________________
ગુમ-ચિકિસિત–અધ્યાય ૮ મે -
હું ગર્ભિણી છું” એમ માને છે. ૧૫–૧૭ | વિવરણ: આ સંબંધે ચરકે પણ નિદાન
વિવરણ: ચરકે પશુ ચિકિત્સાસ્થાનના સ્થાનના ત્રીજા અધ્યાયમાં આમ કહ્યું છે કે, પાંચમા અધ્યાયમાં આ સંબંધે આમ કહ્યું છે કે, તથા રાક્ષાસાતિસારછચરોત્તમનિટ્રાથāનિ'ऋतावनाहारतया भयेन विरूक्षणैगविनिग्रहैश्च । संस्त
कफप्रसेकाः समुपजायन्ते, स्तनयोश्च स्तन्यं, ओष्ठयोः म्भनोल्लेखनयोनिदोषैर्गुल्मः स्त्रियं रक्तभवोऽभ्युपैति ॥- स्तनमण्डलयोश्च काष्ण्ये, ग्लानिश्चक्षुषोः, मूर्छा, हलासो, જે સ્ત્રીને જ્યારે ઋતુકાળ પ્રાપ્ત થયો હોય કે નવી રોહર, રવધુ: વાયોર, હૃષરોમો કોમરચા, પ્રતિ થઈ હોય, અથવા જે સ્ત્રીને કાચ ગર્ભ યોન્યાચાર/વં, ગરિ યોન્યા હૌસ્થમાચાવોપડી ગયો હોય, ત્યારે એ સ્ત્રી, બરાબર ગ્ય વગાયતે, વેવસ્થાથા ગુલ્મ: વિદિત gવ અન્વતે, પ્રમાણમાં જે આહાર લેતી હોય, તે જે ન લઈ તામામૌ fમનોમિયાહુમૂદા એ રક્તગુલ્મના શકે; અથવા ગર્ભસ્થિતિને કારણે ભયભીત રહેતી રેગવાળી સ્ત્રીને શળ, ઉધરસ, અતિસારઝાડા, હોય; અને તે વેળા રૂક્ષ આહારનું જે સેવન ઊલટી, અરોચક, અંગમર્દ-શરીરનું ભાંગવું, કરે, અથવા મળ-મૂત્રાદિના આવેલા વેગોને રોકે;
નિદ્રા, આળસ, ભીનું કપડું જાણે શરીર પર અથવા જે સ્ત્રી ઋતુકાળે ચાલુ થયેલા આવને ! લપેટવું હોય તેવું લાગે અને કફની લાળ ઝરે; ને રોકે; અને તે કાળે તેને લગતાં ઔષધને સેવે. ઉપરાંત, તેના બન્ને સ્તનમાં ધાવણું ઉત્પન્ન થાય, ઉલેખન કે વમનકારક ઔષધ આદિને સેવી છે | બન્ને હોઠ અને બન્ને સ્તનમંડલના અગ્ર ભાગમાં વમન કરે, અથવા જે સ્ત્રીની યોનિ દોષોથી યુક્ત કાળાશ થાય; બન્ને નેત્રામાં ગ્લાનિ, ઝાખ કે કોઈ હેય તે સ્ત્રીને તે તે જુદાં જુદાં કારણોથી તેના વસ્તુ જેવા માટે કેટ
વસ્તુ જોવા માટે કંટાળે આવે; મૂછ–મોહ કે એ દુષ્ટ-રક્ત-રુધિર કે આર્તવથી થનારો એ દુષ્ટ
બેભાન સ્થિતિ થાય; હલાસ–મોળ-ઉબકા આવે; રુધિરજન્ય ગુમરોગ પ્રાપ્ત થાય છે. આ જ પ્રમાણે
દોહદ થાય–જુદી જુદી વસ્તુઓની ઈચ્છા થાય; ચરકે નિદાન સ્થાનના ત્રીજા અધ્યાયમાં અને સુશ્રુતે
| બન્ને પગમાં સોજો આવે; રુવાંટાની પંક્તિ ૫ણ ઉત્તરતંત્રના ૪૨ મા અધ્યાયમાં જે કહ્યું છે
લગાર ઊભી થયા કરે; યોનિની વિશાળતા તે ત્યાં જવું. ૧૫-૧૭
થાય; વળી યોનિમાં દુર્ગધપણું થાય; યોનિમાંથી રક્તગુમનું લક્ષણ
થોડો થોડો સ્ત્રાવ થયા કરે, એવાં સગર્ભા સ્ત્રીના स्तनमण्डलकृष्णत्वं रोमराजिः सदोहदा।
જેવાં લક્ષણે રક્તગુલમવાળી સ્ત્રીને થાય છે; છતાં गर्भिणीरूपमध्यक्तं भजते सर्वमेव तु ॥१८॥
તેમાં આ તફાવત હોય છે કે, એ રક્તગુલમની વિજ)TTITUg8નિ મહત્ત્વપરિતા | રાગી સ્ત્રીને એ ગુલ્મ કેવળ પિંડિત-ગોળાકારે જ इत्येवं लक्षणं स्त्रीणां रक्तगुल्मं प्रचक्षते ॥१९॥
હોઈને આખોયે તે જરૂપે કરકે છે; એમ તે રક્ત- જે સ્ત્રીના સ્તનમંડલને અગ્ર ભાગ |
ગુલ્મની રોગી સ્ત્રી, વસ્તુતઃ ગર્ભ૨હિત જ હોય કાળો થાય, રોમરાજી કે રુવાંટાંની પંક્તિ
| છે, છતાં મૂઢ-અજ્ઞાની લેકે તે સ્ત્રીને ગર્ભયુક્ત સ્પષ્ટ જણાય, દેહદે અથવા ગર્ભકાળે કે
કે સગર્ભા કહે છે. આ જ પ્રમાણે, ચરકે ચિકિત્સાઅનેક પદાર્થો વિષેની જેવી ઈચ્છાઓ
સ્થાનના ત્રીજા અધ્યાયમાં કહ્યું છે અને સુશ્રુતે થાય છે તેવી ઈચ્છાઓ જે સ્ત્રીને થયો | કહ્યું છે. ૧૮,૧૯
પણ ઉત્તરતંત્રના ૪૨ મા અધ્યાયમાં પણ એમ કરે, અને ગર્ભિણી સ્ત્રીનાં જે લક્ષણે થાય
| ગુમનું સ્વરૂપ તથા તેની છે તે લક્ષણે જે સ્ત્રીમાં અવ્યક્ત કે અસ્પષ્ટ
સાધ્યતા-અસાધ્યતા થયેલાં જણાય, તેમ જ એ ઉપરાંત ખોરાક- અવરોહણાતો ગુમવત્તમ રૂા . ને અપચો, શરીર પાંડવણું થાય અને ત્રિલોકનાદ ગુલિન્તિરિસ્થિતરહ દુર્બળતા થાય, એવાં લક્ષણે જેમાં થાય | જેમ ગુમ કે વનસ્પતિના મૂળનો તેને વિદ્યા સ્ત્રીઓને રક્તગુલમ કહે છે.૧૮,૧૯ | ગુછો અને રેસાઓ કે તાંતણ કે તંતુ
