________________
વૃષનિર્દેશીય-અધ્યાય ૪
૭૮૫
અલગ જે યૂષ કરાય અને તેમાં દહીં તથા અત્યgવિનિg dધાWછુપુતિy(2)દરા ઘી મિશ્ર કરી જે સેવાય તો એ બધા નિવૃળ સમં રામનિર્વ્યમેવ તા અલગ અલગ જ યૂષોને વાયુના રોગોને | कार्यसतिलकल्को वा जीर्णातीसारशान्तये॥६३॥ નાશ કરનાર તરીકે કહ્યા છે. ૫૩
જઠરાગ્નિને પ્રદીપ્ત કરનાર (લઘુ કે રૂક્ષ “ કાંબલિષ
બૃહત્ ) પંચમૂલ, મધુર ફલે, પહેલાંની તેહિતાપોતાનો નિર્દ સાધના પછI | જેમ બધાં ધાન્ય, ધાણું, કાળાં મરિયાં, तं क्वाथं साधयेद् भूयः शुक्तकाञ्जिकमस्तुभिः। । કાકોલી, ક્ષીરકાકોલી, કામર્ય–ગાંભારી ફલ, વાળ સુકવીનનિ શુઉપગ્ન અતઃ | ફાલસા, બોર, કળથી, રાસ્ના, એરંડમૂલ, एष काम्बलिको रूक्षः कटुतैलेन वा कृतः। સાટોડી, બે પલ–આઠ લા ગોખરુ, સરગ વીતરાગમનો છૂંદો હવનઃ પI | અને કૂણાં ખાખરાનાં પાન-સમ ભાગે એકત્ર रतिनिद्रारुचिकरस्तिलतैलेन वा कृतः। કરી એક દ્રાણ–૧૦૨૪ તેલા પાણીમાં
લાલ રંગની નાની નાની માછલીઓને | તેઓનો કવાથ કરે; એ નિયૂહ-કવાથ, પાણીમાં પકવીને નિયંહ-કવાતિયાર કરો | એક ચતુર્થાશ બાકી રહે ત્યારે તેમાં દહીં, પછી તે કવાથને ફરી શક્ત-સિરકો, કાંજી | કાંજી, શુક્ત-સિરકો, તલનું તેલ અને તથા દહીંના મસ્તુ–પાણીની સાથે પકવવેક | ઘી–એ દરેક એક એક પ્રસ્થ-૬૪-૬૪ તલા પછી તેમાં કુડબીજ-ઇંદ્રજવ તથા પાંચ | નાખવાં; તેમ જ પાન વિનાના કાચા સે પલ-૨૦ તોલા ગોળ નાખી ઉકાળી લેવો એ મૂળા પણ સુધારીને નાખવા; અને પછી રૂક્ષ “કાંબલિક” યૂષને સરસિયા તેલથી તેમાં વ્યાષ-સૂંઠ, મરી તથા પીપરનું ચૂર્ણ મિશ્ર કરીને (યોગ્ય પ્રમાણમાં) જે સે | નાખી તેનાથી તેને સંસ્કારી બનાવો; એમ હોય તો હરકોઈ વાયુના રોગોને અત્યંત તૈયાર કરેલે એ “મહાયૂષ લગભગ બધાએ શમાવે છે તેમ જ બૃહણ હોઈ શરીરમાં | સંસૃષ્ટ-મિશ્રદેષ જનિત રંગમાં ખૂબ પુષ્ટિને કરે છે તથા બળને વધારે છે; વખણાય છે, તેમ જ જેઓને જઠરાગ્નિ અથવા તેમાં તલનું તેલ મિશ્ર કરી તૈયાર | વધુ પ્રમાણમાં વધી ગયો હોય, જેઓને કરવામાં આવે, તો એ યુષ રતિકર એટલે ! નિદ્રા ન આવતી હોય, જેઓનાં અંગે ખૂબ કામક્રીડા કરાવનાર, નિદ્રાને કરનાર સજજડ થઈ ગયાં હોય અને છબુકાક્ષિતથા ચિકારક પણ થાય છે. ૫૪-૫૬ |
હરકોઈ નેત્રરોગ થયો હોય તે આ સવ રોગોમાં હિતકારી “મહાયૂષ
મહામૂષનું સેવન હિતકારી થાય છે, दीपनं पञ्चमूलं च फलानि मधुराणि च ॥५७॥ |
પણ જૂના અતિસારની શાંતિ કરવા માટે पूर्ववत् सर्वधान्यानि धान्यकं मरिचानि च ।
આ મહામૂષને તેના જેટલા જ માંસના
રસની સાથે જ આપો; અથવા તલને काकोलीक्षीरकाकोलीकाश्मर्याणि परूषकम् ॥५८॥ बदराणि कुलत्थाश्च रास्नैरण्डपुनर्नवाः।।
કલક તેમાં મિશ્ર કરીને આ મહાયૂષ એ द्वे पले गोक्षुरः शिग्रुपलाशतरुणानि च ॥५९॥
રોગીને દેવે. ૫૭-૬૩ जलद्रोणे पचेदेतं निय॒हं पादशेषितम् ।।
વાતનાશન-“લશુનયુષ” दधिकाञ्जिकशुक्तानि प्रस्थशस्तैलसर्पिषी ॥६०॥ उक्तो लशुनयूषस्तु स्वकल्पे वातनाशनः । मूलकानामपत्राणां तरुणानां शतं भवेत् । सूपाश्च रसकाश्चैव त्रिविधाःप्रानिदर्शिताः॥६४ एष सिद्धो महायूषो ब्योषसंस्कारसंस्कृतः ॥६१॥ લસણને યૂષ બધાયે વાયુને નાશ सर्वरोगेषु भूयिष्ठं संसृष्टेषु प्रशस्यते । | કરે છે, એમ તેના પિતાના “લશનક૯૫” કા. ૫૦
