Book Title: Gujarat Vishva Sahitya Bhale Padharo
Author(s): P C Patel
Publisher: Ratrani Sanskrutik Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006007/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtarANI sAMskRtika TrasTa graMthamALA - 5 le-mijharALyA - urphe patitapAvana ja che vikaTara hyugo saMpAdaka : gopALadAsa paTela maganabhAI desAI vizva sAhitya akAdamI, saMpAdaka: pu. cho. paTela saMpAdaka gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhAro. alekajhAnDara DUmA kRta gopALadAsa paTela yAne prema-zauryanA rAhe "LadAsa paTela zatAbdI graMthamALA-12 gopALadAsa paTela Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtarANI sAMskRtika kasTa graMthamALA-5 gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhAre! saMpAdaka 50 cheo paTela ApaNe sAhitya kene mATe racIzuM? kasturabhAI enDa kaMpanI mATe ke aMbAlAlabhAI mATe ke sara cinubhAI mATe? emanI pAse te paisA che; eTale game teTalA sAhityakAra rAkhI zake che, game teTalAM pustakAlayo vasAvI zake che. paNa pelA koziyAnuM zuM?" gujarAtI sAhitya pariSada - 1936] gAMdhIjI "E zatarANuM sAMskRtika kasTa satyAgraha chAvaNI. rAjapatha kalaba sAme, seTelAITa, amadAvAda-15 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka anaMtabhAI DI. paTela maMtrI rAtarANu sAMskRtika drasTa satyAgraha chAvaNI, rAjapatha kalaba sAme, seTelAITa, amadAvAda-15 phona: 6891174 : 6861578 rAjendra paTela prakRti jIvana presa rAtarANI, satyAgraha chAvaNI, seTelAITa, amadAvAda-15 (c) rAtarANI sAMskRtika TrasTa pahelI AvRttio prata 1000 ! - mukhya viketA , vizva-sAhitya kitAba ghara, phUlavADI Azrama, rAjapatha kalaba sAme, seTelAITa, amadAvAda-15 - tathA navajIvana TrasTa, amadAvAda-14 ki. 100 rUpiyA tA. 28-4-2003 gapALadAsa paTelanI janmajayaMtI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana "gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre!" e pustaka prasiddha karatAM atyaMta AnaMda ane gaurava anubhava thAya che. AnaMda e vAtane ke, rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjIe 1936nI sAhitya pariSadanA maMca parathI mazahura aMgreja lekhaka cArlsa DikansanuM nAma daI jenI jAhera mAgaNI karelI tevA suMdara, sacitra ane surama pustakane ghadha zrI. gopALadAsa paTele gujarAtamAM parivAra saMsthA dvArA vahevaDAvyo che. bApue kahyuM hatuM, "pitAnI bhASA choDIne parabhASA dvArA badho vyavahAra calAve e kaI kaMgALa mulaka che ke? eTale ja ApaNo mulaka kaMgALa rahyo ane ApaNI bhASA rAMDarAMDa rahI. aMgrejImAM to, eka pustaka phrenca ke jarmana bhASAmAM evuM na hoya ke je bahAra paDavuM ke thoDI ja vAramAM enuM aMgrejI bhASAMtara na thayuM che. eTaluM ja nahi, tyAM te bALakane mATe paNa uttama pustakonA aDhaLaka saMpa taiyAra thAya che. Dikansane baccAMo vAMcI zake? chatAM tyAM to baccAMne mATe paNa DikansanA graMthamAMthI saraLa bhASAmAM sAhitya ApavAmAM Ave, jethI bALapaNathI bhASAnI rasikatAne khyAla tene AvavA mAMDe, mane batAve, AvuM gujarAtImAM zuM che? je hoya to huM tenAM ovAraNAM lauM." ane gaurava e vAtanuM ke, kAtadarzI gAMdhIvAdI svataMtra vicAraka, satyAgrahanI mImAMsA' ane gItA-upaniSadenA lekhaka, rASTrIya keLavaNIkAra, ane "satyAgraha"patranA vidvAna taMtrIzrI maganabhAI prabhudAsa desAInI preraNAthI zrI. gepALadAsa paTela, zrI. maNibhAI vAghajIbhAI paTela, zrI. dhuraMdhara, zrI. kamubahena paTela, zrI. putra cho0 paTela ane temanA mitre ane sAthIonA utsAhathI I.sa. 1962 mAM vizva-sAhitya gujarAtI bhASAmAM utAravAnI pravRtti sevAbhAvanAthI zarU thaI. "mirAbla', "nAInTI zrI', lAkiMgamena', "TaoNilarsa opha dhI sI', "hecabenka opha netradAma', pala', "e Tela oNpha TU siTIjha', "oNlivara visTa', "nikolasa nikabI', 'pikavika kalaba', "DombI enDa sana' "blIka hAusa' "dhI olDa yuriyasITI zaoNpa', "Dona kivaka seTa', 'rijharekazana', "kAIma enDa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panizamenTa', "thAI', "kavenTina DaravADa, "AIvana he', "dhI bonDamena', "dhI phayucara zaoNka', kelinavartha', "dhI hArDa oNpha saMta phrAnsisa', paMjaJthI', kabIranI vANI', 'nAnakanI vANI', 'dAdu bhagatanI vANI', "malukadAsanI vANI', 'dariyA bhagatanI vANI', "e vANI', "gItAnuM prasthAna', buddhiAga - 1-2-34', "upaniSada', "Arogya graMthAvali' tathA alekajhAnDara DUmAnI "zrI maskeTiyarsa' jathanI mazahura pAMca vArtAo ane monTekrisTa.' e parivAra saMsthAnI gujarAtI vAcakane umadA bheTa che. mAtRbhASA, svadezI tathA rASTrabhASA bAbatanI ApaNI AjanI pratikrAMtinI sthitimAM zrI. maganabhAI desAI, zrI. gopALadAsa paTela ane zrI. 50 cho0 paTela ane temanA sAthI mitronuM sAhitya-jagatamAM A umadA kArya che. bhAI 50 cho0 paTelanI A copaDInuM prakAzakanuM nivedana lakhavAne nimitte jagatanA mahAna sAhitya samrATanI kathAonuM ciMtana-manana karavAnI je suMdara taka maLI, tene mATe AbhArapUrvaka, te sau mahAna mAnava kathAkAro ane tene gujarAtI bhASAmAM suMdara rIte utAranAra zrI. gopALadAsa paTelane mArI kRtajali arpaNa karuM chuM. vizvasAhityanAM AvAM badhAM paradezI pustaka mAtRbhASA dvArA vAMcavA maLe che, tyAre mAnA dhAvaNa jevAM vadhu mIThAM-madhurA vAcakane lAge che. amadAvAdamAM jodhapura hIlanI taLeTImAM - seTelAITa vistAramAM - sarakheja - gAMdhInagaranA dhorI mArga para rAjapatha kalaba sAme-"tANI saMkulamAM zrI. maganabhAI desAI ane zrI. gopALadAsa jIvAbhAI paTelanI pavitra smRtimAM vizva-sAhityanuM eka graMthAlaya tathA rAmanAma kudaratI upacAra kendra paNa amArI saMsthA dvArA calAvavAmAM Ave che. A graMthAlaya tathA upacAra kendra seTelAITa vistAranA gAmaDAonA sAMskRtika, zaikSaNika, sAmAjika, racanAtmaka ane AdhyAtmika kendra tarIke paNa kArya kare che. tathA kudaratI ane prAkRtika zuddha khAdya dravyonuM kendra paNa TrasTa taraphathI calAvavAmAM Ave che. temAM gAyanuM ghI, madha, goLa, khajUra, tela, anAja tathA pustakonuM vecANa karavAmAM Ave che. garavI gujarAtanI yuvAna peDhI A vizva-sAhitya tarapha AkarSAya ane temAM rahelA amUlya vArasAnA upabhoktA bane, e amArA TrasTane nA prayAsa che. vizva sAhityamAM A pustakonI lokapriyatA apratima che. gujarAtI vAcakane paNa gujarAtanA vidvAna ane samartha lekhakanI sAtvika prasAdI ArogatAM apUrva rasabodha sAthe AtmatRpti thaze. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhASAmAM jagatanA sAhitya-samrATane utAravAno namra prAya amArI saMsthAe Adarelo che, haju te sidhumAM biMdu jeTaluM ja kAma thayeluM che, A umadA kAryane yuvAna sAhityakAroe premapUrvaka utsAhathI AgaLa dhapAvaze evI zraddhA che. A pustaka vizvasAhityanA rasiyAo mATe mananIya che. saMta ane jagatanA sAhitya-samrATenI pAvana prasAdI ArogavA maLavI e eka amUlya vahAve che. e sIne amArA koTI koTI vaMdana! zrI. maganabhAI desAInA sAthI mitra ane vizvasAhityanA rasiyA abhyAsI evA zrI. kaMcanalAla sI. parIkhe Amukha lakhI ApavAnI amArI vinaMtI svIkArI, tathA gujarAta vidyApIThanA kulapati zrI. navalabhAI zAha ane DaoN. ema. ema. bhamagarAe potAnI zubhAziSa-AzIrvAda amArA A prakAzana para varasAvyA e badala emanA khAsa AbhArI chIe. amArA A kAryane saMtazrI kirITabhAIjI ane yogAcA Aditya gIjInA AzIrvAda maLyA che, tethI dhanyatA anubhavIe chIe. tathA navajIvana TrasTanA paNa khAsa AbhArI chIe. DaoN0 vihArI paTela ane temanA parivAre amane je sahakAra ane utsAha Apyo che, te mATe temanA paNa khAsa -&NI chIe. AvuM suMdara pustaka prasiddha karIne gujarAtI vAcakanI sevA bajAvavAnI ane suMdara taka maLI che te mATe dhanyatA ane saMtoSa anubhavIe chIe. vizvanA sAhitya-samrATanI A pavitra vANInuM mUlya gujarAtanI navI peDhI samajatAM zIkhe tathA sAcI rIte tenI ArAdhanA kare e ja prArthanA. chevaTe amArAM pustakone biradAvanAra rasiyA gujarAtI vAcakone amAre khAsa yAda karavA ghaTe che. mAtRbhASAthI susajaja evA te vAcake vinA AvAM prakAzananuM Ajana ke niyojana zakaya nathI. Ajane gujarAtI vAcaka jhaDapabhera khIlatI jatI gujarAtI bhASAnuM saMtAna che. tenI kasoTImAMthI pAra UtarI tenI yatkiMcit sevA bajAvavAnI ame abhilASA sevIe chIe, tene AnaMda ja amane AgaLa dhasavA mATe preraNA pUrI pADe che. gujarAtane vAcaka sukhI-saMskArI saMpanna varga AvI uttama kalAtIta copaDIo gujarAtImAM prakAzita thaye jAya te mATe eka yA bIjI rIte joIne Teke TrasTane pUro pADaze, evI AzA sAthe viramuM chuM. rAtarANa sAMskRtika sTa sanatabhAI DI. paTela rAjapatha kalaba sAme, amadAvAda-15 prakAzaka Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 tIrthomAM snAna karIne pAvana thAva" [saMpAdakanuM nivedana] gAMdhI-yuganA rASTrIya keLavaNIkAro, svataMtra vicArako ane saMniSTha racanAtmaka kAryakarA tarIke zrI. maganabhAI desAI, zrI. viThThaladAsa koThArI ane zrI. geApALadAsa jIvAbhAI paTelanAM nAmeA gujarAtamAM khUba jANItAM che. gUjarAta vidyApIThanI temanI krAMtikArI - prANavAna ane yazasvI kAmagIrI, temanAM preraka pustako ane peAtAnA vidyArthIe snAtaka-sevako gujarAtamAM DAMgathI sAbarakAMThA ane deza-videza sudhI ropI daIne janatAM janArdananI amUlya sevA karI che. sane 1950nA arasAmAM eka divasa zrI. maganabhAI desAIe mane bAlAvIne kahyuM, "pu cheA paTela | pacAsa varSa bAda aMgrejI ane bIjI videzI bhASA sArI rIte jANanArA gujarAtamAM bahu ochA leAkeA haze. videzI bhASAomAM je uttama sAhityanA khajAne paDelA che, tene ApaNe bhAvi peDhIo mATe gujarAtamAM lAvavA joIe. e badhuM vizva-sAhitya uttama rIte gujarAtImAM lAvavA mATe tameA zrI. gopALadAsa paTelanI sevA laI zake che. tee vizvasAhityanI kathA-kalAmAM siddhahasta nIvaDelA svataMtra mijAjanA lekhaka - anuvAdaka che. A kAryamAM tamane ane parama AnaMda maLaze. tathA tamAruM ane sAthI dhanya thaI