhematilayasUrINaM / sIsehi rayaNaseharasUrIhi imA hu saMkaliyA // 1339 // tassIsahemacandeNa sAhuNA vikkamassa varisaMmi / caudasaaTThAvIsI lihiyA gurubhattirAeNaM // 1340 // " iti / gAthAyugasya paryAlocanayA zrotRNAM pratItipathamavatariSyatyeva yaduta zrImatAM sattAkAla: paJcadazazatiko vaikramIyaH tatrApyAdyaiva viMzatirabdAnAm, kAlazca sa vidvadhuryasaritApravAhahimavanmahIdharAyamANaH, yato babhUvustatraiva zatake zrImattapogaNe'pi zrImanto jJAnasAgarajayacandrasomasundarakulamaNDanaguNaratnakSemakIrtisatyazekharamunisundarasUripurandarapramukhA aneke anekavAdAGgaNalabdhajayapatAkAH, gacchazca zrImatAM yAvajjIvamAcAmlakaraNAvAptatapo'bhidhAnasya gacchasyAgretano bRhadgacchAkhyaH, granthAzca zrImadbhirapare zrIpAlacaritasavRttikakSetrasamAsaguruguNaSaTtriMzatSaTvizikAdyAH samayopayogino vihitAH santi, upalabhyante cApi bahuSu bhANDAgAreSu, nApratItaH samupalabhyate tadgrantho, vizeSeNAnyaH ko'pi ca vRttAntaH, kevalaM jJAyate etat yaduta zrImantaH Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAnakramArohopodghAtaH zrIvajrasenAcAryAntevAsinaH zrIhematilakaprabhoH paTTe pratiSThitAH, tadantevAsinazca zrIhemacandramunidhuryAH prastutagranthazrIpAlacaritAvalokanataH / granthe cAtra AstikAvalyabhipretApavargAvAptinibandhanasopAnarUpANi guNasthAnAni khyApitAni, upayogitA cAsya granthAbhidhAnamAtreNaiva supratIteti na kAryastatrAyAsaH / atrAvadheyametat, yaduta-karmagranthAdizAstreSu sarvasyApi mithyAtvasyAviparItAyA jJAnamAtrAyAH sadbhAvena guNasthAnatA'bhimatA tathApi yogabinduyogadRSTyAdyadhyAtmazAstravadviziSTaguNAvApterguNasthAnatAyA aGgIkAreNa vyaktasyaiva mithyAtvasyAtra guNasthAnatA 1, mizradRSTau satyAsatyadharmAdirAgayuktatA ca "jaha guDadahINi" ityatra dvitIyapAde "tahobhayataddiTThI"ti pAThamapekSya, sAmAnyena tena kutracit mithyAtvasya kutracitsamyaktvasyAdhikyamapi na virodhabhAk 2, caturthaguNasthAnakasya trayastriMzatsAgaropamA sAdhikA sthitiH kSAyikamAzritya kiJcidadhikasyAvivakSaNAt yadvA bhavamekamapekSya 3, asti nirAlambanadhyAnaviSaye calU~, yataH zrImadbhiH sAkSitayoddhRtAH ye granthAste na nirAlambanadhyAnaniSedhakAH na cApramattAvasthAmAzrityeti tathApi vipazcitAmeva sa viSaya iti viramyate 4, apramattaguNe cAvazyakAdhInA na zuddhiH, nairmalyasya svAbhAvikatvAt, paramavadhAryametat yaduta-A antarmuhUrtAd guNasthAnaM pramattatve cAvazyakakRtaiva zuddhiriti nApratikramaNadharmANAM kadAlambanAvakAzaH 5, zreNidvayaprArambhazcApUrvAd uktaH sa zreNiparamakAryasya mohasyomazamasya kSayasya vA vivakSayA anyathA A turyAdapi guNatA 6, kArmagranthikamataM dvizreNyArohagamaGgIkRtyaivAntadehinAmupazamazreNeH pAte saptamaguNe'vasthitirityuditaM 7, aSTame guNe zukladhyAnamAdimaM anyatra tvapramatte 8, dhyAtuH svarUpaM ca dhyAnazatakAdanyathaiva 9 / yadyapi mudritapUrvametat tathApi satruTikaM bahuvetanaM nizchAyaM ceti punarmudraNAyAso'syAH saMsthAyAH zodhanIyaM ca dhIdhanaiH pramAdaskhalitajAtaM zodhakamudrayitrovidhAya kRpAM tayoriti prArthayate zrIzramaNasaGkhopAstipara AnandaH rAjyanagare 1972 jyeSThakRSNaSaSThyAm / / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 zrImadranazekharasUrIzvaraviracitaH svopajJavRttivibhUSitaH guNasthAnakramArohaH aha~padaM hRdi dhyAtvA, guNasthAnavicAriNAm / anuSTubhAmiyaM vRtti-likhyate hyavacUrNivat / / 1 / / tatrA''dau maGgalArthamabhISTadevatAnamaskArasya sambandhAvirbhAvakamAdyapadyamAha - guNasthAnakramAroha-hatamohaM jinezvaram / namaskRtya guNasthAna-svarUpaM kiJciducyate // 1 // vyAkhyA - yatra yatra pUrvAprAptaguNavizeSAvirbhAvo bhavati tattadguNasthAnamityucyate, tAni guNasthAnAni, teSAM svarUpam, 'kiJcid' = alpamAtramucyata iti sambandhaH, kiM kRtvA ? 'namaskRtya' praNipatya 'jinezvaraM' zrIsarvajJam, kathambhUtam ? 'guNasthAnakramArohahatamohaM' guNasthAnAnAM kramo guNasthAnakramaH, guNasthAnakrameNA''rohaNaM guNasthAnakramArohaH, guNasthAnakramAroheNa = kSapakazreNyArohalakSaNena hato moho yena sa tathA taM guNasthAnakramArohahatamoham, kSapaka zreNyArohakrameNaiva moho hanyate, yadAha vAcakamukhyaH - "pUrvaM karotyanantAnu-bandhinAmnAM kSayaM kaSAyANAm / mithyAtvamohagahanaM, kSapayati samyaktvamithyAtvam // 259 // samyaktvamohanIyaM, kSapayatyaSTAvataH kaSAyAMzca / kSapayati tato napuMsaka-vedaM strIvedamatha tasmAt // 260 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohasya prAdhAnyam hAsyAdi tataH SaTkaM, kSapayati tasmAcca puruSavedamapi / sajvalanAnapi hatvA, prAjotyatha vItarAgatvam // 261 // " (prazamaratiprakaraNam) Aha - nanu hatamohamityatroktam, na hyekasyaiva mohasya ghAtena jinezvaratvamupapadyate, kintu jJAnAvaraNadarzanAvaraNAntarAyANAmapi ghAte jinezvaratvaM syAt tatkathamiti, atrocyate - aSTasvapi karmasu mohasyaiva prAdhAnyam, yataH - "akkhANa rasaNI kammANa, mohaNI taha vayANa baMbhavayaM / guttINa ya maNaguttI, cauro dukkheNa jippaMti // 320 // " (ratnasaJcayaH) [chAyA - akSNAM rasanA karmaNAM, mohanIyaM tathA vratAnAM brahmavratam / guptInAM ca manoguptiH, catvAri duHkhena jIyante // 320 // ] mohe hate zeSakarmANi sukhahatAnyeva, yadAgamaH - "jaha matthayasUIe, hayAe hammae talo / taha kammANi hammaMti, mohaNijje khayaM gae // 1 // " [chAyA - yathA mastakasUcyAM, hatAyAM hanyate tAlaH / tathA karmANi hanyante, mohanIye kSayaM gate // 1 // ] tato mohaghAte zeSaghAtinAM ghAto'vazyaMbhAvyeveti na doSaH // 1 // atha caturdazasaGkhyAnAM guNasthAnakAnAM nAmAnyeva zlokacatuSTayenA''ha - caturdazaguNazreNi-sthAnakAni tadAdimam / mithyAtvAkhyaM dvitIyaM tu, sthAnaM sAsvAdanAbhidham // 2 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 caturdazaguNasthAnakanAmAni tRtIyaM mizrakaM turya, samyagdarzanamavratam / zrAddhatvaM paJcamaM SaSThaM, pramattazramaNAbhidham // 3 // saptamaM tvapramattaM cA-pUrvAtkaraNamaSTamam / navamaM cAnivRttyAkhyaM, dazamaM sUkSmalobhakam // 4 // ekAdazaM zAntamohaM, dvAdazaM kSINamohakam / trayodazaM sayogyAkhya-mayogyAkhyaM caturdazam // 5 // // caturbhiH kulakam // vyAkhyA - iha hi bhavyajIvAnAM siddhisaudhAdhirohaNArthaM guNazreNiriva niHzreNistasyAM ca padanyAsAspadasthAnIyAni yAni guNAd guNAntaraprAptirUpANi sthAnAni = vizrAmadhAmAni caturdazasaGkhyAni, teSAM nAmAni yathA - 'prathama' mithyAtvaguNasthAnakam 1, 'dvitIyaM' sAsvAdanaguNasthAnakam 2, tRtIyaM' mizraguNasthAnakam 3, caturthamaviratasamyagdRSTiguNasthAnakam 4, 'paJcamaM' dezaviratiguNasthAnakam 5, 'SaSThaM' pramattasaMyataguNasthAnakam 6, saptamamapramattasaMyataguNasthAnakam 7, aSTamamapUrvakaraNaguNasthAnakam 8, navamamanivRttiguNasthAnakam 9, 'dazamaM' sUkSmasamparAyaguNasthAnakam 10, ekAdazamupazAntamohaguNasthAnakam 11, 'dvAdazaM' kSINamohaguNasthAnakam 12, 'trayodazaM' sayogikevaliguNasthAnakam 13, caturdazamayogikevaliguNasthAnakam 14 iti // 2-3-45 // atha prathamaM vyaktAvyaktamithyAtvasvarUpamAha - adevAgurvadharmeSu, yA devagurudharmadhIH / tanmithyAtvaM bhavedvyakta-mavyaktaM mohalakSaNam // 6 // vyAkhyA - 'yA' spaSTacaitanyAnAM saJipaJcendriyAdijIvAnAmadevA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktAvyaktamithyAtvasvarUpam gurvadharmeSu krameNa devagurudharmabuddhiH sampadyate, 'tadvyaktaM mithyAtvaM' bhavati, upalakSaNAt - "jIvAipayatthesuM, jiNovaiDesu jA asaddahaNA / saddahaNAvi a micchA, vivarIaparUvaNA jA ya // 1 // saMsayakaraNaM jaM 'cia, jo tesu aNAyaro payatthesu / taM paMcavihaM micchaM, taddiTThI micchaddiTTI a // 2 // " (SaDazItibhASyam 1-2, zatakaprakaraNabhASyam 82-83) [chAyA - jIvAdipadArtheSu, jinopadiSTeSu yA azraddhA / zraddhA'pi ca mithyA, viparItaprarUpaNA yA ca // 1 // saMzayakaraNaM yadeva, yasteSu anAdara: padArtheSu / tat paJcavidhaM mithyAtvaM, tadRSTimithyAdRSTizca // 2 // ] etatpaJcavidhamapi mithyAtvaM vyaktameva / athavA - "AbhiggahiamaNAbhiggahiyaM, tahAbhinivesiaM ceva / saMsaiamaNAbhogaM, micchattaM paMcahA hoi // 4 // " (navapadaprakaraNam) [ chAyA - AbhigrahikamanAbhigrahikaM, tathA''bhinivezikameva / sAMzayikamanAbhogikaM, mithyAtvaM paJcadhA bhavati // 4 // ] ityatrApi yadekamanAbhogikamithyAtvaM tadavyaktam, zeSamithyAtvacatuSTayaM tu vyaktameva / tathA - 1. SaDazItibhASyazatakaprakaraNabhASyayostu 'pi a' iti pAThaH / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 mithyAtvasya guNasthAnakatvam "dasavihe micchatte pannatte, taM jahA - adhamme dhammasannA, dhamme adhammasannA, ummagge maggasannA, magge ummaggasannA, ajIvesu jIvasannA, jIvesu ajIvasannA, asAhusu sAhusannA, sAhusu asAhusannA, amuttesu muttasannA, muttesu amuttasannA" (sthAnAGgasUtram10/734) [chAyA - dazavidhaM mithyAtvaM prajJaptam, tadyathA - adharme dharmasaJjJA 1, dharme adharmasaJjJA 2, unmArge mArgasaJjJA 3 mArge unmArgasaJjJA 4, ajIveSu jIvasaJjJA 5, jIveSu ajIvasaJjJA 6, asAdhuSu sAdhusaJjJA 7, sAdhuSu asAdhusaJjJA 8, amukteSu muktasaJjJA 9, mukteSu amuktasaJjJA / ] ityevamAdikamapi yanmithyAtvaM tadvyaktameva / aparaM tu yadanAdikAlaM yAvanmohanIyaprakRtirUpaM mithyAtvaM saddarzanarUpAtmaguNAcchAdakaM jIvena saha sadA'vinAbhAvi bhavati, tadavyaktaM mithyAtvamiti // 6 / / atha mithyAtvasya guNasthAnakatvamAha - anAdyavyaktamithyAtvaM, jIve'styeva sadA param / vyaktamithyAtvadhIprApti-rguNasthAnatayocyate // 7 // vyAkhyA - anAdi ca tadavyaktaM ca anAdyavyaktam, tacca tanmithyAtvaM ca 'anAdyavyaktamithyAtvaM' 'jIve' prANini avyavahArarAzivartini 'sadA' sarvadA'pyastyeva, paraM vyaktamithyAtvasya = pUrvoktasvarUpasya dhIH = buddhistatprAptireva 'guNasthAnatayocyata' iti / Aha - nanu 'savvajiaTThANa micche' [ chAyA - sarvajIvasthAnAni mithyAtve / ] (SaDazIti (caturtha ) karmagranthaH 45) iti mithyAdRSTau sarvANyapi jIvasthAnAni labhyante, tatkathaM vyaktamithyAtvadhIprAptireva prathamaguNasthAnatAmApnoti ? iti, atrocyate - 'sarve bhAvAH sarvajIvaiH prAptapUrvA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 mithyAtvasya dUSaNaM sthitizca anantazaH' iti vacanAt ye prAptavyaktamithyAtvabuddhayo jIvA vyavahArarAzivartinasta eva prathamaguNasthAne labhyante, na tvavyavahArarAzivartinaH, teSAmavyaktamithyAtvasyaiva sadbhAvAdityadoSaH // 7 // atha mithyAtvadUSaNamAha - madyamohAdyathA jIvo, na jAnAti hitAhitam / dharmAdharmoM na jAnAti, tathA mithyAtvamohitaH // 8 // vyAkhyA - 'yathA' 'jIvo' manuSyAdikaprANI 'madyamohAd' madironmAdAt hitaM vA'hitaM vA kimapi na jAnAti', naSTacaitanyAt, 'tathA' 'mithyAtvamohito' jIvo 'dharmAdharmoM' samyag 'na jAnAti', ajJAnatvAt / yadAha - "mithyAtvenAlIDhacittA nitAntaM, tattvAtattvaM jAnate naiva jIvAH / kiM jAtyandhAH kutracidvastujAte, ramyAramyavyaktimAsAdayeyuH ? // 98 // " (yogazAstrAntarazlokaH) iti / / 8 / / atha mithyAtvasya sthitimAha - abhavyAzritamithyAtve-unAdyanantA sthitirbhavet / sA bhavyAzritamithyAtve-'nAdisAntA punarmatA // 9 // vyAkhyA - abhavyajIvAnAzritya mithyAtve = sAmAnyenAvyaktavyaktamithyAtvaviSaye'nAdyanantA sthitirbhavati, tathA saiva sthitibhavyajIvAn punarAzrityAnAdisAntA 'punarmatA' = sammatA / yadAha - Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaM sAsvAdanaguNasthAnakam "micchattamabhavvANaM, tamaNAimaNaMtayaM muNeyavvaM / bhavvANaM tu aNAi-sapajjavasiyaM tu micchattaM // 1 // " ( ) [chAyA - mithyAtvamabhavyAnAM, tadanAdyanantakaM jJAtavyam / bhavyAnAM tvanAdi-saparyavasitaM tu mithyAtvam // 1 // ] iyaM ca sthitiH sAmAnyena mithyAtvamAzritya darzitA, yadi punarmithyAtvaguNasthAnasya sthitirvicAryate tadA abhavyAnAzritya sAdyanantA bhavyAnAzritya sAdisAnteti / / tadA mithyAtvaguNasthAnastho jIvo viMzatyuttarazatabandhaprAyogyakarmaprakRtInAM madhyAt tIrthakRtkarmAhArakadvayAbandhAtsaptadazottarazatabandhakaH, tathA dvAviMzatyuttarazatodayaprAyogyakarmaprakRtInAM madhyAt mizrasamyaktvAhArakadvikatIrthakRtkarmeti paJcaprakRtInAmanudayAt saptadazottarazatavedayitA, aSTacatvAriMzadadhikazatasattAko bhavati // 9 // // iti prathamaM guNasthAnam // 1 // atha dvitIyasAsvAdanaguNasthAnamUlakAraNabhUtaupazamikasamyaktvasvarUpamAha - anAdikAlasambhUta-mithyAkarmopazAntitaH / syAdaupazamikaM nAma, jIve samyaktvamAditaH // 10 // vyAkhyA - 'jIve' bhavyajIvaviSaye 'anAdikAlasambhUtamithyAkarmopazAntitaH' anAdikAlodbhavamithyAtvakarmopazamAd 'Adito' granthibhedakaraNakAlAdaupazamikaM nAma samyaktvaM syAditi sAmAnyo'rthaH / vizeSArthastvayam - aupazamikaM samyaktvaM dvidhA - ekamantarakaraNaupazamikam, dvitIyaM svazreNigataupazamikam / tatrApUrvakaraNenaiva kRtagranthibhedasyAkRtatripuJjIkaraNasya = mithyAtvakarmapudgala Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 sAsvAdanasvarUpam rAzerevAvihitAzuddhArddhazuddhazuddhamithyAtvamizrasamyaktvasvarUpatripuJjasyodIrNe mithyAtve kSINe'nudIrNe cAprAptasya iti, antarakaraNAntarmuhUrttakAlaM yAvat sarvathA mithyAtvAvedakasya antarakaraNaupazamikasamyaktvamekavArameva bhavati, tathopazamazreNiprapannasya mithyAtvAnantAnubandhinAmupazame sati svazreNigatopazamasamyaktvaM bhavati / tathA cocyate - "akayatipuMjo Usara-'IliyadavadaDDakkhanAehiM / antarakaraNuvasamio, uvasamio vA saseNigao // 1 // " (samyaktvasvarUpakulakam 17, samyaktvastavaH 17 ) [chAyA - akRtatripuJja USarelikAdavadagdhavRkSajJAtaiH / antarakaraNaupazamika, aupazamiko vA svazreNigataH // 17 // ] tadetad dvibhedamapyaupazamikasamyaktvaM sAsvAdanotpattimUlakAraNamiti // 10 // atha sAsvAdanasvarUpaM padyadvayenA''ha - ekasminnudite madhyA-cchAntAnantAnubandhinAm / Adyaupazamikasamyaktva-zailamaule: paricyutaH // 11 // samayAdAvalISaTkaM, yAvanmithyAtvabhUtalam / nAsAdayati jIvo'yaM, tAvatsAsvAdano bhavet // 12 // // yugmam // vyAkhyA - aupazamikasamyaktvavAnayaM jIvaH zAntAnantAnubandhinAM madhyAdekasminnapi = krodhAdAvudIrNe sati Adyamaupa 1. samyaktvasvarUpakulakasamyaktvastavayostu ....davaIliyadaDa....' iti pAThaH / 2. samyaktvastave tu .....nAeNa' iti pAThaH / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvAt prapAtarUpasya sAsvAdanasya guNasthAnakatvaM katham ? 73 zamika samyaktvaM zailamaulikalpam = girizikharatulyam, tataH 'paricyuto' = bhraSTo 'yAvanmithyAtvabhUtalaM nAsAdayati' mithyAtvabhUmimaNDalaM na prApnoti tAvatsamayAdAvalISaTkAntakAle sAsvAdanaguNasthAnavartI bhavati, yadAha - "uvasamaaddhAi Thio, micchamapatto tameva gaMtumaNo / sammaM AsAyanto, sAsAyaNamo muNeyavvo // 3 // " (SaDazItibhASyam ) [chAyA - upazamAddhAyAM sthitaH, mithyAtvamaprAptaH tadeva gantumanAH / samyaktvamAsvAdayan, sAsvAdano jJAtavyaH // 3 // Aha - nanu vyaktamithyAtvadhIprAptirUpasyAdyasya mizrAdInAM ca guNasthAnAnAmuttarottarArohaNarUpANAM guNasthAnatvaM yuktam, paraM samyaktvAt prapAtarUpasya sAsvAdanasya guNasthAnakatvaM kathamiti, atrocyate - mithyAtvaguNasthAnamAzritya sAsvAdanasyApyUAspadAroha evAsti yato mithyAtvaguNasthAnamabhavyAnAmapi bhavati, sAsvAdanaM tu bhavyAnAmeva, bhavyeSvapyapArdhapudgalaparAvartAvazeSasaMsArANAmeva, yadAha - "aMtomuhuttamittaMpi, phAsiyaM hujja jehi sammattaM / tesiM avaDDhapuggala-pariaTTo ceva saMsAro // 53 // " (navatattvaprakaraNam) [chAyA - antarmuhUrttamAtramapi, spRSTaM bhavedyaiH samyaktvam / teSAmapArdhapudgala-parAvartta eva saMsAraH // 53 // ] iti sAsvAdanasyApi mithyAtvaguNasthAnA''roharUpaM guNasthAnatvaM bhavatItyadoSaH / tathA sAsvAdanastho jIvo mithyAtvanarakatrikai kendriyAdijAti Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 tRtIyaM mizraguNasthAnakam catuSkasthAvaracatuSkAtapahuNDasevArttanapuMsakavedarUpaSoDazaprakRtInAM bandhavyavacchedAdekottarazatabandhakaH, tathA sUkSmatrikAtapamithyAtvodayavyavacchedAnnarakAnupUrvyanudayAccaikAdazottarazatavedayitA, tathA tIrthakRtsattA'sambhavAtsaptacatvAriMzadadhikazatasattAko bhavati // 11-12 // // iti dvitIyaM guNasthAnakam // 2 // atha tRtIyaM mizraguNasthAnakamAha - mizrakarmodayAjjIve, samyagmithyAtvamizritaH / yo bhAvo'ntarmuhUrtaM syA-ttanmizrasthAnamucyate // 13 // vyAkhyA - darzanamohanIyaprakRtirUpamizrakarmodayAt 'jIve' jIvaviSaye yaH samakAlaM samarUpatayA samyaktve mithyAtve ca milito = mizrito bhAvo'ntarmuhUrtaM yAvadbhavet, tanmizraguNasthAnamucyate, yastu samyaktvamithyAtvayorekatare bhAve varttate, sa mizraguNasthAnastho na bhavati, yato'tra mizratvamubhayabhAvayorekatvarUpaM jAtyantarameva // 13 // atro bhayabhAvayorekatve jAtyantarasamudbhUtiM sadRSTAntaM zlokadvayenA''ha - jAtyantarasamudbhUti-rvaDavAkharayoryathA / guDadanoH samAyoge, rasabhedAntaraM yathA // 14 // tathA dharmadvaye zraddhA, jAyate samabuddhitaH / mizro'sau bhaNyate tasmAd, bhAvo jAtyantarAtmakaH // 15 // vyAkhyA - 'yathA' yena prakAreNa 'vaDavAkharayoH samAyoge' nAzvo jAyate, na rAsabhaH, kintu vesararUpA jAtyantarasamudbhatirbhavati, tathA 'guDadhnoH ' samAyoge na guDaraso vyakto bhavati, na ca dadhirasa:, kintu zikhariNIrUpA rasabhedAntarasamudbhatirbhavati, 'tathA' tena prakAreNa yasya Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mizraguNasthAnastho jIvo yanna karoti dharmadvaye = sarvajJAsarvajJapraNIte samabuddhitayA 'zraddhA jAyate', sa jAtyantarabhedAtmakamizraguNasthAnastho bhavatIti, yadAha - "jaha guDadahINi 'mahiyANi, bhAvasahiANi huMti mIsANi / bhuMjaMtassa tahobhaya, taddiTThI mIsadiTThI ya // 1 // " (SaDazItibhASyam 4, zatakaprakaraNabhASyam 85) [ chAyA - yathA guDadadhinI mathite, bhAvasahite bhavato mizre / bhuJjAnasya tathobhayaM, tadRSTirmizradRSTizca // 1 // ] // 14-15 / / atha mizraguNasthAnastho jIvo yanna karoti tadAha - AyurbadhnAti no jIvo, mizrastho mriyate na vA / sadRSTirvA kudRSTiA, bhUtvA maraNamaznute // 16 // vyAkhyA - 'mizrastho jIvo' 'nA''yurbadhnAti' = parabhavayogyAyurbandhaM na karoti, 'na' ca mizrastho jIvo 'mriyate' = na maraNamapyApnoti, kintu 'sadRSTirbhUtvA' = samyagdRSTiguNasthAnamAruhya mriyate, 'vA' athavA, kudRSTibhUtvA = mithyAdRSTiguNasthAnamAgatya mriyate, na tu mizrastha eva mriyate, tathA mizre iva kSINamohe sayogini ca varttamAno jIvo na mriyate, pareSvekAdazasu mithyAtvasAsvAdanAviratadezaviratapramattApramattApUrvakaraNAnivRttikaraNasUkSmasamparAyopazAntamohAyogikevalirUpeSu guNasthAnakeSu vartamAno mriyate, tathA teSvekAdazasu maraNaguNasthAnakeSu mithyAtvasAsAdanAviratasamyagdRSTilakSaNAni trINi guNasthAnakAni jIvena saha parabhavamapyanuyAnti, na cAparANyaSTau guNasthAnAni, yadAha - 1. SaDazItibhASye tu 'visamAi' iti pAThaH, zatakaprakaraNabhASye tu 'visamANi' iti pAThaH / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baddhAyuSo mizrasthasya mRtirgatizca "mIse khINe sajoge, na mai avaresu maraigArasasu / avirayamicchadugasamma, parabhavamaNujaMti no aTTha // 1 // " ( ) [chAyA - mizre kSINe sayogini, na mriyate apareSu mriyate ekAdazasu / aviratamithyAtvadvikasamyaktvaM, parabhavamanuyAti na aSTau // 1 // ] // 16 // atha baddhAyuSo mizrasthasya mRti gatiM cA''ha - samyagmithyAtvayormadhye, hyAyuryenArjitaM purA / mriyate tena bhAvena, gatiM yAti tadAzritAm // 17 // vyAkhyA - yena baddhAyuSA jIvena mizrabhAvAvasthAyAH 'purA' pUrva 'yena' samyaktvamithyAtvayorekatareNa bhAvena kRtvAyuH karma baddham, sa jIvo mizrabhAvamanubhUyApi punastenaiva 'bhAvena mriyate,' 'tadAzritAM garti' ca 'yAti' gacchati / tathA mizraguNasthAnastho jIvastiryaktrikastyAnaddhitrikadurbhagaduHsvarAnAdeyAnantAnubandhimadhyAkRtimadhyasaMhananacatuSkanIcairgotrodyotAprazastavihAyogatistrIvedarUpa(25)paJcaviMzatiprakRtibandhavyavacchedAnmanuSyadevAyuSorabandhAcca catuHsaptaterbandhakaH, tathA'nantAnubandhisthAvaraikendriyavikalatrikodayavyavacchedAddevamanuSyatiryagAnupUrvyanudayAcca mizrodayAcca zatasya vedayitA, saptacatvAriMzadadhikazatasattAko bhavati // 17|| // iti tRtIyaM guNasthAnakam // atha caturthamaviratasamyagdRSTiguNasthAnakam, tatra prathamaM samyaktvaprAptisvarUpamAha - 1. mIse khINasajogI, na maraMta maraMtegArasaguNesu / taha micchasAsANa-avirai sahaparabhavagA na sesaTThA // 7 // (vicArasaptatikA) Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 caturthamaviratasamyagdRSTiguNasthAnakam yathokteSu ca tattveSu, rucirjIvasya jAyate / nisargAdupadezAdvA, samyaktvaM hi taducyate // 18 // vyAkhyA - 'jIvasya' bhavyasya saJipaJcendriyaprANino 'yathokteSu' yathAvatsarvavitpraNIteSu 'tattveSu' jIvAdipadArtheSu 'nisargAt' pUrvabhavAbhyAsavizeSajanitAtyantanairmalyaguNAtmakAtsvabhAvAt 'upadezAdvA' sadgurUpadiSTazAstrazravaNAd vA yA zraddhA = rucirUpA bhAvanA 'jAyate' samutpadyate, 'hi' sphuTaM 'tatsamyaktvaM' samyakzraddhAnalakSaNamucyate, yadAha"rucirjinoktatattveSu, samyakzraddhAnamucyate / jAyate tannisargeNa, guroradhigamena vA // 17 // " __ (yogazAstram ) / / 18 / / athAviratasamyagdRSTitvaM yathA syAt tattathA''ha - dvitIyAnAM kaSAyANA-mudayAvratavarjitam / samyaktvaM kevalaM yatra, taccaturthaM guNAspadam // 19 // vyAkhyA - 'dvitIyAnAM kaSAyANAM' apratyAkhyAnasaJjitAnAM krodhAdInAmudayAd 'vratavarjitaM' viratirahitam, ata eva 'kevalaM' samyaktvamAtraM 'yatra' bhavati, 'taccaturthaM guNAspadaM' aviratasamyagdRSTinAmakaM guNasthAnakaM bhavati / ayamarthaH - yathA kazcit puruSo nyAyopapannadhanabhogavilAsasukhasaundaryazAlikulasamutpanno'pi durantadyUtAdivyasanAcIrNA ne kAnyAyotpAditAparAdhalabdharAjadaNDakhaNDitAbhimAnazcaNDadaNDapAzikaiviDambyamAnaH svakaM vyasanajanitaM kutsitaM karma virUpaM jAnan svaku lasukhasaundarya sampadamabhilaSannapyArakSakANAM sakAzAducchasitumapi na zaknoti, tathA'yaM jIvo'viratatvaM kutsitakarmakalpaM jAnan viratisukhasaundaryamabhilaSannapi ArakSakakalpa Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 samyagdRSTilakSaNAni dvitIyakaSAyANAM sakAzAd vratotsAhamapi kartuM na zaknoti, aviratasamyagdRSTitvamanubhavatItyarthaH // 19 // atha caturthaguNasthAnakasthitimAha - utkRSTA'sya trayastriMza-tsAgarA sAdhikA sthitiH / tadarddhapudgalAvartta-bhavairbhavyairavApyate // 20 // vyAkhyA - 'asya' aviratasamyagdRSTiguNasthAnakasyotkRSTA sthitistrayastriMzatsAgaropamapramANA sAtirekA bhavati, sA ca sarvArthasiddhyAdivimAnasthitirUpA manuSyAyuradhikA jJeyA, tathaitatsamyaktvamarddhapudgalaparAvarttazeSabhavairevAvApyate, nAnyairiti pratItameva // 20 // atha samyagdRSTilakSaNAnyAha - kRpAprazamasaMvega-nirvedAstikyalakSaNAH / guNA bhavanti yaccitte, sa syAtsamyaktvabhUSitaH // 21 // vyAkhyA - duHkhiteSu jantuSu du:khApahAracintA kRpA 1, kopAdikAraNeSUtpanneSu tIvrAnuzayAbhAvaH prazamaH 2, siddhisaudhAdhirohasopAnasamAnasamyagjJAnAdisAdhanotsAhalakSaNo mokSAbhilASaH saMvegaH 3, atyantakutsitatarasaMsAracArakanirgamadvAropamaparamavairAgyapravezarUpo nirvedaH 4, zrIsarvajJapraNItasamastabhAvAnAmastitvanizcayacintanamAstikyam, 5, tadete 'kRpAprazamasaMveganirvedA''stikyalakSaNA guNA' yasya citte 'bhavanti', 'sa' bhavyajantuH samyaktvAlaGkRto bhavati // 21 // atha samyagdRSTiguNasthAnavartinAM gatimAha -- kSAyopazamikI dRSTiH, syAnnarAmarasampade / kSAyikI tu bhave tatra, triturye vA vimuktaye // 22 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trINi karaNAni 79 vyAkhyA - atra jIvapariNAmavizeSarUpaM karaNamucyate, tat tridhA - yathApravRttikaraNam, apUrvakaraNam, anivRttikaraNaM ceti, tatra girisarijjalAbhyAloDyamAnapASANavad gholanAnyAyena jIva AyurvarjakarmANi kiJcidUnaikakoTAkoTisAgarasthitikAni kurvan yenAdhyavasAyavizeSeNa granthidezaM yAvadAyAti tadyathApravRttikaraNamucyate 1 / tathA yena aprAptapUrveNa adhyavasAyavizeSeNa taM granthi = ghanarAgadveSapariNatirUpaM bhettumArabhate tad apUrvakaraNamucyate 2 / yenAdhyavasAyavizeSeNAnivarttakena granthibhedaM kRtvA'tiparamAhlAdajanakaM samyaktvamApnoti tadanivRttikaraNamiti 3 / yadAhuH zrIjinabhadragaNikSamAzramaNAH "aMtimakoDAkoDIe, savvakammANamAuvajjANaM / paliAsaMkhijjaime, bhAge khINe havai gaMThI // 1194 // " gaMThitti sudubbheo, kakkhaDaghaNarUDhagUDhagaMThivva / jIvassa kammajaNio, ghaNarAgaddosapariNAmo // 1195 // bhinnaMmi tammi lAbho, sammattAINa mukkhaheUNaM / so u dulaMbho' parissama-cittavighAyAivigghehiM // 1196 // jA gaMThI tA paDhamaM, gaMThiM samaicchao bhave bIaM / aniyaTTikaraNaM puNa, saMmattapurakkhaDe jIve // 1203 // " (vizeSAvazyakabhASyam ) [chAyA - antimakoTAkoTyAH, sarvakarmaNAmAyurvarjAnAm / palyAsaGkhyAtatame, bhAge kSINe bhavati granthiH // 1194 // 1. vizeSAvazyakabhASye tu 'dulaho' iti pAThaH / 2. vizeSAvazyakabhASye tu 'apuvvaM tu' iti pAThaH / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pathikatrayadRSTAntena karaNatrayayojanA granthiriti sudurbhedaH, karkazaghanarUDhagUDhagranthiriva / jIvasya karmajanito, ghanarAgadveSapariNAmaH // 1195 // bhinne tasmin lAbhaH, samyaktvAdInAM mokSahetUnAm / sa eva durlabhaH parizrama-cittavighAtAdivijaiH // 1196 // yAvad granthistAvat prathama, granthi samatikrAmato bhaved dvitIyam / anivRttikaraNaM punaH, puraskRtasamyaktve jIve // 1203 // ] athavA pathikatrayadRSTAntena karaNatrayayojanA yathA - "jaha vA tiNNi maNUsA, jaMtaDavipahaM sahAvagamaNeNaM / velAikkamabhIA, turaMti pattA ya do corA // 1211 // daTuM maggataDatthe, tatthego maggao paDiniyatto / bIo gahio taio, samaikvaMto puraM patto // 1212 // aDavI bhavo maNUsA, jIvA kammaTTiI paho dIho / gaMThI abhayaTThANaM, rAgaddosA ya do corA // 1213 // bhaggo ThiiparivuDDI, gahio puNa gaMThio gao taio / sammattapuraM evaM, joijjA tinni karaNAiM // 1214 // " (vizeSAvazyakabhASyam ) [ chAyA - yathA vA trayo manuSyAH, yAnto'TavIpanthAnaM svabhAvagamanena / velAtikramabhItAH, tvarante prAptau ca dvau caurau // 1211 // dRSTvA mArgapArzvasthau, tatraikaH pRSThataH pratinivRttaH / dvitIyo gRhItastRtIyaH, samatikrAntaH puraM prAptaH // 1212 // aTavI bhavo manuSyA, jIvAH karmasthitiH panthA dIrghaH / granthizca bhayasthAnaM, rAgadveSau ca dvau caurau // 1213 // 1. vizeSAvazyakabhASye tu 'bhayatthANaM' iti pAThaH / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pipIlikopamAnena karaNatrayayojanA bhagnaH sthitiparivRddhi-rgRhItaH punargranthiko gatastRtIyaH / samyaktvapuraM evaM, yojayet trINi karaNAni // 1214 // ] athavA pipIlikopamAnena karaNatrayayojanA - "khiisAbhAviagamaNaM, thANUsaraNaM tao samuppayaNaM / 'ThANaM thANusire vA, osaraNaM vA muiMgANaM // 1208 // khiigamaNaM piva paDhama, thANUsaraNaM va karaNamappuvvaM / uppayaNaM piva tatto, jIvANaM karaNamaniaTTI // 1209 // thANUvva gaMThideso, gaThiyasattassa tatthavatthANaM / oyaraNaM piva tatto, puNovi 'kammaTThiivivaDDI // 1210 // " (vizeSAvazyakabhASyam ) ityAdi / [chAyA - kSitisvAbhAvikagamanaM, sthANUtsaraNaM tataH samutpatanam / sthAnaM sthANuzirasi vA, apasaraNaM vA pipIlikAnAm // 1208 // kSitigamanavat prathama, sthANUtsaraNavat karaNamapUrvam / utpatanavat tataH, jIvAnAM karaNamanivRtti // 1209 // sthANuvat granthidezo, granthikasattvasya tatrAvasthAnam / avataraNamiva tataH, punarapi karmasthitivivRddhiH // 1210 // ] tato jIvo yathApravRttikaraNena granthidezaM samprApyApUrvakaraNena granthibhedaM vidhAya kazcinmithyAtvapudgalarAziM vibhajya mithyAtvamizrasamyaktvarUpaM 1. vizeSAvazyakabhASye tu 'thANaM' iti pAThaH / 2. vizeSAvazyakabhASye tu 'oruhaNaM' iti pAThaH / 3. vizeSAvazyakabhASye tu 'karaNamaniyaTTi' iti pAThaH / 4. vizeSAvazyakabhASye tu 'gaMThidese' iti pAThaH / 5. vizeSAvazyakabhASye tu 'kammaTThiivivuDDI' iti pAThaH / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSAyopazamikaM samyaktvam puJjatrayaM kurute, tato'nivRttikaraNena vizuddhyamAna udIrNe mithyAtve kSINe'nudIrNe copazAnte kSAyopazamikaM samyaktvaM prApnoti / yadAha - "pAvaMti khaveUNaM, kammAiM ahApavattakaraNeNaM / uvalanAeNa kahamavi, abhinnapuvvaM tao gaMThiM // 12 // taM girivaraM va bhittuM, apuvvakaraNuggavajjadhArAe / aMtomuhuttakAlaM, gaMtuM aniyaTTikaraNaMmi // 16 // paisamayaM sujhaMto, khaviuM kammAiM tattha bahuyAI / micchattaMmi uinne, khINe aNuiaMmi uvasaMte // 97 // saMsAragimhatavio, tatto gosIsacaMdaNarasuvva / aiparamanivvuikaraM, tassaMte lahai sammattaM // 98 // " (puSpamAlA) [ chAyA - prApnoti kSapayitvA, karmANi yathApravRttikaraNena / upalajJAtena kathamapi, abhinnapUrvaM tato granthim // 12 // taM girivaramiva bhittvA, apUrvakaraNogravajradhArayA / antarmuhUrttakAlaM, gatvA'nivRttikaraNe // 16 // pratisamayaM zudhyan, kSapayitvA karmANi tatra bahukAni / mithyAtve udIrNe, kSINe'nudIrNe upazAnte // 17 // saMsAragrISmataptastato, gozIrSacandanarasavat / atiparamanirvRtikaraM, tasyAnte labhate samyaktvam // 98 // ] anyacca - "appuvakayatipuMjo, micchamuiNNaM khavittu aNuinnaM / 'uvasAmiya aniyaTTI-karaNAu paraM khaovasamI // 16 // " (samyaktvasvarUpakulakam ) 1. samyaktvasvarUpakulake tu 'uvasamiuM' iti pAThaH / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avirataguNasthAnatino jIvasya kRtyam [chAyA - apUrvakRtatripuJjo, mithyAtvamudIrNaM kSapayitvA anudIrNam / upazamayya anivRtti-karaNataH paraM kSayopazamI // 16 // ] tato'sau 'kSAyopazamikI dRSTiH' samutpannA satI jIvAnAM 'narAmarasampade' devamAnavaddhaye 'syAd' bhavet / tathA'pUrvakaraNenaiva kRtatripuJjasya jIvasya caturthaguNasthAnAdArabhya kSapakatve prArabdhe'nantAnubandhicatuSkasya mithyAtvamizrasamyaktvarUpapuJjatrayasya ca kSaye kSAyikaM samyaktvaM bhavati, tato'sau kSAyikI' dRSTistu punarabaddhAyuSkasya tatraiva 'bhave' 'muktaye' mokSAya syAt, baddhAyuSkasya tu jIvasya tRtIye bhave asaGkhyAtajIvinAM prAyogyabaddhAyuSkasya caturthe bhave muktaye syAt / tathA cAha - "micchAikhae khaio, so sattagi khINi ThAi baddhAU / cautibhavabhAvimukkho, tabbhavasiddhI a iaro a // 18 // " __ (samyaktvasvarUpakulakam) [chAyA - mithyAtvAdau kSINe kSAyikaH,sa saptake kSINe tiSThati baddhAyuSkaH / catustribhavabhAvimokSa-stadbhavasiddhizca itarazca // 18 // ] / / 22 / / athAvirataguNasthAnavartino jIvasya kRtyamAha - deve gurau ca saGke ca, sadbhakti zAsanonnatim / avrato'pi karotyeva, sthitasturye guNAlaye // 23 // vyAkhyA - 'turye' caturthe 'guNAlaye' guNasthAne aviratasamyagdRSTilakSaNe vartamAno jIvaH 'avrato' vrataniyamarahito 'deve' devaviSaye, 'gurau' guruviSaye, 'saGke' zrIsaGghaviSaye 'sadbhakti' pUjApraNativAtsalyAdirUpAM karoti, tathA 'zAsanonnati' zAsanaprabhAvanAM 'karotyeva', prabhAvakazrAvakatvAt / yadAha - Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaM dezaviratiguNasthAnakam "jo avirao'vi saMghe, bhattiM titthuNNaiM sayA kuNaI / avirayasammaddiTThI, pabhAvago sAvago sovi // 404 // " (gAthAsahasrI) [chAyA - yo'virato'pi saGke, bhakti tIrthonnatiM sadA karoti / aviratisamyagdRSTiH, prabhAvakaH zrAvakaH so'pi // 404 // ] tathA'viratasamyagdRSTiguNasthAnastho jIvastIrthakRdAyurdvikasya bandhAt saptasaptaterbandhakaH, tathA mizrodayavyavacchedAdAnupUrvIcatuSkasamyaktvodayAcca caturuttarazatasya vedayitA, tathA aSTatriMzadadhikazatasattAko bhavati, upazamakastu caturthAdekAdazAntaM sarvatrASTAcatvAriMzadadhika // ityaviratasamyagdRSTiguNasthAnaM caturtham // atha paJcamaguNasthAnasvarUpamAha - pratyAkhyAnodayAddeza-viratiryatra jAyate / tacchrAddhatvaM hi dezona-pUrvakoTigurusthiti // 24 // vyAkhyA - jIvasya samyaktvAvabodhajanitavairAgyopacayAtsarvavirativAJchAM kurvato'pi sarvaviratighAtakapratyAkhyAnAvaraNAkhyakaSAyANAmudayAtsarvaviratipratipattizaktirna samutpadyate, kintu jaghanyamadhyamotkRSTarUpA dezaviratireva jAyate / tatra jaghanyA viratirAkuTTisthUlahiMsAdityAgAnmadyamAMsAdiparihArAtparameSThinamaskRtismRtiniyamamAtradhAraNAt, yadAha - "AuTTithUlahiMsAi-majjamaMsAicAyao / jahanno sAvao hoi, jo namukkAradhArao // 405 // " (gAthAsahasrI) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 jaghanyamadhyamotkRSTarUpA dezaviratiH [chAyA - AkuTTIsthUlahiMsAdi-madyamAMsAdityAgAt / jaghanyaH zrAvako bhavati, yo namaskAradhArakaH // 405 // ] tathA madhyamA viratirakSudrAdibhiryAyasampannavibhava ityAdibhirvA dharmayogyatAguNairAkIrNasya gRhasthocitaSaTkarmaniratasya dvAdazavratapAlakasya sadAcArasya bhavati, yadAha - "dhammajuggaguNAiNNo, chakkammo bArasavvao / gihattho ya sayAyAro, sAvao hoi majjhimo // 406 // " (gAthAsahastrI) [ chAyA - dharmayogyaguNAkIrNaH, SaTkarmA dvAdazavrataH / gRhasthazca sadAcAraH, zrAvako bhavati madhyamaH // 406 // ] tathA utkRSTA viratiH saccittAhAravarjakasya sadaiva kRtaikabhaktasyAnindyabrahmavratapAlakasya mahAvratAGgIkAraspRhayAlutayA tyaktagRhadvandvasya zramaNopAsakasya bhavati, yadAha - "ukkoseNaM tu saDDho u, saccittAhAravajjao / egAsaNagabhoI a, baMbhayArI taheva ya // 407 // " (gAthAsahastrI) [ chAyA - utkRSTena tu zrAddhastu, sacittAhAravarjakaH / ekAzanakabhojI ca, brahmacArI tathaiva ca // 407 // ] ityevaMvidhA trividhA'pi dezaviratireva 'yatra' bhavati 'hi' sphuTaM 'tat' 'zrAddhatvaM' zrAvakatvaM syAt, tat kathambhUtam ? dezonA pUrvakoTigurvI sthitiryatra tat 'dezonapUrvakoTigurusthiti', yadbhASyam - Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 dezaviratau dhyAnasambhavaH "chAvaliyaM 'sAsAyaNa, samahiatittIsasAgara cautthaM / desUNapuvvakoDI, paMcamagaM terasaM ca 'puNo // 1308 // " (pravacanasAroddhAraH) [chAyA - SaDAvalI: sAsvAdanaM, samadhikatrayastriMzatsAgarANi caturtham / dezonapUrvakoTI, paJcamakaM trayodazaM ca punaH // 1308 // ] // 24 // atha dezaviratau dhyAnasambhavamAha - ArtaM raudraM bhavedatra, mandaM dharmyaM tu madhyamam / SaTkarmapratimAzrAddha-vratapAlanasambhavam // 25 // vyAkhyA - 'atra' dezaviratiguNasthAnake aniSTayogAtam, iSTaviyogArttam, rogAtam, nidAnArttamiti catuSpAdamArtadhyAnam / raudradhyAnaM ca hiMsAnandaraudram, mRSAvAdAnandaraudram, cauryAnandaraudram, saMrakSaNAnandaraudraM ceti catuSpAdaM raudradhyAnaM ca 'mandaM' bhavati, ko'rthaH ? yathA yathA dezaviratiradhikA'dhikatarA ca bhavati, tathA tathA''rtaraudradhyAne mande mandatare ca syAtAm / tuH = punardharmadhyAnaM yathA yathA dezaviratiradhikA'dhikA syAttathA tathA 'madhyama' yAvadadhikAdhikaM bhavati, na tUtkRSTaM dharmadhyAnaM syAdityarthaH, yadi punastatrApyutkRSTaM dharmadhyAnaM pariNamati, tadA bhAvataH sarvaviratireva saJjAyate, kathambhUtaM dharmadhyAnam ? 'SaTkarmapratimAzrAddhavratapAlanasambhavaM' SaTkarmANi devapUjAdIni, yaducyate - "devapUjA, gurUpAstiH, svAdhyAyaH saMyamastapaH / dAnaM ceti gRhasthAnAM, SaT karmANi dine dine // 1 // " (upadezasAraH 23, upadezataraGgiNI 98) 1. pravacanasAroddhAre tu 'sAsANaM' iti pAThaH / 2. pravacanasAroddhAre tu 'puDho' iti pAThaH / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 zrAddhasyaikAdazapratimA dvAdazavratAni ca pratimA abhigrahavizeSA darzanapratimAdyA ekAdaza, yadAha - "daMsaNavayasAmAia-posahapaDimA abaMbhasaccitte / AraMbhapesauddiTTa-vajjae samaNabhUe a // 980 // " (pravacanasAroddhAraH) [ chAyA - darzanavratasAmAyika-pauSadhapratimA'brahmasaccittAni / __ ArambhapreSoddiSTa-varjakaH zramaNabhUtazca // 980 // ] zrAddhavratAnyaNuvratAdIni dvAdaza, yadAha - "pANivahamusAvAe, adattamehuNapariggahe ceva / disibhogadaMDasamaIa-dese 'posaha taha vibhAge // 1 // " (sambodhaprakaraNam 529, hitopadezamAlA 412, darzanazuddhiprakaraNam 63, zrAvakavratabhaGgaprakaraNam 31, zrAvakavratakulakam 3) [ chAyA - prANivadhamRSAvAdau, adattamaithunaparigrahAzcaiva / digbhogadaNDasAmAyika-dezapauSadhAni tathA vibhAgaH // 1 // ] SaTkarmAdivistaro granthAntarAdavaseyaH, tathaiteSAM pAlanAt sambhavatIti SaTkarmapratimAzrAddhavratapAlanasambhavaM dharmadhyAnaM madhyamamiti / tathA dezaviratiguNasthAnastho jIvo'pratyAkhyAnakaSAyacatuSkanaratrikAdyasaMhananaudArikadvayarUpaprakRtidazakabandhavyavacchedAt saptaSaSTebandhakaH, tathA'pratyAkhyAnakaSAyanaratiryagAnupUrvIdvayanarakatrikadevatrikavaikriyadvayadurbhagAnAdeyAyazorUpasaptadaza(17)prakRtInAmudayavyavacchedAtsaptAzItervedayitA, aSTatriMzadadhikazatasattAko bhavati // 25 // // iti dezaviratiguNasthAnakaM paJcamam // 1. sambodhaprakaraNAdigranthapaJcakeSu tu 'taha posahavibhAge' iti pAThaH / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 SaSThaM pramattasaMyataguNasthAnakam athAtaH paraM saptaguNasthAnAnAM samAnAmeva sthitimAha - ataH paraM prmttaadi-gunnsthaanksptke| antarmuhUrtamekaikaM, pratyekaM gaditA sthitiH // 26 // vyAkhyA - 'ataH paraM' dezaviratiguNasthAnAdanantaraM pramattApramattApUrvakaraNAnivRttikaraNabAdarasUkSmasamparAyopazAntamohakSINamohAkhyasaptaguNasthAnAnAM 'pratyekamekaikamantarmuhUrta' gurusthitirgaditA = prokteti // 26 // atha pramattasaMyataguNasthAnakasvarUpamAha - kaSAyANAM caturthAnAM, vratI tIvrodaye sati / bhavetpramAdayuktatvA-tpramattasthAnago muniH // 27 // vyAkhyA - 'muniH' sarvavirataH sAdhuH 'pramattasthAnago bhavet' pramattAkhyaguNasthAnakastho bhavati, kathambhUto muniH ? 'vratI' vratAnyahiMsAdIni mahAvratAni vidyante yasyAsau vratI, kasmAtpramattaH ? 'pramAdayuktatvAt' tatra pramAdAH paJca, yadAha - "majjaM visaya kasAyA, niddA vigahA ya paMcamI bhaNiyA / ee paMca pamAyA, jIvaM 'pADaMti saMsAre // 1 // " (ratnasaJcayaH 325, saMbodhasattari 73, ArAhaNApaDAgA 688) [chAyA - madyaM viSayAH kaSAyAH, nidrA vikathA ca paJcamI bhaNitA / ete paJca pramAdAH, jIvaM pAtayanti saMsAre // 1 // ] ityetaiH pramAdairyuktatvAt, kva sati ? 'caturthAnAM kaSAyANAM' 1. ratnasaJcaye tu 'pADei' iti pAThaH, sambodhasattarigranthe tu 'pADeMti' iti pAThaH, ArAhaNApaDAgAgranthe tu 'pADiMti' iti pAThaH / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 pramattasaMyataguNasthAne dhyAnasambhavaH saJcalanAkhyakaSAyANAM 'tIvrodaye sati', ayamarthaH - yadA munermahAvratino'pi saJcalanakaSAyastIvo bhavati tadA'vazyamantarmuhUrtaM kAlaM yAvatsapramAdatvAt pramatta eva bhavati, yadA antarmuhUrttAdupari sapramAdo bhavati tadA pramattaguNasthAnAdadhastAtpatati, yadA tvantarmuhUrtAdUrdhvamapi pramAdarahito bhavati, tadA punarapi apramattaguNasthAnamArohatIti // 27 // atha pramattasaMyataguNasthAne dhyAnasambhavamAha - astitvAnnokaSAyANA-matrAtasyaiva mukhyatA / AjJAdyAlambanopeta-dharmadhyAnasya gauNatA // 28 // vyAkhyA - 'atra' pramattaguNasthAnake 'mukhyatA' mukhyatvaM 'Arttasya' dhyAnasyaiva, upalakSaNatvAd raudrasyApi, kasmAt ? 'nokaSAyANAM' hAsyaSaTkAdInAM 'astitvAd' vidyamAnatvAt, tathA 'AjJAdyAlambanopetadharmadhyAnasya gauNatA' AjJAdInyAjJA'pAyavipAkasaMsthAnavicayalakSaNAnyAlambanAni AjJAdyAlambanAni, tairupetaM ca taddharmadhyAnaM cAjJAdyAlambanopetadharmadhyAnaM tasya, atra dharmadhyAnamapi catuSpAdam, yathA - "AjJApAyavipAkAnAM, saMsthAnasya ca cintanAt / itthaM vA dhyeyabhedena, dharmadhyAnaM caturvidham // 875 // AjJAM yatra puraskRtya, sarvajJAnAmabAdhitAm / tattvatazcintayedarthAn, tadAjJAdhyAnamucyate // 876 // rAgadveSakaSAyAdyai-rjAyamAnAn vicintayet / yatrApAyAMstadapAya-vicayadhyAnamucyate // 877 // pratikSaNaM samudbhUto, yatra karmaphalodayaH / cintyate citrarUpaH sa, vipAkavicayo mataH // 878 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramattasaMyataguNasthAne nirAlambanadhyAnasya niSedhaH anAdyanantasya lokasya, sthityutpAdavyayAtmanaH / AkRti cintayedyatra, saMsthAnavicayaH sa tu // 879 // " (yogazAstrAntarazlokAH) ityAjJAdyAlambanopetadharmadhyAnasya gauNatA, atra sapramAdatvAnna mukhyateti // 28 // atha ye pramattasthA nirAlambanamapi dharmadhyAnaM samIhante, tAn prati tanniSedhamAha - yAvatpramAdasaMyukta-stAvattasya na tiSThati / dharmadhyAnaM nirAlamba-mityUcurjinabhAskarAH // 29 // vyAkhyA - 'jinabhAskarA' jinasUryA 'ityUcuH' ityetadeva kathayanti sma, kiM tad ? ityAha - yaH sAdhuryAvatpramAdasaMyukto bhavati, 'tAvattasya' sAdhorgocare 'nirAlambaM' dhyAnaM na tiSThatIti nizcayaH, yato'tra pramattaguNasthAne madhyamadharmadhyAnasyApi gauNataivoktA, na tu mukhyatA, tato'tra nirAlambanotkRSTadharmadhyAnasyAsambhava eva // 29 / / atha yo'mumevArthaM na manyate, taM pratyAha - pramAdyAvazyakatyAgA-nnizcalaM dhyAnamAzrayet / yo'sau naivAgamaM jainaM, vetti mithyAtvamohitaH // 30 // vyAkhyA - 'yaH' sAdhuH 'pramAdI' pramAdayukto'pi 'AvazyakatyAgAt' sAmAyikAdiSaDAvazyakasAdhakAnuSThAnaparihArAt 'nizcalaM' nirAlambaM 'dhyAnamAzrayet', 'asau' sAdhuH 'mithyAtvamohito' mithyAbhAvamUDhaH san 'jainAgamaM' zrIsarvajJapraNItasUtraM, naiva vettIti, yato'sau vyavahAraM na karoti nizcayaM nApnoti, jinAgamavidbhistu vyavahArapUrvaka eva nizcayaH sAdhyaH, yadAgamaH - Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miSTAnnAbhilASidRSTAntaH "jai jiNamayaM pavajjaha, tA mA vavahAranicchae muaha / vavahAranaucchee, titthuccheo jao bhaNio // 228 // " (puSpamAlA) [ chAyA - yadi jinamataM prapadyadhvaM, tan mA vyavahAranizcayau muJcata / vyavahAranayocchede, tIrthocchedo yato bhaNitaH // 228 // ] dRSTAntazcAtra - yathA kazcitpuruSaH svasmin gRhe sadaiva kadannamAtramAsvAdayan kenApi nimantritastasya gRhe'bhuktapUrvaM miSTAnnAhAraM bhuktavAn, tato'sau tadAsvAdarasalolupatayA svagRhakadannaM nirAsvAdamiti kRtvA na bhuGkte, tamevAtiduSprApaM miSTAnnamevAbhilaSati, tataH svagRhe kadannAdikamabhuJjan miSTAnnaM cAprApnuvannubhayAbhAvatayA sIdati, tathA'yamapi kadAgrahagRhIto jIvaH pramattaguNasthAnasAdhyaM sthUlamAtrapuNyapuSTikAraNaM SaDAvazyakAdikakaSTakriyAkarmAkurvANaH kadAcit apramattaguNasthAnalabhyaM nirvikalpamanojanitasamAdhirUpanirAlambadhyAnAMzamamRtAhArakalpaM labdhavAn, tatastajjanitaparamAnandasukhAsvAdatayA pramattaguNasthAnagataM SaDAvazyakAdikaSTakriyAkarma kadannakalpaM manvAno na samyak sAdhayati, miSTAnnAhArakalpaM nirAlambadhyAnaM tu prathamasaMhananAdyabhAvAnnityaM nApnoti, tataH SaDAvazyakamakurvan nirAlambadhyAnamaprApnuvaMzca sa kadAgrahagRhIto jIvo'pyubhayabhraSTatayA dhruvaM sIdati, tathA cAgretanairvidvadbhiH paramasaMvegagirizikharamArUr3hanirAlambadhyAnasAdhanamanorathA eva kRtAH zrUyante, tathA ca pUrvamaharSayaH - "cetovRttinirodhanena karaNagrAmaM vidhAyodvasaM, tatsaMhRtya gatAgataM ca maruto dhairyaM samAzritya ca / paryaGkena mayA zivAya vidhivacchUnyaikabhUbhRddarImadhyasthena kadAcidarpitadRzA sthAtavyamantarmukham // 1 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ pUrvamaharSibhirnirAlambanadhyAnasAdhanamanorathA eva kRtAH citte nizcalatAM gate prazamite rAgAdyavidyAmade, vidrANe'kSakadambake vighaTite dhvAnte bhramArambhake / Anande pravijRmbhite purapaterjJAne samunmIlite, tathA zrIsUraprabhAcAryAH - "cidA'vadAtairbhavadAgamAnAM, vAgbheSajai rAgarujaM nivartya / mayA kadA prauDhasamAdhilakSmI-nirvekSyate nirvRtiniLapekSA // 1 // rAgAdihavyAni muhulihAne, dhyAnAnale sAkSiNi kevalazrIH / kalatratAmeSyati me kadaiSA, vapuLapAye'pyanuyAyinI yA // 2 // " tathA zrIhemacandrasUrayaH - "vane padmAsanAsInaM, kroDasthitamRgArbhakam / kadA''ghrAsyanti vako mAM, jaranto mRgayUthapAH // 315 // zatrau mitre tRNe straiNe, svarNe'zmani maNau mRdi / mokSe bhave bhaviSyAmi, nirvizeSamatiH kadA ? // 316 // " (yogazAstram) tathA mantrI vastupAla: - "saMsAravyavahArato'ratamatirvyAvartakarttavyatAvArtAmapyapahAya cinmayatayA trailokyamAlokayan / zrIzatruJjayazailagahvaraguhAmadhye nibaddhasthitiH, zrInAbheya ! kadA labheya galitajJeyAbhimAnaM manaH // 5 // " (AdIzvaramanorathamayaM stotram) Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duSprApyavastuna eva manorathAH kriyante pratyAhAramanoharaM mukulayan kallolalolaM manaH / tvAM caNDAMzumarIcimaNDalaruciM sAkSAdivA''lokayan, sampadyeya kadA cidAtmakaparAnandormisaMvarmitaH // 1 // " ( ) tathA parasamaye'pi bhartRhariH - "gaGgAtIre himagirizilAbaddhapadmAsanasya, brahmajJAnAbhyasanavidhinA yoganidrAM gatasya / kiM tairbhAvyaM mama sudivasairyatra te nirvizaGkAH, samprApsyante jaTharahariNAH zRGgakaNDUvinodam // 1 // vitIrNe sarvasve taruNakaruNApUrNahRdayAH, smarantaH saMsAre viguNapariNAmAvadhigatim / kadA puNye'raNye pariNatazaraccandrakiraNAM, triyAmAM neSyAmo gurugaditatattvaikazaraNAH // 2 // " ( ) tadevaM svasamayaparasamayaprasiddhaiH pUrvapuruSaiH paramAtmatattvasaMvittimanorathA eva kRtAH, manorathAzca loke duSprApyavastuna eva kriyante, na tu suprApyasya, na khalu ko'pi sadaiva miSTAnnAhAraM bhuJjan miSTAnnAhAramanorathAn kurute, na ca kazcitprAjyaM sAmrAjyamanubhavannapi kadA'haM rAjA bhaviSyAmIti cintayati, tasmAtsarvaprakAreNa pramattAntaguNasthAnasthaivivekibhiH paramasaMvegArUDaiH prAptaprauDhApramattaguNasthAnasya vazato'pi zuddhaparamAtmatattvasaMvittimanorathAH kAryAH, na tu SaTkarmaSaDAvazyakAdivyavahArakriyAkarmaparihAraH kAryaH, yataH - "yoginaH samatAmetAM, prApya kalpalatAmiva / sadAcAramayImasyAM, vRttimAtanvatAM bahiH // 1 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 saptamamapramattaguNasthAnakam ye te yogagrahagrastAH, sadAcAraparAGmukhAH / evaM teSAM na yogo'pi, na loko'pi jaDAtmanAm // 2 // " ( ) iti // 30 // tasmAd yatkaraNIyam, tadAha - tasmAdAvazyakaiH kuryAt, prAptadoSanikRntanam / yAvannApnoti saddhyAna-mapramattaguNAzritam // 31 // vyAkhyA - 'tasmAt' pUrvoktahetukAraNAt sAdhustAvat 'prAptadoSanikRntanaM' daivasikAdyAsevitAticAracchedanaM 'AvazyakaiH' sAmAyikAdibhireva 'kuryAt' karotu, 'yAvadapramattaguNAzritaM' apramattaguNasthAnasAdhyaM saddhyAnaM' nirAlambadhyAnaM 'nApnoti' nAsAdayatItyarthaH / tathA pramattaguNasthAnastho jIvaH pratyAkhyAnakabandhavyavacchedAt 63 triSaSTerbandhakaH, tathA tiryaggatitiryagAyurnIcairgotrodyotapratyAkhyAnarUpASTaprakRtyudayavyavacchedAdAhArakadvayodayAccaikAzItervedayitA, aSTatriMzadadhikazatasattAko bhavati // 31 / / // iti pramattaguNasthAnakaM SaSTham // athApramattaguNasthAnamAha - caturthAnAM kaSAyANAM, jAte mandodaye sati / bhavetpramAdahInatvA-dapramatto mahAvratI // 32 // vyAkhyA - mahAvratAni vidyante yasyAsau 'mahAvratI' sAdhuH, 'apramatto' apramattaguNasthAnastho bhavati, kasmAt ? 'pramAdahInatvAt' pUrvoktapaJcaprakArapramAdarahitatvAt, kva sati ? 'mandodaye jAte sati' mandaH = atIvravipAkaH udayaH = astitvamAtralakSaNo yatrAsau mandodayastasminmandodaye keSAm ? 