________________
૨૯૨
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
ધાતુને તથા આજના એટલે જેને શનિ પ્રત્યય લાગેલ છે એવા ધાતુરૂપના ન ને જ થાય છે.
ધાતુ પાઠમાં જે ધાતુઓને આદિમાં જ વાળા બતાવેલા છે તે ધાતુઓને અહીં ના સમજવાના છે અને અહીં સૂત્રમાં જણાવેલ જ શબદ વડે તે ધાતુઓને જ લેવાના છે.
શ-- જમ્ ધાતુ–+નમતિ=ગ્રામસિ-તે નમસ્કાર કરે છે. Tો , પરિ+નાચ=રાજ-પરણનારે મન્ત+ન્નતિ=સન્નતિ અંદર લઈ જાય છે.
પહેલા ગ્રામ પ્રયાગમાં જમ્ ધાતુ છે અને પછીનાં બે ઉદાહરણમાં ની ધાતુ છે.
ટ્રિ-કનિતા =પ્રતિ–તેઓ બે મોકલે છે. મીના-ત્ર+મીનીતઃ =ઝમીનીત –તેઓ બે હિંસા કરે છે.
માનિ–+નિ=પ્રાનિ–હું પ્રયાણ કર્યું. #ચ =હુર્તા –ખરાબ નીતિ અથવા એકાંત આગ્રહ-દુરાગ્રહ. આ પ્રયાગમાં ટુરુ ઉપસર્ગ છે તેથી જ નો જ ન થાય. ૫ ૨ ૩ ૭૭ |
નવાર રાક || ૨ ૨ ૭૮ છે. દુર સિવાયના ઉપસર્ગોમાં રહેલા અને અત્તર શદમાં રહેલા ૬, ૬ અને 5 વર્ણ પછી આવેલા શકારાંત ના ધાતુના જ ન જ થાય છે.
પ્ર+રતિ=ળરતિ–વધારે નાશ થાય છે.
અત્ત+નરચતિ=સત્તરતિ–વચ્ચે નાશ થાય છે. નક્ઝતિ વિશેષ નાશ પામશે.-અહીં નર ધાતુ તો છે પણ છેડે મૂર્ધન્ય ૫ વાળે છે અર્થાત જાકારાંત નથી. ૧ ૨ ૩ ૭૮ છે નેમા-વા-પત-નવ-વી-રાજૂ-
વિચારવારિ-ટ્રાતિ-જ્ઞાતિ-સ્થતિ-હતિ | ૨૫ રૂ. ૭૨ |
દુરુ સિવાયના ઉપસર્ગમાં રહેલા અને સત્તનું શબ્દમાં રહેલા, ૬, ૪ અને 7 વર્ણ પછી આવેલા નિ ઉપસર્ગના થાય છે. જે તે કિ પછી મા, , પત, ૬, ૧૬, ૬વ, વત્, રાખ, જ, ચા, પા, દ્રા, વ્યા, સા(ચ), અને હિન્દુ ધાતુઓ આવેલા હોય તે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