jaze." yazabharI saphaLatA, saMtASa kAryakaronuM jIvana dhanya Ama zrI. maganabhAI desAInI preraNAthI AvyuM parivAra prakAzana maMdira" jeNe gItA, upaniSada, vividha dharmagraMthA, saMtonI vANI, gAMdhIjI, saradAra ane geAvardhanarAmanA sAhitya uparAMta vizva-sAhityanAM gaNanApAtra pustakonA anuvAdonA DhagalA vALI dIdhA. jema vRkSa peAtAnAM phUlAmAM jharI jAya che, tema zrI. maganabhAI desAI ane zrI, gApALadAsa potAnA vidyArthI ane pustakomAM jharI gayA che. jene pAtAnI aMdara paDelI vINAne jhaMkRta karavI che, temaNe A badhuM sAhitya rasathI jovuM joIe. AjanA navajuvAnane parivAra jevuM suMdara sAhitya bIje 6 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeAdhavuM muzkela paDaze. vikaTara hyugA, cArlsa Dikansa ane TaoNlsTaoNyathI huM ane mArA sAthI sArI rIte prabhAvita thayA chIe. gAMdhIjI, ze| ane saradAranI te| amane mastI ja caDI che. mAnavadharmane jeNe pIdhA hoya tevA vizvanA mahApuruSonA mastInA sarvazreSTha taraMgA A sAhityamAM paDelA che. je tarasyA che, tathA jene potAnI tarasa chIpAvavAnI AturatA che, te te mAtra eTaluM ja kahe che ke, ame to tarasyA chIe, amAre te| A badhuM sAhitya vadhune vadhu joIe. gujarAtanA lekhakone A moTo paDakAra che. gAMdhIjIe 1936mAM sAhitya pariSadanA maMca parathI AvA sAhityanI jAhera mAgaNI karI hatI. gujarAte pAtAnuM vaheNa lakSmI taraphathI pheravI sAhitya kaLA ane saMskRti tarapha vALavuM joIze. jagatanA mahAna kathAkAromAM TaoNlsTaoNya, phUgA, DUmA, Dikansa, skoTa, DasTayeskI, AnAtAla, geAvardhanarAma,kRzna candara, AzA, gAMdhIjI, kabIra, nAnaka, dAdU, palaTU, dariyA ane malUkadAsa mazahUra saMtA ke lekhako ja na hatA; paraMtu parama tattva - parama satya - paramAtmAnuM darzana ke sAkSAtkAra karanArA ArSadRSTA RSio hatA. temaNe peAtAne thayeluM darzana arthAt potAne lAdheluM satya anya jIvAne avagata ke upalabdha karAvavA kathAvArtAnuM mAdhyama svIkAryuM hatuM. - - e sAhitya-samrATo ane saMtAnI vANI dareka prajAnA amUlya vArasArUpa tathA khajAnArUpa che. dareka prajAe e amUlya vArasA jIvaMta rAkhavA badhI rItanA prayatna karI javA joIe. temAMnI eka rIta te mahA mAnavakathAone je te leAkabhASAmAM anuvAda karavAnI che. A mahAna sAhitya samrATo ane saMtAnI vANI-buddhinA - aMtarane mela dhAI kADhavA mATe sAburUpa che. te vANImAM te mahApuruSanuM aMtara ThalavAyeluM hAya che. tenA jeTalA saMga karIe teTalA ochA. vividha dezonA judA judA mahA-mAnavAe potAne tyAM pracalita prAcIna prAdezika bhASAmAM A mahAkathA racI che. gujarAtI vAcakane te mahA-kathAonA bhAva samajavA sugama thAya tevI suMdara rIte A kthAnA saMkSepA zrI, gApALadAsa jIvAbhAI paTele gujarAtanI prajAne sulabha karI ApyA che. AjanA yugamAM AvI kRti vadhune vadhu leAkapriya thatI jAya che. e batAve che ke, mAnava-kalpanAmAMthI udbhavelI sarvotkRSTa kRti e samagra mAnavajAtanA mahAna vArasA che, ane temAMya AvAM badhAM paradezI pustako mAtRbhASA dvArA vAMcavA maLe Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 che, tyAre mAnA dhAvaNa jevAM vadhu mIThAM-madhurAM lAge che. A badhI prasAdI zrI. maganabhAI desAI, zrI. gapALadAsa paTela ane temanA sAthIonA tapanI - yajJanI pavitra prasAdI che. tene gujarAtI vAcake bharapaTTa ArogavI joIe. moTe bhAge A mahA-kathAonI preraka ane rasika prastAvanA gAMdhIyuganA vidvAna ane samartha puruSo zrI. kAkAsAheba kAlelakara, zrI maganabhAI desAI, zrI. ThAkorabhAI desAI. zrI. kalyANajIbhAI mahetA, zrI. vAsudeva mahetA, zrI. niraMjanabhAI dhALakiyA, zrI. vajubhAI zAha, DaoN0 meAtIbhAI paTela, zrI. ema. pI. Thakkara ane zrI.esa Ara. bhaTTa lakhelI che. te ane saMpAdaka tathA prakAzakanAM nivedane A pustakamAM TUMkAvIne rajU karyAM che. te joIne AjanA gujarAtI navajuvAna je te mULa pustako vAMcavA prerAze evI AzA ane zraddhA che. gAMdhIyuge mAtRbhASA gujarAtInA kheDANane je vega Apyo che, ane tene ucca zikSaNanuM mAdhyama banAvI tene mATe ucita kheDANanAM je dvAra mAkaLAM karI ApyAM che, te lAbha dezanI bIjI koI bhASAne hajI maLyA nathI. zrI. maganabhAI desAI ane zrI. geApALadAsa paTele vizva-sAhityanI mukhya mukhya kRtio gujarAtI vAcakane bheTa ApIne bahu meTo upakAra karyo che. AvA badhA tapasvI sevakone lIdhe gujarAtI bhASA sau dezabhASAomAM saheje AgaLa rahI che - ane raheA! AvA mahA-mAnavA sAthe kAma karavAnA ane temane AjIvana satsaMga sevavAnA alabhya lAbha mane maLyA che, te mATe paramAtmAne dhanyavAda ApuM chuM ane te saune koTI koMTI vaMdana karuM chuM. parivAra prakAzana maMdire je pAyAnI prazaMsanIya kAmagIrI karI che, tenA lAbha samasta prajAne sulabha karI ApavA 'rAtarANI sAMskRtika TrasTe maMgala-prAraMbha karyo che. tenuM A pAMcamuM sugaMdhIdAra puSpa che. A pustakanuM prakAzana karanAra prakAzaka zrI. anaMtabhAI paTela ane saMsthAnA khAsa AbhArI chuM. AvA upayogI prakAzana mATe gujarAtI vAcaka prakAzana saMsthAne dhanyavAda Apaze. tathA vizvanA sAhitya-samrATono hRdayathI AbhAra mAnaze. gUjarAta vidyApIThanA kulapati zrI. navalabhAI zAha, zrI. kaMcanalAla sI. parIkha, DaoN. ema. ema. bhamagarA ane yogAcAryazrI Aditya yAgIjIe peAtAnA AzIrvAda A pustaka para varasAvyA che, e mATe emanA khAsa AbhArI chuM. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navajIvana TrasTa, prakRti jIvana presanA karmacArIo tathA A pravRtti sAthe saMkaLAyelA kalAkAro zrI. rajanI vyAsa, zrI. lAlu paTela, anya mitro ane rAtarANI parivAranA sAtha ane sahakAra vinA A pustaka AvA sughaDa svarUpe bahAra na pADI zakAta, AjanAM gujarAtI vAcakane TaoNlsTaoNya, Dikansa, DUmA ane thoDara DasTayeskInA Ache paricaya paNa Apave joIe : TaoNlsTaoNya gAMdhIjInA guru tarIke gujarAtI prajA TaoNlsTaoNyane sArI rIte jANe che. raziyana prajAne Atmaparicaya ane AtmajAgRtinI dIkSA ApanAra samartha puruSAmAM paNa TaoNlsTaoNyanuM sthAna bahu UMcuM hatuM. rAjanItimAM ane dharmanItimAM mahAna krAnti sUcavanAra lAkAra manISI TaoNlsTaoNya, kaLA ane sAhityanA AdarzamAM paNa krAnti karI batAvI. badhI jAtanA vilAsanA anubhava karyA chatAM enI AdarzaniSThA dabAI na gaI, cagadAI na gaI. 'jIvanane anubhava letA jAya ane jIvananuM rahasya zeAdhatA jAya' A jAtanI jIvanasAdhanAne aMte ene jIvananuM je rahasya jaDavuM te eNe potAnA jIvanaprayogAmAM ane vizALa sAhityamAM noMdhyuM che. gAMdhIjI, rajanIza ane maganabhAI desAI te temanA pustako para phIdA hatA. ze cArlsa Dikansa [1812 thI 1870] cArlsa Dikansane janma, tA. 7-2-1812nA roja IMglaeNnDamAM garIba gharamAM thayela. - bacapaNanA samayamAM tathA garIbAInI parAkASTAmAM kaThaNa jIvana gujAratAM DikansanA cittamAM je anubhava - saMskAro UtarelA, te dara varSanI uMmare ja sAhitya-lekha dvArA pragaTa thavA mAMDayA ane thoDA vakhatamAM te - arthAt pacIsa-trIsa varSanI uMmare pahoMcatAM sudhImAM te! AkhI aMgreja prajA tenI kRti upara phIdA thaI gaI. DikansanI kalamamAM eTalI badhI tAkAta hatI ke peAtAnAM lakhANA dvArA, Dikansa pArlAmenTa pAse samAjanAM dUSaNA dUra karAvanArA kAyadA paNa ghaDAvI zakelA. TaoNlsTaoNye Dikansane vizva-sAhityakAra Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarIke gaNAvIne tene zekasapiyara karatA paNa UMca darajaje mUkI che: TaoNTopanuM A mUlyAMkana DikansanI parivAranI zapaDIo vAMcyA pachI yogya lAge che. alekamAnDara imA [1802 thI 1870). mAnI katine mukhya AdhArastaMbha te tenI "zrI maskeTiyarsa? navalASA che, 1844mAM tenI A autihAsika navalakathA bahAra paDI. A atyaMta ane romAMcaka navalakathAmAM DamAnI kIta kAMsanI sarahada oLaMgI dara yurepa ane khAsa karIne IMoNmAM kharI jagatanI koi kRtiomAM mAnI gaNanA thAya che. mAnavI mATe lagabhaga azakaya gaNAya teTaluM badhuM teNe cAlIsa varSamAM lakhyuM che. kAunTa opha monTekrisTo' paNa tenI mazahura navalakathA che. phayoMDara DasTayeskI 1844mAM raziyana AjanA AgAdI mATenI hilacAlamAM te sakriya dho. 1849mAM te samAjavAdI sTI sarkalamAM DAya. kahevAya che ke jagatamAM jeTaluM ane je prakAranAM duHkhAnaviSamatAo astitva dharAve che, e badhA DarIne anubhava thaI cUkI hatI. paNa e tapAma dukha ane vedanAo enI hAma taNI zakazo nahi. vaTuM te badhAthI tenI AMtarika guDha addhA ane zAMti vadhu tejavI - vadhu ii banatI gaI. ane pariNAme jagatane sAhityanA kSetramAM "japarA-virATa puruSanI bheTa maLI. cahadathI ane rasiyA gujarAtI vAcakone A "gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre!'thI je AAdaka huM, saMtoSa ke khAnaMda maLe, e ja chevaTe A prakArananI kharI kRtArthatA haze. A kAryamAM madada pahoMcADanAra saune aMta:karaNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM ane A badhA sAhita-samrATI ane tene mAtRbhASA gujarAtImAM utAranArane hRdayathI koTI koTI vaMdana karuM chuM.' dharatI pi apanA DerA, satyAgraha chAvaNI, - pu. che. paTela - amadAvAda-15 tA. 28-4-2007 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka viziSTa sAhitya-saMpuTane hArdika AvakAra tA. 27mI eprila 2003nA divase jANItA sAhitakAra ane | sadagata zrI. gopALadAsa jIvAbhAI paTelanI janmajayaMtI prasaMge rAtarANI sAMskRtika TrasTa' taraphathI "zrI maganabhAI desAI ane zrI. gopALadAsa paTela smRti graMthAlaya"nA maMgaLa prAraMbhanI sAthe sAthe gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! (saMpAdaka: zrI. putra 0 paTela; ne prakAzaka: zrI. anaMtabhAI DI. paTela) e nAme eka viziSTa prakAzananA vipAcananuM Ayojana karyuM che tethI eka prakArane suvarNa - surabhipaga sadhAve che. gujarAta vidyApIThamAM pAMca dAyakA sudhI sasevaka tarIke ane te pachI paNa kAma karatA rahIne maganabhAI ane gopALadAsanI bevaDIe zikSaNa, sAhitya, samAjasevA, AmavjanA saMskAraghaDatara ane ciMtananA kSetromAM gujarAta ane tenI