'caturthAnAM kaSAyANAM' sajvala Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apramattasya saddhyAnArambhakatvam nAbhidhAnakrodhAdInAm upalakSaNatvAnnokaSAyANAM ca / ayamarthaH - saJcalanakaSAyANAM nokaSAyANAM ca yathA yathA mandodayo bhavati, tathA tathA sAdhurapramatto bhavati / yadAha - "yathA yathA na rocante, viSayAH sulabhA api / tathA tathA samAyAti, saMvittau tattvamuttamam // 1 // yathA yathA samAyAti, saMvittau tattvamuttamam / tathA tathA na rocante, viSayAH sulabhA api // 2 // " ( ) // 32 // atha yathA'pramattastha eva mohanIyakarmopazamakSapaNanipuNaH saddhyAnArambhakatvaM kurute, tathA zlokadvayenA''ha - naSTAzeSapramAdAtmA, vratazIlaguNAnvitaH / jJAnadhyAnadhano maunI, zamanakSapaNonmukhaH // 33 // saptakottaramohasya, prazamAya kSayAya vA / sadhyAnasAdhanArambhaM, kurute munipuGgavaH // 34 // // yugmam // vyAkhyA - naSTAzeSapramAdo = nirdhATitAkhilapramAdaH AtmA = jIvo yasyAsau 'naSTAzeSapramAdAtmA', vratAni = mahAvratAdIni, zIlaguNAH = aSTAdazasahasrazIlAGgalakSaNAstairanvitaH = saMyukto 'vratazIlaguNAnvitaH', jJAnaM = sadAgamAbhyAsalakSaNam, dhyAnam = ekAgratArUpam tad jJAnaM ca dhyAnaM ca dhanaM sarvasvaM yasyAsau 'jJAnadhyAnadhanaH', ata eva 'maunI' maunavAn, yato maunavAneva dhyAnadhanaH syAt, yadAha - "taM namata gRhItAkhilakAlatrayagatajagattrayavyAptiH / yatrAstameti sahasA, sakalo'pi hi vAkparispandaH // 1 // " ( ) tato jJAnadhyAnadhano maunI 'zamanAya' zamanArthaM 'kSapaNAya' kSapaNArthaM vA 'unmukhaH' sammukhaH, kRtodyama ityarthaH, 'zamanakSapaNonmukhaH', Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trividhA yoginaH evaMvidho 'munipuGgavaH', 'saptakottaramohasya' pUrvoktasamyaktvamizramithyAtvAnantAnubandhicatuSTayalakSaNasaptakAtiriktaikaviMzatiprakRtirUpasya mohanIyasya zamanonmukhaH 'prazamAya' kSapaNonmukhaH 'kSayAya vA' 'saddhyAnasAdhanArambhaM' nirAlambadhyAnapravezaprArambhaM 'kurute', nirAlambadhyAne praveze hi yoginastrividhA bhavanti yathA - prArambhakAH, tanniSThAH, niSpannayogAzca / yadAha - "samyagnaisargikI vA viratipariNatiM prApya sAMsargikI vA, kvApyekAnte niviSTAH kapicapalacalanmAnasastambhanAya / zazvannAsAgrapAlIghanaghaTitadRzo dhIravIrAsanasthA, ye niSkampAH samAdhervidadhati vidhinA''rambhamArambhakAste // 1 // kurvANo marudAsanendriyamanaHkSuttarSanidrAjayaM, yo'ntarjalpanirUpaNAbhirasakRttatvaM samabhyasyati / sattvAnAmupari pramodakaruNAmaitrIbhRzaM manyate, dhyAnAdhiSThitaceSTayA'bhyudayate tasyeha tanniSThatA // 2 // uparatabahirantarjalpakallolamAle, lasadavikalavidyApadminIpUrNamadhye / satatamamRtamantarmAnase yasya haMsaH, pibati nirupalepaH syAttu niSpannayogI // 3 // " ( ) // 33-34 // athApramattaguNasthAne dhyAnasambhavamAha - dharmadhyAnaM bhavatyatra, mukhyavRttyA jinoditam / rUpAtItatayA zukla-mapi syAdaMzamAtrataH // 35 // vyAkhyA - 'jinoditaM' jinapraNItaM 'dharmadhyAnaM' maitryAdibhedabhinnamanekavidham, yadAha - Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apramattaguNasthAne dhyAnasambhavaH 97 "maitryAdicaturbhedaM ya-dvA''jJAdicaturvidham / piNDasthAdi caturdhA vA, dharmadhyAnaM prakIrtitam // 1 // " ( ) tatra - "maitrIpramodakAruNya-mAdhyasthyAni niyojayet / dharmadhyAnamupaskartuM, taddhi tasya rasAyanam // 443 // __ (yogazAstram) AjJApAyavipAkAnAM, saMsthAnasya ca cintanAt / itthaM vA dhyeyabhedena, dharmadhyAnaM prakIrtitam // 875 // " (yogazAstrAntarazlokaH) iti pUrvameva pradarzitam / "syAtpiNDasthaM dhyAnamAtmAGgasaGgi, svAntaM vANIvyAparUpaM padastham / rUpasthaM saGkalpitAtmasvarUpaM, rUpAtItaM kalpanAmuktameva // 1 // " ( ) tadevaMvidhaM jinoditaM dharmadhyAnaM 'atra' apramattaguNasthAne 'mukhyavRttyA' pradhAnatayA 'bhavati', tathA 'rUpAtItatayA' kRtvA 'zuklamapi' zukladhyAnamapi 'aMzamAtrataH' atra gauNatayA syAdeveti // 35 // athAvazyakAnAmabhAve'pi zuddhimAha - ityetasmin guNasthAne, no santyAvazyakAni SaT / santatadhyAnasadyogA-cchuddhiH svAbhAvikI yataH // 36 // vyAkhyA - itIti pUrvoktasvarUpe 'etasmin' apramattaguNasthAne 1. yogazAstrantarazlokeSu tu 'dharmya dhyAnaM caturvidham' iti pAThaH / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyatIrthaM bhAvatIrthaJca 'AvazyakAni' sAmAyikAdIni SaDapi 'no santi' na vidyante, ko'rthaH ? sAmAyikAdInAM SaNNAmapyAvazyakAnAM vyavahArakriyArUpANAmatra guNasthAne nivRttiH, na tu naizcayikI sAmAyikAdInAM nivRttiH, teSAM hyAtmaguNatvAt, 'AyA sAmAie, AyA sAmAiassa aTTe' [ chAyA - AtmA sAmAyikam, AtmA sAmAyikasyArthaH / ] ityAdyAgamavacanAditi / kutaH kAraNAdAvazyakAni no santi ? 'yato' yasmAtkAraNAd atra 'santatadhyAnasadyogAt' nirantarasaddhyAnasadbhAvAt 'svAbhAvikI' sahajanitaiva saGkalpavikalpamAlA'bhAvAdAtmaikasvabhAvarUpA nirmalatA bhavati, atra guNasthAne vartamAno jIvo bhAvatIrthAvagAhanAtparamAM zuddhimApnotyeva, yadAha - "dAhovasamaM taNhAi, cheaNaM malapavAhaNaM ceva / tihi~ atthehi~ niuttaM, tamhA taM davvao titthaM // 114 // kohammi u niggahie, dAhassovasamaNaM havai titthaM / lohaMmi u niggahie, taNhAe cheaNaM jANa // 115 // aTTavihaM kammarayaM, 'bahuehi~ bhavehi~ saMciaM jamhA / tavasaMjameNa dhoai, tamhA taM bhAvao titthaM // 116 // " (saMbodhasattarI) [ chAyA - dAhopazamaH tRSNAyA-zchedanaM malapravAhaNaM caiva / tribhirathairniyuktaM, tasmAttadravyatastIrtham // 114 // krodhe tu nigRhIte, dAhasyopazamanaM bhavati tIrtham / lobhe tu nigRhIte, tRSNAyAzchedanaM jAnIhi // 115 // 1. saMbodhasattarigranthe tu 'hoI' iti pAThaH / 2. saMbodhasattarigranthe tu 'bahubhavehiM u' iti pAThaH / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrvakaraNAdikSINamohAntapaJcaguNasthAnAnAM sAmAnyasvarUpam 99 aSTavidhaM karmarajaH, bahukairapi bhavaiH saJcitaM yasmAt / tapa:saMyamena kSAlayati, tasmAttadbhAvatastIrtham // 116 // ] anyacca - "ruddhe prANapracAre vapuSi niyamite saMvRte'kSaprapaJce, netraspande niraste prlymupgte'ntrviklpendrjaale| bhinne mohAndhakAre prasarati mahasi kvApi vizvapradIpe, dhanyo dhyAnAvalambI kalayati paramAnandasindhau pravezam // 1 // " ( ) iti / tathA'pramattaguNasthAnastho jIvaH zokAratyasthirAzubhAyazo'sAtavyavacchedAdAhArakadvikabandhAccaikonaSaSTerbandhako bhavati, tathA ca yadi devAyurapi na badhyate, tadA'STapaJcAzato bandhakaH, tathA styAnaddhitrikAhArakadvikodayavyavacchedAt SaTsaptatervedayitA aSTatriMzadadhikazatasattAko bhavati // 36 // // ityapramattaguNasthAnakaM saptamam // athApUrvakaraNAnivRttibAdarasUkSmasamparAyopazAntamohakSINamohAkhyAnAM paJcAnAmapi guNasthAnAnAM nAmArthaM prathamaM sAmAnyena zlokadvayenA''ha - apUrvAtmaguNAptitvA-dapUrvakaraNaM matam / bhAvAnAmanivRttitvA-danivRttiguNAspadam // 37 // astitvAtsUkSmalobhasya, bhavetsUkSmakaSAyakam / zamanAcchAntamohaM syAt, kSapaNAkSINamohakam // 38 // vyAkhyA - ya evApramattasaMyataH saptamaguNasthAnavartI darzitaH, sa eva saJcalanakaSAyANAM nokaSAyANAM vA'tyantaM mandodaye sati prAptApUrvaparamAhlAdaikamayaM karaNaM pariNAmarUpaM yatra tadapUrvakaraNanAma guNasthAnamaSTamaM Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 apUrvakaraNAdyAMzAdeva zreNidvayArohaH 'matam', kasmAt ? 'apUrvAtmaguNAptitvAt' apUrvANAmAtmaguNAnAmAptiH samprAptistasyA bhAvo'pUrvAtmaguNAptitvaM tasmAt / tathA dRSTazrutAnubhUtabhogAkAGkSAdisaGkalpavikalparahitanizcalaparamAtmaikatattvaikAgradhyAnapariNatirUpANAM 'bhAvAnAmanivRttitvAdanivRttiguNAspadaM' guNasthAnaM bhavati, taccAnivRttibAdaraM yaducyate tadatra bAdarANAM kaSAyANAmapratyAkhyAnAdidvAdazAnAM navAnAM nokaSAyANAM ca zamakaH zamanAya kSapakaH kSapaNAya praguNo bhavatItyataH kAraNAdanivRttibAdaramityucyate, tannavamaM guNasthAnam / / 37 / / ___ tathA sUkSmaparamAtmatattvabhAvanAbalena viMzatiprakRtirUpe mohe zAnte kSINe vA sUkSmakhaNDIbhUtasya lobhasyaikasyAstitvaM yatra tatsUkSmakaSAyakaM dazamaM guNasthAnaM bhavati / tathA upazamakasyaiva paramopazamamUrteH nijasahajasvabhAvasaMvidvalena sakalamohasya 'zamanAd' 'upazAntamoham' ekAdazaM guNasthAnaM bhavati 11, tathA kSapakasyaiva kSapakazreNimArgeNa dazamaguNasthAnAdeva niSkaSAyazuddhAtmabhAvanAbalena sakalamohasya kSapaNAtkSINamohaM dvAdazaM guNasthAnaM bhavati iti sAmAnyArthaH // 38 / / athApUrvakaraNAdyAMzAdeva zreNidvayA''rohamAha - tatrApUrvaguNasthAnA-dyAMzAdevAdhirohati / zamako hi zamazreNiM, kSapakaH kSapakAvalIm // 39 // vyAkhyA - 'tatra' tasminnapUrvaguNasthAnArohasamaye'pUrvakaraNasyaivAdyAMzAdeva 'zamakaH' zamazreNimArohati, 'kSapakaH kSapakAvalI' = kSapakazreNimadhirohati // 39 // atha prathamamupazamazreNyArohayogyatAmAha - pUrvajJaH zuddhimAn yukto, hyAdyaiH saMhananaistribhiH / sandhyAyannAdyazuklAMzaM, svAM zreNI zamakaH zrayet // 40 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upazamazreNyArohayogyatA 101 vyAkhyA - anopazamakI munirAdyazuklAMzaM = zukladhyAnasya prathamaM pAdaM vakSyamANalakSaNaM 'sandhyAyan' 'svAM zreNI' upazamazreNI 'zamakaH' 'zrayet' pratipadyeta, kathambhUtaH ? 'pUrvajJaH' pUrvagatazrutadharaH, 'zuddhimAn' niraticAracAritraH 'AdyaistribhiH saMhananaiH' = vajraRSabhanArAcaRSabhanArAcanArAcalakSaNairyuktaH, evaMvidho munirupazamazreNI zrayediti // 40 // athopazamazreNyArUDhasyAlpA''yuSo gatiM dIrghAyuSaH kRtyaM cA''ha - zreNyArUDhaH kRte kAle-'hamindreSveva gacchati / puSTAyustUpazAntAntaM, nayeccAritramohanam // 41 // vyAkhyA - yo muniralpAyurupazamazreNimArohati, sa 'zreNyArUDhaH' 'kAle' AyustruTilakSaNe 'kRte' sati 'ahamindreSveva' sarvArthasiddhAdideveSveva prayAti, paraM yaH prathamasaMhanano bhavati, aparasaMhananAnAmanuttareSu gamanAsambhavAt, yadAha - "chevadveNa u gammai, cauro jA kappa kIliAIsuM / causu dudukappavuDDI, paDhameNaM jAva siddhIvi // 162 // " (bRhatsaGgrahaNI) [ chAyA - sevArtena tu gamyate, caturo yAvat kalpAn kIlikAdiSu / caturpu dvidvikalpavRddhiH, prathamena yAvatsiddhirapi // 162 // ] tathA yaH saptalavAdhikAyuSko bhavati sa muktigamanayogyazca bhavati, sa eva sarvArthasiddhAdau yAti, yadAha - "sattalavA jai AuM, pahuppamANaM tao hu sijjhatA / tattiamittaM na huaM, tatto lavasattamA jAyA // 1 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 upazamazreNikaH kathaM muktigamanayogyaH ? savvaTThasiddhanAme, ukkosaThiIsu vijayamAIsuM / egAvasesagabbhA, havaMti lavasattamA devA // 2 // " ( ) [ chAyA - sapta lavA yadi AyuH, prAbhaviSyat tataH khalvasetsyanneva / tAvanmAnaM nAbhUt, tato lavasaptamA jAtAH // 1 // sarvArthasiddhanAmni (vimAne ), utkRSTasthitiSu vijayAdiSu / ekAvazeSagarbhA, bhavanti lavasaptamA devAH // 2 // ] Aha - nanu upazamazreNikaH kathaM muktigamanayogya: syAt ? ucyate - sapta lavA muhUrttasyaikAdazabhAgarUpA bhavanti, 'lavasattahattarIe hoi muhatto' (chAyA - lavasaptatyA bhavati muhUrtaH / ) iti vacanAt, tato lavasaptakAvazeSAyurevopazamakaH khaNDazreNika eva parAGmukho valati, saptamaM guNasthAnamAgatya punaH kSapakazreNimAruhya saptalavAntare ca kSINamohAntaM gatvA'ntakRtkevalI bhUtvA mukti gacchatItyadoSaH, tathA yastu puSTAyurapazamazreNI pratipadyate, sa cAkhaNDazreNikaH 'cAritramohanaM' cAritramohanIyaM karma 'upazAntAntam' ekAdazaguNasthAnaprAntaM 'nayed' upazamaM prApayediti // 41 // athopazamaka evApUrvAdiguNasthAnakeSu yatkaroti, tadAha - apUrvAdidvayaikaika-guNeSu zamakaH kramAt / karoti viMzateH zAnti, lobhANutvaM ca tacchamam // 42 // vyAkhyA - 'zamakaH' saptakottaramohasaJcalanalobhavarjaprakRtiviMzaterapUrvAnivRttilakSaNe guNasthAnadvaye 'zAnti' zamanaM 'karoti', tataH krameNa sUkSmasamparAyaguNasthAne saJcalanalobhasya sUkSmatvaM karoti, tataH krameNopazAntamohaguNasthAnake 'tacchamaM' tasya = sUkSmalobhasya zamaM = sarvathopazamaM karoti / tathA'tropazAntamohaguNasthAne jIva ekaprakRterbandhakaH, ekonaSaSTiprakRtivedayitA, aSTacatvAriMzadadhikazatasattAko bhavati // 42 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upazAntamohAccyavanam 103 athopazAntamohaguNasthAne yAdRzaM samyaktva-cAritra-bhAva-lakSaNaM trayaM bhavati, tadAha - zAntadRgvRttamohatvA-datraupazamikAbhidhe / syAtAM samyaktvacAritre, bhAvazcopazamAtmakaH // 43 // vyAkhyA - 'atra' upazAntaguNasthAnake darzanacAritramohanIyasyopazamAt 'samyaktvacAritre' aupazamike eva bhavataH / tathA'tra bhAvo'pyupazamAtmakaH, na tu kSAyikakSAyopazamikau bhAvAviti // 43 / / athopazAntamohAccyavanamAha - vRttamohodayaM prApyo-pazamI cyavate tataH / adhaHkRtamalaM toyaM, punarmAlinyamaznute // 44 // vyAkhyA - 'upazamI' 'vRttamohodayaM' cAritramohanIyodayaM 'prApya' 'tataH' upazAntamohAt 'cyavate' punarmohajanitapramAdakAluSye patati, yukto'yamarthaH, yasmAtkAraNAt 'toyaM' jalaM 'adhaHkRtamalaM' talopaviSTamalatvAdupari nirmalamapi kimapi preraNAnimittaM prApya 'punaH' 'mAlinyamaznute' malinabhAvaM prApnuyAditi, yadAha - ___ "suakevali AhAraga, ujjumaI uvasaMtagAvi hu pamAyA / hiMDaMti bhavamaNaMtaM, tayaNaMtarameva caugaiA // 1 // " ( ) [ chAyA - zrutakevalina AhArakA, RjumatayaH upazAntakA api ca pramAdAt / hiNDanti bhavamanantaM, tadanantarameva caturgatikAH // 1 // ] // 44 / / athopazamakAnAM guNasthAnakeSvArohAvarohAvAha - apUrvAdyAstrayo'pyUz2a-mekaM yAnti zamodyatAH / catvAro'pi cyutAvAdyaM, saptamaM vA'ntyadehinaH // 45 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 upazamazreNInAM sambhavasaGkhyA vyAkhyA - 'apUrvAdyAstrayo'pi zamodyatAH' trayo'pyupazamakA UrdhvamArohamAzritya ekameva guNasthAnaM yAnti, ko'rthaH ? apUrvakaraNaguNasthAnAdanivRttibAdaraM yAnti, tadvartinaH sUkSmasamparAyaM yAnti, tadvartinazcopazAntamiti, tathA'pUrvAdyAzcatvAro'pyupazamakAH 'cyutau' cyavanaviSaye 'AdyaM' mithyAtvaguNasthAnaM yAnti 'vA' athavA 'antyadehinaH' caramazarIrAH saptamaguNasthAnaM yAvad yAnti, te ca saptamAtpunaH kSapakazreNimArohanti, paramekavAraM kRtopazamA eva kSapakatvaM kurvanti, na tu tatraiva bhave dvivelaM kRtopazamAH, yadAha - "jIvo hu egajammaMmi, ikkasi uvasAmago / khayaMpi kujjA no kujjA, dovAre uvasAmago // 1 // " ( ) [ chAyA - jIvazcaikajanmani, ekaza upazamakaH / kSayamapi kuryAt no kuryAt, dvikRtva upazamakaH // 1 // ] // 45 // athopazamazreNInAM sambhavasaGkhyAmAha - AsaMsAraM caturvAra-meva syAcchamanAvalI / jIvasyaikabhave vAra-dvayaM sA yadi jAyate // 46 // vyAkhyA - 'zamanAvalI' zama zreNI 'jIvasya' prANinaH 'AsaMsAraM' anAdisAntaM saMsAraM yAvat 'caturaM' vAracatuSTayameva syAt, sA copazamazreNirjIvasya 'ekabhave' ekabhavamadhye 'yadi' kadAcijjAyate, tadA 'vAradvayam', yadAha - "uvasamaseNicauknaM, jAyai jIvassa AbhavaM nUNaM / 'sA puNa do egabhave, khavagasseNI puNo egA // 769 // " (pravacanasAroddhAraH) 1. pravacanasAroddhAre tu 'tA' iti pAThaH / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 upazamazreNisthApanA [ chAyA - upazamazreNicatuSkaM, jAyate jIvasyAbhavaM nUnam / ___ sA punaDhe ekabhave, kSapakazreNiH punarekA // 769 // ] upazamazreNisthApanA ceyam - "aNadaMsanapuMsitthI-veacchakkaM ca purisaveyaM ca / do do egaMtarie, sarise sarisaM uvasamei // 1 // " (pravacanasAroddhAraH 700, saGgrahazatakam 54, zataka( paJcama)karmagranthaH 98, padArthasthApanAsaGgrahaH 56, vicArasAra: 363) [chAyA - anadarzanapuMsakastrIveda( hAsyAdi SaTkaM ca puruSavedaM ca / dvau dvau ( apratyAkhyAnapratyAkhyAnau ) ekAntaritau ( sajvalanAntaritau ) sadRze sadRzaM (krodhamAnamAyAlobhAn ) upazamayati // 1 // ] saM. lobha 1 a.pra. lobha. 2 saM. mAyA 1 a. pra. mAyA 2 saM. mAna 1 a. pra. mAna 2 saM. kro. 1 a. pra. kro. 2 puru. 1 hAsyAdi. 6 strI. 1 napuM. 1 darzana 3 anantA 4 // 46 / / // ityupazamazreNiH // atha kSapakazreNilakSaNamAha - ato vakSye samAsena, kSapakazreNilakSaNam / yogI karmakSayaM kartuM, yAmAruhya pravarttate // 47 // vyAkhyA - 'ataH' paraM 'samAsena' saGkSapeNa tasyAH kSapakazreNerlakSaNaM 'vakSye', 'yAM' kSapakazreNI samAruhya 'yogI' kSapako muniH 'karmakSayaM kartuM pravartate' // 47 // athASTamaguNasthAnAdarvAk yAH karmaprakRtI: kSapakaH kSapayati, tAH zlokatrayeNAha - Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 aSTamaguNasthAnAdarvAk yAH karmaprakRtI: kSapakaH kSapayati anibaddhAyuSaH prAntya-dehino laghukarmaNaH / asaMyataguNasthAne, narakAyuH kSayaM vrajet // 48 // tiryagAyuH kSayaM yAti, guNasthAne tu paJcame / saptame tridazAyuzca, dRgmohasyApi saptakam // 49 // dharmadhyAne kRtAbhyAsaH, prApnoti sthAnamaSTamam // 50 // ___||tribhirvishesskm // vyAkhyA - 'prAntyadehinaH' caramazarIrasya 'abaddhAyuSaH' akRtAyurbandhasya 'laghukarmaNaH' alpakarmaNaH = alpakA~zasya kSapakasya 'asaMyataguNasthAne' caturthe guNAlaye 'narakAyuH kSayaM vrajet' narakayogyAyuH kSayaM yAti, tathA 'paJcame guNasthAne tiryagAyuH kSayaM yAti', 'saptame' guNasthAne 'tridazAyuH' devAyurapi kSayaM yAti, tathA tatra saptame guNasthAne 'dRgmohasya saptakamapi' kSayaM yAti, tataH kSapakaH sAdhuraSTAcatvAriMzadadhikazatakarmaprakRtimadhyAdetA daza prakRtIH kSayaM nItvA'STatriMzadadhikazataprakRtisattAko'STamaM sthAnaM 'prApnoti' labhate, kathambhUtaH ? 'dharmadhyAne kRtAbhyAsaH' utkRSTe dharmadhyAne rUpAtItalakSaNe kRto'bhyAso yena sa tathA, abhyAsaH = punaH punarAsevanam, tenaivAbhyAsayogena tattvaprAptiH syAt, yadAha - "abhyAsena jitAhAro-'bhyAsenaiva jitAsanaH / abhyAsena jitazvAso-'bhyAsenaivAnilatruTi: // 1 // abhyAsena sthiraM citta-mabhyAsena jitendriyaH / abhyAsena parAnando-'bhyAsenaivAtmadarzanam // 2 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 dhyAtuH svarUpam abhyAsavarjitairdhyAnaiH, zAstrasthaiH phalamasti no / bhavenna hi phalaistRptiH, pAnIyapratibimbitaiH // 3 // " ( ) tato'bhyAsAdeva 'vizuddhadhIH' nirmalatattvAnuyAyibuddhiriti // 4849-50 // athAtrASTame guNasthAne kSapakasya zukladhyAnArambhamAha - tatrASTame guNasthAne, zuklasaddhyAnamAdimam / dhyAtuM prakramate sAdhu-rAdyasaMhananAnvitaH // 51 // vyAkhyA - kSapakaH 'sAdhustatrASTame guNasthAne' 'zuklasaddhyAnaM' zuklanAmakaM pradhAnaM dhyAnam, AdyaM = prathamaM pRthaktvavitarkasapravicAralakSaNaM vakSyamANaM 'dhyAtuM prakramate', kathambhUtaH sAdhuH ? 'AdyasaMhananAnvito' vajrarSabhanArAcanAmakaprathamasaMhananayukta iti // 51 / / atha dhyAtureva svarUpaM zlokadvayenA''ha - niSpakampaM vidhAyAtha, dRDhaM paryamAsanam / nAsAgradattasannetraH, kiJcidunmIlitekSaNaH // 52 // vikalpavAgurAjAlA-dUrotsAritamAnasaH / saMsArocchedanotsAho, yogIndro dhyAtumarhati // 53 // vyAkhyA - 'atha' anantaraM 'yogIndraH' kSapakamunIndraH, vyavahAramAzritya 'dhyAtumarhati' = dhyAnArambhayogyo bhavatIti sambandhaH, kiM kRtvA ? 'paryaGkAsanaM' 'dRDhaM' nibiDabandhaM 'vidhAya', kathambhUtam ? 'niSprakampaM' nizcalam, yata Asanajaya eva dhyAnasya prathamaH prANaH, yadAha Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 dhyAtuH svarUpam "AhArAsaNaniddAjayaM ca, kAUNa jiNavaramaeNaM / jhAijjhai niaappA, uvaiTuM jiNavarideNaM // 64 // " (vairAgyarasAyanam) [ chAyA - AhArAsananidrAjayaM ca, kRtvA jinavaramatena / dhyAyate nijaka AtmA, upadiSTaM jinavarendreNa // 64 // ] tatra paryaGkAsanam - "syAjjaGghayoradhobhAge, pAdopari kRte sati / paryo nAbhigottAna-dakSiNottarapANikaH // 451 // " (yogazAstram) kaizcitsiddhAsanamityucyate, yathA - "yoni vAmapadA'pareNa nibiDaM sampIDya ziznaM hanu, nyasyorasyacalendriyaH sthiramanA lolAM ca tAlvantare / vaMzasthairyatayA'bhitinizcaladRzA pazyan dhruvorantaraM, yogI yogavidhiprasAdhanakRte siddhAsanaM sAdhayet // 1 // " ( ) athavA''sananiyamo nAsti, yadAha - "yasmin yasminnAsane'bhyasyamAne, cetaHsthairya jAyate tatra tatra / kAryo yatnaH padmaparyaGkakAyotsargakAMhidvyaMhrivajrAsanAdau // 1 // " ( ) kathambhUto yogIndraH ? 'nAsAgradattasannetraH' nAsAgre datte = nyaste satI prasanne netre = locane yasya sa tathA, yato nAsAgranyastalocano hi dhyAnasAdhako bhavati / yadAha dhyAnadaNDakastutau - Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 dhyAtuH svarUpam "nAsAvaMzAgrabhAgasthitanayanayugo muktatArApracAraH, zeSAkSakSINavRttistribhuvanavivaroddhAntayogaikacakSuH / paryaGkAtaGkazUnyaH parigalitaghanocchAsaniHzvAsavAtaH, sadhyAnArUDhamUrtizciramavatu jino janmasambhUtibhIteH // 1 // " ( ) punaH kathambhUtaH ? 'kiJcidunmIlitekSaNaH' kiJcidunmIlite = nmIlite akSiNI bhavataH / yadAha - "gambhIrastambhamUrtirvyapagatakaraNavyApRtirmandamandaM, prANAyAmo lalATasthalanihitamanA dattanAsAgradRSTiH / nApyunmIlannimIlannayanamatitarAM baddhaparyaGkabandho, dhyAnaM pradhyAya zuklaM sakalavidanavadyaH sa pAyAjjino vaH // 1 // " ( ) punarapi kathambhUtaH ? 'dUrotsAritamAnaso' viralIkRtacittaH, kasmAt ? 'vikalpavAgurAjAlAt' kalpanAvAgurikAbandhAt, yato vikalpA eva bADhaM karmabandhanahetavaH, yadAha - "azubhA vA zubhA vA'pi, vikalpA yasya cetasi / sa svaM badhnAtyayaHsvarNa-bandhanAbhena karmaNA // 1 // varaM nidrA varaM mUrchA, varaM vikalatApi vA / na tvArttaraudradurlezyA-vikalpA''kulitaM manaH // 2 // " ( ) bhUyaH kathambhUtaH ? 'saMsArocchedanotsAhaH' saMsArocchedanArthaM = bhavaparihArArtham utsAhaH = udyamo yasya sa tathA, bhavacchedakadhyAnArthamutsAhavatAM hi yogasiddhiH syAt, yadAha - Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 pUrakaprANAyAmaH "utsAhAnnizcayAdvairyA-tsantoSAttattvadarzanAt / munerjanapadatyAgAt, SaDbhiryogaH prasiddhyati // 411 // " (yogabinduH ) // 52-53 // atha prANAyAmamAha - apAnadvAramArgeNa, nissarantaM ythecchyaa| nirudhyordhvapracArApti, prApayatyanilaM muniH // 54 // vyAkhyA - 'muniH' yogIndraH 'anilaM' = pavanaM 'UrdhvapracArApti' dazamadvAragocaratAprApti 'prApayati', kiM kRtvA ? 'apAnadvAramArgeNa' pAyuvaphnA pavanaM 'yathecchayA nissarantaM' svasvabhAvena gacchantaM 'nirudhya' saGkocya, mUlabandhayuktyA'pAnapavanamAkuJcyetyarthaH, mUlabandhazcAyam"pANibhAgena sampIDya, yonimAkuJcayed gudam / apAnamUrdhvamAkRSya, mUlabandho nigadyate // 1 // " ( ) idamAkuJcanakarmaiva prANAyAmasya mUlam, yaduktaM dhyAnadaNDakastutau - "saGkocyApAnarandhra hutavahasadRzaM tantuvatsUkSmarUpaM, dhRtvA hRtpadmakoze tadanu ca galake tAluni prANazaktim / nItvA zUnyAtizUnyAM punarapi khagati dIpyamAnAM samantAlokAlokAvalokAM kalayati sa kalAM yasya tuSTo jinezaH // 1 // " ( ) // 54 // atha pUrakaprANAyAmamAha - dvAdazAGgulaparyantaM, samAkRSya samIraNam / pUrayatyatiyatnena, pUrakadhyAnayogataH // 55 // vyAkhyA - yogI pUrakadhyAnayogAd 'atiyatnena' atiprayatnena koSThaM Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ recakaprANAyAmaH 111 sakaladehagataM nADIgaNaM vA pavanena 'pUrayati', kiM kRtvA ? 'dvAdazA laparyantaM samIraNaM samAkRSya' dvAdazAGgulapramANaM bahistAtpavanaM samantAdAkRSya / atrAyamarthaH - pavano nabhastattve vahamAne nAsAntaHstha eva bhavati, tejastattve vahamAne catvAryaGgalAni bahistAdUrdhvagaH sphurati, vAyutattve vahamAne SaDaGgalAni bahistAttirazcInazcarati, pRthvItattve vahamAne'STAGgalAni yAvadbahirmadhyamabhAvena tiSThati, jalatattve vahamAne dvAdazAGgalAni yAvadadhastAdvahati, yadAha - "nAsAnta bhaso'bdhyaMhayaSTArkasaGkhyAGgalottarA / tejovAyupRthivyambubahirgatirudAhRtA // 1 // " ( ) tato dvAdazAGgalaparyantaM vAruNamaNDalapracArAvasare'mRtamayaM pavanaM samAkRSyetyarthaH, etacca pUrakadhyAnaM karmatayA kecidAhuH - "vakraghrANaprANamAkRSya tena, sthAnaM bhittvA brahmasUrIzvarANAm / sthUlAH sUkSmA nADikAH pUrayedyad, vijJAtavyaM karma tatpUrakAkhyam // 1 // " ( ) // 55 / / atha recakaprANAyAmamAha - nissAryate tato yatnA-nnAbhipadmodarAcchanaiH / yoginA yogasAmarthyA-drecakAkhyaH prabhaJjanaH // 56 // vyAkhyA - 'tataH' pUrakAdanantaraM 'yoginA' sAdhakena 'yogasAmarthyAt' prANAyAmAbhyAsabalAd 'recakAkhyaH prabhaJjano' recakanAmA pavano 'nAbhipadmodarAt' nAbhipaGkajakoTarAt 'zanaiH' mandaM mandaM 'yatnAd' AdarAt 'nissAryate' bahikSipyate, tadrecakadhyAnam, yadAha - Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 kumbhakadhyAnam "vajrAsanasthiravapuH sthiradhIH, svacittamAropya recakasamIraNajanmacakre / svAntena recayati nADigataM samIraM, tatkarma recakamiti pratipattimeti // 1 // " ( ) // 56 // atha kumbhakadhyAnamAha - kumbhavatkumbhakaM yogI, zvasanaM nAbhipaGkaje / kumbhakadhyAnayogena, susthiraM kurute kSaNam // 57 // vyAkhyA - 'yogI' 'kumbhakaM' kumbhakAkhyaM 'zvasanaM' pavanaM 'nAbhipaGkaje' nAbhikamale 'kumbhakadhyAnayogena' kumbhakakarmaprayogeNa 'kumbhavad' ghaTavad = ghaTAkAraM kRtvA sutarAM sthiraM 'kurute', yadAha - "cetasi zrayati kumbhakacakraM, nADikAsu nibiDIkRtavAtaH / kumbhavattarati yajjalamadhye, tadvadanti kila kumbhakakarma // 1 // " ( ) // 57|| atha pavanajayena manojayamAha - ityevaM gandhavAhAnA-mAkuJcanavinirgamau / saMsAdhya nizcalaM dhatte, cittamekAgracintane // 58 // vyAkhyA - yatra manastatra pavano, yatra pavanastatra mano vartate, yadAha"dugdhAmbuvatsammilitau sadaiva, tulyakriyau mAnasamArutau hi / yAvanmanastatra marutpravRttiryAvanmaruttatra manaHpravRttiH // 1 // tatraikanAzAdaparasya nAza, ekapravRtteraparapravRttiH / vidhvastayorindriyavargazuddhi-staddhvaMsanAnmokSapadasya siddhiH // 2 // " ( ) iti| Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvasyaiva prAdhAnyam 113 tata 'ityevaM' amunA pUrvoktaprakAreNa pUrakarecakakumbhakakrameNa 'gandhavAhAnAM' pavanAnAM 'AkuJcanavinirgamau saMsAdhya' vAtAnAM saGgrahamokSAvabhyasya 'cittaM' manaH 'ekAgracintane' samAdhiviSaye 'nizcalaM dhatte', marujjaye hi manonizcalatA syAdeva, yadAha - "pracalati yadi kSoNIcakraM calantyacalA api, pralayapavanaprevAlolAzcalanti payodhayaH / pavanajayinaH sAvaSTambhaprakAzitazaktayaH, sthirapariNaterAtmadhyAnAccalanti na yoginaH // 1 // " ( ) // 58 / / atha bhAvasyaiva prAdhAnyamAha - prANAyAmakramaprauDhi-ratra rUDhyaiva darzitA / kSapakasya yataH zreNyA-rohe bhAvo hi kAraNam // 59 // vyAkhyA - 'atra' 'zreNyArohe' = kSapakazreNyArohaviSaye 'prANAyAmakramaprauDhiH' pavanAbhyAsakramapragalbhatA 'rUDhyaiva' prasiddhimAtratayaiva 'darzitA', 'yataH' yasmAtkAraNAt 'hi' sphuTaM kSapakasya bhAva eva kevalodgamakAraNam, na tu prANAyAmAdiDambaraH, yaduktaM carpaTinA'pi - "nAsAkandaM nADIvRndaM, vAyozcAra: pratyAhAraH / prANAyAmo bIjagrAmo, dhyAnAbhyAso mantranyAsaH // 1 // hRtpadmasthaM bhrUmadhyasthaM, nAsAprasthaM zvAsAntaHstham / tejaHzuddhaM dhyAnaM buddhaM, OMkArAkhyaM sUryaprakhyam // 2 // brahmAkAzaM zUnyAbhAsaM, mithyAjalpaM cintAkalpam / kAyAkrAntaM cittabhrAntaM, tyaktvA sarvaM mithyAgarvam // 3 // gurvAdiSTaM cintotsRSTaM, dehAtItaM bhAvopetam / tyaktadvandvaM nityAnandaM, zuddhaM tattvaM jAnIhi tvam // 4 // " ( ) Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 AdyaM zukladhyAnam anyacca - "OMkArAbhyasanaM vicitrakaraNaiH prANasya vAyorjayAt, tejazcintanamAtmakAyakamale zUnyAmbarAlambanam / tyaktvA sarvamidaM kalevaragataM cintAmanovibhramam, tattvaM pazyata jalpakalpanakalAtItaM svabhAvasthitam // 1 // " ( ) // 59 // athAdyazukladhyAnasya nAmA''ha - savitarka savicAraM, sapRthaktvamudAhRtam / triyogayoginaH sAdho-rAdyaM zuklaM sunirmalam // 60 // vyAkhyA - 'triyogayoginaH sAdhoH' manovaca:kAyayogavato muneH 'AdyaM' prathamaM zukladhyAnam 'udAhRtaM proktam, tatkathambhUtam ? saha vitarkeNa varttata iti 'savitarkam', saha vicAreNa varttate iti 'savicAram', saha pRthaktvena varttate iti 'sapRthaktvam', iti vizeSaNatrayopetatvAt pRthaktvavitarkasavicAranAmakaM prathamaM zukladhyAnamiti // 60 // atha tadvizeSaNatrayasya svarUpamAha - zrutacintA vitarkaH syAt, vicAra: saGkramo mataH / pRthaktvaM syAdanekatvaM, bhavatyetatrayAtmakam // 61 // vyAkhyA - etatprathamaM zukladhyAnaM 'trayAtmakam', kramotkramagRhItavizeSaNatrayarUpam, tatra zrutacintArUpo 'vitarkaH', arthazabdayogAntareSu 'saGkramo vicAraH', dravyaguNaparyAyAdibhiranyatvaM 'pRthaktvam' // 61 // arthatattrayasya krameNa vyaktArthaM vyAcikhyAsuH prathamaM vitarkamAha Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 AdyaM zukladhyAnam svazuddhAtmAnubhUtAtma-bhAvazrutAvalambanAt / antarjalpo vitarkaH syAd, yasmiMstatsavitarkajam // 62 // vyAkhyA - 'yasmin' dhyAne'ntarjalpo'ntaraGgadhvanirUpo vitarko vicAraNAtmakastatsavitarpha dhyAnaM 'syAt', kasmAt ? 