________________
લઘુવૃત્તિ-તૃતીય અધ્યાય-પ્રથમ પાદ ૩૯ વાં નવામિનૈ || ૨ ૨૦૧ ..
ન્ત નામ એટલે કે પ્રત્યયવાળું નામ, બીજા એના જેવા જ સત્ત નામ સાથે પરસ્પર અર્થની સંગતતા હોય તો તથા સમાસ પામનાર નામે સરખી વિભક્તિવાળાં હોય તો સમાસ પામે અને આ સમાસ તપુરુષ કર્મધારય કહેવાય. આ અંગે ખાસ શરત એ છે કે,
સમાસ પામનાશે બને નામે અક્ષરની અપેક્ષાએ તદ્દન સરખાં જ હોવાં જોઈએ પણ એ નામે વચ્ચે માત્ર “નિષેધ” અર્થનો સૂચક નગૂ લાગવાને લીધે જે ભેદ પડે તે જ ભેદ હોવો જોઈએ તથા નગ્ની જેવા અર્થવાળા બીજા શબ્દો લાગવાને લીધે જે ભેદ પડે તે જ ભેદ હો જોઈએ-તેટલી જ જુદાઈ હોવી જોઈએ–બીજી કશી જુદાઈ હોવી ન જોઈએ.
કૃતિ કૃતં =તાકૃતમુ–કરેલું અને નહીં કરેલું. પોતેં અવરીતે પકવીતાવરીત-પીધેલું અને નહીં પીધેલું.
આ બીજા પ્રવરીત ઉદાહરણમાં નની સમાન અર્થવાળો બવ શબ્દ વપરાયેલ છે અને સમાસ પામેલ બે નામોમાં એ ભેદ સિવાય બીજો કોઈ ભેદ નથી, વર્તમ અવર્તયં -કર્તવ્ય અને અકર્તવ્ય–અહીં તબ્ધ પ્રત્યયવાળું નામ
છે, પ્રત્યયવાળું નામ નથી.
નં ૪ મહિતિં –કર્યું અને નહીં કર્યું–અહીં ન ઉપરાંત જુદા જુદા શબ્દોને લીધે નામમાં ભેદ છે. કૃત અને અર્વાદિત એ બન્ને શબ્દો જુદા જુદા છે.
છે ૩ ૧ ૧૦૫ છે समाम्नात
૩ીરિત–પ્રેરણ કરેલ સંભવિત–સંભાવના કરેલ
૩દ્રિત-ઉદય પામેલ ઉગેલ વધારિત–અવધારણ કરેલ
દષ્ટ-દીઠું –જોયેલ મસ્જિત-ક૯૫ના-કરેલ
વિશ્રત–વિશેષ સાંભળેલ–પ્રસિદ્ધ નિરાકૃત-દૂર કરેલ–નિરાકરણ કરેલ વિહિત કરેલ ઉપકૃત-ઉપકાર કરેલ
નિરપિત–નિરૂપણ કરેલ માત-દૂર કરેલ-હઠાવેલ
માસીન–બેઠેલ ટિત-કળવામાં આવેલ
કથિત-સ્થિત, પ્રતિજ્ઞા કરેલ દ્વાત-ઉદાહરણ કરેલ
પ્રવે--બંધાયેલ આ સિવાય બીજા પણ અનેક શબ્દોને d આદિમાં સમજવાના છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