prajAnI saMniSTha ane samapitAbhAve je sevA kare che tenI jagya kadara karavAnuM kAma gujarAtanI diNa ane sAhityanI saMsthAo temaja kutarA samAjane mATe haja bAkI rahyuM che ema mAruM mAnavuM che. te vakhate seTelAITa vistAramAM eka navA Jzava sAthe e be mahAnubhAvanuM nAma joDAya che te sukhada ghaTanAne gujarAtano suzikSita samAja kRtatApUrvaka AvakAraze e nirAMka che.. gujarAtamAM vizva-sAhima bhale padhAro!" - A prakAzana e aneka rIte jatA eka viziSTa saMpuTa banI rahe che. aneka pusatakanA prakAzananI sAthe tenI prastAvanA ke purovacana DivAmAM Ave che e sAmAnya zirasta che, paraMtu mULa pustaka ane tenI prastAvanA maLIne tenuM eka saLaMga ekama bane che. pustakane tenI prastAvanAthI sAmAnya rIte judI pADIne jovAnI nathI. banaDa zaoNnA nATakanI prastAvanA mULa nATaka karatAM paNa kadIka vadhu lAMbI ane vadhu arthapUrNa ane gahana rahetI hatI, paNa tenI sAhityika guNavattAne kAraNe zaoNnI nATaya pratAvanAono ja eka alAyado saMgraha prasiddha karavAmAM Avyo hato. A pustaka paNa kevaLa prastAvanAno je saMgraha che ane je keTalIka pasaMda karAyela vizva-sAhityanI kRtione te Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sparze che te vadhu vizad rIte samajavAmAM temaja tenuM rasadarzana mANavAmAM ane mULa kRtinuM hArda pAmavAmAM moTI sahAya pUrI pADe tevI A prastAvanAo che, eTaluM ja nahi paraMtu mULa kRti vAMcavA mATe prerI zake tevI abhyAsazIlatA ane marmItAkSara lakhAyeluM che. bIjA zabdomAM kahIe to e prastAvanA pitAnuM ja sAhityamUlya ghaNA UMcA prakAranuM che. * ,A prastAvanAo aMge vAta karavAmAM saraLatA paDe te hetuthI tene be judA judA vibhAgomAM vaheMcavI joIe. prathama vibhAgamAM paradezI sAhityakAro vize vAta karIe to temAM aMgrejI sAhityakAro cArlsa Dikansa (1812-1873)- nI cAra vizva vikhyAta navalakathAo ("A Tale of Two Cities", "Oliver Twist", "Nicholas Nickleby" ane "Dombay and Son") tathA jANItA aitihAsika navalanaveza sara vaoNTara skaoNTa (1771-1832) nI prakhyAta navalakathA "Ivanhoe"no samAveza thAya che to vizvavikhyAta phrenca sAhityakAro vikaTara hyugo (182 -1885)nI jagavikhyAta navalakathA "Les Miserables" ane Laughing Man", elekajhAnDara DUmA ane tenI vizvavikhyAta kRti The Three Musketeers" ane ene tela phrAnsa ane tenI lokapriya kRti "Thais"no samAveza thAya che, ane raziyana sAhityakAro TaoNlsTaoNya (1828-1910) ane tenI vizvavikhyAta navalakathA "Ressarection", dostovaskI ane tenI mahAna navalakathA "Crime and Punishment"nA temaja speniza sAhityakAra savaTIsanI jagavikhyAta kaTAkSikA "Don Quixote"no samAveza thAya che. bhAratanI svAtaMtryaprApti ane tenI pArzvabhUmimAM banelI ghaTanAonuM nirUpaNa karatuM dastAvejI (Documentary) ystud' "Freedont at Midnight" samAveza thAya che. A saghaLI sAhityakRtionA vyaktigata gurdoSa aMge vigatavAra samIkSA karavA mATe prastAvanAonI che. prastAvane mAM svAbhAvika ja avakAza nathI, te paNa eTaluM te avazya noMdhavuM joIe. sthaLa ane kALanI kaparI kasoTI para te sau kRtio pAra utarIne vizva-sAhityamAM ucca sthAna prApta karI zakI che. e pratyeka kRti, tenI pAtrasRSTinuM vaividhya pUrNa nirUpaNa kalAtmaka vastugUMthaNI, samakAlina samAja ane tenA vividha rUpanuM darzana, mukhya mukhya pAtronI svabhAvagata khUbIo ane khAmIonuM yathArtha nirUpaNa ane je te sAhityakAranI lAkSaNika lekhanazailIne kAraNe A saghaLI sAhityakRtioe vizvasAhityamAM pitA nuM sthAna aMke karI lIdheluM che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatanI uttamottama sAhityakRtio gujarAtanI prajAne temanI pitAnI ja bhASAmAM hAthavagI karI ApavAne stutya saMkalpa ane puruSArtha AjathI lagabhaga pAMca dAyakA pUrve sadUgata zrI. maganabhAI desAI, zrI. gopALadAsa paTela ane gujarAtI prajAnA aneka hitacitae Adaryo hato ane temane e kAryamAM zrI. putra cho0 paTela ane temanA dharmapatnI suzrI kamubahene bhAre niSThA ane khaMtathI sadaiva sahAya karatAM rahyAM che. DaoN. vihArIdAsa, zrI. dhuraMdhara, zrI. rajanIbhAI vyAsa, zrI. lAlubhAI paTela, zrI. anaMtabhAI paTela ane . prakRti jIvana presanA kalAkAronI paNa adabhuta sevAo che. te sIne paNa gujarAtI vAcakanA dhanyavAda ghaTe che. tenA phaLasvarUpe gujarAtanI prajAne ghera beThAM AMtararASTrIya parimANa dharAvatI keTalI badhI vizvanI uttamottama sAhityakRtio maLI zakI che! zikSaNanA mAdhyama tarIke svabhASAnA custa AgrahI maganabhAI desAInAM vividha sevAkAryonuM yogya mulyAMkana gujarAtane zikSita samAja yathArtha rIte haju sudhI karI zakayo nathI, eTaluM ja nahi paNa gujarAtI mAdhyamane magana-mAdhyama"nuM kaTAkSayukta nAmAbhidhAna ApIne jAye-ajANe temane anyAya karI beTho che. ema thavAnuM eka kAraNa kadAca e paNa che ke mAdhyamanA prazna maganabhAI pote atyAgrahI hatA ane kazI paNa bAMdhachoDa karavA mATe taiyAra nahotA eTaluM ja nahi paNa te temanA pitAnA viSe UbhI thayelI vyApaka gerasamajane "nirantu nipuna hi va stuvanta"mAM vyakta thayela nidA stutinA baMdhanathI teo sarvathA mukta hatA. A saMdarbhamAM vizvasAhityane khullA hAthe satkAra karanAra zrI. maganabhAIe zikSaNanA mAdhyama tarIke mAtRbhASAnI pratiSThA avazya karI hatI, paNa temane badhI bhASAo dezanI ane paradezanI - mATe paNa bhAre Adara hato e hakIkata atyaMta dhyAnArha che. vadhumAM eka AMtararASTrIya bhASA tarIke aMgrejIne (ane anya koI paNa bhASAno abhyAsa bhAratanA vidyArthIoe sArI rIte karavA joIe ema paNa teo mAnatA hatA. vizvasAhityanI uttamottama kRtio gujarAtanI prajAne hAthavagI thAya te mATe paNa teo pravRttizIla hatA. temanA sAme anya bhASAo mATe chochane koI AkSepa be buniyAda hate. e je koI joI na zake temanI samakSa eka hakIkata tarIke rajU karavAnI A taka huM lau te mAre jaNAvavuM joIe ke gujarAtanA judA rAjyanI racanA thayA pachI rAjaya sarakAre esa. esa. sI.nI parIkSAmAM aMgrejI bhASAne pharajiyAta viSaya tarIke na gaNavAno nirNaya karyo tyAre paNa gujarAta yunivarsiTIe maganabhAI desAInA kulapati kArya daramyAna vinayana, vijJAna Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ane vANijyanI vidyAzAkhAmAM aMgrejI eka pharajiyAta viSaya tarIke cAlu rAkhavAnA nirNaya karyo hatA. sva. zrI. gopALadAsa paTelanuM RNa gujarAta kayAreya paNa pUrepUruM cUkavI zakaze nahi ema temaNe saMpanna karela vizvasAhityanI trIsa karatAM paNa vadhu kRtionA zradhdheya anuvAdo, saMkSepa| (temAM go. mA. tripAThI kRta gujarAtanI praziSTa navalakthA "sarasvatIcaMdra"no paNa samAveza thAya che) rasALa, vizada ane subhAgya zailImAM taiyAra karavAnuM bhagIratha kArya ekale hAthe, ane te paNa chellAM theADAMka varSo daramyAna temanI asvastha, lagabhaga pathArIvaza sthitimAM bhAre kauzalya ane dhIratApUrvaka, ekale hAthe, grInIjha bUka oNpha varlDa rekorDajhamAM zrI. gopALadAsane gauravavaMtu sthAna apAvI zake tevI vipulatA ane guNavattA dharAvatuM A mahAkArya saMpanna karela che. uttama kakSAnA anuvAdaka mATe sva. kAkAsAheba kAlelakare " savyasAcI " zabdaprayoga yathArtha rIte ja vAparyo che. beu bhASAmAM ucca pAraMgatatA ane anuvAda saMkSepanA viSayane AtmasAta karavAnI kaLA siddha karyA sivAya AvAM kAryo thaI zakatAM nathI e dekhItuM che. sva. gopALadAsa paTela khare ja gujarAtI sAhitya-jagatanA " savyasAcI hatA. 32 saddagata mu. zrI. maganabhAI desAI ane sadUgata mu. zrI. gopALadAsa paTelane vinamrabhAve mArI kRtajJa zraddhAMjali samarpavAnI A taka huM levA icchuM chuM. DaoN. vihArIdAsa paTela ane temanA AkhA parivAra A kAryamAM utsAhathI rasa laI pAtAnA pitAzrInA amUlya vArasAnA 'lAbha' `gujarAtanI prajAne Ape che, te mATe temane paNa aMtarathI dhanyavAda ApuM chuM. videzI sAhityakRtio uparAMta bhAratanI keTalIka sAhityakRtine prastAvanAonA samAveza saMpuTamAM karavAmAM Avela che, temAM nIcenI mukhya che che. lekhaka zrI. maganabhAI desAI gurudata... kramAMka 1. 2. 3. 4. 5. 6. pustakanuM nAma gItAnuM prasthAna kuTuMba parivAra premanAtha bhraSTAcArane mArge dhana ane dharatI gaMgAjaLa gurudatta gurudatta gurudatta gurudatta ma Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che 4 $ $ $ $ bhUla konI? gurudatta amaravelanAM puSpa kamuSahena paTela gAMdhIjInA jIvanamArga maganabhAI desAI mArI jIvana daSTi | vijayazaMkara bhaTTa saMta phrAnsisanuM jIvanagAna che. dhanajIbhAI phakIrabhAI eka gadheDAnI AtmakathA zrI. kRzana candara * "amaravelanAM puSpo" e suzrI kamubahena saMpAdita suvicAronA saMgrahanI prastAvanAmAM (satyAgraha sAptAhikamAM vicArakalikA rUpe rajU karavAmAM AvelA sAptAhika suvicArone saMgraha che.) zrI. maganabhAI desAIe noMdhyuM che : "A phUlagUMthaNInA puSponI maheka ja evI che ke, ene A vilAyatI phUla jevI nirgadha prastAvanAnI jarUra kharI?" temAM thoDoka phera karIne huM paNa mAtra eTaluM kahIne mArI A prastAvanA samApta karuM? vizva-sAhityanA udyAnamAM je te sAhityika kRtionI anuvAda saMkSepanI vidvAna ane zradhdhaya vyakitavizeSae lakhelI prastAvanAonI maheka ja evI jabarI che, ke ene A vilAyatI phUla jevI mArI nigaMdha prastAvanAnI jarUra kharI? A anuvAda saMkSepanI moTAbhAganI prastAvanAo zrI. maganabhAI desAIe pote ja lakhI che e keTalI abhyAsapUrNa ane marmagrAhI che e vAcake pote ja joI zakaze. bIjI keTalIka prastAvanA mATe je anya vidvAna ane sahRdayI sAhitya-premIonI kalamaprasAdIne lAbha maLyo che temAM mukhya che: kAkAsAheba kAlelakara, kalyANajIbhAI mahetA, zrI. ema. pI. Thakkara, Do. motIbhAI paTela, zrI. niraMjanabhAI dhoLakiyA, zrI. vajubhAI zAha, zrI. vAsudeva mahetA, zrI ThAkorabhAI desAI ane zrI. esa. Ara. bhaTTa che. anuvAdo | saMkSepanI prastAvanA vAcakane mULa kRti / anuvAda (saMkSepa vAMcavA mATenI bhUkha ughADavAnuM kAma avazya