________________
૪૯૨
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
दिवौकस्ટ્રિવિ ચૌ: વા મોર TEાં તેવિવ+મોવાસ:=ઢવૌવાસ: જેમનું ઘર વર્ગમાં કે આકાશરૂપ છે–દેવો. – આ શબ્દમાં પૂર્વપદના હિન્દુ શબ્દનો કિવ થયે છે–વિવ+મોજ+=વિૌવાનું અશ્વથમકવ રૂવ તિષતિ= +સ્થ:=ાકay–ઘોડાની જેમ સ્થિર ઊભો રહેનારે – પીંપળો – બોધિવૃક્ષ.
कपिरिव तिष्ठति, कपयोऽस्मिन् तिष्ठन्ति वा कपि+स्था कपित्थः 2 3 ઉપર ફળ, વાંદરાની પેઠે લટકી રહે અથવા જે ઝાડ ઉપર વાંદરા રહે તે કાઠીનું ફળ કે ડું અથવા કઠીનું ઝાડ.
दधित्थ- સ્વ-સમુદ્ર-તિકૃતિ કૃતિ-ધિ+:=ધિO:-સમુદ્રમાં રહેનાર
નિ તિgત પ+સ્થ:-વિથ –દહિં માં રહેનાર – સ્વાદ કે કઈ જતુ.
ફિલ્થમાં તિતિ તિ=સહી+સ્થ:=ાસ્થિ–પૃથ્વીમાં રહેનાર.
આ અશ્વથ વગેરે ચારે પ્રયોગોમાં થ ન થયો છે. મુસ– મુદુ: સ્વને તિ, મુકુંદુ રાતિ =મુદુ:+વન+=મુસ–વારંવાર અવાજ લે-કરે–તે અથવા વારંવાર લસતું – નાચતું દેખાય તે મુમ– મુસળ–સાબેલું. – પહેલી વ્યુત્પત્તિમાં મુહુઃ ને ! થયો છે અને વન નો સ થયા છે. અને ત્યાં ધાતુને તથા છત ધાતુને ન ૪ થયો છે.
બીજા વિકપમાં–મુદુ:+રસ–મુર:–વારંવાર વસે – ઊંચું– નીચું થાય તે – મુસળ-સાંબેલું. – અહીં મુદુ ને મુ થયા છે અને સ્ત્રનો -કત્ર થયો છે.
આચાર્યશ્રીએ “મુર વઘણને ધાતુને મઢ પ્રત્યય લગાડીને મુ+મ= મુસદ શબ્દને સાધેલ છે.
(ઉણાદિ ૪૬૮) ટૂ- ઝવ ળ ચહ્ય =ઝર્વ+=૩ન્દ્રવ :- જેના બને કાન ઊંચા છે તે ઉલૂક – ઘુવડ. – અહીં કર્થ ને ૩ર થયેલ છે અને વર્ષ નો ક થયો છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
