________________
૩૩૪
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન છે તે શબ્દોને સ્ત્રીલિંગમાં વાપરતાં તેમના અંત ભાગની સ્ત્રીલિંગસૂચક () બેલાય છે તે પછી મત છે ૨૪૧૮ છે. સૂત્રથી આ પ્રત્યય લાગે છે
અ srષ+=ારીષરધw+=ારીજા સ્થા–સ્ત્રીનું નામ છે. ફ-
વાબ=નારાવિજ્યમા ક્યારાવાafag==ાષિષ્ટી-વસિષ્ઠ ઋષિની સ્ત્રી–અહી આ અર્થવાળો પ્રત્યે આવેલ છે. આદિત્ર=માહૂિછત્રી–અહિ છત્રામાં થયેલી સ્ત્રી–અહીં વૃદ્ધ અર્થવાળો પ્રત્યય નથી. માર્તમાનમર્તમાની–આર્તભાગની સ્ત્રી–અહીં અન્ન પ્રત્યય છે. રાક્ષ+=ાક્ષી-દાક્ષી સ્ત્રી–આ બહુસ્વરવાળો શબ્દ નથી.
પાવ+==ૌપળવી–ઉપગુના પુત્રની સ્ત્રી–આ શબ્દ ઉપાજ્યમાં ગુરુ અક્ષરવાળા નથી.
દ્વાર-વારિ+=ઊંૌવા-દાર નામના માણસની છોકરી. કૌોન+=ૌોચ્ચા–ઉલેમનની છોકરી. આ બન્ને પ્રગોમાં આ નિયમવડે જ ણ પ્રત્યય લાગેલ છે.
છેલ્લાં બે ઉદાહરણમાં મૂળ શબ્દ દ્વાર બહુવરવાળો નથી અને શૌટુમિ શબ્દ ઊપાંત્યમાં ગુરુ અક્ષરવાળે નથી પણ સૂત્રકારે એમ કહે છે કે અજુ અને ન્ પ્રત્યય લાગ્યા પછી જે શબ્દો બહુસ્વરવાળા થયેલા હોય અને ઉપાંત્યમાં ગુરુ અક્ષરવાળા થયેલા હોય એવા શબ્દો પણ અહીં લેવાના છે તેથી આ બંને પ્રયોગોના મૂળ શબે કદ્ અને ૬ પ્રત્યય લાગ્યા પછી બહુસ્વરવાળા થયેલા છે અને ઉપાંત્યમાં ગુરુ અક્ષરવાળા થયેલા છે તેથી આ બન્ને પ્રયોગોમાં આ નિયમથી જ પ્રત્યય લાગેલ છે.
_| ૨૪ ૭૮ કુછયાયામ ૨. ૪. ૭૧ " આર્ષ અર્થ સિવાયના વૃદ્ધ અર્થમાં વિધાન કરેલા બળ અને પુત્ર પ્રત્યય લાગેલ હોય એવા શબ્દોને નારી જાતિમાં વાપરતાં તેમના અંત ભાગને ઇચ બોલાય છે જે એ મૂળ શબ્દો કુળવાચક હોય તે.
મજૂ-જુનવદ+arળ-વૌfજા+-વાવ+જા=વિચા-પુણિકની સંતાનપુણિક શબ્દ કુળવાચી નામ છે.
–ગુપ્ત+=-પિત+=શૌચન્મ=ા ગુપ્તની સંતાન-ગુપ્ત શબ્દ કુળસૂચક છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