karaze. temAM mArI A prastAvanAne AMgaLI cIMdhyAnuM puNya maLaze te paNa mane ethI moTo saMtoSa thaze, tA. 16-4-2003 kacanabhAI sI. parIkha Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanyazrI sAhitya samrATe! dhanyazrI gopALadAsa! "AjanA navayuvAna vizva-sAhityamAMthI kaMI ja na vAMce ane mAtra mahAtmA gAMdhIjInI "AtmakathA', ane 'hiMda svarAja', zrI. maganabhAI desAInuM satyAgrahanI mImAMsA govardhanarAmanuM sarasvatIcaMdra', vikaTara hyugonuM "le-mijharApta', alekjhAnDara DUmAnuM "zrI maskeTiyarsa', cArlsa DikansanuM oNlivara TivasTa', DasTakI "kAIma enDa panizamenTa, TaoNlsTaoNyanuM 'rijharekazana', savaTIsanuM "DaoNna kivakaseTa', sara vaoNTara skoTanuM "kavenTina DaravA, sara AlabarTa hAvarDa soila enDa heltha', enuM "bUka AI heva laDa' ane putra chepaTelanuM "garavI gujarAtamAM vizva sAhitya bhave padhAro!" e pustako vAMce, te paNa jIvana dhanya dhanya thaI jAya." vizvanA A sAhitya-samATenI prasAdI sIlasIlAbaMdha ziSTa, saraLa ane zuddha mAtRbhASA - gujarAtImAM suMdara chapAI, sacitra ane uThAva sAthe ApIne gujarAtI vAcaka para zrI. gopALadAsa jIvAbhAI paTaeNla, zrI. maganabhAI desAI ane temanA sAthIoe moTo karyo che. te saune hRdayanA abhinaMdana ghaTe che. A sAhitya mATenI suMdara kathAone satsaMga karavAnI taka bhAI 50 cho0 paTele mane ApI te mATe temane dhanyavAda ApuM chuM. - paradezathI jJAna-vijJAna zIkhIne AvelA tejasvI navajuvAna vidvAna zrI. gopALadAsa paTelanI mAphaka potapotAnI mAtRbhASAmAM pustako lakhe ane gujarAtanI janatAne lAbha Ape, e bahu jarUrI che. AvI suMdara kRtio gujarAtI vAcakane vadhu ne vadhu maLe! e ja zubhecchA ane AzIrvAda. zrI. maganabhAI desAI, zrI. nepALadAsa paTela ane temanA sAthI mitronI sevAbhAvanA ane zubha zaktine vaMdanA dhanazrI vizvanA sAhitya samrATo! dhanya zrI gopALadAsa paTela! tA. 18-10-2002 nabhAI zAha kulapati gUjarAta vidyApITha, amadAvAda-14 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhecchA Aja ke parivezameM jo gujarAtI meM vizva-sAhitya ke prakAzana kA kArya rAtarANI sAMskRtika TrasTa ke dvArA kiyA jA rahA hai / vaha sagahanIya tathA gujarAtI janamAnasa ke liye jJAnavardhaka gauravapUrNa kArya kI dizAmeM eka dhArmika - vaijJAnika prayoga hai / isa saMsthAna ko aise kAryoM ke liye maiM sAdhuvAda letA hUM | tA. 20-3-2002 AcArya zrI Aditya yogI gaMgotrI, himAlaya be bela vizva-sAhityane gujarAtIomAM pracAra thAya e mATe zrI. maganabhAI prabhudAsa desAI, zrI. gopALadAsa jIvAbhAI paTela ane zrI. 50 cho0 paTele je utsAha dAkhavyo che, ane je mahenata karI che, te gujarAtI sAhityanA itihAsamAM senerI akSare nedhAze emAM koI zaMkA nathI 1950thI zarU karI Aja sudhI aneka navalakathA, nibaMdha, premazauryanI vArtAo je aMgrejI, phrenca ke amerikana kuLanA jagamazahura lekhakanI kalame lakhAI hatI tene anuvAda karavAnuM ane karAvavAnuM tema ja chapAvavAne, prakAzita karavAne kAma lenAra A mahAnubhAvonuM RNa cUkavavuM gujarAtI bhASAnA premIo mATe mukela che - kadAca azakaya che. rAtarANI sAMskRtika TrasTa graMthamALA"nA mahAnubhAva najIkanA bhUtakALamAM lakhAyelI aMgrejI kRtio - navalakathAo ja nahi, mahAkAvyo, tatvavijJAna graMtha, svAthya - vijJAna sAhitya vagerenuM prakAzana hAthamAM leze te gujarAtI bhASA vadhu samRddha banaze emAM zaMkAne sthAna nathI. AmagujarAtIne phakta eka ja prakAranI copaDInI samRddhimAM rasa che, jene "pAsabUka' kahevAmAM Ave che. evA maheNAM sAMbhaLavAM na paDe te mATe vAcakavargane vistAra thAya e levAnI pharaja che. alabatta ApaNa saunI che ja che. gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhAro!" ame enuM svAgata karIe chIe. heltha sAyansa TrasTa, | DaoN. ema. ema. bhamAgarA 19, ravi sosAyaTI, leNA vAlA. tA. 8-4-2007 7 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA prakAzakanuM nivedana 168 tIrthomAM snAna karIne pAvana thAva 60 cho0 paTela 6 AvakAra kaMcanalAla sI. parIkha dhanyazrI sAhitya samrATo! navalabhAI zAha 16 zubhecchA AcAryazrI Aditya yogI 27 be bola DaoN. ema. ema. bhamagarA 27 1. jIvanadharma kayo? kAkAsAheba kAlelakara 2. kRtAMjali - hyugone maganabhAI desAI 3 3. gujarAtamAM koI DUmA nahi pAke? " kalyANajI vi. mahetA 8 | (thrI maskeTiyarsa) 4. guna ane sajA - DasTaskiI niraMjana vA. dhoLakiyA 16 5. pApa ane prAyazcita - rijharekazana maganabhAI desAI 6. saradArazrIne vinoda kalyANa vi. mahetA 7. lAphiMga mena vajubhAI zAha 8. DombI enDa sana DaoN. maMtIbhAI paTela 9, AzAnA be bola - sarasvatIcaMdra maganabhAI desAI 10. govardhanarAmane sAhitya-jagatamAM praveza kamubahena pu. che. paTela 11. kuTuMba-parivAra - juna' maganabhAI desAI 47 12. premanAtha - pravaMvanA' maganabhAI desAI para 13. parivAranI zikSApatrI kamubahena 50 cho0 paTela 14. vicArakalikA kAkAsAheba kAlelakara 15. tarasa-lADu ane bhUkha-lADu kAkAsAheba kAlelakara 16. amaravelanAM puSpo maganabhAI desAI 17. abhinaMdana maganabhAI desAI 18. madharAte AjhAdI vAsudeva mahetA 19, mahAtmA gAMdhI 50 cho0 paTela 20. gAMdhIjIne jIvanamArga maganabhAI desAI 21. kaLA eTale zuM? maganabhAI desAI 22. jijJAsunA prazno maganabhAI desAI 18 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. navI yunivarsiTI 24, mArTina lyUthara kiMga 25. eka gadheDAnI AtmakathA 26. premabhaktinI saMjIvanI - thAI' . 27. krAMtinuM kAruNya 19 --e Tela oNpha TU siTIjha' 28. sAmAjika bhaMgAranI kathA - oNlivara 29. 7 me mattaH prati 6 - nikolasa nikalbI 30. pikavika kalaba * 31. dhI olDa phyuriyasITI pa' 32. dhI baoNnDamaeNna ' 33. yoga ane sAcuM paryAvaraNa-vijJAna 34. DaoN. bhamagarA 44. zrI sukhamanI 45. zrI japajI 46. gItAnuM prasthAna - 47. buddhiyoga - 1-2-3-4 48, jJAnI bhaktanI pratibhA P 6 49. miDala skUla : " adakeruM aMga" 50. gAMdhI philamanI kahANI 51. gAMdhIjInuM hajAra mukhe stavana 52. bhUla konI ? pu paTela opALadAsa paTela ema. pI. Thakkara maganabhAI desAI maganabhAI desAI maganabhAI desAI maganabhAI desAI pu0 0 paTela pu0 IMTa paTela pura che0 paTela gApALadAsa paTela 109 111 114 117 sureza dalAla 121 35. mANasa kudaratanuM meTAmAM meTuM pradUSaNa ! DaoN. ema. ema. bhamagarA 129 varadhIbhAI Thakkara 130 pu0 che paTela 134 ramaNalAla eNnjiniyara 140 142 36. kudarata tarapha pAchA phara 37. kaTokaTI rASTranA ArogyanI 38. sarvAMgINa vyAyAma 39. Arogyane lagatAM pustakA 40. maganabhAInuM graMthastha vAGamaya 41. gu. yuni.nA krAntadarzI kulapati 42. satya mATe marI phITanArA 43. mAnavAmAM rAjavI samA 145 147 149 150 151 152 154 155 156 157 159 162 166 ramaNalAla eNnjiniyara purNa cheH paTela kaMcanalAla sI. parIkha balavaMtasiMha sI. sI. desAI gAMdhIjI gAMdhIjI maganabhAI desAI maganabhAI desAI maganabhAI desAI * * zDa 4 x ThAkorabhAI ma. desAI pu deza paTela pAlakhIvAlA ane anya bIjA pura che paTela Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53. [zrI. gurudattA 54. kamubahena paTela 55. 'paMjagraMthI' 56. japa-mALA 57. dAdU bhagatanI vANI 58. saMta palaTUdAsanI vANI (saMta sevatAM sukRta vAdhe) pa9. bAbA malUkadAsanI vANI (mastInuM dharma-sarovara) 60. sara vaoNlTara skaoNTa 2. gApALadAsa paTela DaoN. prajJA paTela gApALadAsa paTela gApALadAsa paTela pu0 0 paTela 30 che paTela pura che paTela gApALadAsa paTela 61. AzA ane dhIraja pura che paTela 62. prema-zaurya aMkita kathA - AIvana ho esa. Ara. bhaTTa 63. pAgala haoN gaye kayA? 64. DaoNna kivakseTa 65. inducAcAnI AtmakathA 66. saMta phrAnsisanuM jIvanagAna 67. dhuraMdharanAM pustako 68. udyoga-dhaMdhAmAM saphaLatAnI vyUharacanA 69. dAMtanA rogA ane mAvajata 70. dAMtanuM saMpUrNa Arogya 71. vizvavikhyAta vyaktinI jIvanadRSTi vijayazaMkara ma. bhaTTa oNlvina Tophalara yogInIbahena vi. paTela gApALadAsa paTela 72. ' phyUcara zaoNka ' 73. geApALadAsa paTela 74. krAMti ke utkrAMti? yAne nAInTI thrI 75. 'hUMcabeka oNpha notradAma ' " 76. 'ToIlarsa oNpha dha sI 77. vikaTara hyugA 78. ' pustako - je mane gamyAM che' 9. anya prakAzane 80. jenuM chevaTa rUDuM, tenuM Akhu rUDuM 183 187 189 193 AcAryazrI je. bI kRpalAnI 192 maganabhAI desAI dhanavaMta ojhA dhrA, dhanajIbhAI phakIrabhAI 195 anaMtabhAI paTela 194 195 DaoN. vi. jI. paTela 196 kAntilAla na. laMgAliyA 197 -- DaoN. paTTaNI - geApALadAsa paTela 168 168 170 171 171 175 gApALadAsa paTela gApALadAsa paTela 30 cheA paTela AzA rajanIzajI puru che paTela pura che paTela 178 198 199 205 209 210 211 212 213 214 215 216 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ le-mijharAbla u daridranArAyaNa vikTara hyuge. anu: gAALadAsa paTela kri 175-00 [vikaTara hyugeAnAM pAMca pustakonI prasAdI gujarAtI vAcakane parivAra saMsthAe pIrasI che. tene zrI kAkAsAheba kAlelakara, zrI maganabhAI prabhudAsa desAI ane anya mahAnubhAvA ane gujarAtI vAcake suMdara AvakAra Apyo che. navI peDhIne A pustakonA paricaya thAya te dRSTie prastAvanA AvakAra ane prakAzakanA nivedananA keTaleAka bhAga ahIM TUMkAvIne rajU karyo che. bALako mATe vikrama saMkSepa le-migrezakhza urphe patitapAvana" nAmathI prasiddha thayA che. kiMmata 100, 170, satyAgraha chAvaNI, amadAvAda-15 zrI. gApALadAsa paTela vizva-sAhityanI kathAkalAmAM siddhahasta, jAlImAnA duzmana ane gujarAtI vAcakanA Azaka hatA. temaNe ane parivAra saMsthAe gujarAtI vAcakanI kImatI sevA bajAvI che.] 9 jIvanadha karyeA ! [kAkAsAhebanA abhinaMdana] * le mijherAbta A navalakathAe vizvasAhityamAM kayAranuM sthAna meLavyuM che. navalakathA ane navalakathAkAra baMnenI zatAbdI UjavavAnA A samaya che. A navalakathA vAMcIne ja mArA manamAM eka vicAra jAmyA te me aneka ThekANe vAparyo che. dareka navalakathAmAM nAyaka nAyikA uparAMta eka maMgalamUrtinI paNa AvazyaktA hAya che. le mijherAbve mAM nAyaka upara peAtAnI kSamAyukta Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! udAratAnI amITa asara pADanAra eka bizapa prAraMbhamAM AvIne gAyaba thaI jAya che. pharI enAM darzana te zuM. ullekha paNa maLe nahIM. ane chatAM e maMgalamUrti bizapanI asara AkhI vArtAmAM Akhara sudhI dekhAya che. ravibAbunI "ghare bAhire'mAM nAyaka nAyikAnA jIvana upara nata nayane animiSe AzIrvAda reDanArA adhyApaka e maMgalamUrti che. mahAbhAratamAM zrIkRSNa bhagavAna, hayAsa ane vidura e traNene ApaNe maMgalamUrti gaNI zakIe, rAmAyaNa mATe "karagarbhA' sItAne Azraya ApanAra ane emanAM bALakonuM saMgApana karanAra vAlmIki pote ja maMgalamUrti che. A navalakathAne kAraNe ene nAyaka jo vAlA aitihAsika vyakti jevo thaI zake che.' jIvanamAM sarvazreSTha zuM? trAjazane aNizuddha kAnunI nyAya? ke mANasAInI apAra udAratA, kSamA ane prema? A vArtAmAM caLakato polIsa oNphisara kAnanamAM mAne che. tyAM e hAryo tyAre ene aNagamate udAratAne dharma svIkAravAne badale e AtmahatyA kare che. enI svadharma-niSThA ane enA gharmanI viphalatA bane ApaNA hRdaya upara aMkAI jAya che. AvI vizvamAnya navalakathA uttama rIte gujarAtImAM ANI ApanAra mArA jUnA sAthI zrI gopAladAsabhAIne hArdika abhinaMdana. 