________________
અન્તર્વનીચિકિત્સિત–અધ્યાય ૧૦ મે
૮૭૯ વાયુના રેગવાળી સગર્ભા સ્ત્રીએ | સગર્ભાની વિષ-ચિકિત્સા પદ્ધતિ એરંડાનું પાન નાખી ઉકાળેલું દૂધ પીવું; છા સર્પ પતા વાયાવિ જમા કૃપાપા તેમ જ સગર્ભાનું મૂત્ર વાયુથી જે અટકે અથવા વમનર્વિષતુ સંસ્કૃષ્ટ સ્થાપના વાયુના કારણે સગર્ભાને ફૂલોગ ઉત્પન્ન | જે સગર્ભાને સર્પ કરડ્યો હોય, અથવા થાય, તે પણ તે સ્ત્રીએ એરંડાનાં પાન | હે રાજા! જે સગર્ભાએ વિષ પીધું હોય, નાખી ઉકાળેલું દૂધ પીવું. ૧૫૧ તેની ચિકિત્સા, વમન આદિ વિષનાશક કર્મ
દ્વારા કરી શકાય અથવા સંસર્જન ક્રમ પાંચમા મહિને સગર્ભાની કરવા ગ્ય
દ્વારા તેના વિષની ચિકિત્સા કરવી. ૧૫૫ ચિકિત્સા पञ्चमे मासि गर्भिण्या व्यक्ताम्ललवणं ततः।
સગર્ભાના વિષને નાશ કરનાર आस्थापनं हितं नार्या मधुरं चानुवासनम् ॥१५२॥
કવાથગ સગર્ભા સ્ત્રીને પાંચમે મહિને ખટાશ | પાટામૃતા સોમવારે રન તથા ઉદ્દા તથા લવણથી યુક્ત આસ્થાપનબસ્તિ અને ક્ષીરથિતતા જેવું ના વિષાપમા
કાળીપાટ, ગળો, ધોળા ખેર, બે સહામધુર અનુવાસનબસ્તિ હિતકારી છે. ૧૫ર
અતિસહા અને ઇંદ્રજવ-એટલાં દ્રવ્યોને અમુક રેગમાં સગર્ભાની દાણ ચિકિત્સા
સમાન ભાગે લઈ દૂધમાં ઉકાળીને તે દૂધને છઠ્ઠા મહિને કરાય
ક્વાથ પીવાથી તે સગર્ભા સ્ત્રીના વિષને ग्रन्थीनां पिडकानां च शोथे चैव विशाम्पते!।
નાશ કરે છે. ૧૫૬ रोहिण्यां विद्रधौ वाऽपि षष्ठमासे विशेषतः।
ગર્ભિણીના વિષને નાશ કરનારી પિયા यथास्वं भेषजं कुर्यादारुणं शास्त्रपारगः ॥१५३॥
| शिरीषं पाटलीमूलं तण्डुलीयकमेव च ॥१५७॥ હે રાજા! આયુર્વેદશાસ્ત્રમાં પારંગત
सिन्दुवारितमूलं च मूलं सहचरस्य च । થયેલા વિદ્ય ગર્ભિણીના ગ્રંથિ રોગમાં,
निष्क्वाथ्य साधयेत् पेयां प्रक्षुद्रांविषनाशनीम्॥१५८ પિડકાઓના રોગમાં, સેજામાં, રોહિણી
- સરસ, પાડલનાં મૂળ, તાંદળજો, રોગમાં તથા વિદ્રધિ રેગમાં વિશેષે કરી
નગોડનાં મૂળ અને કાંટા અશેળિયાંનાં છઠ્ઠા મહિનામાં તે તે રેગ અનુસાર દારુણ
મૂળ-એટલાં દ્રવ્યોને સમાન ભાગે લઈ તેના ચિકિત્સા પણ કરી શકાય છે. ૧૫૩
ચૂર્ણથી ખૂબ પાતળી પિયા બનાવવી એ વિવરણ: અહીં જણાવેલ રોહિણી નામને
પેયી પીવાથી સગર્ભા સ્ત્રીને વિષને તે રેગ ગળામાં થતો એક ચેપીરોગ સમજાય છે, એ
નાશ કરનારી થાય છે. ૧૫૮ રોગ વધુ ભાગે ગળામાં થાય છે તેથી શ્વાસને રૂંધનાર છે
સગર્ભાને હિતકર ખડયૂષ આદિ ખોરાક થાય છે; આ રોગ લગભગ બાળકોને થાય છે. ૧૫૩
| खडयूषादिकं चापि युक्त्याउन्नमशितं हितम् । સગર્ભાની સાતમા મહિનાની ચિકિત્સા | દિતી વહસ્તે થશથને તાપિતાશકશા पीनमांसोपशमनं क्षारकर्माग्निकर्म च ।
સગર્ભા સ્ત્રીને ખડયૂષ આદિ અન્ન કે માચિવ જૈવ પર્મ તથૈવ ૨ ૨૪૪| | ખોરાક યુક્તિથી ખવડાવ્યો હોય, તો તે सप्तमे मासि नारीणां सर्वमेतत् प्रयोजयेत् ।। પણ તેણને હિતકારી થાય છે; વળી
પુષ્ટ થયેલા માંસનું ઉપશમન-ઓછા- | બીજા સ્થાને જે ખોરાક આપવાનું કહેવાશે, પણું કરવું, ક્ષારકર્મ, અગ્નિકર્મ– ડામ દેવા, | તે પણ તયાર કરાવો જોઈએ. ૧૫૯ ભાંગેલું હાડકું સાંધવું અને શસ્ત્રકર્મ-એ | સગર્ભાને ગભીનાશ પામે એ અવસ્થા બધી ચિકિત્સા સગર્ભા સ્ત્રીને સાતમા મહિને | મળી હાજા રા મવત્સલતા સત્તા. કરવી. ૧૫૪
ज्वरश्चाभिद्रवत्येनां तस्या गर्भो विपद्यते ॥१०॥
