________________
૨૨૬]
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન આચારશાસ્ત્ર ભણું તો ગયો પણ તે ભણતરને લીધે આચરણની અપેક્ષાએ કશું ફળ મેળવ્યું નથી અર્થાત્ ભણી પિોપટપંડિત તો જરૂર થયો પણ કોઈ સિદ્ધિ ન થઈ, તેથી માસ શબ્દને ત્રીજી વિભકિત ન થઈ. ૨ ૨ ૪૩
હેતુ જળમૂતરુંને ! ૨ ૨ ૪૪ . હેતુસૂચક ગૌણ નામ, કસૂચક ગૌણું નામ, કરણ સૂચક ગૌણ નામ અને કોઈ પણ પ્રકારની વિશેષતાના નિશાનનું સૂચક ગૌણ નામ-આ બધાં નામને ત્રીજી વિભક્તિ લાગે છે.
દેતું એટલે ક્રિયા નહીં કરનાર પણ ક્રિયામાં માત્ર નિમિત્ત હતુ-ધન રમૂ-ધન વડે કુળ છે. કર્તા–વા કૃત-ચૈત્રે કર્યું
કરણ એટલે ક્રિયા કરનાર. કરણ–રાત્રેણ હુનતિ–દાતરડા વડે લણે છે. ઇથંભૂતલક્ષણ-પ વન્ મvસહુના છાત્રમ્ રૂદ્રાક્ષીઃ –? શું વિદ્યાર્થીને કમંડલુ-કમંડળ–સાથે તેં જે ? –અહીં કમંડલુ' શબ્દ વિદ્યાથીના નિશાનની ખાસ વિશેષતા સૂચવે છે. ૫ ૨ ૨ ૪૪
સાથે ૨ | ૨ | ૪૬ . સદ-ક્રિયા વગેરે દ્વારા સમાનતા હોવી અથવા માત્ર હયાતી હોવી –આ બે અર્થમાંથી કોઈ પણ અર્થ જણાતો હોય તો સહ તથા સના અર્થસૂચક સાથેના ગૌણ નામને ત્રીજી વિભકિત લાગે છે.
ક્રિયાની સમાનતા– પુત્રેન માતઃ-તે પુત્ર સાથે આવ્યો એટલે આવનાર તે આવ્યો. અને પુત્ર પણ આવ્યો.
ગુણની સમાનતા– સદ શૂટઃ તા-પુત્રની સાથે જાડો આવ્યો એટલે આવનાર જાડે છે અને તેની સાથેનો પુત્ર પણ જાડે છે.
દ્રવ્યની સમાનતા– કુળ સદ નોમન માતા-પુત્રની સાથે ગાયરૂપ દ્રવ્ય-પદાર્થ–વાળો આવ્યો એટલે આવનાર ગાયવાળો છે અને તેની સાથેના પુત્ર પણુ ગાયવાળો છે.
જનિની સમાનતા– પુત્રા સદ ત્રાહ્મળ: ગાતા-પુત્રની સાથે બ્રાહ્મણ આવ્યો એટલે આવનાર
બ્રાહ્મણ છે અને તેની સાથેનો પુત્ર પણ બ્રાહ્મણ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
