________________
૮૫૨
કાશ્યપ સંહિતા-ખિલસ્થાન
આશય વાતાશય, પિત્તને આશય પિત્તાશય, કફને | (અને યોનિ પણ વિસ્તારને પામી હોય) આશય કાશય, રક્ત-લેહીને આશય રક્તાશય, | તેનું રક્ત એટલે કે આર્તવરૂપ રુધિર શરીરઆમને આશય આમાશય, પકવને આશય | માં તથા નિમાં પણ પ્રાપ્ત થાય છે એટલે પકવાશય, મૂત્રનો આશય મૂત્રાશય અને સ્ત્રીઓને | કે શરીરનું પોષણ થતાં વધેલું રક્ત યોનિ ૮ મો ગર્ભાશય પણ હોય છે. આ ગર્ભાશયની | માર્ગે પણ બહાર વહી જાય છે. ૧૯ સ્થિતિ કઠામાં ક્યાં હોય છે? તે સંબંધે
गर्भमङ्गे भावयति किञ्चित् स्तन्याय कल्पते । વાગભટ આમ કહે છે: “નમરાયોSષ્ટમ: સ્ત્રીનાં
पक्तये शोणिताद्य(देस्तु शेषः कार्य समिन्धति ॥२० પિત્તપારાયાન્તર’–સ્ત્રીઓને ૮મે આશય–ગર્ભાશય સ્ત્રીઓના પિત્તાશય તથા પકવાશયની વચ્ચે રહેલ
વળી સ્ત્રીમાં શરીરનું તે રક્ત કંઈક છેડા હોય છે. ૧૬
અંશે ગર્ભાશયમાં પ્રાપ્ત થયેલા ગર્ભને પોષે છે,
કંઈક અંશે ધાવણની ઉત્પત્તિ કરવા સમર્થ રક્તગુલ્મની ઉત્પત્તિ ક્યારે ?
થાય છે, કંઈક અંશે તે રક્ત પિતાના रजोवहाः सिरा यस्मिन् रजः प्रविसृजन्त्यतः।
શરીરની રક્ત આદિ ધાતુને પવ કરવા पुष्पभूतं हि तवान्मासि मासि प्रवर्तते।।
તત્પર રહે છે અને બાકીનું તે રક્ત આખીય विपर्ययात्तदेवेह तत्रैव तु निचीयते ॥१७॥
શરીરને પોષણ આપ્યા કરે છે. ૨૦ अनेन हेतुना स्त्रीणां रक्तगुल्मो हि जायते।।
- વિવરણ: આ સંબંધે આ કાશ્યપ સંહિતાतदाशयस्य चाभावात् पुरुषाणां न जायते ॥१८॥
ના જ પહેલા સૂત્રસ્થાનમાં આમ કહેવાઈ ગયું છે સ્ત્રીઓના આર્તવને વહેતી જે શિરાઓ | કે “માતૃપુષ્ટમેરો કુતીયો નર્મપુષ્ટ ! તૃતીય છે, તેમાં આર્તવ વહ્યા કરે છે, પરંતુ દરેક સ્તનપુe ના મસ્તુ પુથતિ 'ગા-સગર્ભા સ્ત્રી જે મહિને તે શિરાઓ ગર્ભાશય દ્વારા (ચોનિ- | ખેરાક ખાય છે અને તેમાંથી જે રસરક્ત આદિ માગે) આર્તવને બહાર કાઢે છે; એમ | ધાતુઓ ઉત્પન્ન થાય છે, તેમાં એક ચતુર્થાશ દેવના વશથી સ્ત્રીઓને તે આતવ દરેક | માતાની પોતાની પુષ્ટિ માટે ઉપયોગી થાય છે, મહિને યોનિમાંથી બહાર નીકળ્યા કરે છે; / બીજો અંશ ગર્ભની પુષ્ટિ માટે ઉપયોગી થાય છે, પરંતુ તેમાં જે રોગ આદિના કારણે તે | ત્રીજો અંશ સ્તનની પાછ માટે ઉપયોગી થાય છે આર્તવ બરાબર બહાર ન આવે તો | અને એથે અંશ જે બાકી રહે છે, તેનાથી એ ગર્ભાશયમાં તે એકઠું થાય છે; એ કારણે | સગર્ભા સ્ત્રીને ગર્ભ પોષણ મેળવે છે. ૨૦ જ સ્ત્રીઓને રક્તગુલ્મને રોગ ઉત્પન્ન થાય | ધાવણની ઉત્પત્તિનું કારણ છે; પણ પુરુષને તે ગર્ભાશય હોતો નથી, | તવ ર્મ સૂતાવાદ ઃ સ્તન્યાય વાર્તા એ કારણે તે રક્તગુમ રોગ તેમને થતો | ધિરભૂતં કાર્ય નિં ર ત ા ૨I નથી. ૧૭,૧૮
જે સ્ત્રી ગર્ભને પ્રસવી હોય એટલે કે સ્ત્રીના આતવ સંબંધે ઊંડી સમજણ | જે સ્ત્રીને ગર્ભ રહ્યો હોય, તેનો એ ગર્ભ હીનાન્યતુ વાટાઘા જાઉં છત્તિ શોણિતમ્ | તે સ્ત્રીના સ્તનમાં તેણે ખાધેલા ખોરાક અથ gવમાવાયા વયં નિં જ છત્તિ ૨ | ના રસમાંથી અમુક કાળે ધાવણને ઉત્પન્ન
જે સ્ત્રી બાલા હાય-ખૂબ નાની ઉંમરની | કરવા સમર્થ થાય છે; બાકીનું તે સ્ત્રીનું હાય અને જેની નિ પણ ખૂબ જ નાની | (ખોરાકનું રસાદિ સવ) રુધિરરૂપ થઈને હોય, ત્યારે તેનું રક્ત કેવળ તેના શરીરમાં | તે સ્ત્રીના શરીરમાં તથા ચોનિમાં ફેલાય છે. જ વહ્યા કરે છે; પરંતુ જે સ્ત્રી એગ્ય | ઘાતષ પ્રતિષ શાસે સમથિ ઉંમરવાળી થઈ શરીર પુષ્ટ થઈ હોય | સંજિત યોનિઃ પુનઃ વન મુન્નતિ ૨૨
