________________
૭ર
કાશ્યપ સંહિતા-સિદ્ધિસ્થાન
ઉપર કહેલ કવલધારણથી થતા ફાયદા | નો સહજ ઉપદેશ કરાય છે, જેમ કે-તે તેનાજી દશHT માપારૂપિtorટાતા | પાનીય જઠરાગ્નિને પ્રદીપ્ત કરે છે, કફ સ્ત્રીનો થાળતે શુ ટાળવું વાક્ય નાથને ૮૬ તથા વાયુનો નાશ કરે છે અથવા ત્રણેય
મને કવર વિશ્વાસવાણામથTI | દોષનો પણ નાશ કરે છે. વળી તે પાનીયમુલ્લાવિં નામ શોપશાસ્થતિ ll૮ણી | પ્રયોગથી એ સંનિપાતના રોગાનો કફ પાકી सद्वित्रिचतुः कुर्याद् दृष्ट्वा दोषबलाबलम् ।
જાય છે અને એમ પકવ થયેલ તે કફ एतद्धि परमं प्राहुर्भेषजं सन्निपातिनः॥८८॥
પોતાનું સ્થાન છોડવા માંડે છે; એમ વધુ ઉપર દર્શાવેલ તે કવલ-ધારણથી એ
પ્રમાણમાં તે કફ પોતાના સ્થાનેથી છૂટી જાય, સંનિપાતના રોગીના હદયમાં ભરાઈ રહેલો |
ત્યારે તે રોગીને વાયુ પણ અનુલોમપણાને કફ મન્યા નાડીથી, બેય પડખા માથા તથા પામે છે; એ રીતે કફ તથા વાયુનું અનુમસ્તકમાંથી બહાર ખેંચાઈ આવે છે અથવા
લેમપણું થવાથી તે રેગીનું પિત્ત પણ તે કફ સુકાઈ જાય તો યે એ રેગીના !
અલ્પ બળવાળું થઈ જાય છે, તે કારણે શરીરમાં હલકાપણું થાય છે તેમ જ પર્વ |
તેની ચિકિત્સા પણ કરવી સહેલી થાય છે, ભેદ–શરીરના સાંધાઓમાં થતી ત્રેડ, જવર, ,
- | કારણ કે સંનિપાતમાં એ પિત્તને કફ જ વધુ પડતી નિદ્રા, શ્વાસ, ઉધરસ, ગળાને |
પાછળથી બળ આપી રહ્યો હોય છે. ૮૯૨ રોગ, મોઢાનું તથા નેત્રનું ભારેપણું, જડતા
સંનિપાતમાં યોગ્ય લંઘન પછી તથા કફના આવતા ઉછાળા, મળ કે ઊબકા
પેયા-ભેજન પણ મટી જાય છે; એ કારણે તે કવલધારણ,
अथैनं लजित शात्वा स्वल्पाबाधं प्रकाशितम् । સંધિવાતના રોગીને એકવાર, બેવાર કે ત્રણ- |
दीपनीयोदके सिद्धां पेयामस्योपहारयेत् ।।९३॥ વાર વૈદ્ય તેને દેશનું બલ-અબલ જોઈને
शालीनां षष्ठिकानां वा पुराणानां तु तण्डुलैः। પણ અવશ્ય કરાવવું; કેમ કે એ જ કલ- | દવા પક્ષ gaોuT[ શ્રવણુતા ૨૪ ધારણ, સંનિપાતના રોગીને પરમશ્રેષ્ઠ ઔષધ
शस्यते नातिबहला न चनं बहु भोजयेत् । રૂપ થાય છે, એમ વૈદ્યા કહે છે. ૮૬-૮૮
सा चेज़ीर्यत्यविघ्नेन तं विद्याजीवितं नरम् ॥१५॥ સંનિપાતમાં રેગીની વધતી તરશો
ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે સંનિપાતના શમાવનાર પાનીય-પ્રાગ
રોગીને લંઘન કરાવ્યું હોય અને તે પછી श्लेष्मणा कृष्यमाणस्य सततं सन्निपातिनः।।
તેની પીડા ઘણી ઓછી થઈ જાય અને તે तृष्णा भवति शुष्कास्यहृत्कण्ठगलतालुनः ॥८९॥
રોગીને ભોજન કરવાની પણ ઈચ્છા થાય, तस्य तृष्णाप्रशमनं पानीयमुपदेश्यते । હીનં વાતi ત્રિકોષમતથા િવ ા ૧૦ | | ત્યારે ઉપર કહેલ દીપનીય પાણીમાં પર્વ તેનાજી સે ફHT Tઃ સ્થાને વિમા | કરેલી પયાનું એ રોગીને ભોજન કરાવવું આ વિમુર તો યતિ વાતોનુમતાભ ા૨ પણ એ પિયા જૂની ડાંગરના કે (જૂની) જનિટીનુટ્ટોન નિત્તમપછી તેમા | સાઠી ડાંગરના ચોખાને પ્રથમ શેકી નાખીને gવવિધ મલ્યા તા #નવ #: શરા બનાવેલી તેમ જ ત્રણ વાર એસાવેલી હોવી T સંનિપાતના રેગીની ઉપર કહેલ માર્ગે જોઈએ; તેમ જ રૂક્ષ, સુખકારક, ગરમ તથા નિરંતર કફ ખેંચાયા કરે, તેથી તેનું લવણથી યુક્ત કરેલી હોય; તેમ જ અતિ મોટું, હદય, ગળું તથા તાળવું સુકાયા કરે ઘાટી ન હોય તે જ વખણાય છે; પરંતુ છે, અને તેથી તેરશ લાગ્યા કરે છે; માટે છે એવી તે પેયા પણ એ રોગીને વધુ પ્રમાણ તેની એ તરશને શમાવનાર પાનીયપ્રગ- | માં જમાડવી ન જોઈએ; એવી પિયા જે
