________________
પંચમી યા સિદ્ધિ-અધ્યાય ૭ મે
૬૧૯
ઉદરનો રોગ થયો હોય, જેને વાતજવર | શય કૃશ-પાતળા-દુર્બળ, બાળક, વૃદ્ધ, દુર્બલ, આવતે હોય, જે માણસ સ્કૂલ-જાડો હોય, | થાકેલે, તરસે થયેલ, ભૂપે, કામ કરી કંટાજેને નેત્રનો રોગ થયો હોય, જેને વધુ | બેલે, ભાર ઉપાડી થાકેલે, માગે મુસાફરી કરી પડતી તરશ લાગ્યા કરતી હોય જેને | ચીમળાયેલે, ઉપવાસી, મિથુનમાં આસક્ત, અધ્યમૂરચ્છનો રોગ હોય, જેને નિરૂહ કે | વનમાં તત્પર, વ્યાયામ કે શારીરિપરિશ્રમ કરનારા, આસ્થા૫ન બસ્તિ અપાઈ હોય, જેને અનુ.
ચિન્તાથી આતુર, શરીરે ક્ષામ–ઘસાયેલ, ગર્ભિણી વાસન બસ્તિ અપાઈ હોય, જેને ક્ષત કે સ્ત્રી, સુકુમાર-કમળ, સંકોચાયેલ કોઠાવાળો, જેને છાતીમાં ચાંદું પડ્યું હોય, શરીરે જે ક્ષીણ
વમનને દુર્યોગ થયો હોય, ઊર્વગામી રક્તપિત્તને થયો હોય, જે ઘણો નાનો બાળક હોય,
જે રોગી હોય, ઊર્ધ્વ વાતને રોગી હોય, જેને અત્યંત વૃદ્ધ થયેલ હોય, ગુલમ–ગોળાને
આસ્થાપન બસ્તિ અપાઈ હોય, જેને અનુવાસન જે રેગી હોય, પ્લીહા–બળને જે રેગી
બસ્તિ અપાઈ હોય, જેને હદયને રોગ થયો હોય, હોય, જેને ઊર્વમાગ રક્તપિત્તનો રોગ
જેને ઉદાવર્ત રોગ થયે હેય, મૂત્રાઘાતને રોગી, થયો હોય, જેને રુવાંટાંનો કે વાળનો રોગ
લીહા–બરોળના રોગી, ગુમ–ગોળાને રોગી, હોય, કાનનો જે રેગી હોય, માથું કંપ્યા
ઉદરને રોગી, “અઝીલા' નામની ગાંઠને રોગી,. કરવાને જેને રોગ થયો હોય, જેને અદિત
જેને સ્વર-ગળાને અવાજ બેસી ગયો હોય,
તિમિર-આંખે અંધારાં આવે તેને રોગી અને નામને મેઢાનો વાતરોગ હોય, અર્ધાવભેદક-સૂર્યાવર્ત કે અર્ધા માથાના દુખાવા
માથું, લમણ, કાન, આંખ તથા બેય પડખાં
એમાં જે શૂલથી પીડાયો હોય-એ બધા રોગીઓ રૂપ-આધાશીશીને જે રોગી હેય, જેને
વચનકર્મ કે વમન-ચિકિત્સા માટે અયોગ્ય ગણાય સૂયાવર્ત નામનો રોગ હોય, જેમાં સૂર્ય | ઊગ્યા પછી તે જેમ જેમ ઊંચે ચઢે છે તેમ
છે,” આ જ પ્રકારે સુશ્રુતે પણ ચિકિત્સાસ્થાનના તેમ માથાનો દુખાવો વધે અને સૂર્ય જેમ
૩૩ મા અધ્યાયમાં કહ્યું છે, તે ત્યાં જોવું. ૫ જેમ નમે છે તેમ તેમ માથાનો દુખાવો
( વિરેચનને યોગ્ય વ્યક્તિએ ઓછો થઈ સૂર્યાસ્ત થતાં તદ્દન મટે છે, ____ अगर्भा गर्भकामा विवर्णक्षीरा स्रवत्क्षीरा તે રોગવાળા, રેવતી ગ્રહના વળગાડવાળો,
માથો......વૈર્પશોણિતાર'વિષમાજપુંડરીક ગ્રહના વળગાડવાળ, શકુની ગ્રહના
कुष्ठश्वयथुश्वित्रोर्ध्वरक्तप्लीहगुल्ममधुमेहहलीमक
कामलापाण्डुरोगहृद्रोगकृमिकोष्ठापस्मारोपस्तम्भोવળગાડવાળો અને “મુખમંડિકા” ગ્રહના | રાવર્તોને વિધિપતિ............. વળગાડવાળા રોગી-એટલા રોગીઓ વમન કરાવવા ચગ્ય ગણતા નથી. ૫
જે સ્ત્રીને ગર્ભ રહે કે ટકતો ન વિવરણ: આ સંબંધે ચરકે પણ સિદ્ધિ. | હોય જે સ્ત્રી ગર્ભને ઈચ્છતી હોય, જેનું સ્થાનના બીજા અધ્યાયમાં આમ કહ્યું છે કે
ધાવણ વર્ણરહિત અથવા બગડી ગયેલા 'अवाम्यास्तावत्-क्षतक्षीणातिस्थूलकृशबा
રંગવાળું થયું હોય, જે સ્ત્રીનું ધાવણ पिपासितक्षुधितकर्मभाराध्वहतोपवासमैथुनाध्ययनव्यायाम- નિરંતર સવ્યા કરતું હોય, જે લોકોના વિન્ડા સક્ષામiffીમુકુમારસંવૃતદોwદુઈનોર્થર- જઠરને અગ્નિ મંદ થઈ ગયો હોય અને વિરાણા-જીવાત્તાસ્થાપિતાનવાસિતોmોરાવર્તમઝા- | જેઓને વિસર્ષ-રતવા, લાહી ઝરતા વાવઝીમ્ભોરાણીસ્ત્રાવરોધાતતિમિરશિક્ષિ . | અમ્, વિષમ અગ્નિ, કોઢગ, સોજા પાર્વઘાત . જે માણસ ક્ષત–છાતીમાં ચાંદીવાળા | શ્વિત્ર–ધોળે કોઢ, ઊર્ધ્વગામી રક્તપિત્ત, હેય, ક્ષીણ થયો હેય, અતિશય સ્થૂલ, અતિ- | પ્લીહા–બરોળ, ગુલ્મ–ગોળ, મધુમેહ,
