________________
વિષમજ્વર નિશીય-અધ્યાય ૧લો
૭૪૫
વેગ પણ ઓછો થાય છે ) ૬૮-૭૨ અગ્નિને પ્રદીપ્ત કરે છે અને આમનું તથા દોષનું
જવરની ચિકિત્સાને ક્રમ (ચાલુ) જલદી પાચન કરે છે. વળી તે ગરમ પાણી કફને तस्मादुष्णाम्बु पानाय ज्वरिताय प्रदीयते । સૂકવી નાખે છે અને થોડું પણ જો પીધું હોય તેનાજી હોવા પરથને વાશ્ચિમઢી છે તે યે તરશને છિપાવવા તે સમર્થ થાય છે. વરોધ્ધા માં પતિ વિવધશ્ર શાતા. पण तथायुक्तमपि चतन्नात्यर्थोत्सन्नपित्ते ज्वरे तृष्णा निवर्तते चाशु प्रकाङ्क्षा चोपजायते ॥७४ | सदाहभ्रमप्रलापातिसारे वा प्रदेयं उष्णेन हि दाहभ्रम
એ કારણે વરવાળા માણસને (તરશે | પ્રાપIઉતારા મૂયોડમિવર્ધન્ત શતેનોપાનિત | લાગે ત્યારે) પીવા માટે ગરમ કરી (ઉકા. ! એમ જવરવાળાને ગરમ પાણી આપ્યા કરવું તે ળેલું પાણી આપ્યા કરવું જોઈએ. તેથી | એગ્ય જ છે, તે પણ જે જવરમાં પિત્તને વધારે એ માણસના દોષ પાકવા માંડે છે, શરીર | કે પ્રકોપ થયો હોય ત્યારે અને તેથી દાહ, ને જઠ રાત્રિ ચારે બાજુથી પ્રદીપ્ત થાય છે;
ભ્રમ, પ્રલાપ–વધુ પડતો બકવાદ તથા અતિસારતેમ જ જ્વરની ઉષ્ણતા મૃદુતાને પામે છે
ઝાડા પણ જે સાથે ચાલુ હોય, તો તે ગરમ પાણી ઓછી થવા માંડે છે. વિબંધ એટલે
આપી શકાય જ નહિ; કારણ કે એ સ્થિતિમાં જે ઝાડાની કબજિયાત પણ અત્યંત શાંત થવા
ગરમ પાણી આપ્યું હોય તે તે દાહ, ભ્રમ, પ્રલાપ
તથા અતિસાર-ઝાડા એકદમ વધી જાય છે; માટે માંડે છે; તરશ પણ ઓછી થાય છે અને
જવરની એ અવસ્થામાં તો શીતળ પાણી જ પ્રકાંક્ષા એટલે જમવાની ઈચ્છા પણ ઉત્પન્ન
આપવું જોઈએ, જેથી તે દાહ વગેરે શાંત થાય છે. ૭૩,૭૪
થાય છે. વિવરણ: આ સંબધે પણ ચિકિત્સાસ્થાનના | પિત્તજ્વર વિના જ ઉષ્ણ ચિકિત્સા કરાય ૩ જા અધ્યાયમાં આમ કહ્યું છે “ રિતસ્થ વાય-| ને પિત્ત વાતુળ વિધિઃ વાપી समुत्थानदेशकालानभिसमीक्ष्य पाचनार्थ पानीयमुष्णं
। तत्राप्यनुष्णशीतादिरुपचारो विधीयते ॥ ७५॥ प्रयच्छन्ति भिषजः, ज्वरो ह्यामाशयसमुत्थः, प्रायो
- હરકોઈ ઉષ્ણ ચિકિત્સારૂપ ઉપચાર, મેષગાન ગામારા સમુથાનાં વિIRાળા વાનવમના- | પિત્તજવર સિવાયના બીજા જયરોને નાશ पतर्पणसमर्थानि भवन्ति, पाचनार्थ च पानीयमुष्णं,
કરનાર થાય છે; પરંતુ એ ઉષ્ણજવર કે तस्मादेतज्ज्वरितेभ्यः प्रयच्छन्ति भिषजो भूयिष्ठं, तद्धयेषां
પિત્તજારમાં તો અનુષ્ણશીત-એટલે કે જે पीतं वातमनुलोमयति, अग्निमुदर्यमुदीरयति, क्षिप्रं जरां
ચિકિત્સા ઉષ્ણુ ન હોય તેમ જ શીત પણ ન गच्छति, श्लेष्माणं च परिशोषयति, स्वल्पमपि च पीतं
હોય, તે-સમશીતોષ્ણ ચિકિત્સારૂપ ઉપચાર તૂWIFરામનાથigયતે'-જવરવાળા માણસનાં શરીર,
જ કરાય છે. ૭૫ જવરનિંદાન, દેશ તથા કાળ તરફ ધ્યાન આપી વૈદ્યો ( આમ તથા મળનું) પાચન કરવા માટે
ઉપયુક્ત સાત વિષમજવરની ચિકિત્સા ઉકાળેલું ગરમ પાણી તેને આપે છે; કારણ કે હર
કહેવાની પ્રતિજ્ઞા કઈ જવર આમાશયમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે અને | દોત સત યથાઘર નિજી વિષમ વાર આમાશયમાંથી ઉત્પન્ન થતા રોગોમાં પાચન, વમન, વચે સતતશાલીનાં વિલ્લિો શ્રાવતઃ FB . અપતર્પણ (લંઘન વગેરે ) અને સંશમન ઔષધો તે વૃદ્ધજીવક ! તમે જે પ્રમાણે પ્રશ્નો હિતકારી થાય છે; એ કારણે જવરના રોગીઓને | પૂછળ્યા હતા, તે પ્રમાણે એ પ્રશ્નોને અનુઆમ તથા મળનું પાચન કરવા માટે વૈદ્યો, લગ- સરી મેં સાત વિષમજવર ઉપર પ્રમાણે ભગ ગરમ પાણી જ પીવા માટે આપ્યા કરે છે; ' કહી બતાવ્યા છે, હવે તે સતતક આદિ કેમ કે એ ગરમ પાણી વરના રોગીએ જે પીધું | (સાતે) વિષમજવરની ચિકિત્સાને હું કહું હોય, તે તેના વાયુનું તે અનુલોમન કરે છે, જઠરના છે, તેને તમે સાંભળો. ૭૬