'svazuddhAtmAnubhUtAtmabhAvazrutAvalambanAt' svakIyanirmalatamaparamAtmatattvAnubhavamayAntaraGgabhAvagatAgamAvalambanataH, ityuktaM savitarkaM dhyAnam // 62 // atha savicAramAha - arthAdarthAntare zabdA-cchabdAntare ca saGkramaH / yogAyogAntare yatra, savicAraM taducyate // 63 // vyAkhyA - 'yatra' dhyAne sa eva pUrvokto vitarko vicAraNAtmako'rthAdarthAntare saGkramate, 'zabdAt zabdAntare' saGkramate, 'yogAyogAntare' saGkramate, taddhyAnaM 'savicAraM' sasaGkramaNamucyata iti // 63|| dravyAd dravyAntaraM yAti, guNAd yAti guNAntaram / paryAyAdanyaparyAyaM, sapRthaktvaM bhavatyataH // 64 // vyAkhyA - yatra dhyAne sa eva pUrvokto vitarkaH savicAro'rthavyaJjanayogAntarasaGkramaNarUpo'pi nijazuddhAtmadravyAd dravyAntaraM yAti, athavA guNAd guNAntaraM yAti, yadvA paryAyAt paryAyAntaraM yAti, tatra - "sahajAtA guNA dravye, suvarNe pItatA yathA / kramabhUtAstu paryAyA, mudrAkuNDalatAdayaH // 1 // " ( ) teSu dravyaguNaparyAyAntareSu anyatvaM = pRthaktvaM tadasti yatra dhyAne tatsapRthaktvam // 64 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 AdyazukladhyAnajanitazuddhiH athAdyazukladhyAnajanitAM zuddhimAha - iti trayAtmakaM dhyAnaM, prathamaM zuklamIritam / prApnotyataH parAM zuddhi, siddhizrIsaukhyavarNikAm // 65 // vyAkhyA - 'iti trayAtmakaM' = pRthaktvavitarkasavicArAtmakaM 'prathama' zukladhyAnaM kathitam, tasmAddhyAnAt 'parAM' prakRSTAM 'zuddhi' 'prApnoti', kathambhUtAm ? 'siddhizrIsaukhyavarNikAM' muktilakSmIsukhanidarzanikAmAsAdayatItyarthaH // 65 / / arthatasyaiva vizeSasvarUpamAha - yadyapi pratipAtyeta-duktaM dhyAnaM prajAyate / tathApyativizuddhatvA-dUrdhvasthAnaM samIhate // 66 // vyAkhyA - 'yadyapyetaduktaM dhyAnaM' 'pratipAti' patanazIlaM 'prajAyate' samutpadyate, 'tathApi' 'ativizuddhatvAd' atinairmalyataH 'UrdhvasthAnam' agretanaM guNasthAnaM 'samIhate' tadArohAya dhAvatItyarthaH / ___ tathA'pUrvakaraNaguNasthAnastho jIvo nidrAdvikadevadvikapaJcendriyatvaprazastavihAyogatitrasanavakavaikriyAhArakataijasakArmaNavaikriyopAGgaAhArakopAGgA''dyasaMsthAnanirmANatIrthakRttvavarNacatuSkAgurulaghUpaghAtaparAghAtocchAsarUpadvAtriMzatprakRtivyavacchedAt SaDvizatibandhakaH, antyasaMhananatrikasamyaktvodayavyavacchedAt dvAsaptatervedayitA, aSTatriMzadadhikazatasattAko bhavati // 66 // // iti kSapakasyASTamam // atha kSapako'nivRttiguNasthAnamArohan yAH prakRtIyaMtra yathA kSipati, tatra tAstathA zlokapaJcakenA''ha - Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 kSapakasyA'nivRttiguNasthAnam anivRttiguNasthAnaM, tataH samadhigacchati / guNasthAnasya tasyaiva, bhAgeSu navasu kramAt // 67 // gatiH zvAbhrI ca tairazcI, dve tayorAnupUrvike / sAdhAraNatvamudyotaH, sUkSmatvaM vikalatrayam // 68 // ekendriyatvamAtapa-styAnagRddhyAdikatrayam / sthAvaratvamihAdyAMze, kSIyante SoDazetyamUH // 69 // aSTau madhyakaSAyAzca, dvitIye'tha tRtiiyke| SaNDhatvaM turyake strItvaM, hAsyaSaTkaM ca paJcame // 70 // catuvaMzeSu zeSeSu, krmennaivaatishuddhitH| puMvedazca tataH krodho, mAno mAyA ca nazyati // 71 // ||pnycbhiH kulakam // vyAkhyA - 'tataH' tasmAdaSTamaguNasthAnAdanantaraM kSapako'nivRttiguNasthAnaM navamaM samArohati = samadhigacchati, tatastasyaiva 'guNasthAnasya navasu bhAgeSu' kRteSu AyeM'ze' = prathame bhAge 'ityamUH' ityetAH 'SoDaza' karmaprakRtayaH 'kSIyante' // 67 // ityamUH kAH ? 'zvAbhrI gatiH' narakagatiH, 'tairazcI' tiryaggatiH, tayornarakatirazcordva AnupUrvike narakAnupUrvI tiryagAnupUrvI ceti 'sAdhAraNatvaM' sAdhAraNanAma 'udyotaM' udyotanAma 'sUkSmatvaM' sUkSmanAma 'vikalatrayaM' dvitricaturindriyajAtilakSaNam // 68 // 'ekendriyatvaM' eke ndriyajAtirUpam, '3AtapaM' AtapanAma, 1. mUle tu 'AdyAMze' iti paatthH| 2. ayaM pATho'zuddho bhAti, mUle tu 'udyotaH' iti pAThaH / sa zuddhaH / 3. ayaM pATho'zuddho bhAti, mUle tu AtapaH' iti pAThaH / sa zuddhaH / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 kSapakasya dazamaguNasthAnam 'styAnagRddhyAdikatrayaM' nidrAnidrApracalApracalAstyAnaddhiriti trikam, 'sthAvaratvaM' sthAvaranAmakarmeti SoDaza karmaprakRtayo'nivRttiguNasthAnasya prathame bhAge kSIyante // 69 // tathA'STau madhyakaSAyA = apratyAkhyAnapratyAkhyAnalakSaNA 'dvitIye' bhAge kSIyante, tRtIye bhAge 'SaNDhatvaM' napuMsakatvaM kSIyate, 'turyake' caturthake bhAge 'strItvaM' strIvedaH kSIyate, 'paJcame' bhAge hAsyaratyaratibhayazokajugupsetiSaTkaM ca kSIyate // 70 // ___ zeSeSu' 'caturvaMzeSu' SaSThAdinavamAntyeSu 'krameNaiva' 'atizuddhito' dhyAnasyAtinairmalyataH puMvedaH saJcalanakrodho mAno mAyA ca nazyati, ayamarthaH - SaSThe bhAge puMvedaH kSIyate, saptame bhAge saJcalanakrodhaH kSIyate, aSTame bhAge saJcalanamAna: kSIyate, navame bhAge saJcalanamAyA ca kSIyate / tathA cAnivRttiguNasthAnastho jIvo hAsyaratibhayajugupsAvyavacchedAd dvAviMzaterbandhakaH, hAsyaSaTkodayavyavacchedAt SaTSaSTervedayitA, navamAMze mAnAntaM paJcatriMzatprakRtisattAvyavacchedAt vyuttarazatasattAko bhavati // 71 / / // iti kSapakasya navamam // atha kSapakasya dazamaguNasthAnamAha - tato'sau sthUlalobhasya, sUkSmatvaM prApayan kSaNAt / Arohati muniH sUkSma-samparAyaM guNAspadam // 72 // vyAkhyA - 'tato' navamaguNasthAnAdanantaraM 'asau' kSapako 'muniH' 'sUkSmasamparAyaM guNAspadaM' sUkSmasamparAyanAmakaM guNasthAnamArohati, kiM kurvan ? 'kSaNAt' kSaNamAtrAt 'sthUlalobhasya' sthUlarUpasya sajvalanalobhasya 'sUkSmatvaM' sUkSmANurUpatvaM 'prApayan' / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSapakasya dvAdazaguNasthAnam 119 tathA sUkSmasamparAyastho jIvaH puMvedasajvalanacatuSkabandhavyavacchedAd karmaprakRtInAM saptadazakasya bandhakaH, trivedatrisaJcalanodayavyavacchedAtSaSTervedayitA, mAyAsattAvyavacchedAt DhyuttarazatasattAko bhavati // 72 // // iti kSapakasya dazamam // atha kSapakasyaikAdazaM guNasthAnaM na bhavatItyAha - ekAdazaM guNasthAnaM, kSapakasya na sambhavet / kintu sa sUkSmalobhAMzAn, kSapayan dvAdazaM vrajet // 73 // vyAkhyA - 'kSapakasyaikAdazaM guNasthAnakaM' 'na' naiva bhavet, 'kintu' dazamAdeva guNasthAnAtkSapakaH 'sUkSmalobhAMzAn' sUkSmIkRtalobhakhaNDAn 'kSapayan' san 'dvAdazaM' kSINamohAkhyaM guNasthAnaM 'vrajed' gacchediti, atra kSapakazreNI ca samarthayati, tatkramazcAyam - "aNamicchamIsasammaM, aTThanapuMsitthiveachakkaM ca / puMveyaM ca khavei, kohAIe a saMjalaNe // 1 // " (pravacanasAroddhAraH 694, vicArasAra: 365, padArthasthApanAsaGgrahaH _57 / / 73 / / [ chAyA - anamithyAtvamizrasamyaktvAni, aSTanapuMsakastrIvedaSaTkaM ca / puMvedaM ca kSapayati, krodhAdikAn ca sajvalanAn // 1 // ] atha tatra zukladhyAnasya dvitIyAMzAzrayaNamAha - bhUtvA'tha kSINamohAtmA, vItarAgo mahAyatiH / pUrvavad bhAvasaMyukto, dvitIyaM zuklamAzrayet // 74 // vyAkhyA - 'atha' cAnantaraM sa kSapakaH 'kSINamohAtmA bhUtvA' kSINamohaguNasthAnAddhApariNatimayo bhUtvA 'dvitIyaM' zukladhyAnaM 'pUrvavat' Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zukladhyAnasya dvitIyAMzaH prathamazukladhyAnarItyA''zrayed bhajet, kathambhUtaH kSapaka: ? 'vItarAgo' vizeSeNa ito gato rAgo yasmAtsa tathA, punarapi kathambhUtaH ? 'mahAyatiH' mahAMzcAsau yatizca mahAyatiH, yathAkhyAtacAritra iti / punaH kathambhUtaH ? 'bhAvasaMyukto' vizuddhatarabhAvopetaH, evaMvidhaH kSapako 'dvitIyaM' zukladhyAnaM zrayedityarthaH // 74 / / atha tadeva zukladhyAnaM sanAmavizeSaNamAha - apRthaktvamavIcAraM, savitarkaguNAnvitam / sa dhyAyatyekayogena, zukladhyAnaM dvitIyakam // 5 // vyAkhyA - 'sa' kSapakaH kSINamohaguNasthAnavartI dvitIyaM zukladhyAnaM 'ekayogena' ekatarayogena sandhyAyati, yadAha - "ekatriyogabhAjAmAdyaM, syAdaparamekayogavatAm / tanuyoginAM tRtIyaM, niryogANAM caturthaM tu // 902 // " (yogazAstram) kathambhUtam ? 'apRthaktvaM' pRthaktvavarjitam, 'avIcAraM' vicArarahitam, 'savitarkaguNAnvitam' vitarkamAtraguNopetam, dvitIyaM zukladhyAnaM dhyAyatItyarthaH / / 75 // athApRthaktvameva vyaktamAha - nijAtmadravyamekaM vA, paryAyamathavA guNam / nizcalaM cintyate yatra, tadekatvaM vidurbudhAH // 76 // vyAkhyA - 'budhA' jJAtatattvAH 'tadekatvam' apRthaktvaM 'viduH' avadhArayanti sma = kathayanti sma, tat kim ? - dhyAyakena yad 1. yogazAstre tu ...yogAnAm' iti pAThaH / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukladhyAnasya dvitIyAMzaH 121 nijAtmadravyaM ekaM kevalaM svakIyavizuddhaparamAtmadravyam, 'vA' athavA tasyaiva paramAtmadravyasya ekaM ke valaM 'paryAyam', vA 'athavA' ekamadvitIyaM 'guNaM' vA, tadatra guNaparyAyavizeSaH pUrvokta eva, etadevaMvidhamekaM dravyamekaM guNaM vA ekaM paryAyaM vA, 'nizcalaM' calanavarjitaM 'yatra' dhyAyate tadekatvamiti // 76 / / athAvicAratvamAha - yadvyaJjanArthayogeSu, parAvarttavivarjitam / cintanaM tadavicAraM, smRtaM saddhyAnakovidaH // 77 // vyAkhyA - samprati saddhyAnakovidatvaM zAstrAmnAyavizeSAdevAsti, na tvanubhavAt, yadAhuH zrIhemacandrasUripAdAH - "1anavicchittyA''mnAyaH, samAgato'syeti kIrtyate'smAbhiH / duSkaramapyAdhunikaiH, zukladhyAnaM yathAzAstram // 896 // " (yogazAstrAnAzloka:) taiH 'saddhyAnakovidaiH' = zAstrAmnAyAvagatazukladhyAnarahasyaistad 'avicAraM' avicAravizeSaNopetaM dvitIyaM zuklaM 'smRtaM' = prajJaptam, tat kim ? yatpUrvoktasvarUpeSu 'vyaJjanArthayogeSu' zabdAbhidheyayogarUpeSu 'parAvarttavivarjitaM' zabdAcchabdAntaramityAdisaGkrameNa rahitaM 'cintanaM' zrutAnusArAdeva kriyate tadavicAramiti // 77 / / atha savitarkatvamAha - nijazuddhAtmaniSThaM hi, bhAvazrutAvalambanAt / cintanaM kriyate yatra, savitarkaM taducyate // 78 // 1. yogazAstrAntarazloke tu 'anavacchittyA....' iti pAThaH / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 dvitIyazukladhyAnajanitasamarasIbhAva: vyAkhyA - 'yatra' 'nijazuddhAtmaniSThaM' svakIyAtivizuddhaparamAtmalInaM 'hi' sphuTaM 'cintanaM' sUkSmavicAraNAtmakaM 'kriyate', tatsavitakaikaguNopetaM dvitIyaM zukladhyAnam, kasmAt ? 'bhAvazrutAvalambanAt' sUkSmAntarjalparUpabhAvagatazrutAvalambanamAtracintanAditi // 78 // atha dvitIyazuklajanitasamarasIbhAvamAha - ityekatvamavicAraM, savitarkamudAhRtam / vyAkhyA - 'iti' pUrvoktaprakAreNa ekatvAvicArasavitarkarUpavizeSaNatrayopetaM dvitIyaM zukladhyAnaM 'udAhRtaM' kathitam, 'tasmin' dvitIye zukladhyAne vartamAno dhyAnI - "dhyAnAt samarasIbhAva-stadekIkaraNaM mataM / AtmA yadapRthaktvena, lIyate paramAtmani // 1 // " ( ) taM 'samarasIbhAvaM' 'dhatte' dhArayati, kutaH ? 'svAtmAnubhUtitaH' svasyA''tmano'nubhUtiranubhavanaM svAtmAnubhUtistataH // 79 // atha kSINamohaguNasthAnAddhA'vasAne yatkaroti, tadAha - ityetaddhyAnayogena, pluSyatkarmendhanotkaraH / nidrApracalayo za-mupAntye kurute kSaNe // 80 // vyAkhyA - ityetatpUrvoktadhyAnayogena dvitIyazukladhyAnasamAyogena 'pluSyatkarmendhanotkaro' dahyamAnakarmasamidutkaro yogIndraH 'upAntye' antyasamIpasamaye 'nidrApracalayoH' 'nAzaM' karoti kSayaM 'kurute' // 80 // athAntyasamaye yatkaroti, tadAha - Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSapakasya trayodazaguNasthAnam 123 antye dRSTicatuSkaM ca, dazakaM jJAnavijayoH / kSapayitvA muniH kSINa-mohaH syAtkevalAtmakaH // 81 // vyAkhyA - kSapako 'muniH' kSINamohasyAntye samaye 'dRSTicatuSkaM' cakSurdarzanAdidarzanacatuSkaM jJAnAntarAyadazakaM cetyetAzcaturdaza prakRtI: kSapayitvA kSINamohAMzaH san 'kevalAtmakaH' syAditi / tathA kSINamohaguNasthAnastho jIvo darzanacatuSkajJAnAntarAyadazakoccayazorUpaSoDazabandhavyavacchedAdekasAtavedyabandhakaH, tathA sajvalanalobhaRSabhanArAcanArAcodayavyavacchedAt saptapaJcAzatprakRtervedayitA, lobhasattAkSapakatvAdekottarazatasattAko bhavati // 81 / / // iti kSapakasya dvAdazam // atha kSINamohAntaprakRtInAM saGkhyAmAha evaM ca kSINamohAntA, triSaSTiprakRtisthitiH / paJcAzItirjaradvastra-prAyAH zeSAH sayogini // 82 // vyAkhyA - 'evaM' pUrvoktaprakAreNa triSaSTiprakRtInAM sthitiH kSINamohAntaiva, ko'rthaH ? caturthaguNasthAnAdArabhya kSIyamANAnAM prakRtInAM triSaSTiH kSINamohe sampUrNA, yathaikasyAH prakRtezcaturthaguNasthAne kSayaH, punarekasyAH paJcame, aSTAnAM saptame, SaTtriMzatprakRtInAM navame, ekasyAH prakRterdazame, 'saptadazaprakRtInAM dvAdaze kSayaH, ityevaM triSaSTiprakRtInAM kSINamohAntaiva sthitiruktA, tathA zeSAstriSaSTivyatiriktAH paJcAzItiprakRtayo 'jaradvastraprAyA' atyarthaM jIrNacIvarakalpAH sayogiguNasthAne bhavanti / / 82 / / atha sayogini yo bhAvo bhavati, ye ca samyaktvacAritre bhavataH, tadAha - 1. ayaM pATho'zuddho bhaaste| 'SoDazaprakRtInAM' iti samIcInaH pAThaH sambhavati / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 kevalAtmanaH kevalajJAnabalam bhAvo'tra kSAyikaH zuddhaH, samyaktvaM kSAyikaM param / kSAyikaM hi yathAkhyAta-cAritraM tasya nizcitam // 83 // vyAkhyA - 'tasya' kevalAtmano bhagavataH, 'atra' sayogiguNasthAne 'bhAvaH kSAyika' eva 'zuddhaH' atinirmalo bhavati, 'samyaktvaM' 'paraM' prakRSTaM kSAyikameva 'hi' sphuTaM 'cAritraM kSAyikaM' yathAkhyAtanAmakaM nizcitaM bhavati, ko'rthaH ? atraupazamikakSAyopazamikabhAvayorabhAvAt kSAyiko bhAvaH, tathA darzanamohanIyasya cAritramohanIyasya kSINatvAt kSAyike samyaktvacAritre iti // 83 / / atha tasya kevalAtmanaH kevalajJAnabalamAha - carAcaramidaM vizvaM, hastasthAmalakopamam / pratyakSaM bhAsate tasya, kevalajJAnabhAsvataH // 84 // vyAkhyA - 'carAcaraM vizvaM' sacarAcaraM jagat 'hastasthAmalakopamaM' hastatalagRhItAmalaphalopamaM 'pratyakSaM' sAkSAtkAreNa 'bhAsate' dIpyata iti, atra bhAsvataH sUryasyopamAnaM vyavahAramAtreNaiva darzitam, na nizcayataH, yato nizcayanayena kevalajJAnasUryayormahadantaram, yadAha - "caMdAiccagahANaM pahA, payAsei parimiyaM khittaM / kevalianANalaMbho, loAloaM payAsei // 339 // " (viMzatirvizikA: ) // 84|| [chAyA - candrAdityagrahANAM prabhA, prakAzayati parimitaM kSetram / kaivalyajJAnalAbho, lokAlokaM prakAzayati // 339 // ] athArjitatIrthakRtkarmaNo vizeSamAha - vizeSAttIrthakRtkarma, yenAstyarjitamUrjitam / tatkarmodayato'trAsau, syAjjinendro jagatpatiH // 85 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viMzatisthAnAni 125 vyAkhyA - 'vizeSAd' arhadbhaktipramukhaviMzatipuNyasthAnakavizeSA''rAdhanAd 'yena' jantunA 'UrjitaM' sphItaM 'tIrthakRtkarma' 'arjitam' upArjitamasti, tIrthakRtkarmArjane hi hetubhUtAnyarhadbhaktimukhyAni viMzatisthAnAnyetAni, yadAha - "arihaMta siddha pavayaNa, guru thera bahussue tavassIsuM / 'vacchalayA eesiM, abhikkhanANovaoge a // 1 // daMsaNaviNae Avassae a, sIlavvae niraiyAre / khaNalavatavacciyAe, veyAvacce samAhI a // 2 // appuvvanANagahaNe', suabhattI pavayaNe pabhAvaNayA / eehiM kAraNehiM, titthayarattaM lahai jIvo // 3 // " (pravacanasAroddhAraH 310-312, vicArasAra: 51-53, ratnasaJcayaH 371-373) [chAyA - arhatsiddhapravacana-gurusthavirabahuzrute tapasviSu / vAtsalyameteSu, abhIkSNaM jJAnopayogau ca // 1 // darzanavinayau AvazyakAni ca, zIlavate niraticAratA / kSaNalavatapastyAgA, vaiyAvRttyaM samAdhizca // 2 // 1. pravacanasAroddhAra-vicArasAra-ratnasaJcayeSu tu 'tavassI ya' iti pAThaH / 2. pravacanasAroddhAra-vicArasAra-ratnasaJcayeSu tu 'vacchallyA ya esiM' iti paatthH| 3. pravacanasAroddhAra-vicArasArayostu niraDyAro' iti pAThaH / ratnasaJcaye tu 'sIlavaya sAhuvAvAro' iti pAThaH / 4. ratnasaJcaye tu 'veyAvaccaM' iti pAThaH / 5. ratnasaJcaye tu 'appuvvaNANaggahaNaM' iti pAThaH / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 tIrthakRto mahimA apUrvajJAnagrahaNaM, zrutabhaktiH pravacane prabhAvanA / etaiH kAraNai-stIrthakaratvaM labhate jIvaH // 3 // ] tataH 'atra' sayogini guNasthAne 'tatkarmodayataH' tIrthakRtkarmodayAt 'asau' kevalI 'jagatpatiH' tribhuvanAdhipatiH 'jinendraH' 'syAt,' jinAH = sAmAnyakevalinasteSAmindra iva jinendraH // 85 / / atha tIrthakRto mahimAnamAha - | sa sarvAtizayairyuktaH, sarvAmaranarairnataH / ciraM vijayate sarvo-ttamaM tIrthaM pravartayan // 86 // vyAkhyA - 'sa' bhagavAMstIrthakaraH, "cauro jammappabhii, ikkArasa kammasaMkhae jaae| nava dasa ya devajaNie, cautIsaM aisae vaMde // 7 // " ___ (darzanazuddhiprakaraNam) [chAyA - catvAro janmaprabhRti, ekAdaza karmasaGkSaye jAte / nava daza ca devajanitAzcatustriMzatamatizayAn vande // 7 // ] ityevaMvidhaizcatustriMzatsaGkhyairatizayairyuktaH, tathA sarvAmaranarairnataH' sakaladevamAnavanamaskRtaH, 'sarvottamaM' sakalazAsanapravaraM 'tIrthaM' zAsanaM 'pravartayan' prakaTayan 'ciraM' dezonAM pUrvakoTiM yAvadutkRSTato 'vijayate' // 86 // atha tattIrthakRtkarma yathA vedyate, tadAha - vedyate tIrthakRtkarma, tena saddezanAdibhiH / bhUtale bhavyajIvAnAM, pratibodhAdi kurvatA // 87 // vyAkhyA - 'tena' tIrthakRtA tatkarma 'vedyate' anubhUyate, kiM Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalinAM sthitiH 127 kurvatA? 'bhUtale' pRthvImaNDale 'bhavyajIvAnAM pratibodhAdi kurvatA', AdizabdAddezaviratisarvaviratyAropAdi vidadhatA, kAbhiH ? 'saddezanAdibhiH' tattvopadezAdibhiH kRtvA vedyate, yaduktam - "taM ca kahaM veijjai ?, agilAe dhammadesaNAihiM / bajjhai taM tu bhagavao, taiyabhavosakkaittANaM // 183 // " (AvazyakaniyuktiH) [chAyA - tacca kathaM vedyate ? aglAnyA dharmadezanAdibhiH / badhyate tattu bhagavataH, tRtIyabhave avasal // 183 // ] iti / / 87|| atha kevalinAM sthitimAha - utkarSato'STavarSonaM, pUrvakoTipramANakam / kAlaM yAvanmahIpIThe, kevalI viharatyalam // 88 // vyAkhyA - 'kevalI' kevalajJAnavAn 'mahIpIThe' pRthvImaNDale 'utkarSato'STavarSonaM pUrvakoTipramANaM kAlaM yAvat' 'alaM' atyarthaM 'viharati', kAJcanakamaleSu padanyAsaM kurvan aSTaprAtihAryavibhUtikalitaH anekasurAsurakoTisaMsevito vicarati, ayaM ca sAmAnyakevalivihArakAlasambhavo darzitaH, jinAstu madhyamAyuSa eva bhavanti / 88 / / atha kevalisamuddhAtakaraNamAha - cedAyuSaH sthitiyUMnA, skaashaadvedykrmnnH|| tadA tattulyatAM kartuM, samuddhAtaM karotyasau // 89 // vyAkhyA - 'asau' kevalI 'ced' yadi 'vedyakarmaNaH sakAzAt' vedanIyakarmasamIpAd 'AyuSaH sthitiH' AyuHkarmAvasthitiH 'nyUnA' stokA bhavati, 'tadA tattulyatAM kartuM' AyurvedyayostulyatAkaraNArthaM samuddhAtaM karoti // 89 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 kevalisamudghAta: atha tameva samuddhAtamAha - daNDatvaM ca kapATatvaM, manthAnatvaM ca pUraNam / kurute sarvalokasya, caturbhiH samayairasau // 10 // vyAkhyA - prathamaM samuddhAtasvarUpamucyate - yathAsvabhAvasthitAnAmAtmapradezAnAM vedanAdibhiH saptabhiH kAraNaiH samantAduddhAtanaM = svabhAvAdanyabhAvena pariNamanaM samuddhAtaH, sa ca saptadhA - vedanAsamuddhAtaH, kaSAyasamuddhAtaH, maraNasamuddhAtaH, vaikriyasamuddhAtaH, taijasasamuddhAtaH, AhArakasamuddhAtaH, kevalisamuddhAtazca, yadAha - "veyaNa kasAya maraNe, veuvvia tea AhAra kevalio / narasuratirinaraesu, saga paNa tiya cau samugghAyA // 1 // paNa tirisannipaNidiesu, cauro pajjattathUlavAUsu / chattesaMtamuhuttA, aDasAmaiyao ya kevalio // 2 // " ( ) [chAyA - vedanAkaSAyamaraNavaikriyataijasAhArakakaivalikAH / narasuratiryagnarakeSu, sapta paJca trayazcatvAraH samuddhAtAH // 1 // paJca tiryaksaJipaJcendriyeSu, catvAraH paryAptasthUlavAyuSu / SaT teSAmantarmuhUrtAH, aSTasAmayikazca kaivalikaH // 2 // ] ityeteSu saptasu samuddhAteSvantyaH kevalisamuddhAtaH, tadarthamasau kevalI AyurvedyayoH samIkaraNArthamAtmapradezairUdhio lokAntaM yAvatprasAritairekasmin samaye 'daNDatvaM' daNDAkAratvaM kurute, dvitIye samaye pUrvAparayodizovistRtairAtmapradezaireva 'kapATatvaM' kapATAkAratvaM kurute, tRtIye samaye dakSiNottarayordizorapyAtmapradezaiH kapATAkAravistRtairmanthAnatvaM = manthAnAkAratvaM kurute, caturthe samaye'ntarAlapUraNena 'sarvalokasya' caturdazarajjvAtmakalokasya 'pUraNaM kurute', evaM kevalI samuddhAtaM kurvan Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 kevalisamudghAtaH caturbhiH samayairvizvavyApI bhavati // 90 // atha tato nivRttimAha - evamAtmapradezAnAM, prasAraNavidhAnataH / karmalezAn samIkRtyo-tkramAttasmAnnivarttate // 11 // vyAkhyA - 'evaM' amunA pUrvoktaprakAreNa kevalI sarvAtmapradezAnAM 'prasAraNavidhAnato' vistAraNaprayogAt 'karmalezAn samIkRtya' 'tasmAd' samuddhAtAd 'utkramAd' viparItakramAd 'nivarttate' / ayamarthaH - catubhiH samayairjagatpUraNaM kRtvA paJcame samaye pUraNAnnivarttate, SaSThe samaye manthAnatvaM nivarttayati, saptame samaye kapATatvamupasaMharati, aSTame samaye daNDatvamupasaMharan svabhAvastho bhavati, yadAha vAcakamukhyaH - "daNDaM prathame samaye, kapATamatha cottare tathA samaye / manthAnamatha tRtIye, lokavyApI caturthe tu // 273 // saMharati paJcame tva-ntarANi manthAnamatha punaH SaSThe / saptamake tu kapATaM, saMharati tato'STame daNDam // 274 // " (prazamaratiprakaraNam ) // 91 / / atha kevalI samuddhAtaM kurvan yathA yogavAn anAhArakazca bhavati, tathA zlokadvayenA''ha - samuddhAtasya tasyAye, cASTame samaye muniH|| audArikAGgayogaH syAd, dviSaTsaptamakeSu ca // 12 // mizraudArikayogI ca, tRtIyAdyeSu tu triSu / / samayeSvekakarmAGga-dharo'nAhArakazca saH // 93 // // yugmam // vyAkhyA - 'sa' kevalI samuddhAtaM kurvan 'Adye' prathame 'aSTame' antye ceti samayadvaye 'audArikAGgayogaH syAt' audArika Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 yaH kevalI samudghAtaM karoti zarIrayogavAn bhavati, dvitIyaSaSThasaptamakeSu samayeSu ''tu' punaH sa kevalI samuddhAtaM kurvan 'mizraudArikayogI ca' syAt mizraudArikayogavAn bhavati, mizratvaM cAtra kArmaNenaiva sahaudArikasya, 'tRtIyAdyeSu triSu tu' punastRtIyapramukheSu 'triSu samayeSu' tRtIyacaturthapaJcamalakSaNeSu sa kevalI kevalaikakarmAGgadharo bhavati, kevalakArmaNakAyayogI bhavati, tadA tatra samaye sa kevalI kevalakArmaNakAyayogatvAdanAhArako bhavati, yadAha - "audArikaprayoktA, prathamASTamasamayayorasAviSTaH / mizraudArikayoktA, saptamaSaSThadvitIyeSu // 275 // 'kArmaNazarIrayoktA, caturthake paJcame tRtIye ca / samayatraye ca tasmin, bhavatyanAhArako niyamAt // 276 // " (prazamaratiprakaraNam ) // 92-93 // atra yaH kevalI samuddhAtaM karoti, tadAha - yaH SaNmAsAdhikAyuSko, labhate kevalodgamam / karotyasau samuddhAta-manye kurvanti vA navA // 14 // vyAkhyA - 'yaH SaNmAsAdhikAyuSkaH' san 'kevalodgamaM' kevalotpattiM labhate' prApnoti, 'asau samuddhAtaM' nizcayena 'karoti', 'anye' SaNmAsamadhyAyuSkAH kevalinaH samuddhAtaM 'kurvanti vA' = athavA 'na' kurvanti ca, teSAM samuddhAtakaraNe bhajanaiva, yadAha - "chammAsAU sese, uppannaM jesi kevalaM nANaM / te niyamA samugghAyA, sesA samugghAi bhaiyavvA // 133 // " (gAthAsahasrI) 1. mUle tu 'ca' iti paatthH| 2. prazamaratiprakaraNe tu 'kArmaNazarIrayogI' iti pAThaH / 3. prazamaratiprakaraNe tu 'samayatraye'pi' iti pAThaH / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM zukladhyAnam 131 [ chAyA - SaNmAsAyuSi zeSe, utpannaM yeSAM kevalajJAnam / te niyamAtsamudghAtinaH, zeSAH samuddhAte bhaktavyAH // 133 // ] // 94 // atha samuddhAtAd nivRtto yatkaroti, tadAha - samuddhAtAnnivRtto'sau, manovAkkAyayogavAn / dhyAyedyoganirodhArthaM, zukladhyAnaM tRtIyakam // 15 // vyAkhyA - 'asau manovAkkAyayogavAn' kevalI = sayogikevalI 'samuddhAtAnnivRttaH' san 'yoganirodhArthaM' yoganirodhanimittaM tRtIyaM 'zukladhyAnaM dhyAyet' / 95 / / atha tadeva tRtIyaM zukladhyAnamAha - AtmaspandAtmikA sUkSmA, kriyA yatrAnivRttikA / tattRtIyaM bhavecchuklaM, sUkSmakriyA'nivRttikam // 16 // vyAkhyA - tasminnavasare tasya kevalinastRtIyaM 'sUkSmakriyA'nivRttikaM' nAma zukladhyAnaM bhavati, 'tat' kim ? 