12-10-63. kAkA kAlelakara Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtAMjali [maganabhAI desAInI prastAvanA] ' jaga-vikhyAta phrenca sAhityakAra vikaTara hyugonI A mazahUra amara kRtinA pravezaka paricaya ApavAnI jarUra na hAya .... bhAI gApALadAse, mArI sUcanAthI, ghUgAnA A pustakanA kizArabhAgya saMkSepa tuno ane parIvAre' nAmathI agAu bahAra pADayo che. 'meTA TAIpamAM, krAuna-kadanAM 208 pAnamAM e samAvAyA hatA; e paNa eka saMkSepa-vikrama ja gaNAya. hyugAnI A kathA evI che ke, sarva-vIone temAM rasa paDe eTaluM ja nahi, vAraMvAra vAMcatoya thAka na lAge - balke pharI pharI vAMcavA mana thAya. AthI karIne, moTI uMmaranA sAmAnya vAcakane mATe, kadamAM kAMIka moTA evA A bIjo saMkSepa bhAI gApALadAse taiyAra karyo, e sAruM thayuM che. gujarAtI vAcakoe te mATe emane AbhAra mAnavA ghaTe che. vikaTara hyugeA navalakathAkAra uparAMta nATayakAra ane kavi tarIke paNa nAmAMkita hatA. frAMsanA 19mA saikAnA eka agragaNya sAhitya-svAmI te gaNAya che. enA jIvanakALa eTale 1802 thI 1885. phrAnsanA te yuganI romAMcaka -- * romaeNnTika sAhityapravRttinA nAyaka e hatA. te tarIke teNe vizvasAhityamAM sthAna pAme evI keTalIka kRtio jagatane ApI che, temAM *le mijherA, ' eka aneAkhI bhAta pADe che. tenI uttarAvasthAnI A kRti che. dArighanuM mahAbhArata kahevAya evI mahAna kathA emAM eNe ApaNane kahI che. mAnava hRdayane UMDAmAM UMDA ane pAvakatama bhAva du:kha-dayA che. du:khIne mATe dilamAM sadbhAvabharI sahAnubhUti janme e che. AvI paradu:khabhaMjanI vaiSNavI vRtti A kthAnuM ciraMjIva rasabIja che. -- 19mA saikAnuM yuropa eTale, eka bAjue, tyAMnA dezanI aMdara rASTradharmI rAjyodayanA yuga; ane bIjI bAjue, tenI ja bIjI pAMkha peThe kAma karatA, yuropa bahAra eziyA AphrikAmAM phelAtA sAmrAjyadharmI pararAjyodaya yuga. AthI karIne, eka tarapha du:kha-dArigha ane dInatA, to bIjI bAjue ardhalAbha, gadhyA, bhAgavilAsa, ane sattAbaLanA bhAvA phelAtA hatA. ane sAmrAjyabhAgI yuropanAM rASTradharmI rAjyAmAM, paradhana-zeANa vaDe mAtabara Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! banI mAnagA thatA sattAdhArI vargo ane garIbAImAM sabaDato boLo Amamajura-kheDUta-varga, - ema be rekhA naphA pedA thatA hatA. te samayanA AvA raganuM darzana yuropanA aneka vicArako, sAhityakAro ane samAjavidA karatA hatA. tevA dhuraMdharamAM, sAhityakSetre jotAM, Dikansa, TolasTaoNya, gho, jhAlA, raskina vagere jANItA che. sAmAjika visUlI ane ItihAsanakSetronA vaijJAniko - ane vicArakomAM kArla mAkarsa jevA Ave. A lokoe potapotAne sthAnethI ane potapotAnI vizeSa pratibhA ane kaLA kuzaLatA dvArA potAnA dezakALamAM pravartatI thayelI A sthitinuM citra 2ja karyuM. emanA be cekha mArga ke dizAmAM paDI jAya che. temAM sAhitya-kalA mArganA pratinidhi graMtha A che. tenA daSTAo samA zu vageree khristI dayAbhAvamAM A sthitino ukela jave-ajANe zIta, ema kahI zakAya. tenuM hArda samajavA mATe, gItAnI paribhASAmAM joIe te, cA jAna-tapakarma che je vanani niSiAnuM mAnavane pAvana pavitra kare che. tenI sanAtana sAmAjika tANazaktine sthAyI bhAva lekonI najara AgaLa A sAhityakalAkAroe khaDe karyo. Ane mATe hue A kathAmAM jIna vAlajInanuM eka kamAla pAtra sajaryuM che. Ama gunegAra gaNAya tene dayALu udhogapati, paragaju nAgarika ane sevAbhAvI meyara vagere peThe kAma karate cItaryo che. premamAM satata Ahati Apate rahete karmogI jANe na hoya! gItAkAranuM birada che ke, pApI paNa je bhakta bane te re, enuM jaNe jIvaMta daSTA e heya! paNa AnI bIjI bAju che: AvA vyakitagata vicAranI samudAyagata bAju che. te ema pUche che ke, Ama pavitra sAdhu-jIvana gALavALI, mAne ke, te te jIvAtmAnuM bhaluM thatuM hoya, paraMtu duHkhamAM sapaDAtA sAmrAjyayugIna samAjanA kalyANanuM zuM? evA samAjanA bhAga banatA garIba vargane uddhArane mArga che? zuM AvI vyaktio vaDe te sadhAze? ke pachI ene mATe kAMIka jaze ane sAmudAyika rUpe kAma karato ne asarakAraka e koI mArga le ke pALavo paDe? 19mA saikA agAunA jagatamAM duniyAne vyavahAra e sAmuhika ane jaTila tathA saMmizra nahote tyAre kadAca AvA vaiyaktika jIvana tArA taraNepAya pUrato thato heya; paraMtu 19mA saikAmAM AvatA, pArthiva vAnavijJAnanI vRddhi thatI gaI; lokonI vRttio vadhu ne vadhu bahirmukha ane AkAzIla tathA parigrahI banatI gaI; rAdhama svAnI ekagitAne navo jo vadhato gayo tema tema te vaDe bhAga ane ezvarya pAmatA vargonA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtAMjali hitavAdo jAgatA gayA ne svArthI jora pakaDavA lAgyA. IrSA, asurA ane matsara paNa vadhatAM gayAM. Ama jagata 19mA saikAmAM AgaLa jatAM, tenI sthiti ema palaTAtI gaI. tevA jagatanAM du:khadAridyane ilAja che?-- e prazna UThe. AnA javAbamAM kahenAra kahI zake ke, "Avo prazna tame samAjazApIne, philasUphane, rAjayazAsIne, ke tevA lokone pUchI zako, kalAkAro ane sAhityasvAmIone ene mATe bhAgye yogya pAtra gaNAya. mAnava hRdayanA bhAve ane samAja-mAnasanA raMgenA pArakhu evA e loko ene javAba je rIte ApI zake, te rIte ja Apaze ane e rIta emanI kalAkRti haze. emAMthI jene je jaDe te javAba bhale jue. zAstrIya praznonA zAsayuddha Dhabe tarkazuddha uttara ApavA teo baMdhAtA nathI temanAthI e banI na zake. temanuM sarjanasAdhana judI be kAma kare che. eTale hRgonI A daridranArAyaNa kathAnA mahAbhAratamAM A praznano uttara khALI zakAya kharo? ke pachI e uttarane mATe te ApaNe enA samakAlIna mAkarsa jevA konI pAse ja javuM paDe? mAkarsa jevA vicAra navA sAmAjika duHkhadAridyanI e ja parapIDA jANIne dravavAnI preraNAthI mane maMthanamAM paDyA hatA. emanuM nidAna ane Dikansa. hRgo ke TaoNlsTaoNya jevA sAhityakAranuM nidAna - be vacce sAmya ke meLa jo khare? ke bene taddana bhinna koTInA upAya samajIne cAlavuM? kadAca Avo prazna pedA kare - kaLAkRti aMge upasthita kara, e ja ThIka kha? kema ke, kavi, kalAkAra ke sAhityakAre vicAraka philasUpha ke vijJAnInI Dhabe ke zatithI kAma karatA nathI. kaLAno nyAya ane zAstra ke vijJAnane nyAya judA hoya che. hRgo tenI A kathA vaDe- mArksa tenA "kepiTala' dvArA cAhato hato tema, - ene maLato kAMI uddezya ke irAde manamAM kalpIne cAlyo na hoya. potAnA yuganA lokajIvanane kalA-samAdhimAM jevuM joyuM, tevuM teNe AlekhyuM. emAM zAstranA nyAye nukatecInI na karavI ghaTe, zAstranI tarka-kaTI para kalAkRtine bahu caDAvavI na joIe zruti ane smRtimAM je bheda che, kavi ane philasupha ke jJAnImAM je bheda che, te bheda ahIMyAM paNa samajavuM joIe. * Ama chatAM kalAkRtine AsvAdaka, pitAnA khyAlamAM Ave e rIte tene nANavA ne tapAsI jevA mukhatyAra che. mAkarsavAdIonI zata zI hatI? samAja ane rAjyane temaNe vyakti ane tenA dharma karatAM caDiyAtuM daivata mAnyAM. te vaDe saune mATe samAnatApUrvaka Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhArI! sukhI jIvananI jarUriyAto pUrI pADavAnI vyavasthA karanAruM baLa racavuM; tenA saMgraha dvArA garIbAI ane gune 60 dAbavAM - dUra karavAM - nAmazeSa karavA~; ema varga-varganI viSamatA vinAnA sAmya-samAja racavA, mAnava hradayamAM rahelA prema, dharma, Astikaya, i0 jevA bhAvAne, A kAma karavAnuM, itihAse, Aja pUrvenAM badhAM sAMmAM soMpeluM. temAM e badhA devALuM kADhI paravAryA che; temane bharoMse have na rahI zakAya. A rItanA bhAvAne poSe evuM sAhitya, evAM kALAM-kauzalya ane jJAna vijJAna sAcI dizAvALAM; bIjAM khATAM ne cittabhrAmaka - ema te sUcave. lokomAM jemane mATe jarUrI lAge teTalAnAM AvAM cittanI zuddhi paNa niSThura ke kaThora banIneya karavI, ema paNa te kahe. rAjyanI AvI samAjazaktimAM amuka vyavasthAbaLa raheluM che, ema keTalAka mAne che. keTalAka leAko te sAme -- tenA nidaka evA arAjakavAdIo paNa paDelA che. hyUgAe A zaktinA pratIka rUpe peAlIsa inspekaTara jAva ApaNane AlekhI ApyA che. emAMthI ApaNe A zaktinI zaktimattA ane enI azakti baMne joI zakIe. 