________________
લઘુવૃત્તિ-પ્રથમ અધ્યાય-તૃતીય પાદ
તત્ + fસ = સ: + Us ઢાશથી તેમ: = સ + US હારથી રામ = સૈષ
હારથી રામ -તે આ દશરથનો પુત્ર રામ. તત્ + સિ = સઃ + Us રાજ્ઞા યુધિષ્ટિરઃ = સ + Us રાજ્ઞા યુધિષ્ઠિ: = વૈષ
રાના યુધિષ્ઠિર:–તે આ રાજા યુધિષ્ઠિર
આ બંને પ્રયોગોમાં પ્રથમાના એકવચનને લેપ કરવામાં ન આવે અર્થાત તેને બોલવાનો આગ્રહ રાખવામાં આવે તો લgs હાશ૦ તથા સ gs રાગ આમ ઉચ્ચારણ થશે અને એવું ઉચ્ચારણ કરતાં પાદમાં નવા અક્ષર થવાને લીધે છંદને ભંગ થશે તેથી પાદને સરખું રાખવા માટે પ્રથમા એકવચનનું ઉચ્ચારણ કરવું જરૂરી નથી, તેથી અહીં પાદની સરખાઈ માટે પ્રથમા એકવચન હોવા છતાં નહીં બલવું,
a gષ મતે રાના–આ પાદમાં પ્રથમ એકવચનને બોલવાની જરૂર છે. જે અહીં પણ આગલા ઉદાહરણની પેઠે પ્રથમ એકવચનને નહીં બોલવાનો આગ્રહ રાખવામાં આવે તો હૈષ મરતો ૨ાગા' એમ ઊલટો છંદનો ભંગ થશે અર્થાત પાદમાં આઠ અક્ષરો હોવા જોઈએ એને બદલે અહીં સાત અક્ષર થઈ જશે. તેથી આ પ્રયોગમાં પાદની સરખાઈ માટે પ્રથમા એકવચનને બેસવું જ જોઈએ. લારૂ જપ
કતરી ચડના–બૂમાસે ફારૂાજદ્દા પુત શબ્દ અને તત્ શબ્દને લાગેલે પ્રથમ એકવચનને સુ (હિ). પ્રત્યય, તેના પછી તરત જ કોઈ પણ વ્યંજન આવેલે હેય તે બેલાતો નથી.
જે પતર્ તથા તત્ શબ્દને કઇ પ્રત્યય લાગેલ હોય તેને અહી લેવાને નથી તથા જે ઇતત્ તથા તત્ શબ્દ વૈજ્ઞ સમાસમાં આવેલ હોય તેને પણ અહીં લેવાને નથી.
gષ + સિ + ચાતિ = Us યાતિ એ જાય છે.
સ + fસ + રાતિ = સ ત તે લે છે – ગ્રહણ કરે છે. બરા-gઘ + સિ + ત = પુષઃ કૃતી – એ વિદ્વાન
સ% + fe + વાત = સો યાતિ–તે જાય છે.
આ બંને પ્રયોગોમાં તત્ તથા તઢ શબ્દને મ પ્રત્યય લાગેલો છે. તેથી એ બંને પ્રયોગમાં ઉપ પ્રત્યય બોલાય છે,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