'yatrA''tmaspandAtmikA sUkSmA kriyA'nivRttikA' bhavati, ko'rthaH ? AtmaspandAtmikA kriyA'pi sUkSmatvAdanivRttikA bhavati, sUkSmatvaM muktvA punaH sthUlatvaM na bhajatItyarthaH // 96 / / atha manovacaHkAyayogAnAmapi yathA yathA sUkSmatvaM karoti, tathA tathA zlokacatuSTayenA''ha - bAdare kAyayoge'smin, sthitiM kRtvA svabhAvataH / sUkSmIkaroti vAkcitta-yogayugmaM sa bAdaram // 17 // tyaktvA sthUlaM vapuryogaM, sUkSmavAcittayoH sthitim / kRtvA nayati sUkSmatvaM, kAyayogaM tu bAdaram // 98 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 yoganirodhaH sa sUkSmakAyayoge'tha, sthitiM kRtvA punaH kSaNam / nigrahaM kurute sadyaH, sUkSmavAcittayogayoH // 19 // tataH sUkSme vapuryoge, sthitiM kRtvA kSaNaM hi saH / sUkSmakriyaM nijAtmAnaM, cidrUpaM vindati svayam // 100 // // caturbhiH kulakam // vyAkhyA - 'sa' kevalI sUkSmakriyA'nivRttinAmakatRtIyazukladhyAnadhyAtA acintyAtmavIryazaktyA'smin bAdare kAyayoge svabhAvataH sthitiM kRtvA' 'bAdaraM vAJcittayogayugmaM' sthUlavacomanoyogayugalaM 'sUkSmIkaroti' // 97 // tataH 'sthUlaM' bAdaraM 'vapuryogaM tyaktvA sUkSmavAcittayoH sthiti kRtvA bAdaraM kAyayogaM sUkSmatvaM' prApayati // 98 // 'sa sUkSmakAyayoge punaH' 'kSaNaM' kSaNamAtraM 'sthitiM kRtvA sadyaH' tatkAlaM 'sUkSmavAcittayoH' 'nigrahaM' sarvathA tatsambhavAbhAvaM 'kurute' // 99 // 'tataH sUkSme' kAyayoge 'kSaNaM sthitiM kRtvA' 'hi' sphuTaM 'sa' kevalI 'nijAtmAnaM sUkSmakriyaM cidrUpaM' svayamAtmanaiva 'vindati' anubhavati // 100 // // iti zlokacatuSTayArthaH // atha yadeva sUkSmakriyasya vapuSaH sthairyaM bhavati, tadeva kevalinAM dhyAnaM syAdityAha - chadmasthasya yathA dhyAnaM, manasaH sthairyamucyate / tathaiva vapuSaH sthairya, dhyAnaM kevalino bhavet // 101 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sayogiguNasthAnAntyasamayakRtyam vyAkhyA - 'yathA' yena prakAreNa 'chadmasthasya' yogino 'manasaH sthairya dhyAnamucyate', 'tathaiva' tena prakAreNa 'vapuSaH sthairya' zarIrasya nizcalatvam, 'kevalino dhyAnaM' bhavatIti // 101 // atha zailezIkaraNArambhI sUkSmakAyayogI yatkaroti, tadAha - zailezIkaraNArambhI, vapuryoge sa suukssmke| tiSThannUAspadaM zIghraM, yogAtItaM yiyAsati // 102 // vyAkhyA - kevalino husvAkSarapaJcakodgiraNamAtrAyuSaH zailavannizcalakAyasya caturthadhyAnapariNatirUpaM zailezIkaraNaM bhavati, tataH 'sa' kevalI 'zailezIkaraNArambhI' zailezakaraNArambhI 'sUkSmake vapuryoge' sUkSmarUpe kAyayoge 'tiSThan' 'zIghraM' tvaritaM 'UrdhvAspadaM' 'yogAtItam' ayogiguNasthAnaM 'yiyAsati' yAtumicchati // 102 / / ____ atha bhagavAn sa kevalI sayogiguNasthAnAntyasamaye yatkaroti, tadAha asyAntye'GgodayacchedAt, svapradezaghanatvataH / karotyantyAGgasaMsthAna-tribhAgonAvagAhanam // 103 // vyAkhyA - 'asya' sayogikevaliguNasthAnasya 'antye' antyasamaye audArikadvikamasthiradvikaM vihAyogatidvikaM pratyekatrikaM saMsthAnaSaTkam agurulaghucatuSkaM varNAdicatuSkaM nirmANakarma taijasakArmaNadvayaM prathamaM saMhananaM svaradvikamekataraM vedanIyaM ceti triMzatprakRtInAmudayavyavacchedo bhavati, tato'trAGgopAGgodayavyavacchedAdantyAGgasaMsthAnAvagAhanAyAH sakAzAtribhAgonAvagAhanAM karoti, kasmAt ? - 'svapradezaghanatvataH' caramAGgopAGgagatanAsikAdicchidrANAM pUraNena svapradezAnAm = AtmapradezAnAM ghanatvaM = nibiDatvaM bhavati tasmAtsvapradezaghanatvatastribhAgonatvaM bhavatIti / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 kSapakasya caturdazaguNasthAnam sayogiguNasthAnastho jIva ekavidhabandhakaH, upAntyasamayaM yAvat jJAnAntarAyadarzanacatuSkodayavyavacchedAd dvicatvAriMzatprakRtivedayitA, nidrApracalAjJAnAntarAyadarzanacatuSkarUpaSoDazaprakRtInAM sattAvyavacchedAtpaJcAzItisattAko bhavati // 103 / / // iti sayogiguNasthAnam // 13 // athAyogiguNasthAnasya sthitimAha - athAyogiguNasthAne, tiSThato'sya jinezituH / laghupaJcAkSaroccAra-pramitaiva sthitirbhavet // 104 // vyAkhyA - 'atha' trayodazaguNasthAnAnantaraM 'ayogiguNasthAnake' caturdaze 'asya jinezituH' jinendrasya 'tiSThataH' avasthitasya 'laghupaJcAkSaroccArapramitaiva' 'a-i-u-R-lu' varNapaJcakasamuccaraNakAlatulyaiva sthitirbhavati // 104 / / athAyogiguNasthAne dhyAnasambhavamAha - tatrAnivRttizabdAntaM, samucchinnakriyAtmakam / caturthaM bhavati dhyAna-mayogiparameSThinaH // 105 // vyAkhyA - 'tatra' tasminnayogiguNasthAne'yogiparameSThinazcaturthaM dhyAnaM' 'samucchinnakriyAtmakaM' vakSyamANasvarUpaM 'bhavati', kathambhUtam ? 'anivRttizabdAntaM' anivRttizabdo'nte yasya tatsamucchinnakriyA'nivRttinAmakaM caturthaM dhyAnamiti / / 105 // athAsya caturthadhyAnasya svarUpamAha - samucchinnA kriyA yatra, sUkSmayogAtmikA'pi hi / samucchinnakriyaM proktaM, taddvAraM muktivezmanaH // 106 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaM zukladhyAnam 135 vyAkhyA - 'yatra' dhyAne 'sUkSmayogAtmikA'pi' sUkSmakAyayogarUpA'pi 'kriyA' 'samucchinnA' sarvathA nivRttA tatsamucchinnakriyaM nAma caturthaM dhyAnaM 'proktam', kathambhUtam ? 'muktivezmanaH' siddhisaudhasya 'dvAraM' dvAropamamiti // 106 / / atha ziSyeNa kRtaM praznadvayamAha - dehAstitve'pyayogitvaM, kathaM ? tad ghaTate prabho ! / dehAbhAve tathA dhyAnaM, durghaTaM ghaTate katham ? // 107 // vyAkhyA - ziSyaH pRcchati - he prabho ! 'dehAstitve' sUkSme'pi vapuryogAstitve'yogitvamastIti 'tatkathaM ghaTate ?' ityekaH praznaH, 'tathA' cedyadi dehAbhAvaH sarvathA kAyayogAbhAvaH saJjAtastadA 'dehAbhAve' 'durghaTaM dhyAnaM kathaM ghaTate ?' iti dvitIyaH praznaH // 107 / / athA''cAryaH praznadvayasyottaraM padyadvayenA''ha - vapuSo'trAtisUkSmatvA-cchIghrambhAvikSayatvataH / kAyakAryAsamarthatvAt, sati kAye'pyayogatA // 108 // taccharIrAzrayAddhyAna-mastIti na virudhyate / nijazuddhAtmacidrUpa-nirbharAnandazAlinaH // 109 // // yugmam // vyAkhyA - AcArya Aha - bhoH ziSya ! 'atra' ayogiguNasthAne 'kAye' sUkSme vapuryoge 'satyapyayogatA' procyate, kasmAt ? 'vapuSaH' kAyasya 'atisUkSmatvAt' sUkSmakriyArUpatvAditi, tathA 'zIghrambhAvikSayatvataH' kSayasya bhAvaH kSayatvam, zIghraM bhAvi kSayatvaM yasya tacchIghrambhAvikSayatvaM tasmAt, tathA 'kAyakAryAsamarthatvAd' dehakRtyasAdhanAkSamatvAt kAye satyapyayogatA bhavatIti / / 108 / / tathA 'taccharIrAzrayAt' tAdRgdehAstitvAzrayaNAt 'dhyAnamastIti' Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ayogina upAntyasamayakRtyam 'na virudhyate' na virodhamApnoti, kasya ? ayogiguNasthAnavartino bhagavataH parameSThinaH, kathambhUtasya ? 'nijazuddhAtmacidrUpanirbharAnandazAlinaH' svakIyanirmalaparamAtmacidrUpatanmayatvotpannanirbharaparamAnandavirAjamAnasyeti // 109 // atha dhyAnasya nizcayavyavahAratvamAha - AtmAnamAtmanA''tmaiva, dhyAtA dhyAyati tattvataH / upacArastadanyo hi, vyavahAranayAzritaH // 110 // vyAkhyA - 'tattvato' nizcayanayAdAtmaiva dhyAtA 'Atmanaiva' karaNabhUtena kRtvA 'AtmAnameva' karmatApannaM 'dhyAyati', 'hi' sphuTaM 'tadanyo' yaH kazcidupacAro'STAGgayogapravRttilakSaNaH, sa sakalo'pi 'vyavahAranayAzrito' jJeyaH // 110 / / athAyogina evopAntyasamayakRtyamAha - cidrUpAtmamayo'yogI, hyupAntyasamaye drutam / yugapat kSapayetkarma-prakRtInAM dvisaptatim // 111 // vyAkhyA - 'cidrUpAtmamayaH' ke valA''tmamayaH 'ayogI' ayogiguNasthAnavartI 'hi' sphuTamupAntyasamaye 'drutaM' zIghraM 'yugapat' samakAlaM 'karmaprakRtInAM dvisaptatiM kSapayet' kSayaM prApayediti // 111 / / atha tA dvisaptatikarmaprakRtIrnAmataH zlokapaJcakenAha - dehabandhanasaGghAtAH, pratyekaM paJca paJca ca / aGgopAGgatrayaM caiva, SaTkaM saMsthAnasaJjJakam // 112 // varNAH paJca rasAH paJca, SaTkaM saMhananAtmakam / sparzASTakaM ca gandhau dvau, nIcAnAdeyadurbhagam // 113 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 upAntyasamaye dvisaptatikarmaprakRtIH kSapayati tathA'gurulaghutvAkhya-mupaghAto'nyaghAtitA / nirmANamaparyAptatva-mucchvAsazcAyazastathA // 114 // vihAyogatiyugmaM ca, zubhasthairyadvayaM pRthak / gatirdivyA''nupUrvI ca, pratyekaM ca svaradvayam // 115 // vedyamekataraM ceti, karmaprakRtayaH khalu / dvAsaptatirimA mukti-puriidvaaraarglopmaaH||116||||pnycbhiH kulakam // vyAkhyA - dehapaJcakaM 5 bandhanapaJcakaM 10 saGghAtanapaJcakaM 15 'aGgopAGgatrayaM' 18 saMsthAnaSaTkaM 24 varNapaJcakaM 29 rasapaJcakaM 34 saMhananaSaTkaM 40 'sparzASTakaM' 48 gandhadvayaM 50 nIcairgotraM 51 anAdeyaM 52 durbhagatvaM 53 agurulaghutvaM 54 upaghAtatvaM 55 parAghAtatvaM 56 nirmANatvaM 57 aparyAptatvaM' 58 uccAsatvaM 59 ayazastvaM 60 vihAyogatidvayaM 62 zubhAzubhadvayaM 64 sthairyAsthairyadvayaM 66 devagatiH 67 devAnupUrvI 68 pratyekanAma 69 susvaraduHsvaradvayaM 71 'ekataraM vedyaM' 72 'ceti' dvAsaptatikarmaprakRtayo muktipurIdvArArgalArUpA upAntye samaye kSapayati // 112-113-114-115-116 / / athAyogyantye samaye yAH prakRtIH kSapayitvA yatkaroti, tat zlokatrayeNA''ha - antye hyekataraM vedya-mAdeyatvaM ca pUrNatA / trasatvaM bAdaratvaM ca, manuSyAyuzca sadyazaH // 117 // nRgatizcAnupUrvI ca, saubhAgyaM coccagotratA / paJcAkSatvaM tathA tIrtha-kRnnAmeti trayodaza // 118 // kSayaM kRtvA sa lokAntaM, tatraiva samaye vrajet / labdhasiddhatvaparyAyaH, parameSThI sanAtanaH ||119||||tribhirvishesskm // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 antyasamaye trayodazakarmaprakRtIH kSapayati vyAkhyA - so'yogI 'hi' sphuTamantye samaye 'ekataraM vedyaM' 1 'AdeyatvaM' 2 paryAptatvaM 3 'trasatvaM' 4 'bAdaratvaM' 5 'manuSyAyuH' 6 'sadyazaH' 7 manuSyagatiH 8 manuSyAnupUrvI 9 'saubhAgyaM' 10 uccairgotraM 11 paJcendriyajAtiH 12 'tIrthakRnnAmeti' 13 'trayodaza' prakRtI: 'kSayaM' nItvA 'tatraiva samaye labdhasiddhatvaparyAyaH' prAptasiddhatvanAmA 'parameSThI sanAtanaH' bhagavAn zAzvataH 'lokAntaM' lokaparyantaM 'vrajed' gcchediti| tathA'yogiguNasthAnastho jIvo'bandhakaH, tathaikataravedya 1 Adeya 2 yazaH 3 subhaga 4 trasatrika 7 paJcendriyatva 8 'manuSyagati 9 manuSyAnupUrvI 10 manuSyAyuH 11 uccairgotra 12 tIrthakRditi 13 trayodazaprakRtivedayitA, antyasamayadvayAdAk paJcAzItisattAkaH, upAntye samaye trayodazaprakRtisattAko'ntyasamaye'sattAkaH // 117-118-119 / / // ityayoginazcaturdazam // 14 // niSkarmAtmA tasminneva samaye lokAntaM kathaM yAti ? ityAzaGkyAha pUrvaprayogato'saGga-bhAvAd bandhavimokSataH / svabhAvapariNAmAcca, siddhasyordhvagatirbhavet // 120 // vyAkhyA - 'siddhasya' niSkarmAtmana Urdhvagatirbhavati, kasmAt ? 1. atraivaM pAThaH samIcIno bhAti - ......manuSyagati 9 manuSyAyuH 10 uccairgotra 11 tIrthakRditi 12 dvAdazaprakRtivedayitA,.....' yato manuSyAnupUrvyA udayavicchedaH prAgeva caturthaguNasthAnake jAtaH / tata eva paJcamaguNasthAnake saptAzIterudayo bhavati / uktaJca 25 tama gAthAvRttau - 'tathA'pratyAkhyAnakaSAyanaratiryagAnupUrvIdvayanarakatrikadevatrikavaikriyadvayadurbhagAnAdeyAyazorUpasaptadaza (17) prkRtiinaamudyvyvcchedaatsptaashiitervedyitaa,...|' tattvaM tu bahuzrutA vidanti / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhasyoddharvagaterhetucatuSTayaM sadRSTAntam 139 'pUrvaprayogataH' acintyAtmavIryeNopAntyasamayadvaye paJcAzItikarmaprakRtikSapaNAya pUrvaM yaH prayuktaH prayogo vyApAraH prayatnastasmAdityeko hetuH / na saGgo'saGgastasya bhAvo'saGgabhAvastasmAt, karmopagraharUpasaGgamAbhAvAt iti dvitIyo hetuH / bandhAd vimokSo bandhavimokSastasmAd, gADhatarabandhanavimuktitaH iti tRtIyo hetuH / svabhAvena pariNamanaM svabhAvapariNAmastasmAt, tathAsvAbhAvyAditi caturtho hetuH // 120 // athetihetucatuSTayaM sadRSTAntaM krameNa zlokacatuSTayenA''ha - kulAlacakradoleSu-mukhyAnAM hi yathA gatiH / pUrvaprayogataH siddhA, siddhasyordhvagatistathA // 121 // mRllepasaGganirmokSAd, yathA dRSTA'psvalAbunaH / karmasaGgavinirmokSAt, tathA siddhagatiH smRtA // 122 // eraNDaphalabIjAde-rbandhacchedAdyathA gatiH / karmabandhanavicchedAt, siddhasyApi tathekSyate // 123 // yathA'dhastiryagUrdhvaM ca, leSTuvAyvagnivIcayaH / svabhAvataH pravarttante, tathordhvagatirAtmanaH // 124 // // caturbhiH kalApakam // vyAkhyA - kulAlacakraM kumbhakAropakaraNaM dolA preGkhA iSuH bANastanmukhyAnAM yantragophaNamuktagolakAdInAM 'gatiH' 'hi' sphuTaM 'yathA' yena prakAreNa 'pUrvaprayogataH' 'siddhA' prasiddhA 'tathA' tena prakAreNa pUrvaprayogataH 'siddhasyordhvagatiH' siddhetyeko dRSTAntaH // 121 // tathA 'mRllepasaGganirmokSAt' mRttikApralepasaGgatimukteH 'apsu' jaleSu 'alAbunaH' tumbakaphalasya yathordhvagatirdRSTA, tathA karmalepasaGganirmokSAtsiddhAnAmUrdhvagatiH smRteti dvitIyahetudRSTAntaH // 122 / / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 niSkarmAtmano'dhastiryaglokeSu gatiniSedhaH tathA 'eraNDaphalabIjAde:' eraNDaphalabIjasya, AdizabdAcchaNabIjAderbandhacchedAdyathordhvagatirbhavet, 'karmabandhanavicchedAtsiddhasyApi' tathaivordhvagatirbhavatIti tRtIyahetudRSTAntaH // 123 / / ____ tathA leSTuvAyvagnivIcayaH' iSTakAkhaNDasamIraNavahnayaH 'svabhAvataH' eva yathA'dhastiryagUz2a' krameNa 'pravarttante', tathA''tmano'pi svabhAvAdevordhvagatirbhavatIti caturthahetudRSTAntaH // 124 / / athAdhastiryaglokeSu niSkarmA''tmano gatiniSedhamAha - na cAdho gauravAbhAvA-nna tiryak prerakaM vinaa| na ca dharmAstikAyasyA-bhAvAllokopari vrajet // 125 // vyAkhyA - siddhAtmA'dhastAnna gacchati, kasmAt ? 'gauravAbhAvAt' karmajanitagurutvAbhAvAt, tathA 'prerakaM vinA' prerakakarmAbhAvAnna tiryag gacchati, tathA niSkarmA 'lokopari na vrajed' alokamadhye na gacchet, kasmAt ? 'dharmAstikAyasyAbhAvAt', loke hi jIvapudgalayorgatiheturdharmAstikAyo bhavati, matsyAdInAM salilavat, tasya dharmAstikAyasyAloke'sambhavAt siddhAtmA lokopari na vrajediti // 125 / / atha siddhAnAM sthitiyathA siddhazilopari lokAnte'sti, tathA zlokadvayenAha - manojJA surabhistanvI, puNyA paramabhAsurA / prAgbhArA nAma vasudhA, lokamUrdhni vyavasthitA // 126 // nRlokatulyaviSkambhA, sitacchatranibhA shubhaa| UrdhvaM tasyAH kSiteH siddhAH, lokAnte samavasthitAH // 127 // // yugmam // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 siddhAnAM siddhazilopari sthitiH vyAkhyA - 'prAgbhArA nAma vasudhA' siddhiziletikhyAtA pRthvI 'lokamUni' caturdazarajjvAtmakalokazirasi 'vyavasthitA' varttate, 'tasyAH kSiterUGkha' 'lokAnte' lokaprAntaspRSTAtmapradezAH 'siddhAH samavasthitA' bhavanti, kathambhUtA kSitiH ? 'manojJA' manohAriNI, punaH kathambhUtA ? 'surabhiH' karpUrapUrAdhikasaurabhyA, 'tanvI' sUkSmAvayavatvAt komalA, na tu sthUlAvayavatvAt karkazA, 'puNyA' pavitrA 'paramabhAsurA' prakRSTatejobhAsurA / / 126 / / ____ 'nRlokatulyaviSkambhA' manuSyakSetrasamavistArA 'sitacchatranibhA' zvetacchatrAkArA, paramottAnacchatropamA, 'zubhA' sakalazubhodayamayIti, sA prAgbhArA vasudhA sarvArthasiddhAd dvAdazabhiryojanairbhavati, madhyadeze sA'STayojanA, prAnteSu tIkSNadhAropamA, tasyAH zilAyA upari ekena yojanena lokAntam, tasya yojanasya yazcaturthaH krozastasya SaSThe bhAge siddhAnAmavagAhanA bhavati, yadAha - "IsIpabbhArAe uvariM khalu, 'joyaNami jo koso / kosassa ya chabbhAe, siddhANogAhaNA bhaNiyA // 1 // " __ (vicArasAraH 851, gAthAsahastrI 417, tIrthodgAliprakIrNakam 1235) [chAyA - ISatprAgbhArAyA upari khalu, yojane yaH krozaH / ___ krozasya ca SaDbhAge, siddhAnAmavagAhanA bhaNitA // 1 // ] tathAhi - dvisahasradhanuHpramANasya krozasya SaSThe bhAge dhanuSAM trINi zatAni trayastriMzadadhikAni bhavanti, dhanustribhAgadvayaM ca, tata utkRSTataH siddhAtmapradezAnAmavagAhanA'pyetAvatyeva bhavati, nAdhiketi, yadAha - 1. tIrthodgAliprakIrNake tu 'joyaNassa' iti pAThaH / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 siddhAtmapradezAnAmavagAhanA''kAraH "tinneva dhaNusayAI, dhaNutittIsa ca dhaNu tibhAgoNaM / ia esA ukkosA, siddhANogAhaNA bhaNiyA // 418 // " (gAthAsahastrI) [ chAyA - trINyeva dhanuHzatAni, dhanUMSi trayastriMzacca dhanuHtRtIyabhAgonam / ityeSotkRSTA, siddhAnAmavagAhanA bhaNitA // 418 // ] // 127|| atha siddhAtmapradezAnAmavagAhanA''kAramAha - kAlAvasarasaMsthAnA, yA mUSA gatasikthakA / tatrasthAkAzasaGkAzA-''kArA siddhAvagAhanA // 128 // vyAkhyA - 'yA mUSA gatasikthakA' galitamadanA 'kAlAvasarasaMsthAnA' antakAlasamayAkArA bhavati, tatrastho ya AkAzastatsaGkAzAkArA galitamadanamUSAgatAkAzasadRkSAkRtiH siddhAnAmavagAhanA bhavatIti // 128 // atha siddhAnAM jJAnadarzanaviSayamAha - jJAtAro'khilatattvAnAM, drssttaarshcaikhelyaa| guNaparyAyayuktAnAM, trailokyodaravartinAm // 129 // vyAkhyA - 'trailokyodaravartinAM' caturdazarajjvAtmakalokamadhyavartamAnAnAM 'guNaparyAyayuktAnAM' pUrvoktasvarUpairguNaiH paryAyaizcopalakSitAnAM 'akhilatattvAnAM' samastajIvAjIvAdipadArthAnAM siddhAH = muktA 'jJAtAro' bhavanti, vizeSopayogatayA paricchedakA bhavanti, na kevalaM jJAtAraH, tatsamayAnantaraM 'ekahelayA' sAmAnyopayogatayA 'draSTArazca' bhavanti // 129 // atha siddhAnAM guNASTakaM sahetukaM zlokatrayeNA''ha - Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 siddhAnAM guNASTakaM sahetukam anantaM kevalajJAnaM, jJAnAvaraNasaGkSayAt / anantaM darzanaM caiva, darzanAvaraNakSayAt // 130 // zuddhasamyaktvacAritre, kSAyike mohanigrahAt / anante sukhavIrye ca, vedyavighnakSayAtkramAt // 131 // AyuSaH kSINabhAvatvAt, siddhAnAmakSayA sthitiH / nAmagotrakSayAdevA-mUrttAnantA'vagAhanA ||132||||tribhirvishesskm // vyAkhyA - siddhAnAmanantaM 'kevalajJAnaM' bhavati, kasmAt ? 'jJAnAvaraNasaGkhyAt' / 'anantaM darzanaM' cApi bhavati, kasmAt ? 'dazanAvaraNakSayAt' / siddhAnAM 'zuddhasamyakvacAritre' bhavataH, kathambhUte ? 'kSAyike', kasmAt ? 'mohanigrahAt', darzanamohanIyacAritramohanIyayoH kSINatvAt / 'anante sukhavIrye ca' bhavataH, kasmAt ? 'vedyavighnakSayAt', vedyakSayAdanantaM sukham, vighnakSayAdanantaM vIryamityarthaH / 'siddhAnAmakSayA' sthitirbhavati, kasmAt ? 'AyuSaH kSINabhAvatvAt' / amUrtatve'nantAvagAhanA bhavati, kasmAt ? nAmagotrakSayAdeveti // 130-131-132 / / atha siddhAnAM yatsaukhyam, tadAha - yatsaukhyaM cakrizakrAdi-padavIbhogasambhavam / tato'nantaguNaM teSAM, siddhAvaklezamavyayam // 133 // vyAkhyA - 'cakrizakrAdipadavIbhogasambhavaM' yatsaukhyamutkRSTaM varNyate tato'pi teSAM' siddhAnAmanantaguNaM bhavati, kva?-'siddhau' muktau, kathambhUtaM saukhyam ? 'aklezam' avidyAsmitArAgadveSAbhinivezAH klezAH, te na vidyante yatra tadaklezam, punaH kathambhUtam ? 'avyayaM' na vyeti = na calati svasvabhAvAditi avyayamakSayamityarthaH // 133 / / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 mukteH svarUpam atha taiH siddhairbhagavadbhiryatprAptam, tatsAramAha - yadArAdhyaM ca yatsAdhyaM, yad dhyeyaM yacca durlabham / cidAnandamayaM tattaiH, samprAptaM paramaM padam // 134 // vyAkhyA - 'taiH' siddhairbhagavadbhistatparamaM padaM prAptam, tatkim ? 'yadArAdhyaM' ArAdhakairyatpadaM samArAdhyate, tathA 'yatsAdhyaM' sAdhakaiH puruSaiH samyagjJAnadarzanacAritrAdibhiH kRtvA yatsAdhyate, tathA 'yaddhayeyaM' dhyAyakairyogibhiryatsadaiva nAnAvidhadhyAnopAyaiAyate, tathA 'yacca durlabhaM' yatpadamabhavyAnAM sarvathA durlabham, bhavyAnAmapi keSAJcidaprAptasAmagrIvizeSANAM sarvathA durlabham, dUrabhavyAnAM tu kaSTalabhyamityevaM yad durlabhaM tadapi tairdhanyairbhagavadbhiH siddhairlabdhamiti, kathambhUtaM tatparamaM padam ?'cidAnandamayaM' cidrUpaparamAnandamayamiti // 134 / / atha mukteH svarUpaM bRhadvRttenAha - nAtyantAbhAvarUpA na ca jaDimamayI vyomavad vyApinI no, na vyAvRttiM dadhAnA viSayasukhaghanA neSyate sarvavidbhiH / sadrUpAtmaprasAdAd dRgavagamaguNaughena saMsArasArA, niHsImA'tyakSasaukhyodayavasatirani:pAtinI muktiruktA // 135 // ___ vyAkhyA - muktiH kaizcidatyantAbhAvarUpA manyate, anyairjaDimamayI = jJAnAbhAvamayI manyate, aparairdomavadvyApinI manyate, ekaiAvRttiM = punarAvRttiM 'dadhAnA' manyate, aparaiH kliSTakarmabhirviSayasukhaghanA = viSayasukhamayI muktirucyate, sarvavidbhistu = zrIsarvajJairabhAvarUpA jaDimamayI vyomavadvyApinI vyAvRttirUpA viSayasukhamayI vA muktirneSyate, kintu 'sadrUpAtmaprasAdAt' vidyamAnacidrUpAtmaprasattito 'dRgavagamaguNaughena' samyagdarzanajJAnaguNasamUhena kRtvA'sArabhUtasaMsArAt Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 granthopasaMhAraH sArabhUtA, 'nissImAtyakSasaukhyodayavasatiH' anantAtIndriyAnandAnubhavasthAnam, 'ani:pAtinI' nipAtarahitA 'muktiH ' siddhiH 'uktA' gaditeti // 135 // atha pUrvarSiracitabahuzAstrebhyo guNasthAnArthasaGgatazlokasaGgraheNa prakaraNoddhAramAha - ityuddhRto guNasthAna-ratnarAziH zrutArNavAt / pUrvarSisUktinAvaiva, ratnazekharasUribhiH // 136 // vyAkhyA - 'iti' pUrvoktaprakAreNa 'uddhRtaH' prakaTIkRtaH karmatApanno 'guNasthAnaratnarAziH' guNasthAnAnyeva ratnAni guNasthAnaratnAni teSAM rAzirguNasthAnaratnarAziH, kasmAt ? 'zrutArNavAd' AgamaratnAkarAt, kayaiva kRtvA ? 