________________
ધૂપકપ-અધ્યાય ?
૬૩૩
तृणमूलस्य पत्राणि सारं पुष्पफलं त्वचम् । तत्कालमपि चापन्नः संभृत्याशु प्रयोजयेत् । 'पञ्चधूपाः समाख्याताः सघृता ग्रहनाशनाः ॥३८ ननु तस्मिन् ध्रुवा सिद्धिर्यथापूर्वोपकल्पिते ॥४५॥
ઘી, ગુગળ, ઘીથી યુક્ત દેવદાર, કાળું | બાગ્રતધૂપથરે ન પ્રતિધૂધ્યતે અગર, ઘીથી યુક્ત કરેલા સરસવ અને | બાજુ તે નોમાનોતિ તથે ધૂથને પુન કા પાંચ તૃણનાં મૂલ, સાર, પુષ્પ, ફળ તથા
વૈદ્ય, પ્રથમ જ પુષ્ય નક્ષત્રનો યોગ છાલ–એ પ્રત્યેકના પાંચ ધૂપ ગ્રહોની
હોય ત્યારે પહેલાં ઉપવાસી રહી, સ્નાન પીડાનો નાશ કરનાર તરીકે પ્રખ્યાત
કરી પવિત્ર થઈને મંત્ર દિશા-પૂર્વમાં,
અગ્નિ ખૂણામાં કે ઉત્તર દિશામાં સ્વસ્તિથયા છે. ૩૭,૩૮
વાચન કર્યા પછી બલિદાનનું કર્મ કરીને કદી ન બગડે તે-ગૃહધૂપ
મનગમતા સુંદર શબ્દો સાંભળ્યા પછી ઉપર गुग्गुल्वादीनि चैतानि दशाङ्गं च समापयेत् ।
કહેલા ધૂપનાં સાધને લાવવાં જોઈએ. गृहधूप इति ख्यातो न क्वचित् प्रतिहन्यते ॥३९
પછી તે ધૂપનાં દ્રવ્યોને ચાર પવિત્ર કન્યાઓ ગૂગળ વગેરે ઉપર જણાવેલાં દ્રવ્યો અને દશાંગ ધૂપ એકત્ર કરવામાં આવે તે
સાવધાન થઈને કૂટી નાખે તેવી ગોઠવણ
કરી અને તે પછી કઈ નવા વાસણમાં ગૃહધૂપ” નામે પ્રખ્યાત થયેલ છે. એ ધૂપ કદી પણ નાશ પામતું નથી એટલે કે બગડી
તે તૈયાર થયેલ ધૂ૫ રાખી મૂકો અને તે
પણ સુરક્ષિત સ્થાને તે વાસણના મુખને જતો નથી. ૩૯
બરાબર બંધ કર્યા પછી તે ધૂપ પાત્ર રાખી ઉપર કહેલા એ ૪૦ ધૂપોની સફળતા
મૂકવું જોઈએ અને યોગ્યકાળે તે ધૂપને सिद्धार्थाश्चेति धूपास्ते चत्वारिंशदुदाहृताः।
પ્રયોગ કરાવવો જોઈએ; અથવા તત્કાળ તે भिषक्सिद्धिकरा नृणां पुत्रदा रोगनाशनाः ॥४०
ધૂપને ઉપચોગ કરવાની જરૂર જણાય તોયે એમ ઉપરના ભાગમાં જે ૪૦ ધૂપે
તે ધૂપને એકત્ર કરી તરત જ તેને પ્રયોગ કહ્યા છે, તે હરકોઈ પ્રયજનને સિદ્ધ કરનારા
| કરાવ; એમ ઉપર્યુક્ત વિધાનપૂર્વક એકત્ર હાઈ વૈદ્યની બધી ચિકિત્સાને સફળ કરે છે
કરી તિયાર રાખેલા તે ધૂપના–પ્રયોગથી અને લોકોને પુત્ર-સંતતિ દેનાર તથા
ખરેખર ચક્કસ સફળતા થાય છે એટલે કે રોગોનો નાશ કરનાર તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. ૪૦
એ ધૂપના સેવનથી જે જે ફળસિદ્ધિ દર્શાવી એ ૪૦ ધૂપને થે ઉપયોગ કરવો જોઈએ છે તે ચોક્કસ પ્રાપ્ત થાય છે. એમ ધૂપને तैर्षालान् समापन्नानरिष्टागारमेव च।
પ્રથમ પ્રયોગ કર્યોથી એટલે કે તે તે ધૂપને वस्त्रशय्यासनाद्यं च बालानां धूपयेद्भिषक् ॥४१ |
રોગીએ પ્રથમ સૂર્યો હોય છતાં તે તે જે નાનાં બાળકો પ્રથમ જ સૂતિકાગ્રહ- ધૂપથી થતા ફાયદે જે ન થાય તે એ માં જેવાં જન્મે કે તરત જ વધે, તે બાળકને રોગીને ફરી તે તે ધૂપ સૂંઘાડ જોઈએ; નાં વસ્ત્રો, શય્યા તથા આસન-ઘડિયાં વગેરે પરંતુ એમ એકવાર જેણે ધૂપ સું હોય બધાં સાધનોને ધૂપ આપવો જોઈએ. ૪૧ | છતાં તેને તેથી ફાયદે ન જણાય તે છતાં
કારણે
એ રોગીને ફરી તરત જ તે ધૂપપ્રયોગ पूर्वमेव भिषग्धूपं पुष्ययोगेन संहरेत् । જ ન કરાવાય તો એ રોગીને રોગ પ્રાપ્ત ઉપવિત સુવિ રાતો મૈત્રાયોર Iણુ યા કર | થાય છે; એ કારણે ફરી તે રોગીને ધૂપચાલિત્ય વઢિવા કુવા બ્રામનોડનુir=ા પ્રયોગ કરવો જોઈએ. ૪૨-૪૬ चतस्रः शुचयः कन्याः कुट्टयेयुर(तन्द्रिताः)॥ |
ધૂપના ત્રણ પ્રકારે ............તં ધૂપ
નિદ્રાનને ના | ધૂપથ્યવાનધૂપ પ્રતિપશ્ચ વીવર!! गोपयेच्च सुपिहितं काले चैनं प्रयोजयेत् ॥४४॥ त्रिविधो धूप उद्दिष्टः कर्ममेदाच्चिकित्सकैः ॥४७॥
એ ધૂપ દેવાનાં
