________________
૮૭૨
કાશ્યપ સંહિતા-ખિલસ્થાન વાતજ અતિસારનાશક પિમ્પલ્યાદિ પ્રાગ | સગર્ભાના પ્રવાહિકા રેગની ચિકિત્સા पिप्पल्यो धातकी पा समङ्गा मोचजो रसः। | काश्मर्यमूलत्वकल्कः श्यामामूलं तथैव च ॥१०॥ मत्स्यण्डिकेन्द्रधान्यं च पिष्टमेतन्नृपोत्तम!॥८५॥ यवागू दधिघण्डेन सिद्धामल्पवृतां पिबेत् । तण्डुलोदकसंयुक्तं सशूले वातिके हितम् । प्रवाहिकार्ता सततं तथा संपद्यते सुखी ।।९१॥ પીપર, ધાવડીનાં ફૂલ, કમળ, મજીઠ,
ગાંભારીનાં મૂલ અને છાલનો કલ્ક મચરસ, મત્યંડિકા-અપક્વ ગાળનો રસ | તેમ જ નસોતરનું મૂળ–એટલાં દ્રવ્યોની
રાબને દહીંના પાણીની સાથે તૈયાર કરી અને ઇંદ્રજવ-એટલાને પીસી નાખી છે.
તેમાં થોડું ઘી નાખીને મરડાના રોગથી રાજા! ચોખાના ધણની સાથે તે જે પીધું
પીડાયેલી કોઈ સગર્ભા સ્ત્રી જે સતત-હમેશાં હેય, તે શ્રેલયુક્ત વાતજ અતિસારમાં
પીએ, તો તેથી તે સુખી થાય છે. ૯૦ ૯૧ હિતકારી થાય છે. ૮૫
વિવરણ: માધવનિદાનમાં અતિસાર તથા વાતાતિસારને શમાવનાર મુસ્તાદિ ગ | પ્રવાહિકા રણમાં જે તફાવત બતાવ્યો છે તે આ મુસ્તાવિશ્વશાનિ અનત્તા મધુશં તથા / ૮દ્ ા પ્રમાણે છેઃ ઝાડાના જે રાગમાં કેવળ પ્રવાહી ઋપિd પિન્ના નાયુતમ્ વિષ્ટા જ બહાર આવ્યા કરે તે અતિસાર ' કહેવાય વાતાતણા શાન્ય યથાસ્થિતિ ૮ણા છે; અને જે ઝાડાના રોગમાં કેવળ એક કફ જ
મેથ, કાચાં બીલાં, સારિવા-ઉપલસરી બહાર નીકળ્યા કરે, તે-મરડાને રોગ- પ્રવાહિકા” તથા જેઠીમધ-એટલાને બારીક પીસી નાખી કહેવાય છે. ૯૦,૯૧ દહીં, ઘી તથા ગોળ મેળવી જે તે પીએ, તે પ્રવાહિકાને મટાડનાર બીજે પ્રયોગ વાતજ અતિસારની શાંતિ માટે તે બરાબર
किराततिक्तकं लोभ्रं यष्टीमधुकमेव च ।
फाणितं तिलकल्कश्च शर्करामधुसंयुतम् ॥९२॥ કામ કરે છે, એમ કશ્યપે કહ્યું છે. ૮૬,૮૭
तण्डुलोदकमित्येतत् प्रतिहन्ति प्रवाहिकाम् । બધાય અતિસારને નાશ કરનાર
કરિયાતું, લોધર, જેઠીમધ, અપવા ‘કલ્યાણક અવલેહ
ગાળના રસ-ફાણિત અને તલનો કક–ખળपिप्पल्यो धातकी लोधं समङ्गा पद्मकेसरम् । એટલાં દ્રવ્યને કકરૂપે એકત્ર કરી ચોખાના पद्मा
रोस्त्वचः॥८८॥ ધણ સાથે સાકર અને મધ મેળવીને જો કરં ચેતિ રાઉનિ તન સૂતા | પિવાય. તો પ્રવાહિકાનો તે નાશ કરે છે. ૯૨ घृतं मत्स्यण्डिका क्षौद्रं लेहीभूतानि लेहयेत्॥८९॥
જૂની પ્રવાહિકાને મટાડનાર लेहः कल्याणकस्त्वेष सर्वातीसारनाशनः ।
કપિત્થાદિ ખયુષ પીપર, ધાવડીનાં ફૂલ, લોધર, મજીઠ, | પવિત્વમાTTriાનક્ષત્તમાનg Il૨ રૂા. કમળના કેસરા, કમળ, મોચરસ, અરડૂસાના | તથા મનોવા વિપછીઢથોઃ . ઝાડની છાલ અને નાગકેસર–એટલાંના | અર્ધન્ધ મદ નૌમાતઃ ઉદઃ (2) II૧છા ચૂર્ણને બારીક પીસી નાખવાં; પછી તેમાં છૂત ક્ષતિઃ વીતો નિત્ત જિનેસ્થિતામ્ ઘી તથા મત્યંડિકા-કાચા ગાળની રાબ- વદિ નીમક્ષાથી પ્રસ્થ વઢવર્ધનઃ ૨૩ એટલાં દ્રવ્યોને એકત્ર કરી ચાટણરૂપ કોઠફલ, બિવફલ અને અડદને કક થયેલાં તે દ્રવ્ય, હરકોઈ અતિસારમાં રોગીને ! અલગ અલગ એકેક તેલ લે; તેમ જ વૈદ્ય ચટાડવાં; એ “કલ્યાણક' નામને કોમળ શીમળાને રસ-ગુંદર, પીપર તથા અવલેહ, બધાય અતિસારનો નાશ કરે આદુ-એ પણ એક એક તોલો એકત્ર કરી છે. ૮૮,૮૯
| તેમાં અર્ધી પ્રસ્થ-૩૨ તોલા દહીં તથા