'pUrvarSisUktinAvaiva' pUrvarSINAM sUktiHzobhanoktiH padyaracanA saiva naustayA pUrvarSisUktinAvaiva kRtvA, na tvAtmakRtaiH zlokaiH, prAyaH pUrvarSiracitairevetyarthaH, kairuddhRtaH ? - 'ratnazekharasUribhiH' bRhadgacchIyazrIvajrasenasUriziSyaiH zrIhematilakasUripaTTapratiSThitaiH zrIratnazekharasUribhiH svaparopakArAya prakaraNarUpatayA prakaTita ityarthaH // 136 / / // iti zrIguNasthAnakramArohavRttiH // vimarzapUrvakaM svArtha-sthApakaM hetusaMyutam / stokaM kAryakaraM svAdu, nirgarvaM nipuNaM vadet // 8/312 // - vivekavilAsaH Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 A pustakamAM TUMkamAM lakhela karmaprakRtiono vistAra (1) anaMtAnubaMdhI 4 = anaMtAnubaMdhI krodha, anaMtAnubaMdhI mAna, anaMtAnubaMdhI mAyA, anaMtAnubaMdhI lobha. (2) darzana 3 = mithyAtvamohanIya, mizramohanIya, samyaktva mohanIya. (3) darzana 7 = anaMtAnubaMdhI 4 + darzana 3. (4) sthAvara 2 = sthAvara, sUkSma. (5) tiryaMca ra = tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI. (6) naraka 2 = narakagati, narakAnupUrvI. (7) Atapa ra = AtApa, udyota. (8) thINaddhi 3 = nidrAnidrA, pracalApracalA, vINaddhi. (9) jAti 4 = e kendriyajAti, beindriyajAti, te indriyajAti, caurindriyajAti. (10) apratyAkhyAnAvaraNIya 4 = apratyAkhyAnAvaraNIya krodha, apratyAkhyAnAvaraNIya mAna, apratyAkhyAnAvaraNIya mAyA, apratyAkhyAnAvaraNIya lobha. (11) pratyAkhyAnAvaraNIya 4 = pratyAkhyAnAvaraNIya krodha, pratyA khAnAvaraNIya mAna, pratyAkhyAnAvaraNIya mAyA, pratyAkhyAnA varaNIya lobha. (12) veda 3 = puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda. (13) hAsya 6 = hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 147 (14) saMjavalana 4 = saMjavalana krodha, saMjavalana mAna, saMjavalana mAyA, saMjavalana lobha. (15) jJAnAvaraNa 5 = matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, avadhi jJAnAvaraNa, mana:paryavajJAnAvaraNa, kevaLajJAnAvaraNa. (16) darzanAvaraNa 4 = cAdarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNa. (17) aMtarAya 5 = dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya, vIAMtarAya. (18) dArika 2 = dArika zarIra, dArika aMgopAMga. (19) asthira 2 = asthira, azubha. (20) vihAyogati 2 = zubhavihAyogati, azubhavihAyogati. (21) pratyeka 3 = pratyeka, sthira, zubha. (22) saMsthAna 6 = samacaturagnasaMsthAna, nyagro dhasaMsthAna, sAdisaMsthAna, kumbhasaMsthAna, vAmana saMsthAna, huDakasaMsthAna. (23) agurulaghu 4 = agurulaghu, upaghAta, parAghAta, zvAsocchavAsa. (24) varNAdi 4 = varNa, gaMdha, rasa, sparza. (25) svara 2 = susvara, duHsvara. (26) AhAraka 2 = AhAraka zarIra, AhAraka aMgopAMga. (27) naraka 3 = narakagati, narakAnupUrvI, narakAyuSya. (28) sthAvara 4 = sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa. (29) tiryaMca 3 = tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI, tiryaMcAyuSya. (30) durbhaga 3 = durbhaga, duHsvara, anAdeya. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 A pustakamAM TUMkamAM lakhela karmaprakRtiono vistAra (31) madhyama saMghayaNa 4 = RSabhanArAcasaMghayaNa, nArAcasaMghayaNa, ardhanArAcasaMghayaNa, kIlikAsaMghayaNa. (32) madhyama saMsthAna 4 = nyagrodhasaMsthAna, sAdisaMsthAna, kunja saMsthAna, vAmana saMsthAna. (33) manuSya 3 = manuSyagati, manuSyAnupUrvI, manuSyAyuSya. (34) nidrA 2 = nidrA, pracalA. (35) deva 2 = devagati, devAnupUrvI. (36) traNa 9 = trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya. (37) vaikriya ra = vaikriya zarIra, vaikiya aMgopAMga. (38) hAsya 4 = hAsya, rati, bhaya, jugupsA. (39) saMjavalana 4 = saMjavalana krodha, saMjavalana mAna, saMjavalana mAyA, saMjavalana lobha. (40) sUkSma 3 = sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa. (41) vikalendriya 3 = beindriyajAti, te indriyajAti, caurindriya jAti. (42) AnupUrvI 4 = narakAnupUrvI, tiryaMcAnupUrvI, manuSyAnupUrvI, devAnupUrvI. (43) deva 3 = devagati, devAnUpUrvI, devAyuSya. (44) trasa 3 = trasa, bAdara, paryApta. (45) zarIra 5 = audArikazarIra, vaikriyazarIra, AhArakazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 149 (46) baMdhana pa = audArika baMdhana, vaikriyabaMdhana, AhArakabaMdhana, taijasabaMdhana, kAmaNabaMdhana. (47) saMghAtana 5 = dArikasaMghAtana, vaikriyasaMghAtana, AhAraka saMghAtana, tejasasaMghAtana, kArmaNasaMghAtana. (48) aMgopAMga 3 = audArika aMgopAMga, vaikriya aMgopAMga, AhAraka aMgopAMga. (49) varNa 5 = kRSNavarNa, nIlavarNa, raktavarNa, pItavarNa, zvetavarNa, (50) rasa 5 = tiktarasa, kaTurasa, kaSAyarasa, aspharasa, madhurarasa. (51) gaMdha 2 = surabhigaMdha, durabhigaMdha. (52) sparza 8 = gurusparza, laghusparza, zItasparza, uSNasparza, rUkSasparza, snigdhasparza, karkazasparza, mRdusparza. (53) saMghayaNa 6 = vajaRSabhanArAcasaMghayaNa, RSabhanArAcasaMghayaNa, nArAcasaMghayaNa, ardhanArAcasaMghayaNa, kIlikAsaMghayaNa, sevArta saMghayaNa. (54) asthira 6 = asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayaza. upara badhA nAmo TUMkamAM lakhyA che. tethI badhA nAmonI pAchaLa mULaprakRtinuM nAma ane 'karma' zabda lagADavA. dA.ta. sthAvara = sthAvara nAmakarma. hAsya = hAsya mohanIyakarma. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 dharmaratnane yogya zrAvakanA ra1 guNo pravacanasAroddhAramAM zrAvakanA ra1 guNo A pramANe kahyA che - dhammarayaNassa jogo, akkhuddo rUvavaM pagaisomo' / loyappio akUro', bhIrU asaDho sadakkhinno // 1356 // lajjAluo' dayAlUdeg, majjhattho 9 somadiTThi2 guNarAgI93 / sakkahasupakkhajutto4, sudIhadaMsI5, visesannU 6 // 1357 // vuDDANugo7 viNIo8, kayannuo9 parahiyatthakArI20 ya / taha ceva laddhalakkho , igavIsaguNo havai saDDho // 1358 // - pravayanasAroddhAra, dvAra 238bhu (chAyA - dharmaratnasya yogyaH, akSudraH 1 rUpavAn 2 prakRtisaumyaH 3 / lokapriyaH 4 akrUraH 5, bhIruH 6 azaThaH 7 sadAkSiNyaH 8 // 1356 // lajjAluH 9 dayAluH 10, madhyasthaH 11 saumyadRSTiH 12 guNarAgI 13 / satkathasupakSayuktaH 14, sudIrghadarzI 15 vizeSajJaH 16 // 1357 // vRddhAnugaH 17 vinItaH 18, kRtajJaH 19 parahitArthakArI 20 ca / tathA caiva labdhalakSyaH 21, ekaviMzatiguNaH bhavati zrAddhaH // 1358 // ) dharmaratnane yogya zrAvaka nIcenA 21 guNovALo hoya - (1) akSudra - bhI2. (2) rUpavAna - aMgopAMga saMpUrNa hovAthI suMdara AkAravALo. (3) prakRtithI saumya - svabhAvakA vizvAsa ase tevI mAitivANo. (4) do'priya - 28o6-529o viruddhako tyA 421 / 43 sane hAna, zIla vagere guNo vaDe badhA lokone priya hoya. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 pariziSTa 2 - zrAvakanA 21 guNo (5) akrUra - phlezavALA adhyavasAya vinAno. (6) bhIru - Aloka-paralokanA apAyothI trAsa pAmanAro. (7) azaTha - mAyA vinA anuSThAna karanAro. (8) sadAkSiNya - potAnuM kArya choDIne bIjAnuM kArya karavAmAM rasika. (9) lajjAvAna - akRtya sevanathI lajjA pAmanAro. (10) dayALu - du:khI jIvonI rakSA karavA icchato. (11) madhyastha - rAga-dveSa rahita. (12) saumyadRSTi - koIne paNa uga nahIM karAvanAro. (13) guNarAgI - guNonA rAgavALo. (14) satkathAsupayukta - sArI kathA karavAnI rucivALA mitrovALo. (15) sudIrghadarzI - lAMbu vicArIne pariNAme suMdara kArya karanAro. (16) vizeSajJa - sArI ane kharAba vastunA vibhAgane jANanAro. (17) vRddhAnuga - guNaprAptinA uddezathI pariNatabuddhivALA vRddhonI sevA karanAro. (18) vinIta - gurujananuM gaurava karanAro. (19) kRtajJa - bIjAe karelA AbhAvasaMbaMdhI ke parabhavasaMbaMdhI thoDA paNa upakArane jANanAro. (20) parahitArthakArI - bIjAnA hitakArI kAryone karanAro. (21) labdhalakSa - pUrvabhavamAM abhyAsa karela hoya tema jaldIthI badhuM dharmakArya samajI janAro. 1. matAMtare satyathAyukta ane surakSayukta ema be guNo judA kahyA che ane madhyasthasaumyadaSTi ema eka ja guNa kahyo che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 zrAvakanA pAMtrIsa guNo zrAvakadharmanI yogyatAnA pAMtrIsa guNo yogazAstramAM A pramANe kahyA che nyAyasampannavibhavaH, ziSTAcAraprazaMsakaH / kulazIlasamaiH sArddha, kRtodvAho'nyagotrajaiH // 47 // pApabhIruH prasiddhaM ca, dezAcAraM samAcaran / avarNavAdI na kvApi, rAjAdiSu vizeSataH // 48 // anativyaktagupte ca, sthAne suprAtivezmike / anekanirgamadvAra-vivarjitaniketanaH // 49 // kRtasaGgaH sadAcAraiH, mAtApitrozca pUjakaH / tyajannupaplutaM sthAna-mapravRttazca garhite // 50 // vyayamAyocitaM kurvan, veSaM vittAnusArataH / aSTabhirdhIguNairyuktaH, zRNvAno dharmamanvaham // 51 // ajIrNe bhojanatyAgI, kAle bhoktA ca sAtmyataH / anyonyApratibandhena trivargamapi sAdhayan // 52 // yathAvadatithau sAdhau, dIne ca pratipattikRt / sadAnabhiniviSTazca, pakSapAtI guNeSu ca // 53 // adezakAlayozcaryAM tyajan, jAnan balAbalam / vRttasthajJAnavRddhAnAM, pUjakaH poSyapoSakaH // 54 // dIrghadarzI vizeSajJaH, kRtajJo lokavallabhaH / salajjaH sadayaH saumyaH, paropakRtikarmaThaH // 55 // antaraGgAriSaDvarga-parihAraparAyaNaH / vazIkRtendriyagrAmo, gRhidharmAya kalpate // 56 // // dazabhiH kulakam // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 153 - yogazAstra, pahelo prakAza zrAvakadharmane yogya 35 guNo A pramANe che - (1) nyAya-nItithI dhananuM upArjana karanAro hoya. (2) sajjanonA AcAranI prazaMsA karanAro hoya. (3) samAna kuLavALA, samAna AcAravALA ane bhinna goTAvALA pAtranI sAthe lagna karanAro hoya. (4) pApothI Darato hoya. (5) prasiddha evo dezano AcAra pALato hoya. (6) koInI niMdA karato na hoya. rAjA vagerenI vizeSathI niMdA na karato hoya. ekadama jAheramAM na hoya, ekadama ekAMtamAM na hoya, sArA pADozavALuM hoya ane jemAM nIkaLavAnA aneka dhAro na hoya tevA gharamAM raheto hoya. (8) sArA AcAravALA lokono saMga karanAro hoya. (9) mAtA-pitAnI pUjA karato hoya. (10) upadravavALA sthAnano tyAga karanAro hoya. (11) niMdApAtra kAryo karato na hoya. (12) kamANI pramANe kharco karato hoya. (13) vaibhava pramANe vastro-alaMkAro paherato hoya. (14) buddhinA ATha guNo (zukrUSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNa, Uha, apoha, arthavijJAna ane tattvajJAna)thI yukta hoya. (15) dararoja dharma sAMbhaLato hoya. (16) ajIrNamAM bhojanano tyAga karato hoya. (17) yogya kALe sukhethI pace te rIte bhojana karato hoya. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrAvakanA 35 guNo (18) paraspara bAdhA na Ave te rIte dharma, artha ane kAmane sAdhato hoya. (19) atithi, sAdhu ane dInanI aucityapUrvaka sevA karato hoya. (20) kadAgrahavALo na hoya. (21) guNonA pakSapAtavALo hoya. (22) asthAne ane akALe jato na hoya. (23) baLa-abaLane jANato hoya. (24) AcAramAM rahelA jJAnavRddhonI pUjA karanAro hoya. (25) poSaNa karavA yogya mAtA, pitA, patnI, saMtAno vagerenuM poSaNa karanAro hoya. (ra6) dIrdhadaSTivALo hoya. (27) kRtya-akRtyanA bhedane jANato hoya. (28) bIjAe potAnI upara karelA upakArane jANato hoya. (29) lokomAM priya hoya. (30) lajjALu hoya. (31) dayAvALo hoya. (32) saumya (krUratA vinAno) hoya. (33) bIjA para upakAra karavAmAM tatpara hoya. (34) kAma, krodha, lobha, harSa, mAna ane mada-A aMdaranA cha duzmanone varjanAro hoya. yuktipUrvaka koI zIkhAmaNa Ape to paNa khoTo Agraha rAkhI te na svIkAravI te mAna. kuLa, baLa, aizvarya, rUpa, vidyA vagere vaDe ahaMkAra karavo athavA bIjAno tiraskAra karavo te mada. (35) indriyone vaza karanAro hoya. A pAMtrIsa guNovALo jIva gRhasvadharma (zrAvakadharma) mATe yogya che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4 zrAvakanA bAra vrato lokaprakAzanA 30 mA sargamAM zrAvakanA bAra vrato A pramANe kahyA che - aNuvratAni paJcAdau, trINi guNavratAni ca / zikSAvratAni catvAri, vratAni gRhiNAmiti // 692 // saGkalpya trasajIvAnAM, nirapekSAnnirAgasAm / prANaghAtAnnivRttiryA, prathamaM tadaNuvratam // 693 // kanyAgobhUmyalIkebhyo, nyAsApaharaNAcca yA / nivRttiH kUTasAkSyAcca, dvitIyaM tadaNuvratam // 694 // sandhigranthyAdibhedAdyai, rAjani grahakAri yat / cauryaM tasmAnivRttiryA, tRtIyaM tadaNuvratam // 695 // svadAraireva santuSTiH, svIkRtairjanasAkSikam / nivRttirvAnyadArebhya-zcaturthaM tadaNuvratam // 696 // parigrahasya sattecchA-parimANAnniyantraNA / parigrahaparImANaM, paMcamaM tadaNuvratam // 697 // sImA nollaGghayate yatra, kRtA dikSu dazasvapi / khyAtaM dikaparimANAkhyaM, prathamaM tadguNavatam // 698 // bhogopabhogadravyANAM, mAnamAjanma cAnvaham / kriyate yatra tadbhogo-pabhogavirativratam // 699 // tatra ca - sakRdeva bhujyate yaH, sa bhogo'nnasragAdikaH / punaH punaH punarnogya, upabhogo'GganAdikaH // 700 // dvAviMzaterabhakSyANA-manantakAyinAmapi / yAvajjIvaM parIhAraH, kIrtyate'smin vrate jinaiH // 701 // tathAhuH Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrAvakanA bAra vrato paMcuMbari 5 cauvigaI 9 hima 10 visa 11, karagA 12 ya savvamaTTIya 13 / rayaNIbhoyaNagaM ciya 14 bahubIaM 15,, 15 aNaMta 16 saMdhANaM 17 // 702 // (chAyA - paJcodumbarI 5 caturvikRtI: 9 himaM 10 viSaM 11, karakANi 12 ca sarvamRttikAH 13, rajanIbhojanakameva 14 bahubIjaM 15, anantaM 16 sandhAnam 17 // 702 / / ) gholavaDAM 18 vAyaMgaNa 19, amuNiyanAmANi phullaphalayANi 20 / tucchaphalaM 21 caliarasaM 22, vajjeha abhakkha bAvIsaM // 703 // (chAyA - gholavaTakAni 18 vRntAkaM 19, ajJAtanAmAni puSpaphalAni 20, tucchaphalaM 21 calitarasaM 22, varjayatA'bhakSyANi dvAviMzatim / / 703||) udumbaravaTaplakSa-kAkodumbarazAkhinAM / piSpalasya cetyabhakSya-mAryANAM phalapaJcakam // 704 // madyaM 1 mAMsaM 2 navanItaM kSaudraM ceti 4 catuSTayam / vikRtInAmabhakSyaM syA-cchraddhAlUnAM zubhAtmanAm // 705 // dvidalAnnaM paryuSitaM, zAkapUpAdikaM ca yat / dadhyahatiyAtItaM, kvathitAnnaphalAdikam // 706 // varSAsu pakSAtparataH, zItau mAsataH param / pakvAnnaM viMzatidinA-tikrame grISma eva ca // 707 // ityAdyabhakSyaM calita-rasamuktaM jinezvaraiH / dvIndriyatrasajIvAnAM, yadutpattirbhavediha 708 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 pariziSTa 4 zeSANyabhakSyANi pratItAti, anantakAyanAmAni prAguktAnyeva / ArttaraudrAbhidhe dhyAne 3, pramAdAcaraNaM 4 tathA // 709 // caturbhedAdityanartha-daNDAdyadvinivarttanam / zrAvakANAM tadAkhyAtaM, tAtIyikaM guNavratam // 710 // viSayAzca kaSAyAzca, nidrA ca vikathApi ca / madyaM ceti parityAjyAH, pramAdAH paJca sAttvikaiH // 711 // rAjJAM strINAM ca dezAnAM, bhaktAnAM vividhAH kathAH / saGgrAma 1 rUpa 2 sadvastu 3-svAdA 4 dyA vikathAH smRtaaH||712|| muhUrtAvadhi sAvadya-vyApAraparivarjanam / AdyaM zikSAvrataM sAmA-yikaM syAtsamatAjuSAM // 713 // caturdazAnAM saGkSapo, niyamAnAmutAnvaham // 714 // te cAmI - sacitta 1 davva 2 vigaI 3 vANaha 4taMbola 5 vattha 6 kusumesu 7 / vAhaNa 8 sayaNa 9 vilevaNa 10 baMbha 11 disi 12 nhANa 13 bhattesu 14 // 715 // (chAyA - sacitta 1 dravya 2 vikRti 3 upAnat 4 tAmbUla 5 vastra 6 kusumeSu 7 / vAhana 8 zayana 9 vilepana 10brahma 11 dig 12 snAna 13 bhakteSu 14 // 715 / / ) poSaM dharmasya dhatte ya-ttadbhavetpauSadhavratam / AhAra 1 dehasatkArA 2-brahma 3 vyApAra 4 varjanam // 716 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrAvakanA bAra vrato caturvidhaH syAdAhAro-'zanaM tatraudanAdikam / pAnaM surAkhilaM cAmbu, sauvIraprabhRtInyapi // 717 // khAdimaM bhRSTadhAnyAni, drAkSAdIni phalAnyapi / svAdimaM tu lavaGgailA-pUgajAtIphalAdikam // 718 // kRte caturvidhAhAra-tyAga AhArapauSadhaH / sarvataH syAnnirvikRtyA, cAcAmlAdau tu dezataH // 719 // evamanye'pi trayaH syu-rdezasarvatvayodvidhA / Adya eva hi bhede ta-dvayavahArastu sAmpratam // 720 // sadA kvacidvA divase, sAdhUnAM dAnapUrvakam / bhujyate yattadatithi-saMvibhAgAbhidhaM vratam // 721 // - kALalokaprakAza, sarga 30 mo zrAvakanA bAra vrato A pramANe che - (1) 5 aNuvrata - mahAvratonI apekSAe A vrato nAnA hovAthI temane aNuvrata kahevAya che. (2) 3 guNavrata - A vrato guNa lAvanAra hovAthI temane guNavrata kahevAya che. (3) 4 zikSAvrata - A vrato guru vagerenI zikSAnI jema vAraMvAra karavA yogya hovAthI temane zikSAvrata kahevAya che. vipAkasUtramAM chellA sAta vratone zikSAvrata kahyA che. (1) paheluM aNuvrata - sthUlahiMsAnivRtti - niraparAdhI trasa jIvone nirapekSapaNe IrAdApUrvaka haNavA nahIM. (2) bIjuM aNuvrata - sthUlaasatyanivRtti - kanyAsaMbaMdhI jUTha na bolavuM, gAya saMbaMdhI jUTha na bolavuM, bhUmi saMbaMdhI jUTha na bolavuM, thApaNa na Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 pariziSTa 4 haravI ane khoTI sAkSI na ApavI. (3) trIjuM aNuvrata - sthUlacorInivRtti - saMdhibheda, graMthibheda vagere rAjadaMDa thAya tevI corI na karavI. cothuM aNuvrata - svadArAsaMtoSa-parastrIgamananivRtti - lokonI sAkSie svIkArela potAnI patnIthI ja saMtuSTa thavuM ke parastrInuM sevana na karavuM te. (5) pAMcamuM aNuvrata - parigraha parimANa - vidyamAna parigraha ane icchA parigrahanuM niyaMtraNa karI parigrahanuM parimANa karavuM. (6) paheluM guNavrata - dizAparimANa - daze dizAomAM nakkI karela sImA na oLaMgavI. bIjuM guNavrata - bhogapabhogavirati - jIvanabhara mATe ke roja mATe bhoga ane upabhoganA dravyonuM parimANa karavuM. bhoga - jene eka vAra bhogavAya te anna, phUlanI mALA vagere bhogadravya che. upabhoga - jene vAraMvAra bhogavAya te strI vagere upabhogadravya che. A vratamAM 22 abhakSyo ane 32 anaMtakAyano jIvanabhara mATe tyAga karavo. 22 abhakSya - (1) uduMbaranuM phaLa | (2) vaDanuM phaLa (3) plekSanuM phaLa pAMca udbara (4) kAkoduMbaranuM phaLa (5) pIpaLAnuM phaLa | Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrAvakanA bAra vrato (6) madya-dArU ]. (7) mAMsa mahAvigaI (8) mAkhaNa (9) madha (10) barapha (11) viSa (12) karA (13) sarvaprakAranI mATI (14) rAtribhojana (15) bahubIja - jemAM be bIja vacce aMtarapaTa na hoya. dA.ta. koThIMbaDA, TIMbarU, karamadA, khasakhasa vagere. (16) anaMtakAya (17) boLaathANuM (18) gholavaDA - kaThoLanI sAthe kAcA dUdha, dahIM, chAza rUpa gorasanI meLavaNI thayelI koI paNa vastu. (19) rIMgaNA (20) ajANyA phaLa-phUla (21) tucchaphaLa - je khAvAthI tRpti ke zakti na maLe tevA phaLo. dA.ta. caNI bora, guMdI, jAMbU vagere. (22) calitarasa (1) dvidaLa-kAcA dUdha, dahIM, chAzamAM kaThoLa bheguM karavuM te. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 pariziSTa 4 (2) vAsI zAka, puDalA vagere. (3) be divasa vItI gayela dahIM. (4) kohavAI gayela anna, phaLa vagere. (5) comAsAmAM 15 divasa oLaMgI gayela paphavAnna. (6) ziyALAmAM mahino oLaMgI gayela paphavAnna. (7) unALAmAM 20 divasa oLaMgI gayela pakavAnna. A ane AvuM bIjuM calitarasa kahevAya che. temAM beindriya jIvonI utpatti thAya che. 32 anaMtakAya A pramANe che - (1) sUraNakaMda. (2) vajakaMda. (3) lIlI haLadara. (4) Adu. (5) lIlo kacUro. (6) zatAvarI eka prakAranI velaDI. (7) virAlI - eka prakAranI velaDI. (8) kumArI - kumArapAThuM. tenA pAMdaLA be dhAromAM kAMTAvALA, lAMbA paranALanA AkAranA hoya che. (9) thora. (10) gaLo - gaDUcI. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrAvakanA bAra vrato (11) lasaNa. (12) vaMzakArelA - te komaLa hoya che, zAkamAM vaparAya che. (13) gAjara. (14) lavaNaka - luNI. temAMthI sAjIkhAra bane che. (15) loDhaka - padminI vanaspatino kaMda. pANImAM poyaNA thAya che te. (16) girikarNikA - garamara. (17) kisalaya - komaLa pAMdaLA. (18) barasaIo - eka prakArano kaMda, (19) bheganI bhAjI. (20) lIlI motha. (21) lavaNavRkSanI chAla. (23) amRtavela. (24) mULA. (25) bhUmiphoDA - bilADInA Topa. (26) viruDha - kaThoLamAMthI nIkaLatA aMkurA. (27) DhakkavatthalAnI bhAjI. (28) zukaravallI - eka prakAranI vela. (29) pAlakanI bhAjI. (30) kuNI AMbalI. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4 163 (31) Alu-baTeTA. (32) DuMgaLI. (8) trIjuM guNavrata - (1) vividha pApopadeza. (2) hiMsaka upakaraNo ApavA. (3) ArtadhyAna-raudradhyAna. (4) pramAdanuM AcaraNa. A cAra prakAranA anarthadaMDathI aTakavuM. pramAda 5 prakArano che - (1) magha-dArU. (2) viSaya. (3) kaSAya. (4) nidrA. (5) vikathA - te cAra prakAranI che - (1) rAjakathA - rAjAnA yuddha vagerenI kathA. (2) strIkathA - strInA rUpa vagerenI kathA. (3) dazakathA - dezanI vividha vastuo vagerenI kathA. (4) bhaktakathA - bhojananA svAda vagerenI kathA. (9) paheluM zikSAvrata-sAmAyika - eka muhUrta sudhI sAvadya (pApa lAge tevI) pravRttino tyAga karIne samatAmAM rahevuM. (10) bIjuM zikSAvrata - dezAvakAzika - dararoja dizAono saMkSepa karavo, dararoja cauda niyamono saMkSepa karavo. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrAvakanA bAra vrato cauda niyama A pramANe che - (1) sacitta. (2) dravya. (3) vigaI. (4) upAnaha - joDA. (5) taMbola. (6) vastra. (7) kusuma - puSpa. (8) vAhana. (9) zayana. (10) vilepana. (11) brahmacarya. (12) dizA. (13) snAna. (14) bhojana. (11) trIjuM zikSAvrata - paSadhavrata - dharmane puSTa kare te pauSadha. te cAra prakArano che - (1) AhArapaSadha - AhAra cAra prakArano che - (1) azana - bhAta vagere. (2) pAna - dArU, sarva prakAranA pANI, kAMjI vagere. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 65 pariziSTa 4 (3) khAdima - bhUjelA anAja, drAkSa vagere phaLo. (4) svAdima - laviMga, elacI, sopArI, jAyaphaLa vagere. dezathI AhArapauSadha - nIvi, AyaMbila vagere. (2) zarIrasatkArapaSadha - zarIrano satkAra na karavo. (3) brahmacaryapaSadha - maithunano tyAga karavo. (4) avyApArapauSadha - vyApArano tyAga karavo. zarIrasatkArapauSadha, brahmacaryapauSadha ane avyApArapauSadhamAM paNa dezathI ane sarvathI ema be-be bheda che. paNa hAla AhArapauSadha ja dezathI ke sarvathI karAya che, bAkInA traNa pauSadha sarvathI ja karAya che. (12) cothuM zikSAvrata - atithisaMvibhAgavrata - upavAsasahita pauSadha karIne bIjA divase sAdhubhagavaMtane vahorAvIne pAraNuM karavuM te. sAdhubhagavaMtane je na vahorAvyuM hoya te zrAvake na vAparavuM. vaibhava hovA chatAM saMtoSa hovo, yauvana hovA chatAM saMyama hovo ane vidvattA hovA chatAM namratA hovI te sonA upara jaDelA hIrA jevA che. guNothI ja moTAI Ave che, zarIrathI ke uMmarathI nahIM, kemake ketakInA pAMdaDAM atyaMta nAnA hoya che, paNa atyaMta sugaMdhI hoya che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 5 zrAvakanI agyAra pratimAo pravacanasAroddhAramAM zrAvakanI agyAra pratimAo A pramANe kahI che - dasaNa vaya sAmAiya, posaha paDimA abaMbha saccitte / AraMbha pesa uddiTTa-vajjae samaNabhUe ya // 980 // jassaMkhA jA paDimA, tassaMkhA tIe huMti mAsA vi / kIraMtIsu vi kajjAu, tAsu puvvuttakiriyA u||981|| pasamAiguNavisiTuM, kuggahasaMkAisallaparihINaM / sammadaMsaNamaNahaM, daMsaNapaDimA havai paDhamA // 982 // bIyANuvvayadhArI, sAmAikaDo ya hoi taiyAe / hoi cautthI cauddasI-aTThamimAI divasesu // 983 // posaha cauvvihaM pi ya, paDipuNNaM samma so u aNupAle / baMdhAI aiyAre, payattao vajjaImAsu // 984 // sammamaNuvvayaguNavaya-sikkhAvayavaM thiro ya nANI ya / aTThamIcauddasIsuM, paDimaM ThAegarAIyaM // 985 // asiNANa viyaDabhoI, mauliyaDo divasabaMbhayArI ya / rattiM parimANakaDo, paDimAvajjesu divasesuM // 986 // jhAyai paDimAe Thio, tiloyapujje jiNe jiyakasAe / niyadosapaccaNIyaM, annaM vA paMca jA mAsA // 987 // siMgArakahavibhUsukkarisaM, itthIkahaM ca vajjito / vajjai abaMbhamegaM, tao ya chaTThIi chammAse // 988 // sattammi satta u mAse, navi AhArai saccittamAhAraM / jaM jaM hechillANaM, taM tUvarimANa savvaM pi // 989 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 5 167 AraMbhasayaMkaraNaM, aTThamiyA aTTha mAsa vajjei / navamA nava mAse puNa, pesAraMbhe vi vajjei // 990 // dasamA dasa mAse puNa, uddiTThakayaM pi bhatta na vi bhuMje / so hoi u churamuMDo, sihaliM vA dhArae koI // 991 // jaM nihiyamatthajAyaM, pucchaMta suyANa navari so tattha / jai jANai to sAhai, aha na vi to bei na vi yANe // 992 // khuramuMDo loeNa va, rayaharaNaM paDiggahaM ca giNhittA / samaNabbhUo viharai, mAsA ekkArasukkosaM // 993 // mamakArezvocchinne, vaccai sannAyapalli daTuM je / tattha vi sAhu vva, jahA giNhai phAsuM tu AhAraM // 994 // - pravayanasAroddhAra, 2 153 muM (chAyA - darzanaM vratAni sAmAyikaH, pauSadhaH pratimA abrahma sacittam / ArambhaH praiSaH uddiSTa-varjakaH zramaNabhUtazca // 980 // yatsaGkhyA yA pratimA, tatsaGkhyA: tasyAM bhavanti mAsA api / kriyamANAsu api kAryA-stAsu pUrvoktakriyAstu // 981 // prazamAdiguNaviziSTaM, kugrahazaGkAdizalyaparihINam / samyagdarzanamanaghaM, darzanapratimA bhavati prathamA // 982 // dvitIyA'NuvratadhArI, sAmAyikakRtazca bhavati tRtIyAyAm / bhavati caturthI caturdazya-STamyAdiSu divaseSu // 983 // pauSadhaM caturvidhamapi ca, pratipUrNa samyak sa tvanupAlayati / bandhAdInaticArAn, prayatnataH varjayatImAsu // 984 // samyagaNuvrataguNavrata-zikSAvratavAn sthirazca jJAnI ca / aSTamIcaturdazISu, pratimAM tiSThatyekarAtrikIm // 985 // asnAnaH vikaTabhojI, mukulikRtaH