19mA saikAnA yuropIya samAjanuM citra ApaNane vIzIvALA thenAraDiyara ane tenA zeASaNanA bhAga banatAM strI-bALaka iM pAtro vaDe hyugo batAve che. A pAtrA parathI ja kathA tenuM nAma pAme che. 19mA saikAnA yuropIya samAja navI ja garIbAI pedA kare che. tenI ja sAthe leAkanA zramane cUsIne mAtabara banatA navA dhaMdhA paNa pedA kare che; ane e badhAnI bhUmikA yuropanA 19mI sadInA sAmrAjaya yuga che, - joke hyugA enuM citra tenI vArtAmAM nathI dAratA. - - 70 nagarInA bizapa parathI ema mAnI zakAya ke, mAnavahRdayanI maMgalazakti satya dharmapAlana dvArA pragaTa karI zakAya, to emAM kevuM taraNa-tAraNabaLa ane samAjajIna-uddhAraka sAmartha saMtAyeluM che, - e viSe hyugo zraddhALu che. A baLa ane te vaDe sarjAI zakatuM sAmAjika sAmarthya rAyazakti para kalyANamaya prabhAva pADI zake, ema paNa ApaNe A vArtAmAM joI zakIe chIe. chevaTe kaLA e cetana-pUjA che, tenI tulanAmAM vijJAna e vastutAe jaDapUjA che. cetana vyakti premaguNa prerI ane enA abhAvarUpa dveSa-asUyA pratye dhRNA prerI ane vyakta karI zake; jaDa vastu potAne aMge bhAga-ane-parigrahabuddhi ane bRdhyA prerI tene vyakta karI zake. A be vacce majAnA gajagrAha cAle, hyUgA mAnavahRdayanA cetanabaLanI vilAsa-kathA kahe che; mAkarsa jevA samAjavijJAnIo rAjya, yaMtrabaLa iMTa jaDa baLAnA saMgraha karI temanA vaDe lAkonuM bhaluM thaI zake, enI rAjyazAsa-kathA kahe che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRtAMjali ahIMyAM e noMdhavuM paDe ke, rAjya, maMtrabaLa I0 jaDa sAdhane paNa, ate jotAM cetana evA mAnavo vaDe ja sateja ke sakriya banI zake. are, jevo saramukhatyAra tevuM ja tenuM tAnAzAhI citra banaze ne? Ama vicAratA, kavAnI cetanapujA balavattara gaNAya; vijJAnanI vastupUja, chevaTe letA, moTI savaDa ja gaNAya. hRgonI A kathA AjanA yugamAM paNa khUba rasathI ane lAbhapurvaka vaMcAya che, te batAve che ke, vyakti ane vastu vacce ja pasaMdagI karavAnI heya, te vyakti ja caDe, kema ke, pasaMdagI vyakti ja kare che. vastu vyakti mATe che, nahIM ke vyakti vastu mATe, AjanA jaDavAdo vyaktine vastu mATe batAvIne duniyAne dhAryo ghATa utAravA tAke che, ema kharuM. chatAM, te siddhAntanA pira rUpa evA raziyAmAM paNa TaoNlsTaoNya i. jevA sAhityasvAmIe rasapUrvaka pAchA vecAya che. e batAve che ke, mAnavahRdaya chevaTe che tevuM ja che. tene prema anya mATe che; premapAtra janene sAru ghasAI maravAne mATe te hRdayamAM UMDI bhAvanA paNa che ja. A te kAyadA-kAnUna dvArA temAM bhAgye pheraphAra karI zakAya. garIbAI 40 gune nathI; paraMtu AvA mAnavaprema ke hRdayadharmane droha e mULa gune che. AvA premadharmanI sAkSAnuM vaphAdAnuM A kathAcitra vAMcatAM apUrva saMtoSa ane AtmatRpti thAya che. bhAI gopALadAsanI A bIjI copaDI mATe kAMIka lakhavAne viSe hyugonI A kathAnuM ciMtana-manana karavAnI je taka maLI, tene mATe AbhArapUrvaka, te mahAna mAnavakathAkAra mATenI A mArI kRtAMjali pUrI karuM chuM. 24-10-1963 maganabhAI desAI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alekajhAnDara DUmA kRta "zrI maskeTi ca " saMpAdakaH gopALadAsa jIvAbhAI paTela vizvanA sAhitya samrATonI kRtio vAMcIne paripuSTa thAva [sAcA premazauryanA prasaMgonA ratnajaDita AbhUSaNathI ApatI alekajhAnDara DUmAnI pAMca navalakathAonuM jutha sva. gopALadAsa jIvAbhAI paTele traNa dAyakA pahelAM gujarAtI vAcakane bheTa dharyuM hatuM. varSothI A navalakathAo aprApya che. gopALadAsa paTelanA zatAbdI parvamAM temanI aprApya kRtio pharIthI chapAvavAnI yojanA vicAravAmAM AvI che. e pustakanI prathama AvRttinA AvakAranA "be bola' sva. kalyANajI vi. mahetAe lakhelA tene TUMkAvIne sAbhAra ahIM utAryA che.] hamAnI vizvavikhyAta navalakathAo zrI maskeriyasa -1 yAne premazauyanA rAhe! 150.00 zrI maskeTisa-2 yAne vIsa varSa bAda! (presamAM) thI maDhiyarsa - 3 yAne kAminI ane kAMcana (presamAM) zrI mariyasa - 4 yAne prema-paka thI mArkeTiyarsa - 5 yAne dagA kisIkA sagA nahi! 150.00 kAunTa oNpha maoNnTekrisTa" yAne AzA ane dhIraja gujarAtamAM keI DUmA nahi pAke? [be bola] premazauryanA rAhe mAthAM mUkIne vicaranArA phrAMsanA rAjA 13mA lUInA traNa zUravIra talavAriyAonI jazagAthA te "zrI maskeTiyarsa." jagatanA sAhitya-samrATamAM alekajhAMDara DUmAnuM nAma jANItuM che. emaNe phrenca bhASAmAM lakhelI adbhuta navalakathAe lAkho mANasone AkarSI che. 150,00 30,00 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maskeTiyasa ane aneka bhASAomAM temanAM rUpAMtara thayAM che. A ane evA bIjA nAmI sAhitya-samrATonAM keTalAMka pustako atyAra pahelAM gujarAtImAM paNa UtaryA che paraMtu badhAMnI athavA emAMnAM mukhya mukhyanI prasAdI sIlasIlAbaMdha ziSTa, saraLa ane zuddha gujarAtImAM suMdara chapAI ane uThAva sAthe ApavAnuM bIDuM tA parivAra prakAzana sahakArI maMdire ja jhaDapyuM che. te mATe enA saMsthApaka -upapramukha sva0 maNibhAI vAghajIbhAI paTela, maMtrI bhAI pu. che0 paTela ane enuM gujarAtI rUpAMtara karanAra bhAIzrI gApALadAsa jIvAbhAI paTelane abhinaMdana ghaTe che. thApravAGa evA sarasa vahe che ke, jANe ApaNe koI rUpAMtara ke anuvAda nathI vAMcatA paNa maulika kathA ja vAMcIe chIe, ema lAge che. koI ThekANe kazA khADo Tekaro naDatA nathI. 500 karatAM vadhu pAnAmAM samAvAyelA A saMkSepa paNa evI khUbIthI karavAmAM AvyA che ke, kazI truTI anubhavAtI nathI ke rasanI kSati paNa thatI nathI. AvI sarasa ane surekha anuvAdanI hatheATIne mATe bhAI geApALadAsa vizeSa abhinaMdananA adhikArI che. ApaNA dezamAM svAmI-bhakta zUravIrA, zuddha premanA upAsako tathA zira sATe kSAtravaTa sAcavanArAonI tema ja temanAM parAkramA ane svArpaNanA dRSTAMtAnI achata nathI ane temane biradAvanArA paNa nathI maLyA ema nathI. paraMtu temane vizeSa jhaLakAvavA mATe koI DUmA"nI kalamanI apekSA te rahe che ja. "S " thrI maskrasTirsa"mAMnA traNa barakaMdAje - parAkramI talavAriyA eNtheAsa, paoNsa, oNremIsa tathA ceAtheA barakaMdAja thavAnI mahattvAkAMkSA dharAvanAra (ane pAchaLathI e pAra pADanAra) kUrmAMsanA grAmapradeza gAskanInA dAte nA, -- ApaNane temanAM abhUtapUrva parAkrame, haiyA-ukalata ane chAtIthI daMga karI nAkhe che. e pustakamAM faoNMsa, IMglaeNnDa tathA pADozI dezAnA sattaramI sInA rAjakAraNanI ane rAjamahelanI tathA sattAvAMchuonI khaTapaTonI hUbahU chabI upasAvavAmAM AvI che. 99 A pustakanA "be bAla lakhavAnuM mAruM gajuM nathI, kAraNa ke huM nathI navalakathAkAra, nathI vivecaka ke nathI tA navalakathAone khAsa rasiyA. chatAM gAMdhIyuganI laDatAnA eka sainika tarIke mAre " be bela " lakhavA evI bhAI pu. che. paTelanI icchAne avagaNI nahi zakavAthI ja chevaTe be zabda lakhavAnuM meM svIkAryuM che. 66 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! A pustakonuM hArda che prema-zaurya. e zabdane ApaNe tyAM calaNI sikkAnuM rUpa ApyuM ApaNA vIra narmade. dhvaja prakAzaze jhaLaLaLa kasuMbI premazaurya aMkita, tuM bhaNava bhaNava nija saMtati saune prema-bhaktinI rIta, UMcI tuja suMdara jAta, jaya jaya garavI gujarAta." kavione daSTA paNa kahyA che. narmade uparanI paMktio racI te pachI thoDA ja dAyakAmAM gujarAtanI saMtatine, are gujarAtanI ja nahi, sArA bhAratanI saMtatine ane AgaLa vadhIne kahIe te duniyAnA saMskRta manAtA khaMDe tathA aMdhArA pradezonI saMtatine paNa prema ane zauryanA anekhA pATha anokhI rIte paDhAvanAra ane e anokhI rIta batAvanAra gAMdhI gujarAtamAMthI ja pAkaze ane bhAratamAtAnI zRMkhalA e ja teDAvaze, evuM keNe kahyuM hatuM? paisA-ghaDu"nuM aLakhAmaNuM nAma pAmelA gujarAtamAMthI paNa gAMdhIjInA thokabaMdha barakaMdAjo jille jille pAkaze ane teo A kathAnA pelA barakaMdAjenI peThe yuddhanA AhavAnane jhIlI leze ke mAthe lIdhelI javAbadArI adA karatAM matanA moDhAmAM paNa lezamAtra thaDakATa vinA jhukAvI deze ane pitAnA senApatinA aNasArA mAtrathI lAThI ke goLIbAra, kAramAM jelavAsanAM AmaMtraNa ane milakatonI phanAgIrI rUMvADuM paNa pharakavA dIdhA vinA saharSa jhIlI leze, evuM koNe kapeluM? nAnAM nAnAM dUdhamala bALako, abaLA manAtI salUNI, varaNAgiyA yuvAne, rIDhA AdheDe, ane nivRtti jhaMkhatA vAnaprasthIonI paNa vaNajhAro balidAna mATe vaNathaMbhI cAlI nIkaLaze, evuM bhaviSya kayA najamIe bhAkheluM? gujarAtanA be nAmacIna bahAravaTiyA - viThThalabhAI ane vallabhabhAI, viThThalabhAInI hiMmata ane rAjakAraNa-paTutA; valabhabhAIne vajasaMkalpa ane gAMdhIjI tathA deza pratinI ananya bhakita ane Adarza mATe sarvasvane ulALiyo karavAnI vIra vRtti, jene pariNAme azokanA kALamAMye na hatuM evuM ekatrita bhArata lohInuM eka TIpuMya pADayA vinA ane capaTI vagADIe eTalA samayamAM sarajI devAyuM! jagatabharanA itihAsamAMthI AvI siddhine jo koI zodhI Apaze? veMta bhaya mATe mAjayanAM gaLAM kApavA taiyAra thanAra ane hAIkorTa sudhI laDIne mamatamAM khuvAra thanArA samAjanA kaLaNamAMthI bahAra nIkaLI AvI, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI mArkeTiyarsa hasate moMe potAnuM nAnakaDuM rAjapATa bhAratamAtAne caraNe nyochAvara karI denAra darabAra daMpatI (gopALadAsa ane bhaktibA); kAMtinA bhekhadhArI narasihakAkA ne "DuMgaLIcora'nuM biruda pAmelA mohanalAla paMDayA, cAlavAnuM ramata mAnanArA, dhArALAnA gera ravizaMkara mahArAja gujarAtanA choTA saradAra, AjIvana laDavaiyA Do. caMdubhAI ane purANI baMdhuo; kheDAnA gokaLadAsa bApu ane phularAMdabhAI zAha, saurASTranA samartho balubhAI mahetA, maNilAla koThArI ane amRtalAla zeTha, - satyAgraha AzramanAM ratna imAma sAheba ane maganalAla gAMdhI; samartha vidvAna kAkA kAlelakara ane vinobA bhAve; mahAdevabhAI ane mazarUvAlA; naraharibhAI ane nArAyaNa khare, nAraNadAsa gAMdhI ane pyArelAla; mAmA phaDake ane choTevAlajI; svAmI AnaMda ane saumyamUrti surendrajI; ramaNikabhAI modI ane chaganalAla joSI; haThayogI bhaNasALI ane lakSmIdAsa Asara; - e sivAya saurASTranA rASTrIya zAyara, meghANI ane dulA kAga; zivajIbhAI ane rAyacUrA; phUlacaMdabhAI ane zivAnaMdajI; keLavaNIkAra nAnAbhAI bhaTTa ane gijubhAI badhekA, harabhAI trivedI ane manubhAI paMcoLI; zAmaLadAsa gAMdhI ane ratubhAI adANI; DhebarabhAI ane vajubhAI; rasikabhAI parIkha ane jAdavajI modI; pAna ane kathAkAra rAmanArAyaNa pAThaka; kacchanA premajI paTela ane premajI Thakkara ane