________________
૭૫૨
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
મ-ગ્રા+તા= માસ્તા મારતા-તે બે હતા, ના સ્પ તે વન-તેઓ ગયા નહીં. આ પ્રયોગમાં માંગુ છે, તેથી આ નિયમ. ન લાગે એટલે ને જે ન થયો પણ મન-ચન્ રૂપ થયું.
1 ૪ | ૪ | ૩૦ ||
દરેક તાણ |૪ રૂ? / અઘતની, ક્રિયાતિપત્તિ અને હ્યસ્તનીના પ્રત્યય લાગ્યા હોય ત્યારે કઈ પણ સ્વરાદિ ધાતુના આદિ સ્વરની વૃદ્ધિ થઈ જાય છે, જે માને ચોગ ન હોય તો.
અઘતની–મ++++7- =માટીટૂ-તે ગયો. ક્રિયાતિપત્તિ–++ =ોષિ+થ7=ષિષ્યત-તે ઈચછત. હ્યસ્તની-૩++7=ૌરક્ષતુ તેણે છેડયું.
માં સઃ મટીત-તે ન ગ–અહીં માનો યોગ હોવાથી આ નિયમ ન લાગ્યો એટલે મrટીટૂ રૂપ ન થાય.
૫ ૪૪ ૩૧ | સૂત–સાહિ-રાતઃ સત્ર-૩ ફુર | ૪. ૪. રૂર
ધાતુને લાગેલા રાત એવા તે કારાદિ અને તે કારાદિ પ્રત્યેની આદિમાં ––ઉમેરાય છે પણ ત્ર પ્રત્યયની આદિમાં તથા ૩જાના પ્રકરણમાં જે સકાર આદિવાળા તથા તકાર આદિવાળા પ્રત્યયો બતાવેલા છે તેમની આદિમાં આ ટુ ઉમેરાતો નથી.
સ કારાદિ સૂક્ષ્યતિ–ટૂ ણ્યતિ-સ્ત્રો+zષ્યતિ=લૂ+ષ્યતિ–વિષ્યતિ તે કાપશે. ત કારાદિ સૂ+તા-સૂતા-રોતા–રવતા=વતી-તે કાપશે અથવા કાપનારો.
સકારાદિ નથી-મૂક્યાત-મૂયાતુ-તે થાઓ –અહીં તારાઢિ કે તવરાદ્રિ પ્રત્યય નથી.
અશિત નથી-મરસે-તું બેઠો છે-એ રૂપમાં તે રાતુ પ્રત્યય છે.
ત્ર પ્રત્યય–ફાસુન્ન-ફાસ્ત્રમ્-શસ્ત્ર-(પારા૮૮) હથિયાર–અહીં ત્ર પ્રત્યય છે પણ તે વજેલો છે.
ઉણાદિ– પ્રત્યય—વસ–વસ્તા-વત્સ–ઉણદિ સૂત્ર ૫૬૪. અહીં જ પ્રત્યય ઉણદિને છે, તે વજે લે છે તેથી આ નિયમ ન લાગે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