divasabrahmacArI ca / rAtrau parimANakRtaH, pratimAvarjeSu divaseSu // 986 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrAvakanI agyAra pratimA dhyAyati pratimAyAM sthitaH, trilokapUjyAn jinAn jitakaSAyAn / nijadoSapratyanIka-manyadvA paJca yAvanmAsAn // 987 // zRGgArakathAvibhUSotkarSa, strIkathAJca varjayan / varjayatyabrahmaikaM, takazca SaSThyAM SaNmAsAn // 988 // saptamyAM sapta tu mAsAn, nApyAhArayati sacittamAhAram / yadyadadhastanInAM, tattUparitanInAM sarvamapi // 989 // ArambhasvayaMkaraNa-maSTamI aSTau mAsAn varjayati / navamI nava mAsAn punaH, preSyArambhamapi varjayati // 990 // dazamI daza mAsAn puna-ruddiSTakRtamapi bhaktaM nA'pi bhuJjIta / sa bhavati tu kSuramuNDaH, zikhAM vA dhArayati ko'pi // 991 // yannihitamarthajAtaM, pRcchatAM sutAnAM navaraM sa tatra / yadi jAnAti tataH kathayati, atha nA'pi tato brUte nA'pi jAnAmi // 992 // kSuramuNDaH locena vA, rajoharaNaM patadgrahaM ca gRhItvA / zramaNabhUtaH viharati, mAsAnekAdazotkRSTataH // 993 // mamakAre'vyavacchinne, vrajati saJjJAtapallI draSTum / tatrApi sAdhuriva, yathA gRhNAti prAsukaM tvAhAram // 994 // ) zrAvakanI 11 pratimAo A pramANe che - (1) darzanapratimA - temAM 1 mahinA sudhI kadAgraha ane aticAra vinAnuM nirmaLa samyakatva pALavAnuM hoya che. (2) vratapratimA - temAM ra mahinA sudhI zrAvakanA 12 vrato aticAra rahita ane apavAdarahita pALavA. pahelI pratimAnA badhA anuSThAno ahIM karavA. ema AgaLa paNa pachI pachInI pratimAmAM pUrve pUrvenI pratimAnA badhA anuSThAno karavA ema samajavuM. (3) sAmAyikapratimA - temAM 3 mahinA sudhI dararoja ubhayataMka sAmAyika 42j. (4) pauSadhapratimAne temAM 4 mahinA sudhI AThama-caudaza vagere parvatithie Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 5 169 AhAra-zarIrasatkAra-abrahma-vyApAranA tyAgarUpa pauSadha karavo. (5) pratimApratimA - temAM 5 mahinA sudhI parvatithie eka rAtrIno kAussagna karavo. A pratimA karanAro sAttvika ane jJAnI hoya. bAkInA divasomAM te snAna na kare, rAtribhojana na kare, divase prakAzamAM vApare, vastrano kachoTo na bAMdhe, divase brahmacarya pALe, rAtre strIonuM ke tenA bhogonuM pramANa kare. kAussagnamAM te jinezvara bhagavaMtonuM ke potAnA doSonA pratipakSI upAyonuM dhyAna kare. (6) abrahmavarjanapratimA - temAM 6 mahinA sudhI kAmakathA, vadhu paDatI vibhUSA, strIkathA ane abrahmano tyAga karavo. (7) sacittAhAravarjanapratimA - temAM cha mahinA sudhI sacitta AhArano tyAga karavo. (8) AraMbhavarjanapratimA - temAM 8 mahinA sudhI pRthvI vagerenI hiMsArUpa AraMbha pote na karavo. AjIvikA mATe nokaro vagere pAse AraMbha karAve. (9) prethrAraMbhavarjanapratimA - temAM 9 mahinA sudhI pote to AraMbha na ja karavo paNa bIjA pAse paNa AraMbha na karAvavo. (10) udiSTabhaktavarjanapratimA - temAM 10 mahinA sudhI potAne uddezIne banAveluM bhojana na vAparavuM. te astrAthI muMDana karAve ke coTalI rAkhe. putra vagere svajano bhUmi vageremAM dATela dhana vagere pUche te pote jANato hoya to kahe, na jANato hoya to "nathI jANato ema kahe. te sivAya te gharanuM kaMI paNa kArya na kare. (11) zramaNabhUtapratimA - astrAthI muMDana karAve ke loca karAve, sAdhunA badhA upakaraNo rAkhe, sAdhunI jema badhI sAdhusAmAcArI pALe, bhikSA levA jAya tyAre "pratimA svIkArela zramaNopAsakane bhikSA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17) zrAvakanI agyAra pratimA Apo." ema kahe. koI pUche ke, "tuM koNa che?' to "huM pratimA svIkArela zramaNopAsaka chuM.' ema kahe. sAdhunI jema mAsakalpa vagere vihAra kare. Ama 11 mahinA sudhI kare. te mamatva vinA svajanone maLavA temanA sthAnamAM jAya che. tyAM paNa sAdhunI jema rahe che, gharanI ciMtA vagere karato nathI, sAdhunI jema nirdoSa anna-pANI grahaNa kare che. badhI pratimAono jaghanya kALa aMtarmuhUrta che. te maraNa vakhate ke dIkSA vakhate hoya che. AvazyakacUrNinA mate chellI sAta pratimA A pramANe che - (5) rAtribhojanavarjanapratimA - temAM 5 mahinA sudhI rAtribhojanano tyAga karavo. (6) sacittAhAravarjinapratimA - temAM 6 mahinA sudhI sacitta AhArano tyAga karavo. (7) divasabrahmacaryapratimA - temAM cha mahinA sudhI divase brahmacarya pALe ane rAtre parimANa kare. divasarAta brahmacaryapratimA - temAM 8 mahinA sudhI divasa-rAta brahmacarya pALe, snAna na kare, vALa-dADhI-mUcha-nakhanI zobhA na kare. (9) svAyaMbhatyAgapratimA - temAM 9 mahinA sudhI pote AraMbha na kare. (10) prepyAraMbhatyAgapratimA - temAM 10 mahinA sudhI bIjA pAse paNa AraMbha na karAve. (11) udiSTAnavarjana-zramaNabhUtapratimA - temAM 11 mahinA sudhI potAnI mATe banAvela AhArane varjI ane sAdhunI jema rahe. (8). Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 6 tIrthakaranA 34 atizayo - pravacanasAroddhAramAM tIrthakaranA 34 atizayo A pramANe kahyA che - AhArAnIhArA, addissA surahiNo sAsA // 441 // jammAu ime cauro, ekkArasa kammakhayabhavA iNhi / khette joyaNamette, tijayajaNo mAi bahuo vi // 442 // niyabhAsAe naratirisurANa, dhammAvabohayA vANI / puvvabhavA rogA, uvasamaMti' na ya huMti verAiM // 443 // dubbhikkha Damara dummAri-II12 aibuTTi'3 aNabhivuTThIo4 / huMti na jiyabahutaraNI, pasarai bhAmaMDalujjoo5 // 444 // surarajhyANiguvIsA, maNimayasIhAsaNaM sapayavIda6 / chattattaya iMdaddhaya8-siyacAmara dhammacakkAiM20 // 445 // saha jagaguruNA gayaNa-TThiyAiM paMca vi imAiM viyaraMti / pAubbhavai asoo9, ciTThai jatthappahU tattha // 446 // caumuhamutticaukkaM 2, maNikaMcaNatAraraiyasAlatigaM23 / navakaNayapaMkayAiM24, ahomuhA kaMTayA huMti25 // 447 // niccamavaTThiyamittA, pahuNo ciTuMti kesaromanahA26 / iMdiyaatthA paMca vi7, maNoramA huMti chappi riU8 // 448 // gaMdhodayassa vuTThI29, vuTThI kusumANa paMcavannANaM / diti payAhiNa sauNA1, pahuNo pavaNo vi aNukUlo32 // 449 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 tIrthakaranA 34 atizayo paNamaMti dumA vajjaMti3, duMduhIo gahIraghosAo34 / cautIsAisayANaM, savvajiNiMdANa huMti imA // 450 // - pravayanasAroddhAra, dvA2 40 muM (chAyA - rajorogasvedarahitaH, dehaH 1 dhavale mAMsarudhire 2 / AhAranIhArA-vadRzyau 3 surabhayaH zvAsAH 4 // 441 // janmata ime catvAraH, ekAdaza karmakSayabhavA idAnIm / kSetre yojanamAtre, trijagajjanaH mAti bahuko'pi 5 // 442 // nijabhASayA naratiryaksurANAM, dharmAvabodhakA vANI / pUrvabhavA rogA, upazAmyanti 7 na ca bhavanti vairANi 8 // 443 // durbhikSa 9 Damara 10 durmAri 11-Iti 12 ativRSTi 13 anAvRSTayaH 14 / bhavanti na jitabahutaraNiH, prasarati bhAmaNDalodyotaH 15 // 444 // suracitA ekonaviMzatiH, maNimayasiMhAsanaM sapAdapITham 16 / chatratraya 17 indradhvaja 18-zvetacAmara 19 dharmacakrANi 20 // 445 // saha jagadguruNA gagana-sthitAni paJcApImAni vicaranti / prAdurbhavati azokaH 21, tiSThati yatra prabhustatra // 446 // caturmukhamUrticatuSkaM 22, maNikAJcanatAraracitazAlatrikam 23 / navakanakapaGkajAni 24, adhomukhAH kaNTakA bhavanti 25 // 447 // nityamavasthitamAtrA, prabhostiSThanti kezaromanakhAH 26 / indriyArthAH paJcApi, manoramAH 27 bhavanti SaDapi RtavaH 28 // 48 // gandhodakasya vRSTiH 29, vRSTiH kusumAnAM paJcavarNAnAm 30 / dadati pradakSiNAH zakunAH 31, prabhoH pavano'pyanukUlaH 32 // 449 // praNamanti drumAH 33 vAdyante, dundubhayaH gambhIraghoSAH 34 / catustriMzadatizayAnAM, sarvajinendrANAM bhavanti imAH // 450 // ) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 6 173 tIrthakaranA 34 atizayo A pramANe che - janmathI thanArA 4 atizayo - (1) tIrthaMkaranuM zarIra mela, roga, pasInA vinAnuM hoya che ane lokottara rUpa, rasa, gaMdhathI suMdara hoya che. (2) tIrthaMkaranA zarIranA mAMsa ane lohI gAyanA dUdhanI jema sapheda hoya che ane sugaMdhI hoya che. (3) tIrthakaranA AhAra ane nIhAra (laghunIti-vaDInItino tyAga) carmacakSuthI dekhAtA nathI. (4) tIrthaMkaranA zvAsocchavAsa vikasita kamaLanI jema sugaMdhI hoya che. karmono kSaya thavAthI thanArA 11 atizayo - (5) eka yojananA samavasaraNamAM karoDo karoDo devo, manuSyo ane tiryaMco paraspara pIDA vinA sukhethI besI zake che. (6) ardhamAgadhI bhASAmAM bolAtI prabhunI vANI badhAne potapotAnI bhASAmAM samajAya che. (7) cAre dizAmAM 25 yojana sudhImAM junA rogo zAMta thAya ane navA rogo utpanna na thAya. (2) cAre dizAmAM 25 yojana sudhImAM pUrvabhavamAM bAMdhelA vairo ane jAtinA vairo thatA nathI. (9) cAre dizAmAM 25 yojana sudhImAM dukALa (ocho varasAda thavAnA kAraNe anAja vagerenI achata) thato nathI. (10) cAre dizAmAM 25 yojana sudhImAM svarASTra-pararASTrano upadrava thato nathI. sAda thavAnA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 tIrthakaranA 34 atizayo (11) cAre dizAmAM 25 yojana sudhImAM duSTa devatA vageree karela mArI thatI nathI. (12) cAre dizAmAM 25 yojana sudhImAM anAja vagereno vinAza karanAra ghaNA pataMgiyA, popaTa, uMdara vagere rUpa iti thatI nathI. (13) cAre dizAmAM 25 yojana sudhImAM ativRSTi (vadhu varasAda) thatI nathI. (14) cAre dizAmAM 25 yojana sudhImAM anAvRSTi (varasAda sarvathA na thavo) thatI nathI. (15) prabhunA mastakanI pAchaLa dedIpyamAna bhAmaMDala hoya che. devoe karelA 19 atizayo - (16) pAdapITha sahita sphaTikanuM siMhAsana race che. (17) traNa chatra race che. (18) prabhunI AgaLa nAnI dhajAothI zobhato 1,000 yojana UMco indradhvaja race che. (19) banne bAju devo cAmara vIMjhe che. (20) prabhunI AgaLa kamaLa upara pratiSThita dharmacakra race che. siMhAsana, chatra, indradhvaja, cAmara ane dharmacakra - A pAMca jayAM jayAM prabhu | vicare che tyAM tyAM AkAzamAM sAthe jAya che. (21) jayAM jayAM prabhu sthira rahe che tyAM tyAM azokavRkSa race che. (22) prabhu pUrvAbhimukha bese che. bAkInI traNa dizAmAM prabhunA prabhAvathI prabhu jevA ja pratibiMbo banAve che. (23) samavasaraNamAM traNa gaDha race che. vaimAnika devo uparathI pahelo Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 6 175 ratnano gaDha race che. jyotiSadevo bIjo sonAno gaDha race che. bhavanapatidevo trIjo cAMdIno gaDha race che. (24) mAkhaNa jevA komaLa, sonAnA nava kamaLo race che. temAM be kamaLo upara prabhu paga mUkIne cAle che, bAkInA 7 kamaLo pAchaLa hoya che. prabhu paga mUke tyAre chelluM kamaLa prabhunI AgaLa AvIne prabhunA paga nIce goThavAI jAya. (25) jyAM jyAM prabhu vicare tyAM tyAM kAMTA UMdhA thaI jAya. (26) prabhunA vALa, roma ane nakha vadhatA nathI, avasthita rahe che. (27) pAMce indriyonA viSayo manane prIti karanArA thAya che. (28) chae Rtuo anukULa thAya che. (29) jyAM prabhu sthira rahe che tyAM dhULane zAMta karavA sugaMdhI pANInI vRSTi kare che. (30) pAMca raMganA puSponI vRSTi kare che. (31) pakSIo prabhune pradakSiNA Ape che. (32) eka yojana sudhInA kSetrane zuddha karanAro, sugaMdhI, ThaMDo ane sukhakArI pavana vAya che. (33) jayAM prabhu jAya tyAM vRkSo prabhune name che. (34) jyAM prabhu jAya tyAM duMdubhi vAge che. upara batAvelA atizayo ane samavAyAMgamAM batAvelA atizayomAM thoDo matAMtara che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 7 sAta prakAranA samudyAta daMDakamAM sAta prakAranA samudyAta A pramANe kahyA che - veyaNa' kasAya' maraNe, veuvviya teyae* ya AhAre / kevaliya samugghAyA, satta ime huMti sannINaM // 16 // - vADa@prazvaram | (chAyA - vedanA 6 SA: 2 maraghAM rU, vaizviya: 4 tainasa 6 mAdArea: 6 kevalikaH 7 samudghAtAH, sapta ime bhavanti saJjinAm // 16 // "vedanAdimAM ekAkArapaNA vaDe AtmAno karmano nAza karavA mATeno prabaLa vizeSa prayatna te samuddhAta. jIvane samudyAta 7 prakAranA che. 1. vedanA 2. kaSAya 3. maraNa 4. vaikriya 5. taijasa 6. AhAraka 7. kevaLI. kevaLI samuddhAtano kALa 8 samayano che. bAkInA samuddhAtano kALa aMtarmuhUrta che. (1) vedanA samughAta - vedanAthI atyaMta vyAkuLa thayelo AtmA zarIramAMthI Atmapradezone bahAra kADhe che ane zarIranI jADAI, pahoLAI, UMcAIvALo samAna daMDa kare che. A vakhate ghaNA azAtAvedanIya karma khapAve che. A vakhate jo azubha dhyAnamAM hoya to navA azAtA vedanIya karma paNa ghaNA bAMdhe che. (2) kaSAya samudyata - kaSAyathI vyAkuLa banelo AtmA upara pramANe 1. samyak Atmano vedanAdibhirekIbhAvena utprAbalyena ghAtaH samudghAtaH / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 7 177 Atmapradezone zarIramAMthI bahAra kADhI zarIranI jADAI, pahoLAI UMcAI pramANa samAna daMDa kare che. A vakhate ghaNA kaSAyamohanIya karmane khapAve che. (tIvra kaSAya vakhate kaSAya samughAta thato hovAthI navA kaSAyamohanIya karma paNa ghaNA ja pramANamAM bAMdhe che.) (3) maraNa samuddaghAta:- mRtyunI pIDAthI vyAkuLa banelo AtmA potAnA zarIramAMthI Atmapradezone bahAra kADhI jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI asaMkhya yojana dUra rahela bhavAMtaranA utpattinA sthAna sudhI jAya che ane te rIte karatAM AyuSyakarmanA ghaNA pudgalo khapAve che. koI jIva utpattideza jaI pAcho AvI mRtyu pAme che. jyAre bIjA keTalAka jIvo utpattideze pahoMcIne ahIMnA pradezo tyAM kheMcI le che. (4) vaikriya samughAta :- vaikriya labdhivALo jIva jyAre uttara vaikriya zarIra banAve che tyAre vaikriya samudraghAta kare che. te vakhate mULa zarIramAMthI Atmapradezone bahAra kADhI saMkhyAta yojana pramANa lAMbo, zarIra pramANa pahoLo ane jADo daMDa kare che ane te dvArA vaikiya vargaNAnA pudgalo laI navuM vaikriya zarIra banAve che. A samughAtamAM vaikriyazarIranAmakarmanA ghaNA karmone khapAve che. (5) taijasa samudyAta :- tejalezyAnI labdhivALo jIva zarIramAMthI Atmapradezone bahAra kADhI tejovaNAnA pugalone grahaNa kare che ane tenAthI tejolezyA ke zItalezyA mUke che. A vakhate tejasa nAmakarmanA pugalone khapAve che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 sAta prakAranA samudyAta (6) AhAraka samughAta :- AhAraka labdhivALA caudapUrvadhara munibhagavaMta AhAraka zarIra banAve tyAre AhAraka samudyAta kare che, tenI prakriyA vaikriya samudraghAta mAphaka jANavI. A samuddhAtamAM AhArakazarIranAmakarmanA pudgalone khapAve che. (7) kevaLI samughAta :- je kevaLajJAnI bhagavaMtone AyuSyakarma karatAM vedanIya, nAma ane gorA karmanI sthiti vadhAre hoya che, te kevaLIbhagavaMto sthitine samAna karavA mATe 13 mA guNaThANAnuM chelluM antarmuhUrta bAkI rahe tyAre 8 samayamAM kevaLI samuddhAta kare che. tenA prathama samaye zarIramAMthI Atmapradezone upara-nIce bahAra kADhI cauda rAjaloka pramANa daMDa kare che. bIjA samaye daMDamAMthI pUrvapazcima athavA uttara-dakSiNa Atmapradezo lokAMta sudhI phelAvI kapATa kare che. trIjA samaye uttara-dakSiNa athavA pUrva-pazcima Atmapradezo lokAMta sudhI phelAvI maMthAna kare che. cothA samaye lokanA bAkI rahelA vidizAnA khUNA pUrI de che. pAMcamA samaye Atmapradezono saMhAra karatAM maMthAna rUpa bane che. chaTTA samaye kapATarUpa bane che. sAtamA samaye daMDa thAya che. AThamA samaye mULa zarIramAM Atmapradezo AvI jAya che. Ama karatAM AyuSya sivAyanA bAkInA traNe aghAtI karmanI ghaNI nirjarA kare che. AmAM pahelA tathA 8 mA samaye audArika kAyayoga, bIjA, 6DhA, 7 mA samaye audArikamizra kAyayoga tathA trIjA, cothA, pa mAM samaye kArpaNa kAyayoga hoya che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 8 yoganA ATha aMgo pAtaMjalayogasUtramAM yoganA ATha aMgo A pramANe kahyA che - yama-niyamAsana-prANAyAma-pratyAhAra-dhAraNA-dhyAna-samAdhayo'STAvaGgAni // 2-29 // ahiMsAsatyAsteyabrahmacaryAparigrahA yamAH // 2-30 // zaucasantoSatapaHsvAdhyAyezvarapraNidhAnAni niyamAH // 2-32 // sthirasukhamAsanam // 2-46 // tasmin sati zvAsaprazvAsayorgativicchedaH prANAyAmaH // 2-49 // svaviSayasamprayoge cittasvarUpAnukAra ivendriyANAM pratyAhAraH // 2-54 // dezabandhazcittasya dhAraNA // 3-1 // tatra pratyayaikatAnatA dhyAnam // 3-2 // tadevArthamAtra-nirbhAsaM svarUpazUnyamiva samAdhiH // 3-3 // - pAtaJjalayogasUtrANi yoganA ATha aMgo - (1) yama - DiMsA, satya, ayaurya, prahamayarya, apariyaDa - 2 // pAya bhAvato. (2) niyama - zauya (pavitrAta), saMtoSa, ta5, svAdhyAya, varanu pradhAna. (3) sAsana - 5bhAsana, sana, svastiAsana vagere sthi2 = niS5 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 yoganA ATha aMgo hoya ane sukhakArI hoya = kaMTALo lAve tevA na hoya to yoganA aMga bane. prANAyAma - Asanajaya karyA pachI ucchavAsa-niHzvAsanA pravAhane recana, staMbhana, pUraNa vaDe bahAranA ane aMdaranA sthAnomAM dhArI rAkhavo te prANAyAma. (5) pratyAhAra - indriyone potAnA viSayomAMthI pAchI vALIne mAtra potAnA svarUpamAM rAkhavI te pratyAhAra. (6) dhAraNA - cittane anya viSayomAMthI kheMcIne nAbhicakra, nAkano agrabhAga vagere bhAgomAM bAMdhavuM te dhAraNA. (7) dhyAna - je bhAgamAM cittane dhArI rAkhyuM hoya temAM anya pariNAmano tyAga karIne samAna pariNAmanI dhArA rUpa ekatAnatA lAvavI te dhyAna. (8) samAdhi - jemAM dhyAtAne potAnA svarUpathI zUnya banIne mAtra dhyeyasvarUpa ja dekhAya te samAdhi. * guNo meLavavA prayatna karo, ADaMbara karavAthI zuM phAyado ? dUdha vinAnI gAyanA gaLe ghaMTaDI bAMdhavAthI kAMI te gAya vecAI jatI nathI. guNothI UMcAI Ave che, UMcA Asana upara besavAthI nathI. mahelanA zikhara upara besavAthI kAgaDo kAMI garuDa banI jato nathI. je bIjAnI niMdA karavAmAM mUMgo hoya, je parastrIne jovA mATe AMdhaLo hoya ane je bIjAnuM dhana haravA mATe pAMgaLo hoya te mahApuruSa che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTaH 9 guNasthAnakramArohamUlagAthAsUciH gAthA pRSTha kra. 67 67 guNasthAnakramAroha-hatamohaM jinezvaram / namaskRtya guNasthAna-svarUpaM kiJciducyate // 1 // caturdazaguNazreNi-sthAnakAni tadAdimam / mithyAtvAkhyaM dvitIyaM tu, sthAnaM sAsvAdanAbhidham // 2 // tRtIyaM mizrakaM turya, samyagdarzanamavratam / zrAddhatvaM paJcamaM SaSThaM, pramattazramaNAbhidham // 3 // saptamaM tvapramattaM cA-pUrvAtkaraNamaSTamam / navamaM cAnivRttyAkhyaM, dazamaM sUkSmalobhakam // 4 // ekAdazaM zAntamohaM, dvAdazaM kSINamohakam / trayodazaM sayogyAkhya-mayogyAkhyaM caturdazam // 5 // adevAgurvadharmeSu, yA devagurudharmadhIH / tanmithyAtvaM bhavedvyakta-mavyaktaM mohalakSaNam // 6 // anAdyavyaktamithyAtvaM, jIve'styeva sadA param / vyaktamithyAtvadhIprApti-rguNasthAnatayocyate // 7 // madyamohAdyathA jIvo, na jAnAti hitaahitm| dharmAdharmoM na jAnAti, tathA mithyAtvamohitaH // 8 // abhavyAzritamithyAtve-unAdyanantA sthitirbhavet / sA bhavyAzritamithyAtve-'nAdisAntA punarmatA // 9 // anAdikAlasambhUta-mithyAkarmopazAntitaH / syAdaupazamikaM nAma, jIve samyaktvamAditaH // 10 // ekasminnudite madhyA-cchAntAnantAnubandhinAm / Adyaupazamikasamyaktva-zailamauleH paricyutaH // 11 // 67 69 70 70 71 72 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 guNasthAnakramArohamUlagAthAsUciH gAthA pRSTha kra. kra. 12 72 74 74 74 55 76 samayAdAvalISaTkaM, yAvanmithyAtvabhUtalam / nAsAdayati jIvo'yaM, tAvatsAsvAdano bhavet // 12 // mizrakarmodayAjjIve, samyagmithyAtvamizritaH / yo bhAvo'ntarmuhUrta syA-ttanmizrasthAnamucyate // 13 // jaatyntrsmdbhti-rvddvaakhryorythaa| guDadanoH samAyoge, rasabhedAntaraM yathA // 14 // tathA dharmadvaye zraddhA, jAyate samabuddhitaH / mizro'sau bhaNyate tasmAd, bhAvo jAtyantarAtmakaH // 15 // AyurbadhnAti no jIvo, mizrastho mriyate na vaa| sadRSTirvA kudRSTiA , bhUtvA maraNamaznute // 16 // samyagmithyAtvayormadhye, hyAyuryenArjitaM purA / mriyate tena bhAvena, gatiM yAti tadAzritAm // 17 // yathokteSu ca tattveSu, rucirjIvasya jAyate / nisargAdupadezAdvA, samyaktvaM hi taducyate // 18 // dvitIyAnAM kaSAyANA-mudayAvratavarjitam / samyaktvaM kevalaM yatra, taccaturthaM guNAspadam // 19 // utkRSTA'sya trayastriMza-tsAgarA sAdhikA sthitiH / tadarddhapudgalAvartta-bhavairbhavyairavApyate // 20 // kRpAprazamasaMvega-nirvedAstikyalakSaNAH / guNA bhavanti yaccitte, sa syAtsamyaktvabhUSitaH // 21 // kSAyopazamikI dRSTiH, syAnnarAmarasampade / kSAyikI tu bhave tatra, triturye vA vimuktaye // 22 // deve gurau ca saGkeca, sadbhakti zAsanonnatim / avrato'pi karotyeva, sthitasturye guNAlaye // 23 // 77 77 78 78 78 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTaH 9 kra. 24 gAthA pratyAkhyAnodayAddeza-viratiryatra jAyate / tacchrAddhatvaM hi dezona-pUrvakoTigurusthiti // 24 // Arta raudraM bhavedatra, mandaM dharmyaM tu madhyamam / SaTkarmapratimAzrAddha-vratapAlanasambhavam // 25 // ataH paraM pramattAdi-guNasthAnakasaptake / antarmuhUrtamekaikaM, pratyekaM gaditA sthitiH // 26 // kaSAyANAM caturthAnAM, vratI tIvrodaye sati / bhavetpramAdayuktatvA-tpramattasthAnago muniH // 27 // astitvAnnokaSAyANA-matrArtasyaiva mukhyatA / AjJAdyAlambanopeta-dharmadhyAnasya gauNatA // 28 // yAvatpramAdasaMyukta-stAvattasya na tiSThati / dharmadhyAnaM nirAlamba-mityUcurjinabhAskarAH // 29 // pramAdyAvazyakatyAgA-nnizcalaM dhyAnamAzrayet / yo'sau naivAgamaM jaina, vetti mithyAtvamohitaH // 30 // tasmAdAvazyakaiH kuryAt, prAptadoSanikRntanam / yAvannApnoti saddhyAna-mapramattaguNAzritam // 31 // caturthAnAM kaSAyANAM, jAte mandodaye sati / bhavetpramAdahInatvA-dapramatto mahAvratI // 32 // naSTAzeSapramAdAtmA, vratazIlaguNAnvitaH / jJAnadhyAnadhano maunI, zamanakSapaNonmukhaH // 33 // saptakottaramohasya, prazamAya kSayAya vA / sadhyAnasAdhanArambhaM, kurute munipuGgavaH // 34 // dharmadhyAnaM bhavatyatra, mukhyavRttyA jinoditam / rUpAtItatayA zukla-mapi syAdaMzamAtrataH // 35 // 34 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 guNasthAnakramArohamUlagAthAsUciH pRSTha kra. 100 100 gAthA ityetasmin guNasthAne, no santyAvazyakAni SaT / santatadhyAnasadyogA-cchuddhiH svAbhAvikI yataH // 36 // apUrvAtmaguNAptitvA-dapUrvakaraNaM matam / bhAvAnAmanivRttitvA-danivRttiguNAspadam // 37 // astitvAtsUkSmalobhasya, bhavetsUkSmakaSAyakam / zamanAcchAntamohaM syAt, kSapaNAkSINamohakam // 38 // tatrApUrvaguNasthAnA-dyAMzAdevAdhirohati / zamako hi zamazreNi, kSapakaH kSapakAvalIm // 39 // pUrvajJaH zuddhimAn yukto, hyAdyaiH saMhananaistribhiH / sandhyAyannAdyazuklAMzaM, svAM zreNI zamakaH zrayet // 40 // zreNyArUDhaH kRte kAle-'hamindreSveva gacchati / ___ puSTAyustUpazAntAntaM, nayeccAritramohanam // 41 // apUrvAdidvayaikaika-guNeSu zamakaH kramAt / karoti viMzateH zAnti, lobhANutvaM ca tacchamam // 42 // zAntadRgvRttamohatvA-datraupazamikAbhidhe / syAtAM samyaktvacAritre, bhAvazcopazamAtmakaH // 43 // vRttamohodayaM prApyo-pazamI cyavate tataH / adhaHkRtamalaM toyaM, punarmAlinyamaznute // 44 // apUrvAdyAstrayo'pyUrdhva-mekaM yAnti zamodyatAH / catvAro'pi cyutAvAdyaM, saptamaM vA'ntyadehinaH // 45 // AsaMsAraM caturvAra-meva syaacchmnaavlii| jIvasyaikabhave vAra-dvayaM sA yadi jAyate // 46 // ato vakSye samAsena, kSapakazreNilakSaNam / yogI karmakSayaM kartuM, yAmAruhya pravarttate // 47 // anibaddhAyuSaH prAntya-dehino laghukarmaNaH / asaMyataguNasthAne, narakAyuH kSayaM vrajet // 48 // 102 103 103 103 104 105 106 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTaH 9 185 gAthA pRSTha kra. 49 106 106 107 107 107 110 tiryagAyuH kSayaM yAti, guNasthAne tu paJcame / saptame tridazAyuzca, dRgmohasyApi saptakam // 49 // dazaitAH prakRtI: sAdhuH, kSayaM nItvA vizuddhadhIH / dharmadhyAne kRtAbhyAsaH, prApnoti sthAnamaSTamam // 50 // tatrASTame guNasthAne, zuklasaddhyAnamAdimam / dhyAtuM prakramate sAdhu-rAdyasaMhananAnvitaH // 51 // niSprakampaM vidhAyAtha, dRDhaM paryaGkamAsanam / nAsAgradattasannetraH, kiJcidunmIlitekSaNaH // 52 // vikalpavAgurAjAlA-dUrotsAritamAnasaH / saMsArocchedanotsAho, yogIndro dhyAtumarhati // 53 // apAnadvAramArgeNa, nissarantaM yathecchayA / nirudhyordhvapracArApti, prApayatyanilaM muniH // 54 // dvAdazAGgulaparyantaM, samAkRSya samIraNam / pUrayatyatiyatnena, pUrakadhyAnayogataH // 55 // nissAryate tato yatnA-nnAbhipadmodarAcchanaiH / yoginA yogasAmarthyA-drecakAkhyaH prabhaJjanaH // 56 // kumbhavatkumbhakaM yogI, zvasanaM