________________
૫૯૮
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન આઠમા ગણને વિકરણ ૩
-તના ને રૂ૪. ૮રૂ I ધાતુ અને તેનારિ-તન્ વગેરે આઠમા ગણના નવ અંકે ધાતુઓને કર્તરિપ્રયાગમાં સિત પ્રત્યય લાગતાં પહેલાં રાજૂને બદલે ૩ પ્રત્યય લાગે છે.
કૃ+તિ=+=+=+રોતિ કરે છે. ( ધાતુને પહેલા ગણમાં પણ ગણાવે છે તેથી ને આ (ફાલૂ) લાગતાં વરત પ્રયોગ પણ થાય.)
ત+તિ= =+=તનોતિ–તાણે છે, ખેંચે છે, વિસ્તાર છે.
તન વગેરે નવ ધાતુઓ આ પ્રમાણે છે – ૧ તન વિતા-તાણવું–વિસ્તાર ૬ તૃ મને–ખાવું
કરે ૨ પબૂ રા–દેવું ૩ ક્ષ હિંસાવા-હણવું –હિંસા
આ સાત ધાતુઓ ઉભય પદી છે. કરવી
નીચેના બે ધાતુ આત્મપદી છે ४ क्षिण
૮ વન ચાવ–યાચના કરવી ૫ – તૌ-ગતિ કરવી–ચાલવું
૯ મન વધને–જાવું ગમન કરવું
| ૩ ૪ ૫ ૮ ૩ ગઃ શ્રાદ્ધ બિયાSSને તથા ૩ / ૪ ૮૪
છઠ્ઠા ગણના ગુન્ ધાતુને કર્તા ચિત્તશુદ્ધિની પ્રવૃત્તિ વિશે શ્રદ્ધાવાળો હોય ત્યારે સુર ધાતુને ક્ત રિપ્રયાગમાં પહેલાં જણાવ્યા પ્રમાણે નિજ (જૂઓ, ૩૪૬ ૬) પ્રત્યય લાગે એટલે અદ્યતની વિભક્તિમાં અમને પદને ત લાગે ત્યારે ગિન્ન થાય અને તેને લોપ થાય તથા ફિલૂ પ્રત્યય લાગે ત્યારે ૩ પ્રત્યય (જુએ, ૩૪૭૦) લાગે અને આ ધાતુ પરસ્મ પદી છે તો પણ તેને આત્મપદના પ્રત્યય લાગે.
ત્રિ-યુનત=મj+f+7=૩મન્નેિ મારાં ઘ -ધાર્મિક માણસે માળા સજી–બનાવી.
વચ-સુજ્ઞ++તૈ=રૂથને મારાં ઘાર્ષિ:-ધાર્મિક માણસ માળા બનાવે
આત્મને પદ-ચંન્ન+સ્યતે–સંસ્થતે લક્ષ્યને મારાં ધામ:-ધાર્મિક માણસ માળા બનાવશે.
આ સૂત્ર ગિન્નું, કંચનું તથા મારાનું વિધાન કરે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