aMtANI; -sAbarakAMThAnA vayovRddha mathuradAsa gAMdhI ane temane parivAra, - amadAvAdanAM majUra mahAjananAM agraNIo anasUyAbahena ane zaMkaralAla beMkara; gulajhArIlAla naMdA ane khaMDubhAI desAI; seminAtha dave ne zyAmaprasAda vasAvaDA; ane mehanabhAI vyAsa; mAvalaMkara dAdA ane lAlA kAkA, hariprasAda DaoNkaTara ane hariprasAda mahetA, indulAla yAjJika ane naMdalAla zAha, DaoN. motIbhAI, mULadAsa vaizya; - vidyApIThanA AcAryo giDavANIjI ane kRpalANIjI; rAmanArAyaNa pAThaka ane maganabhAI desAI; muni jinavijayajI ane paMDita bahecaradAsajI; paDita sukhalAlajI ane gokuLabhAI bhaTTa; viThThaladAsa koThArI ane jeThAlAla gAMdhI; - vidyApIThanuM dhAvaNa pAmelA raMga avadhUta ane magaLabhAI mahetA, cunIbhAI moTA ane bhakta kavi suMdaram; amRtalAla nANAvaTI ane cAMdrazaMkara zukala; Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! - kavi umAzaMkara joSI ane jhINAbhAI sneharazmi; achUte ane padadalitonA sevaka parIkSitabhAI ane DAhyAbhAI nAyaka, vIra-putrIe maNibahena paTela, saMskAramUrti indumatI zeTha ane paThANI mijAjanAM mRdulA sArAbhAI; vividha kSetre nAma kADhanArA ThAkorabhAI desAI ane geradhanadAsa cAkhAvAlA, rAmalAla bakSI ane gopALadAsa paTela; cAMpAneriyA ane dinakara mahetA; kImabhAI vorA, prabhudAsa dhoLakiyA; - marda mAstaro ballubhAI ThAkora ne jIvaNalAla divAna; ThAkorabhAI ThAkora ane dAmubhAI zukala; tejIvA khAro analAlA ane ramaNalAla jAnI; rAmaprasAda konTrAkaTara ane DAhyAbhAI mahetA; ke. TI. ane kAzI pArekha; sevAdaLanA InAmadAra ne manubhAI paTela, - paTela maganabhAI 20 ane maganabhAI bhI), vIra vaNiko zodhana ane vADIlAla mahetA; vakroktivizArada jayaMtI dalAla ane "ceInokara'; bhavAnIzaMkara mahetA ane choTAbhAI DaoNkaTara; meyara maNibhAI caturabhAI; -'navajIvana'nA jIvaNajI desAI ane dhIrubhAI nAyaka, dhoLakA- . dhaMdhukAnA sevaka DAhyAbhAI paTela, mANekalAla zAha ane ANaMdajIvALA; AzramanA kurezI ane mANekalAla vakhAriyA rAdhanapurI; - pAlanapuranA DAhyAbhAI mahetA ane je jI; mahesANAnA vijayakumAra trivedI ne rAmacaMdra amIna, sAMkaLacaMda ane puruSottama paTela; mehanabhAI ane mAnasiMha pRthvIrAja; ANaMdanA bhAIkAkA ane bhIkhAbhAI; IzvarabhAI paTela ane rAvajIbhAI akhADiyana; - paMcamahAlanA vIra vAmanarAva; DaoNkaTara mANekalAla ane mANekalAla gAMdhI; bhIlonA uddhAraka ThakkarabApA; zrIkAMtabhAI, sukhadeva trivedI; vaDodarAnA bujharga yuvAna abbAsa sAheba ane DaoN. sumaMta mahetA; sUtariyA; nIkate ane cUnIbhAI zAha, munazI ane lalita divAnajI; maganabhAI paTela ane cimanabhAI amIna; - bharUcanA haribhAI amIna ane dinakararAva desAI; motIlAla vINa ane zivazaMkarabhAI; caMdrazaMkara bhaTTa ane lajapatarAya; choTubhAI paTela, aMbAzaMkara ane vinodacaMdra zAha, - carotaranA DaoN. bhAskarabhAI paTela ane rAvajabhAI nAthAbhAI; zivAbhAI AzAbhAI ane zivAbhAI ga0; desAIbhAI paTela ane babalabhAI mahetA, mAdhavalAla zAha ane bAbubhAI paTela; rAsanA AzA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI makeTiyarsa bhAI paTela ane zarA zAmaLabhAI badavAranA aMbAlAla paTela ane borasadanA bhegIlAla cekasI gAMdhIjInA dakSiNa AphrikAnA sAthI rAvarA bhAI maNibhAI, kapaDavaNajanA harilAla desAI ane zaMkaralAla zAha - koNa ekatAnA pratIka samA zahIda vasaMta ane rajabA; gusa kaoNlejanA khamIravaMtA vinoda kinArIvAlA ane aDAsamAM banIo bebI jhINanAra kaoNlejiyane kaLAguru ravizaMkara rAvaLa ane bacubhAI; ; - surata jillAnA dalu ane kalu, kuMvarajIbhAI ane parAgajIbhAI khuzAlabhAI ane kezavabhAI; bhaDavIra morAra paTela ane makanajI sevA; sikaranA DAhyAbhAI ane kalyANajI vahAvajI; jugatarAmabhAI ane cunIbhAI mahetAcimanabhAI bhaTTa ane goradhanabAbA tathA makavANA sAMkaLInA vallabhabhAI ane havAInI taLapadI. DI . . . . . . - bAraDelI vaDanA kapilarAma vyAsa ane ramaNIkalAla vyAsa, varADanA TekIlA chItAdAdA ane eka kALe sarakAranA thAMbhalA manAtA paNa nAkaranA agraNI banI vana vana bhaTakelA nAraNajI kuMvarajI; pUNInA bhImabhAI, rUbhAI ane vinodI chaganabhAinI tripuTI; e badhunI leDI olapADanA pramodabhAI ane hitubhAI, katAragAmanA lalubhAI ane bhIkhubhAI pATIdAra AzramanI kAMThAnI pANIdAra prabhu ripuTI (pI. esa, pI. sI. ane pI. ema.); jhINAbhAI se ane chagana paTela; karAranA aDIkhama pAMgA paTela ane kAMThAnA navAhiyA gesAIbhAI, sisodarAnA kezavarAma trivedI ane maNibhAI paTela; hijarata vakhate jenuM ghara chAvaNa baneluM te guNabhAI jhaverI ane kAzIbhAI paTela; cAMderIkara ane tAmaNukaranI mahArASTriyana jeDI; lAlabhAI nAyaka ane lalubhAI ma0 paTela, choTubhAI vakIla ane Do. khaDabhAI vasaMta desAI ane rAmabhAi paTelavalasADanA barajorajI vikA ane nAthubhAI desAI; vakIla manubhAI ane gopALajIbhAI; dAktare madanacha ane jeTalI; nAgaradAsa goLavALA ane nibhAI gAvidajI; pArInA DaoN. uttamalAla mahetA ane dIvAvAlA; mahAdevathI moTA choTubhAI desAI ane suzIlacaMdra joSI, aMbAlAla ane DAhyAbhAI paTela, mAMDavI mahuvAnA pramazaMkara bhaTTa ane navanIta zukala; vyArAnA paMDita goviMdarA ane kAlidAsa bhakata, - cIkhalInA choTubhAI desAI ane bAlubhAI, dhIrubhAI maNibhAI ane maNibhAI bhagavAnajI; nUramiyAM ane vasanabhAI; vAMjhaNAnA durlabhabhAI ane bhUvAbhAI, DaoN. gulAbabhAI ane dhIrubhAI desAI; suratanA DaoN. dhirA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! ane cinAI, naramAvALA ane kALAbAvA; mAraphatiyA ane lokhaMDavAlA; trimUrti IzvaralAla vImAvAlA ane verAgIvAlA, khAMDavAlA ane saraiyA; jarIvAlA ane tamAkuvALA tathA anAvila AzramanA dalapatabhAI desAI ane pATIdAra AzramanA bhAilAlabhAi - narottamabhAi ane e saunA ziramora kAnajIbhAI ane morArajIbhAI; raghanAthajI nAyaka uttamacaMda zAha, sanmukhalAla zAha, bhajanika umedarAma; - muMbaInA gujarAtI samAjanA agraNIo dhArAzAstrI bhulAbhAI desAI ane kanaiyAlAla munazI; nagInadAsa mAstara ane maMgaLadAsa pakavAsA; abhyAsIo azoka mahetA ane yusupha maheraalI; sevako bhAnubhAI ane gaNapatizaMkara; bhavAnabhAI ane DaoN. jIvarAjabhAI mahetA; jelavAsIonA yajamAna je. pI. trivedI sAheba ane parNakuTivALAM premalIlAbahena ThAkarazI; saujanyamUrti vaikuMThabhAI mahetA ane saMskArI gaganavihArI mahetA; ke. ke. zAha ane DaoNkaTara gilDara, kAkubhAI ane jerAjANI; ejhA ne kApaDiyA; ratibhAI ane dilakhuzabhAI; - pArasI agraNIo narImAna ane barajorajI bharUcA; solI bATalIvAlA ane baherAma mahetA; muslIma rASTravAdIo jhAbIraalI ane AbIdaalI; strIratno haMsAbahena ane jayazrIbahena; perInAbahena ane naragIsabahena: lIlAvatIbahena ane kapilAbahena, maNibahena nANAvaTI ane maNibahena desAI - te ja rIte gujarAtanI strIzaktimAMthI paNa kasturabAne pagale mIThuMbahena pITITa ane saralAbahena sArAbhAI, jayotsanAbahena ane vasumatIbahena; hiNI ane hamIdA; vaDodarAnAM kusumabahena ane bharUcanAM hemalatA; kheDAnAM DAhIbahena ane puSpAbahena; amadAvAdanAM nAMdubahena kAnUgA ane puSpAbahena mahetA, vijayAbahena desAI ane gaMgAbahena jhaverI; AzramanAM durgAbahena ane maNibahena parIkha; ramAbahena joSI ane gaMgAbahena vaidya, suratanA pATIdAra AzramamAMthI cIMtharAMbhera nAnAM bALako sAthe bahAra kADhelAM gaMgA paTalaNa ane suratanA siMha dayALajIbhAInAM mAtuzrI anAvila AzramavALA gaMgAbahena desAI; - A badhAM ane evAM bIjAM anekAneka gAMdhIjInA barakaMdAje phAla (jevo te nahi ane nAno sUno paNa nahi) : emAMnA keTalAMyanA jIvana te samULI kAMtithI palaTAyAM. A saunAM dezaprema, zaurya ane dilerIne gUMthI denAra koI DumA gujarAtamAM nahi nIkaLe? Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maskecisa 11 A pustakanA vAcana pachI ane frAMsa tathA IMglaeNnDanI vIsa varSa pachInI sthitinI tulanA sAthe ApaNA dezanI AjhAdInA samayanI ane te pachInAM 18 varSo pachInI ApaNI sthitinI tulanA karanAra A pustakanA anuvAdakanI hradayabaLatarA samajI zakaze. i prakAzakanA nivedanamAM bhAI maNibhAIe lakhyuM che ke, " A navalakathA chapAIne bahAra paDaze tyAre zI sthiti haze ke thaze, tenI kalpanA na karI zakAya evA du:khada palaTA ApaNA dezanAM badhAM kSetramAM AvavA lAgyA che. ane mArA jIvananI AthamatI saMdhyAe, A lakhatI veLA mAruM mana zaMkAgrasta thaI jAya che. " A zabdo keTalA sAcA paDathA! gAMdhIjIneA mATAmAM moTo vArasa ne jaganmAnya javAhara paMcatva pAmyo ane tenAM asthikuvA Aje bhAratanAM khetImAM ekAkAra thayAM. vaLI A pustakanuM prakAzana jevA enA prakAzaka bhAI maNibhAI paNa na rahyA, e kudaratane kevA saMketa | varSo pahelAM meM lakhelI ane gAma aneka kaMThe caDhI gayelI " dIvAvA durganI phATe"mAMnI - 66 hajAro roganI jvALA davAnA buMdanA vinA bujhAze zAMti siMcAthe tamArI AtmazraddhA to." asahakAra yugamAM zahere zahera ane gAme A paktinA zraddhA-gAna sAthe ApaNe sva0 maNibhAInA zabdothI samApti karIzuM : "bhArata bhUmi kadI vibhUti-vihoNI rahI nathI, ane rahevAnI nathI" kalyANajI tri mahetA kasturabA sevAzrama, marolI, javAhara asthi visarjana dina, tA. 8-6-1964 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gunA ane sajA [krAIma eNnDa panizamenTa') le kvoDara DasTayeskI saMpA geApALadAsa paTela upAdlAta: niraMjana vAmanarAva dhoLakiyA 0 12-00 upeAAta javA gAma saMbaMdhane vIdhe ane aa pakSapAta hovAthI A amara kRtinA vidvAna saMpAdaka murabbIzrI. pAladAsa paTele tenA upAta tarIke, AvakAranA be bAla lakhI ApavA mane AzA karI ane bhAIzrI puru cheva paTele premathI dabANa karyuM tethI huM jarA mUMjhavaNamAM mukAI gayo. sAhityakSetre mArA koI dAvA hatA nahi ane che nahi. phakta the!DoNA sAhityanA premI ane bhAktA huM chuM eTaluM ja. paraMtu mArI mUMjhavaNa- bAjue rAkhI temanI premALa AjJAne vaza thaI, vizva-sAhityamAM amara thayelI A raziyana kathA gujarAtImAM suMdara svarUpe UtaratI