nAbhipaGkaje / kumbhakadhyAnayogena, susthiraM kurute kSaNam // 57 // ityevaM gandhavAhAnA-mAkuJcanavinirgamau / saMsAdhya nizcalaM dhatte, cittamekAgracintane // 58 // prANAyAmakramaprauDhi-ratra rUDhyaiva darzitA / kSapakasya yataH zreNyA-rohe bhAvo hi kAraNam // 59 // savitarkaM savicAraM, sapRthaktvamudAhRtam / triyogayoginaH sAdho-rAdyaM zuklaM sunirmalam // 60 // 110 111 112 59 114 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 guNasthAnakramArohamUlagAthAsUciH kra. gAthA pRSTha kra. 114 115 115 64 115 116 116 61 zrutacintA vitarkaH syAt, vicAraH saGkramo mataH / pRthaktvaM syAdanekatvaM, bhavatyetatrayAtmakam // 61 // 62 svazuddhAtmAnubhUtAtma-bhAvazrutAvalambanAt / antarjalpo vitarkaH syAd, yasmiMstatsavitarkajam // 62 // arthAdarthAntare zabdA-cchabdAntare ca saGkramaH / yogAdyogAntare yatra, savicAraM taducyate // 63 // dravyAd dravyAntaraM yAti, guNAd yAti guNAntaram / paryAyAdanyaparyAyaM, sapRthaktvaM bhavatyataH // 64 // iti trayAtmakaM dhyAnaM, prathamaM zuklamIritam / prApnotyataH parAM zuddhi, siddhizrIsaukhyavarNikAm // 65 // yadyapi pratipAtyeta-duktaM dhyAnaM prajAyate / tathApyativizuddhatvA-dUrdhvasthAnaM samIhate // 66 // anivRttiguNasthAnaM, tataH samadhigacchati / guNasthAnasya tasyaiva, bhAgeSu navasu kramAt // 67 // gatiH zvAbhrI ca tairazcI, dve tayorAnupUrvike / sAdhAraNatvamudyotaH, sUkSmatvaM vikalatrayam // 68 // ekendriyatvamAtapa-styAnagRddhyAdikatrayam / sthAvaratvamihAdyAMze, kSIyante SoDazetyamUH // 69 // aSTau madhyakaSAyAzca, dvitIye'tha tRtIyake / SaNDhatvaM turyake strItvaM, hAsyaSaTkaM ca paJcame // 70 // catuvaMzeSu zeSeSu, krameNaivAtizuddhitaH / puMvedazca tataH krodho, mAno mAyA ca nazyati // 71 // tato'sau sthUlalobhasya, sUkSmatvaM prApayan kSaNAt / Arohati muniH sUkSma-samparAyaM guNAspadam // 72 // 117 117 117 117 117 118 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTaH 9 187 kra. pRSTha kra. 73 119 120 120 121 121 gAthA ekAdazaM guNasthAnaM, kSapakasya na sambhavet / kintu sa sUkSmalobhAMzAn, kSapayan dvAdazaM vrajet // 73 // bhUtvA'tha kSINamohAtmA, vItarAgo mahAyatiH / pUrvavad bhAvasaMyukto, dvitIyaM zuklamAzrayet // 74 // apRthaktvamavIcAraM, savitarkaguNAnvitam / sa dhyAyatyekayogena, zukladhyAnaM dvitIyakam // 75 // nijAtmadravyamekaM vA, paryAyamathavA guNam / nizcalaM cintyate yatra, tadekatvaM vidurbudhAH // 76 // yadvyaJjanArthayogeSu, parAvarttavivarjitam / cintanaM tadavicAraM, smRtaM saddhyAnakovidaiH // 77 // nijazuddhAtmaniSThaM hi, bhAvazrutAvalambanAt / cintanaM kriyate yatra, savitarkaM taducyate // 78 // ityekatvamavicAraM, savitarkamudAhRtam / tasmin samarasIbhAvaM, dhatte svAtmAnubhUtitaH // 79 // ityetaddhyAnayogena, pluSyatkarmendhanotkaraH / nidrApracalayo za-mupAntye kurute kSaNe // 80 // antye dRSTicatuSkaM ca, dazakaM jJAnavighnayoH / kSapayitvA muniH kSINa-mohaH syAtkevalAtmakaH // 81 // evaM ca kSINamohAntA, triSaSTiprakRtisthitiH / paJcAzItirjaradvastra-prAyAH zeSAH sayogini // 82 // bhAvo'tra kSAyikaH zuddhaH, samyaktvaM kSAyikaM param / kSAyikaM hi yathAkhyAta-cAritraM tasya nizcitam // 83 // carAcaramidaM vizvaM, hastasthAmalakopamam / pratyakSaM bhAsate tasya, kevalajJAnabhAsvataH // 84 // vizeSAttIrthakRtkarma, yenAstyarjitamUrjitam / tatkarmodayato'trAsau, syAjjinendro jagatpatiH // 85 // 122 122 123 123 124 124 4 124 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 guNasthAnakramArohamUlagAthAsUciH kra. gAthA pRSTha kra. 126 126 127 127 122 sa sarvAtizayairyuktaH, sarvAmaranarairnataH / ciraM vijayate sarvo-ttamaM tIrthaM pravartayan // 86 // vedyate tIrthakRtkarma, tena saddezanAdibhiH / bhUtale bhavyajIvAnAM, pratibodhAdi kurvatA // 87 // utkarSato'STavarSonaM, pUrvakoTipramANakam / kAlaM yAvanmahIpIThe, kevalI viharatyalam // 48 // cedAyuSaH sthitithUnA, sakAzAdvaidyakarmaNaH / tadA tattulyatAM kartuM, samuddhAtaM karotyasau // 89 // daNDatvaM ca kapATatvaM, manthAnatvaM ca pUraNam / kurute sarvalokasya, caturbhiH samayairasau // 10 // evamAtmapradezAnAM, prasAraNavidhAnataH / karmalezAn samIkRtyo-kramAttasmAnnivarttate // 11 // samudghAtasya tasyAdye, cASTame samaye muniH / audArikAGgayogaH syAd, dviSaTsaptamakeSu ca // 12 // mizraudArikayogI ca, tRtIyAdyeSu tu triSu / samayeSvekakarmAGga-dharo'nAhArakazca saH // 13 // yaH SaNmAsAdhikAyuSko, labhate kevalodgamam / karotyasau samuddhAta-manye kurvanti vA navA // 14 // samuddhAtAnnivRtto'sau, manovAkkAyayogavAn / dhyAyedyoganirodhArthaM, zukladhyAnaM tRtIyakam // 15 // AtmaspandAtmikA sUkSmA, kriyA yatrAnivRttikA / tattRtIyaM bhavecchuklaM, sUkSmakriyA'nivRttikam // 16 // bAdare kAyayoge'smin, sthitiM kRtvA svabhAvataH / sUkSmIkaroti vAkcitta-yogayugmaM sa bAdaram // 97 // tyaktvA sthUlaM vapuryogaM, sUkSmavAcittayoH sthitim / kRtvA nayati sUkSmatvaM, kAyayogaM tu bAdaram // 18 // 130 131 131 131 131 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 pRSTha kra. 132 12 133 133 pariziSTaH 9 kra. gAthA 99 sa sUkSmakAyayoge'tha, sthiti kRtvA punaH kSaNam / nigrahaM kurute sadyaH, sUkSmavAcittayogayoH // 19 // 100 tataH sUkSme vapuryoge, sthitiM kRtvA kSaNaM hi saH / sUkSmakriyaM nijAtmAnaM, cidrUpaM vindati svayam // 100 // 101 chadmasthasya yathA dhyAnaM, manasaH sthairyamucyate / tathaiva vapuSaH sthairya, dhyAnaM kevalino bhavet // 101 // 102 zailezIkaraNArambhI, vapuryoge sa sUkSmake / tiSThanUAspadaM zIghraM, yogAtItaM yiyAsati // 102 // 103 asyAntye'GgodayacchedAt, svapradezaghanatvataH / karotyantyAGgasaMsthAna-tribhAgonAvagAhanam // 103 // 104 athAyogiguNasthAne, tiSThato'sya jinezituH / laghupaJcAkSaroccAra-pramitaiva sthitirbhavet // 104 // 105 tatrAnivRttizabdAntaM, samucchinnakriyAtmakam / caturthaM bhavati dhyAna-mayogiparameSThinaH // 105 // 106 samucchinnA kriyA yatra, sUkSmayogAtmikA'pi hi / samucchinnakriyaM proktaM, tadvAraM muktivezmanaH // 106 // dehAstitve'pyayogitvaM, kathaM ? tad ghaTate prabho ! / dehAbhAve tathA dhyAnaM, durghaTaM ghaTate katham ? // 107 // 108 vapuSo'trAtisUkSmatvA-cchIghrambhAvikSayatvataH / kAyakAryAsamarthatvAt, sati kAye'pyayogatA // 108 // 109 taccharIrAzrayAddhyAna-mastIti na virudhyate / nijazuddhAtmacidrUpa-nirbharAnandazAlinaH // 109 // 110 AtmAnamAtmanA''tmaiva, dhyAtA dhyAyati tattvataH / upacArastadanyo hi, vyavahAranayAzritaH // 110 // 111 cidrUpAtmamayo'yogI, hyupAntyasamaye drutam / yugapat kSapayetkarma-prakRtInAM dvisaptatim // 111 // 134 134 134 135 135 135 136 136 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 137 190 guNasthAnakramArohamUlagAthAsUciH kra. gAthA pRSTha kra. 112 dehabandhanasaGghAtAH, pratyekaM paJca paJca ca / aGgopAGgatrayaM caiva, SaTkaM saMsthAnasajJakam // 112 // 136 varNAH paJca rasAH paJca, SaTkaM saMhananAtmakam / sparzASTakaM ca gandhau dvau, nIcAnAdeyadurbhagam // 113 // 114 tathA'gurulaghutvAkhya-mupaghAto'nyaghAtitA / nirmANamaparyAptatva-mucchAsazcAyazastathA // 114 // 137 115 vihAyogatiyugmaM ca, zubhasthairyadvayaM pRthak / gatirdivyA'nupUrvI ca, pratyekaM ca svaradvayam // 115 // 137 116 vedyamekataraM ceti, karmaprakRtayaH khalu / dvAsaptatirimA mukti-purIdvArArgalopamAH // 116 // 117 antye hyekataraM vedya-mAdeyatvaM ca pUrNatA / trasatvaM bAdaratvaM ca, manuSyAyuzca sadyazaH // 117 // 137 118 nRgatizcAnupUrvI ca, saubhAgyaM coccagotratA / paJcAkSatvaM tathA tIrtha-kRnnAmeti trayodaza // 118 // 137 119 kSayaM kRtvA sa lokAntaM, tatraiva samaye vrajet / labdhasiddhatvaparyAyaH, parameSThI sanAtanaH // 119 // pUrvaprayogato'saGga-bhAvAd bandhavimokSataH / svabhAvapariNAmAcca, siddhasyordhvagatirbhavet // 120 // 138 121 kulAlacakradoleSu-mukhyAnAM hi yathA gatiH / pUrvaprayogataH siddhA, siddhasyordhvagatistathA // 121 // 122 mRllepasaGganirmokSAd, yathA dRSTA'psvalAbunaH / karmasaGgavinirmokSAt, tathA siddhagatiH smRtA // 122 // 123 eraNDaphalabIjAde-rbandhacchedAdyathA gatiH / karmabandhanavicchedAt, siddhasyApi tathekSyate // 123 // 124 yathA'dhastiryagUz2a ca, leSTuvAyvagnivIcayaH / svabhAvataH pravarttante, tathordhvagatirAtmanaH // 124 // 137 120 parva 139 139 139 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTaH 9 191 pRSTha kra. 140 140 129 kra. gAthA 125 na cAdho gauravAbhAvA-nna tiryak prerakaM vinA / na ca dharmAstikAyasyA-bhAvAllokopari vrajet // 125 // 140 526 manojJA surabhistanvI, puNyA paramabhAsurA / prAgbhArA nAma vasudhA, lokamUni vyavasthitA // 126 // 127 nRlokatulyaviSkambhA, sitacchatranibhA zubhA / UrdhvaM tasyAH kSite: siddhAH, lokAnte samavasthitAH // 127 // 128 kAlAvasarasaMsthAnA, yA mUSA gatasikthakA / tatrasthAkAzasaGkAzA-''kArA siddhAvagAhanA // 128 // 142 jJAtAro'khilatattvAnAM, draSTArazcaikahelayA / guNaparyAyayuktAnAM, trailokyodaravartinAm // 129 // 142 130 anantaM kevalajJAnaM, jJAnAvaraNasaGkSayAt / anantaM darzanaM caiva, darzanAvaraNakSayAt // 130 // 143 zuddhasamyaktvacAritre, kSAyike mohanigrahAt / anante sukhavIrye ca, vedyavighnakSayAtkramAt // 131 // AyaSaH kSINabhAvatvAt, siddhAnAmakSayA sthitiH / nAmagotrakSayAdevA-mUrttAnantA'vagAhanA // 132 // 143 yatsaukhyaM cakrizakrAdi-padavIbhogasambhavam / tato'nantaguNaM teSAM, siddhAvaklezamavyayam // 133 // yadArAdhyaM ca yatsAdhyaM, yad dhyeyaM yacca durlabham / cidAnandamayaM tattaiH, samprAptaM paramaM padam // 134 // nAtyantAbhAvarUpA na ca jaDimamayI vyomavad vyApinI no, na vyAvRttiM dadhAnA viSayasukhaghanA neSyate srvvidbhiH| sadrUpAtmaprasAdAd dRgavagamaguNaughena saMsArasArA, niHsImA'tyakSasaukhyodayavasatiraniHpAtinI muktiruktA // 135 // 144 ityuddhRto guNasthAna-ratnarAziH zrutArNavAt / pUrvarSisUktinAvaiva, ratnazekharasUribhiH // 136 // 143 132 133 143 144 135 136 145 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTaH 10 guNasthAnakramArohamUlagAthAnAmakArAdikrameNa sUciH gAthA & - rm - 3 4 ) v xxx 8 ataH paraM pramattAdi- // 26 // ato vakSye samAsena // 47 // athAyogiguNasthAne // 10 // adevAgurvadharmeSu // 6 // anantaM kevalajJAnaM // 130 // anAdikAlasambhUta- // 10 // anAdyavyaktamithyAtvaM // 7 // anibaddhAyuSaH prAntya- // 48 // anivRttiguNasthAnaM // 67 // antye dRSTicatuSkaM ca // 81 // antye hyekataraM vedya- // 117 // apAnadvAramArgeNa // 54 // apUrvAtmaguNAptitvA- // 37 // apUrvAdidvayaikaika- // 42 // apUrvAdyAstrayo'pyUrdhva- // 45 // apRthaktvamavIcAraM // 75 // abhavyAzritamithyAtve // 9 // arthAdarthAntare zabdA- // 63 // aSTau madhyakaSAyAzca // 70 // 18 19 117 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTaH 10 193 pRSTha kra. 28 104 116 gAthA astitvAtsUkSmalobhasya // 38 // astitvAnokaSAyANA- // 28 // asyAntye'GgodayacchedAt // 103 / / AtmaspandAtmikA sUkSmA // 96 / / AtmAnamAtmanA''tmaiva // 110 // AyurbadhnAti no jIvo // 16 // AyuSaH kSINabhAvatvAt / / 132 / / ArtaM raudraM bhavedatra // 25 // AsaMsAraM cAturvAra- // 46 // iti trayAtmakaM dhyAnaM // 65 // ityuddhRto guNasthAna- // 136 // ityekatvamavicAraM // 79 // ityetaddhyAnayogena / / 80 // ityetasmin guNasthAne // 36 // ityevaM gandhavAhAnA- ||58 // utkarSato'STavarSAnaM // 88 // utkRSTA'sya trayastriMza- // 20 // ekasminnudite madhyA- // 11 // ekAdazaM guNasthAnaM // 73 // ekAdazaM zAntamohaM // 5 // ekendriyatvamAtapa- // 69 / / 145 32 34 isa 40 117 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 guNasthAnakramArohamUlagAthAnAmakArAdikrameNa sUciH pRSTha kra. 78 kra. gAthA eraNDaphalabIjAde- // 123 // evaM ca kSINamohAntA // 82 // evamAtmapradezAnAM // 11 // kaSAyANAM caturthAnAM // 27 // kAlAvasarasaMsthAnA // 128 // kumbhavatkumbhakaM yogI // 57 // kulAlacakradoleSu- // 121 // kRpAprazamasaMvega- // 21 // kSayaM kRtvA sa lokAntaM // 119 / / kSAyopazamikI dRSTiH // 22 // gatiH zvAbhrI ca tairazcI // 68 // guNasthAnakamAroha- // 1 // 53 caturthAnAM kaSAyANAM // 32 // caturdazaguNazreNi- // 2 // catuvaMzeSu zeSeSu / / 71 // carAcaramidaM vizvaM / / 84 // cidrUpAtmamayo'yogI // 111 // cedAyuSaH sthitiyUMnA / / 89 // chadmasthasya yathA dhyAnaM // 101 // jAtyantarasamudbhUti- // 14 // 61 jJAtAro'khilatattvAnAM // 129 // 142 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 pRSTha kra. w w CM M 100 7 107 74 137 94 pariziSTaH 10 kra. gAthA 62 taccharIrAzrayAddhyAna- // 109 // tataH sUkSme vapuryoge // 100 // tato'sau sthUlalobhasya / / 72 // 65 tatrAnivRttizabdAntaM // 105 / / 66 tatrApUrvaguNasthAnA- // 39 // tatrASTame guNasthAne / / 51 // tathA dharmadvaye zraddhA // 15 // tathA'gurulaghutvAkhya- // 114 // tasmAdAvazyakaiH kuryAt // 31 // tiryagAyuH kSayaM yAti // 49 // tRtIyaM mizrakaM turyaM // 3 // tyaktvA sthUlaM vapuryogaM // 98 // daNDatvaM ca kapATatvaM // 90 // dazaitAH prakRtI: sAdhuH / / 50 / / deve gurau ca sa ca // 23 // dehabandhanasaGghAtAH // 112 // dehAstitve'pyayogitvaM // 107 / / dravyAd dravyAntaraM yAti // 64 // dvAdazAGgulaparyantaM // 55 // dvitIyAnAM kssaayaannaa-||19|| 82 dharmadhyAnaM bhavatyatra // 35 / / 106 www 9 9 9 9 9 9 9 9 h 3 131 l 128 106 m kh kh kh h w khy Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAnakramArohamUlagAthAnAmakArAdikrameNa sUciH 14 1 120 107 111 140 kra. gAthA 83 na cAdho gauravAbhAvA- // 125 // naSTAzeSapramAdAtmA // 33 // nAtyantAbhAvarUpA na ca / / 135 / / nijazuddhAtmaniSThaM hi // 78 // nijAtmadravyamekaM vA // 76 / / niSprakampaM vidhAyAtha // 52 // 89 nissAryate tato yatnA- // 56 / / 90 nRgatizcAnupUrvI ca // 118 // 91 nRlokatulyaviSkambhA // 127 / / 92 pUrvajJaH zuddhimAn yukto // 40 // pUrvaprayogato'saGga- // 120 // pratyAkhyAnodayAddeza- // 24 // 95 pramAdyAvazyakatyAgA- // 30 // 96 prANAyAmakramaprauDhi- // 59 / / bAdare kAyayoge'smin // 97 / / 98 bhAvo'tra kSAyikaH zuddhaH // 83 / / 99 bhUtvA'tha kSINamohAtmA // 74 / / 100 madyamohAdyathA jIvo // 8 // 101 manojJA surabhistanvI // 126 / / 102 mizrakarmodayAjjIve // 13 / / 103 mizraudArikayogI ca // 93 / / 4 74 129 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTaH 10 197 pRSTha kra. 139 0 143 139 77 144 116 kra. gAthA 104 mRllepasaGganirmokSAd // 122 / / 105 yaH SaNmAsAdhikAyuSko // 94|| 106 yatsaukhyaM cakrizakrAdi- // 133 / / 107 yathA'dhastiryagUrdhvaM ca // 124 / / 108 yathokteSu ca tattveSu // 18 // 109 yadArAdhyaM ca yatsAdhyaM // 134 / / 110 yadyapi pratipAtyeta- // 66 // 111 yadvyaJjanArthayogeSu // 77 // 112 yAvatpramAdasaMyukta // 29 // 113 vapuSo'trAtisUkSmatvA- // 108 / / 114 varNAH paJca rasAH paJca // 113 / / 115 vikalpavAgurAjAlA- // 53 // 116 vizeSAttIrthakRtkarma // 85 // 117 vihAyogatiyugmaM ca // 115 / / 118 vRttamohodayaM prApyo- // 44 // 119 vedyate tIrthakRtkarma // 87 // 120 vedyamekataraM ceti // 116 / / 121 zAntadRgvRttamohatvA- // 43 / / 122 zuddhasamyaktvacAritre // 131 // 123 zailezIkaraNArambhI // 102 / / 124 zrutacintA vitarkaH syAt / / 61 / / WW 0 . 107 124 137 126 137 143 133 114 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 guNasthAnakramArohamUlagAthAnAmakArAdikrameNa sUciH pRSTha kra. kra. gAthA 125 zreNyArUDhaH kRte kAle // 41 // 126 sa sarvAtizayairyuktaH // 86 / / 127 sa sUkSmakAyayoge'tha // 19 // 128 saptakottaramohasya // 34 // 129 saptamaM tvapramattaM cA- // 4 // 130 samayAdAvalISaTkaM // 12 // 131 samucchinnA kriyA yatra // 106 / / 132 samuddhAtAnnivRtto'sau // 95 / / 133 samuddhAtasya tasyAdye // 92 / / 134 samyagmithyAtvayormadhye // 17|| 135 savitarka savicAraM // 60 // 136 svazuddhAtmAnubhUtAtma- // 62 / / 134 131 129 76 114 115 sarvatra nindAsantyAgo, varNavAdastu sAdhuSu / ApadyadainyamatyantaM, tadvat sampadi namratA // udyamaM sAhasaM dhairya, balaM buddhiH parAkramaH / SaDete yasya vidyante, tasya devo'pi zaGkate // ArogyamAnRNyamavipravAsaH, sapratyayA vRttirabhItivAsaH / sadbhirmanuSyaiH saha samprayogaH, SaD jIvalokasya sukhAni rAjan // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ & r pRSTha kra. 79 3 rm - I 66 105 6 pariziSTaH 11 guNasthAnakramArohavRttigatazAstrapAThasUciH zAstrapAThaH granthanAma aMtimakoDAkoDIe0 vizeSAvazyakabhASyam 1194-1196, 1203 aMtomuhuttamittaMpi0 navatattvaprakaraNam 53 akayatipuMjo Usara0 samyaktvasvarUpakulakam 17, samyaktvastavaH 17 akkhANa rasaNI kammANa ratnasaJcayaH 320 aNadaMsanapuMsitthI0 pravacanasAroddhAraH 700, saGgrahazatakam 54, zataka(paJcama) karmagranthaH 98, padArthasthApanAsaGgraha: 56, vicArasAra: 363 aNamicchamIsasammaM0 pravacanasAroddhAraH 694, vicArasAraH 365, padArthasthApanAsaGgraha: 57 anavicchittyA''mnAya:0 yogazAstrAntarazlokaH 896 appuvvakayatipuMjo0 samyaktvasvarUpakulakam 16 abhyAsena jitAhAro0 arihaMtasiddhapavayaNa pravacanasAroddhAra: 310-312, vicArasAra: 51-53, ratnasaJcayaH 371-373 azubhA vA zubhA vA'pi0 AuTTithUlahiMsAi0 gAthAsahasrI 405 AjJApAyavipAkAnAM0 yogazAstrAntarazlokaH 875 AjJApAyavipAkAnAM0 yogazAstrAntarazlokAH 875-879 AbhiggahiamaNAbhiggahiyaM0 / navapadaprakaraNam 4 AyA sAmAie0 AhArAsaNaniddAjayaM ca0 vairAgyarasAyanam 64 119 106 125 109 84 14 80 8 6 98 108 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 guNasthAnakramArohavRttigatazAstrapAThasUciH kra. 18 zAstrapAThaH IsIpabbhArAe uvariM khalu0 85 granthanAma pRSTha kra. vicArasAra: 851, gAthAsahasrI 417, tIrthodgAliprakIrNakam 1235 gAthAsahasrI 407 yogabinduH 411 110 SaDazItibhASyam 3 73 pravacanasAroddhAra: 769 104 114 yogazAstram 902 120 prazamaratiprakaraNam 275-276 130 vizeSAvazyakabhASyam 1208-1210 * * * * * * * * 81 109 ukkoseNaM tu saDDho u0 utsAhAnnizcayAddhairyAt uvasamaaddhAiThio0 uvasamaseNicaukkaM0 OMkArAbhyasanaM vicitrakaraNaiH0 ekatriyogabhAjAmA audArikaprayoktA0 khiisAbhAviagamaNaM0 gaGgAtIre himagirizilA0 gambhIrastambhamUrtirvyapagata0 caMdAiccagahANaM pahA0 cauro jammappabhii0 cidA'vadAtairbhavadAgamAnAM0 cetasi zrayati kumbhakacakra0 cetovRttinirodhena0 chammAsAU sese0 chAvaliyaM sAsAyaNa0 chevaTeNa u gammai0 jai jiNamayaM pavajjaha0 jaha guDadahINi mahiyANi0 29 124 viMzatirvizikAH 339 darzanazuddhiprakaraNam 7 30 31 126 92 112 34 130 8 3 101 gAthAsahasrI 133 pravacanasAroddhAraH 1308 bRhatsaGgrahaNI 162 puSpamAlA 228 SaDazItibhASyam 4, zatakaprakaraNabhASyam 85 37 91 2 / 39 66 40 jaha matthayasUIe. jaha vA tiNNi maNUsA0 jIvAipayatthesuM0 vizeSAvazyakabhASyam 1211-1214 80 SaDazItibhASyam 1-2, 68 zatakaprakaraNabhASyam 82-83 104 gAthAsahastrI 404 84 jIvo hu egajammaMmi0 jo avirao'vi saMghe0 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTaH 11 201 kra. granthanAma AvazyakaniyuktiH 183 pRSTha kra. 127 95 142 45 46 87 zAstrapAThaH taM ca kahaM veijjai ?0 taM namata gRhItAkhila0 tinneva dhaNusayAiM0 daMsaNavayasAmAia0 daNDaM prathame samaye0 dasavihe micchatte pannatte0 dAhovasama taNhAi0 dugdhAmbuvatsammilitau0 devapUjA gurUpAstiH0 48 gAthAsahasrI 418 pravacanasAroddhAra: 980 prazamaratiprakaraNam 273-274 sthAnAGgasUtram 10/734 saMbodhasattari 114-116 62 98 112 86 upadezasAra: 23, upadezataraGgiNI 98 gAthAsahasrI 406 122 ox dhammajuggaguNAiNNo0 dhyAnAt samarasIbhAvas nAsAkandaM nADIvRndaM0 nAsAntanabhaso0 nAsAvaMzAgrabhAgasthita pANivahamusAvAe0 . 87 dhyAnadaNDakastutiH sambodhaprakaraNam 529, hitopadezamAlA 412, darzanazuddhiprakaraNam 63, zrAvakavratabhaGgaprakaraNam 31, zrAvakavratakulakam 3 82 3www 0 or m pArNIbhAgena sampIDya0 pAvaMti khaveUNaM0 pUrvaM karotyanantAnu0 pracalati yadi kSoNIcakra0 majjaM visaya kasAyA0 puSpamAlA 92, 96-98 prazamaratiprakaraNam 259-261 113 88 ratnasaJcayaH 325, saMbodhasattari 73, ArAhaNApaDAgA 688 64 micchattamabhavvANaM0 65 micchAikhae khaio0 samyaktvasvarUpakulakam 18 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 guNasthAnakramArohavRttigatazAstrapAThasUciH 4 . granthanAma pRSTha kra. 70 76 95 108 93 108 77 102 zAstrapAThaH mithyAtvenAlIDhacittA nitAntaM0 yogazAstrAntarazloka: 98 mIse khINe sajoge0 maitrIpramodakAruNya0 yogazAstram 443 maitryAdizcaturbhedaM yadvA0 yathA yathA na rocante0 yasmin yasminnAsane0 yoginaH samatAmetAM0 yoni vAmapadA'pareNa0 rucirjinoktatattveSu0 yogazAstram 17 ruddha prANapracAre vapuSi0 lavasattahattarIe vakraghrANaprANamAkRSya0 vajrAsanasthiravapuH0 vane padmAsanAsInaM0 yogazAstram 315, 316 veyaNa kasAyamaraNe0 saMsAravyavahArato'ratamati0 AdIzvaramanorathamayastotram 5 saGkocyApAnarandhra0 dhyAnadaNDakastutiH sattalavA jai AuM0 samyagnaisargikI vA0 sarve bhAvAH sarvajIvaiH savvajiaTThANa micche0 SaDazIti(caturtha)karmagranthaH 45 sahajAtA guNA dravye0 suakevali AhAraga0 syAjjaGghayoradhobhAge0 yogazAstram 451 syAtpiNDasthaM dhyAna0, svAmin ! raivatAdrisundaradarI0 111 112 92 128 92 110 101 or 0 0/ww or or 115 88 103 108 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTaH 12 guNasthAnakramArohavRttigatazAstrapAThAnAM granthanAmnAM sUciH granthanAma AdIzvaramanorathamayastotram ArAhaNApaDAgA AvazyakaniyuktiH upadezataraGgiNI upadezasAraH gAthAsahasrI 84, 84, 85, 85, 130, 141, 142 tIrthodgAliprakIrNakam 141 darzanazuddhiprakaraNam 87, 126 dhyAnadaNDakastutiH 109, 110 navatattvaprakaraNam 73 navapadaprakaraNam padArthasthApanAsaGgrahaH 105, 119 puSpamAlA 82, 91 pravacanasAroddhAraH 86, 87, 104, 105, 119, 125 prazamaratiprakaraNam 65, 129, 130 bRhatsaGgrahaNI 101 yogabinduH 110 yogazAstram 77, 92, 97, 108, 120 yogazAstrAntarazlokAH 70, 89, 97, 121 68 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 kra. guNasthAnakramArohavRttigatazAstrapAThAnAM granthanAmnAM sUciH granthanAma pRSTha kra. ratnasaJcayaH 66, 88, 125 viMzatirvizikAH 124 vicArasAraH 105, 119, 125, 141 vizeSAvazyakabhASyam 79, 80, 81 vairAgyarasAyanam zataka(paJcama)karmagranthaH zatakaprakaraNabhASyam zrAvakavratakulakam 30 68, 73, ___m zrAvakavratabhaGgaprakaraNam SaDazIti(caturtha)karmagranthaH SaDazItibhASyam 31 saMbodhasattari saGgrahazatakam sambodhaprakaraNam samyaktvastavaH 35 samyaktvasvarUpakulakam sthAnAGgasUtram 37 hitopadezamAlA m m 72, 82, 83 36 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 18 or am so s 140 139 74 pariziSTaH 13 guNasthAnakramArohavRttigatadRSTAntasUciH dRSTAntaH gAthA kra. alAbudRSTAntaH 122 aviratasamyagdRSTidRSTAntaH ilikAdRSTAntaH iSudRSTAntaH USarabhUmidRSTAntaH eraNDaphalabIjadRSTAntaH kulAlacakradRSTAntaH guDadadhidRSTAntaH jaradvastradRSTAntaH davadagdhavRkSadRSTAntaH dolAdRSTAntaH dravyatIrthadRSTAntaH pathikatrayadRSTAntaH pipIlikAdRSTAntaH miSTAnnAbhilASidRSTAntaH yantragophaNamuktagolakAdidRSTAntaH 121 leSTuvAyvagnivIcidRSTAntaH 124 vaDavAkharadRSTAntaH hastasthAmalakadRSTAntaH W 0 o 0 - o va or a aa aa ar a a a 0 0 0 0 0 oc 124 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kra. pRSTha kra. &i o r m 0 pariziSTaH 14 guNasthAnakramArohavRttigatavizeSanAmasUciH vizeSanAma gAthA kra. carpaTiH jinabhadragaNikSamAzramaNAH bhartRhariH mantrI vastupAlaH ratnazekharasUrayaH vajrasenasUrayaH vAcakamukhyAH (zrIumAsvAtivAcakAH) sUraprabhAcAryAH hemacandrasUrayaH hematilakasUrayaH 145 , 65, 129 mUrkhasya paJca cihnAni, garvI durvacanI tathA / haThI cApriyavAdI ca, paroktaM naiva manyate // svazarIre'pi na rajyati, zatrAvapi na pradoSamupayAti / rogajarAmaraNabhayairavyathito yaH sa nityasukhI // arhannatirguruprIti-viratinijayoSiti / dharmazrutirguNAsaktiH, sadyo yacchati nirvRtim // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukRtanI kamANI karanAra A pustakanA prakAzanano saMpUrNa lAbha parama pUjya sAdhvIjIzrI svayaMprabhAzrIjI mahArAjanI preraNAthI brahmakSatrIya sosAyaTI, zAMtivana, amadAvAdanA sAdhvIjInA upAzrayanA ArAdhaka baheno taraphathI jJAnanidhimAMthI levAyela che. bhUri bhUci anumodanA MULTY GRAPHICS (022) 23873222423884222