________________
૩૧૪
કાશ્યપ સંહિતા-સૂત્રસ્થાન
બાળકના નેત્રરોગનાં લક્ષણે લેવામાં તથા સૂઈ રહેવામાં અને ધાત્રી ઉપર दृष्टिव्याकुलता तोदशोथशूलाचरक्तताः।। તેને કાયમ અણગમે થાય. પોતે સ્નાન કર્યું
જોfઝઘત્તે ચક્ષુ રામ ! ર૧ | ન હોય છતાં તેનું રૂપ જાણે કે સ્નાન કર્યું બાળકના નેત્રરોગમાં બન્ને નેત્રોમાં હોય એવું જણાય; તે જ પ્રમાણે પિતે જે કે થાકુળતા, નેત્રોમાં સોયે ભેંકાયા જેવી સ્નાન કર્યું હોય છતાં જાણે કે સ્નાન પીડા, આંખો પર સોજો, શૂળ, આંસુઓનું કર્યું જ ન હોય એવું તેને લાગે છે. ૩૨,૩૩ વહ્યા કરવું અને નેત્રોમાં રતાશ થાય છે. - બાળકના પાંડુ રોગનાં લક્ષણે વળી તે નેત્રરોગી બાળક જ્યારે ઊંઘી ગયું
नाभ्यां समन्ततः शोथः श्वेताक्षिनखवक्रता । હોય ત્યારે એનાં બન્ને નેત્રોમાં ચીપડા
पाण्डुरोगेऽग्निसादश्च श्वयथुश्चाक्षिकूटयोः ॥३४॥ વળીને ચાટી જાય છે. ૨૯
पीतचक्षुर्नखमुखविण्मूत्रः कामलादितः । બાળકને સૂકી અને ભીની ચળને રોગ માત્ર નિદત્તા નgsf+gg: II રૂપ છે धर्पत्यङ्गानि शयने रोदितीच्छति मर्दनम् । બાળકને જયારે પાંડુરોગ થાય ત્યારે તેની ગુણવડત વિઘારતાઊં પ્રવર્તતે રૂના નાભિ ઉપર ચારે બાજુથી જે આવે; તેનાં सुखायते मृद्यमानं मृद्यमानं च शूयते । નેત્ર, નખ અને મેટું ધોળા રંગનાં-ફીકાં શૂનં સ્ત્રવતરણોઢા(?)માáયાં છૂટાવત્ રૂ થઈ જાય છે. તેને જઠરાગ્નિ મંદ થાય છે.
બાળક જ્યારે પથારીમાં અંગે ઘસે આંખનાં બન્ને પોપચા પર સેજે આવે છે, રડ્યા કરે છે અને શરીરને ખૂબ મસળવા છે. તેનાં નેત્ર, નખ, મોટું, વિષ્ટા તથા ઇચ્છે છે, ત્યારે તે બાળકને સૂકી ચળનો રોગ મૂત્ર, પીળા રંગનાં થાય છે. તે કમળાના થયો છે એમ જાણવું. સૂકી ચળ આવતી હોય રોગથી પીડાય છે. પાંડુરોગ અને કમળ તેમાંથી ભીની ચેળનો રાગ ચાલુ થાય છે. એ બન્ને રોગમાં બાળક ઉસાહરહિત થઈ તેમાં ઘસાવાથી તેને આનંદ આવે છે; જાય છે. તેને જઠરાગ્નિ મંદ થાય છે અને પણ એ ઘસાતો ભાગ સૂજી જાય છે અને તેને પ્રાણીનાં રુધિર(પીવા)ની ઇચ્છા થાય સૂજી ગયેલા ભાગમાંથી પાણી વહે છે, છે; અથવા આ રોગમાં વૈદ્યને બાળકને તેમ જ એ ભીની થયેલી ચૂળમાં શૂળ તથા રુધિર આપવાની જરૂર જણાય છે. ૩૪,૩૫ દાહ થાય છે. ૩૦,૩૧
બાળકનાં દાયય રોગનાં લક્ષણે આમદોષનાં પૂર્વરૂપ मूपिजागरच्छर्दिधात्रीद्वेषारतिभ्रमैः। स्तैमित्यमरुचिनिद्रा गात्रपाण्ड्कताऽरतिः। वित्रासोद्वेगतृष्णाभिर्विद्याद्वाले मदात्ययम् ॥३६॥ रमणाशनशय्यादीन् धात्री च द्वेष्टि नित्यशः॥ મૂર્છા, ઉજાગરા, ઊલટી, ધાવ તરફ અક્ષાતઃ સ્માત દ્વાશ્ચાક્ષાતરીના | અણગમે, બેચેની, બ્રમણા કે ચક્કર આવે, ગામāતાર TIfજ વિદ્યા મવથતઃ રૂા વધુ પડતો ભય થાય, કંટાળો અને વધુ
બાળકને આમદોષ થવાનો હોય ત્યારે પડતી તરસ એટલાં લક્ષણો ઉપરથી બાળકવૈદ્ય તેનાં આ પૂર્વરૂપ જાણવા જેમ કે ને મદાત્યય રોગ જાણ. ૩૬ તૈમિત્ર-શરીર જાણે કે ભીના કપડાથી બાળકના પીનસરોગનાં તથા લપેટવું હોય એમ લાગે; અચિ થાય;
ઉઘાતનાં લક્ષણો ઊંઘ વધુ આવે; શરીરમાં ફીકાશ થાય, મુદ્ર્નનોરજીંવતતિ વવ વવા સ્તનં ૪ થી બેચેની થાય, રમવામાં અને ખોરાક સંરતો જાતિ વાર રર ગ્રામતgતે અરૂણા