jeIne tene saharSa AvakAra ApavA pUratA A be bAla upendvAna tarIke lakhavAnI dhRSTatA, mArI maryAdAo samajato hovA chatAM, maiM karI che, tenI zarUAtamAM ja huM spaSTatA karI lauM chuM. jagata-sAhityamAM keTalIka kRtio temanuM sthAna cirakALa sudhI prApta karI le che. Adhunika jagata-sAhityanI AvI kRtimAM krAIma eNnDa panizamenTa" e navalakathAe tenuM anekhuM ane AgavuM sthAna meLavI lIdheluM che, tevA sarvamAnya abhiprAya che. lagabhaga dareka bhASAmAM A mahAnavalanA anuvAda thayelA che. Adhunika jagata-sAhityamAM phrAMsa ane raziyAe mahAna ane samartha sAhityasvAmI ApyA che. ane te paikInA eka te phoDara DasTaEskI. temanA janma maoNskonI eka sAmAnya hospiTalamAM thayelA. temanA pitA eka DAkTara hatA. 13 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gune ane sajA 17 ra3 varSanI vaye DasTapekIe pahelavahelI "puara phoka" nAmanI navalakathA lakhI. tyAra pachI je sarjane thayo temAM "kAIma eNnDa panizapenTa"ne ziramora tarIke thekkasa gaNAvI zakAya. temanuM jIvana aneka viTaMbaNAo ane muzkelIomAMthI pasAra thayeluM. oskamAM paNa temaNe 1849 thI 1854 sudhI krAMtikArI pravRttio sAru kArAvAsa bhogavela. sane 1881mAM temanuM avasAna thayuM tyAM sudhI Arthika muzkelIo gherAyelI ja rahelI. AvI viSama paristhitimAMthI A mahAna sAhityasvAmIe jagatane adbhuta sAhitya pIrasyuM che. kAIma enDa panizamenTanAM je be pAtro vAcakanA citta-netrAmAM haMmezane mATe aMkAI rahe che, te kathAnAyaka rAskenikova ane soniyA. kathAnAyaka khUna karI bese che. paraMtu pakaDAto nathI. potAnA gunA sAru bacAve zodhe che. potAnA gunA sAru sabaLa kAraNa che, evI dalIla kare che. buddhine vyabhicAra Adare che. IzvaramAM tene azraddhA che. garIbAIne lIdhe samAja pratye eka prakArane dveSa che. paraMtu vAstavikatAe e nabaLe, gabharU che. jIvana saMgrAmamAM paDavAne taiyAra nathI. potAnA apakRtyo ane potAnI niSphaLatAo sAru bIjAne doSita gaNavAnI manavRtti sevyA kare che. A nirmAlyatAnuM kAraNa zuM che? e prazna A navalamAM Ubhe thAya che. ene javAba tenI aMdara ja samAyelo che. kathAnAyaka svAthI che. cAritryanuM baLa enI pAse nathI. nItine abhAva ene samartha banAvI zakatuM nathI. kAMI paNa siddhAMta upara enuM jIvana ghaDAyuM nathI. AvA puruSane baLavAna banAvI zakAya? khamIravaMta banAvI zakAya? jIvanasaMgharSamAM Ubhe rahe e banAvI zakAya? A eka ja koyaDo che. aneka saMskRtiomAM A prazna Ubho thA che. raziyAnA yuvAna varganI te samayanI mAnasika paristhitinuM A pATA dyotaka che. A mukela koyaDAne ukela A mahAna sAhityasvAmIe Apyo che. ane te atyaMta kuzaLatAthI, apAra karuNAthI ane mAnava cittanA aMtastavamAM habakI mArIne. * eka sIdhI sAdI bhoLI ane dharmabhIru strIne prema A camatkAra saMje che - A bhAgI gayelA puruSane hRdayapalaTo kare che, jethI te potAnAM apakonuM phaLa svecchAthI bhogavavA taiyAra thaI jAya che; satya ane nItine - 2 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! marma samaje che; ane paMpaNuM choDI de che. sAniyAne akhUTa prema, karuNA, namratA ane Izvara uparanI apAra zraddhA A palaTo kare che. eka mAnavanuM adUbhuta parivartana prema ane karuNA ja karI zake, te saMdeza A mahAnavala mUkI jAya che. krizciyAniTino jhoka prema ane karuNA upara vizeSa che. mahAtmA Izu eTale prema ane karuNAnI mUti. manuSyanA A be prabaLa bhAvane vijaya thAya che. kathAnAyaka potAnA gunAnI sajA - pariNAma bhogavavA hasate mee taiyAra thAya che. potAnA gunAne te ekarAra kare che, ane sajA bhogavavA sAIbirIyA jAya che. AnI pAchaLa seniyAne prema, karuNA ane nItine vijaya DokiyAM karI rahyo che. aMte satyane vijaya che, te A kathAnI phalazruti che. eka bIja mahAna sAhitya svAmI TosTaoNye barijharekazana" navalanI bheTa ApI. ane lekhakoe hRdayapalaTAnuM vastu laIne mahAnavala ApI che. banelI zailI judI, vyaktitva judAM. TaoNlsToyanuM vyaktitva atyaMta prabhAvazALI ane temanuM sthAna UMcuM te vAta cokkasa. paraMtu vedhakatA ane sacoTa darzanamAM DasTaroskIe potAnI nijI ane AgavI pratibhA darzAvI che. paraMtu mAnava tarIke banene mAnava jIvanamAM apAra zraddhA hatI, mAnavonA kalyANa sAru apUrva jhaMkhanA hatI, pIDita janatA UMcI kema nathI AvatI tene paritApa temane baMnene harahaMmeza satAvato. baMnee potAno saMdeza anekhI rIte A che; paraMtu temanuM dhyeya te mAnava kalyANa ja rahyuM che. ane A rIte e bane sAhitya-svAmInI maMjhila eka ja che. A mahAnavale sAhityanI apratIma sevA karI che ane te eka sImAcihanarUpa banI gaI che. kALano bAdha tene naDato nathI. pRthvI upara mAnava jIvana pAMgare che tyAM sudhI AvI kRtio ciraMjIva rahevA sarajAyelI che. A mahA navalakathAnA nicoDarUpe nIcenAM avataraNo huM TAMkuM chuM. soniyAne page paDIne kathAnAyaka kahe che, "I do not bow to you, personally but to suffering humanity in your person." (- huM tane page nathI lAgato, paraMtu du:khadardamAM kacarAtI mAnavatAne tArI mAraphata page lAguM chuM.) samagra pIDita mAnavajAta pratyenI akhUTa karuNA ane tenA utkarSa mATenI tIvra abhilASA, e A sAhityasvAmIne jIvanamaMtra che : A avataraNamAMthI te zabda zabda Tapake che. saMsAranuM kendra mAnava che ema e Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gune ane sajA khacIta mAne che, ane temAMthI vicalita thavA mAgato nathI. bIja prasaMge soniyA kathAnAyakane TapAre che ane eka AdhyAtmika bhUmikA uparathI eka vAya tene mukhe kathAsvAmI bolAve che - basa A kSaNe ja tame bahAra cakalAmAM jaI, ghUMTaNiye paDI, je dharatIne tamArAM pagalAMthI apavitra karI che, te dharatIne cuMbana karo, ane pachI AkhA jagatane namaskAra karo, ane sau mANasone pikAra karIne kahe ke, "huM khUnI chuM; pachI paramAtmA tamane navuM jIvana pAchuM bakSaze. te tame jAo cho?" cAritrayanI pracaMDa tAkAta A vAkyamAM che. pariNAma bhogavavAnI paripUrNa taiyArI che. te AgaLa kahe che, "tame A gunAnI sajA vahorI prAyazcitta karaze : e ja tamAre mATe ekamAtra hitakara mArga che." cAritryanA baLa vagara mAnavajIvana nirarthaka che, paMgu che; ane te ja Akhare te A jIvanasaMgrAmamAM ane saMsArayAtrAmAM sAco sAtha de che, te spaSTa saMdeze A mahAna sAhityasvAmI mUkI jAya che. mu0 zrI gopALadAsa paTele potAnI jaipha umare vizvasAhityamAMthI vINelI keTalIka uttamottama kRtio gujarAtImAM suMdara rIte utArIne gujarAtamAM vizvasAhityane dhadha vahevaDAvI kharekhara eka Avazyaka upayogI sevA bajAvI che. jagatanA mahAna sAhitya-samrATonI kRtione A rIte sAmAnya gujarAtI vAcaka mATe sulabha karI ApavA mATe temane ane prakAzana saMsthAne jeTalo AbhAra ApaNe mAnIe teTalo ocho che. - A upadUdhAta lakhavAne nimitte DasTaskInI A umadA - ciraMjIva kathAnuM ciMtana-manana karavAnI je amUlya taka zrI. pu cho0 paTele pUrI pADI, te mATe temane tathA prakAzana saMsthAne AbhAra mAnuM chuM; tathA AvI umadA kRti saraLa rocaka ane sughaDa rIte gujarAtImAM utAranAra tenA vidvAna saMpAdaka mu0 zrI. gopALadAsa paTelane abhinaMdana ApuM chuM. ane A amara kathA sajIne ApaNane kAyamanA kaNI banAvanAra mULa lekhaka DasTa skIne adaba-pUrvaka mArA praNAma pAThavIne mArI A aMjali pUrI karuM chuM. AvI suMdara kRtio mutra zrI. gopALadAsa paTelanI kalame gujarAtI vAcakane vadhu ne vadhu maLe! tA. 10-3-75 niraMjana vAmanarAva dhoLakiyA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rijharekazana hRdayapalaTI yAne punarutthAna le. TaoNlsTaoNya saMpAgepALadAsa paTela prastAvanAH maganabhAI desAI ki. 25-00 pApa ane prAyazcitta TolsToyanI A navalakathA 1923-24mAM pahelI mArA vAMcavAmAM AvI. tyAranI enI mArA para thayelI asara Aje A tene sArAnuvAda (ke, kharuM jotA, tene sArarUpa gujarAtI anulekha kahe ghaTe. kema ke te anuvAda ke bhASAMtara nathI) vAMcatAM tAjI thaI. potAnA lakhANathI dhArI asara na kare te te TaoNsTaoNya nahIM: temAMya A tenI copaDI to, eka dRSTie jotAM, tenI kRti ane zailIne uttama namUno che. kathAvArtA lakhavAnuM sAhityika kAma TaoNlsTaoNyanI 50 umara sudhInA pUrvajIvanamAM bahudhA pUruM thayuM hatuM. te pachI teNe yuropIya sudhArAnI sthitine abhyAsa karI, dharma, samAja, arthazAstra, nIti, kaLA, yuddha vagere gaMbhIra viSayo para ciMtanAtmaka prabaMdho ane nibaMdho lakhyA. A kathA temAM e rIte apavAda che ke te tenAM chellAM varasamAM lakhAI che. to tethI emeya thayuM che ke, lekhakane jIvanamAM lAdhelA anubhavo ane arvAcIna yuropIya ne khristI jagatanA potAnA UMDA AjIvana nirIkSaNa ane abhyAsane nicoDa tenA A kathAnakamAM saheje Utaryo che. ema TaoNlsTaoNyanA ciMtanAtmaka nibaMdhonuM vastumAtra- kaho ke, tenA dIrghajIvanane anubhavasAra, tenI A kathAmAM yathAsthAne yathApramANa saheje Utaya - AlekhAyAM che; ane chatAM, tenI kaLAnI khUbI che ke, kathA te arthe lakhAI che tema nathI lAgatuM. paraMtu jIvanamAM je badhuM lUMTAI ghaMTAIne AtmasAt banI raheluM, te A samartha kathAkAranI pratibhAmAMthI eka jozIlI kathA rUpe emAM pragaTa thayuM che. ane te kathAnuM rasabIja paNa evuM ja prabaLa ane mAnavajIvana vize maulika mUlyavAna che. mANasa tenA karmathI caDe che ke paDe che. temAM paDavAne Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayapalaTo 1 asuramArga tA jANItA che; caDavAnA rAjamArga sarva dharmo, sarva pegaMbaroe tattvata: ekasarakhA ja batAvyo che : bhUla thAya - pApa thAya, te tA kALA mAthAnA mAnavIthI bane; cAhe ne te game te hoya. paraMtu te sudhAravI, pazcAttApapurvaka pApanuM prAyazcitta karavuM, to e tene temAMthI ugAraze, unnata karaze. A pustakanA kathAnakanuM bIja A che - potAnA karmanI pUrI javAbadArI pote uThAvavI joIe, tenA mAThA phaLathI sAmuM jaNa bacavuM joIe. A ja parama dharma ahiMsA paNa kahe che ne? Ama tenA nAyaka nepcyUdAva eka prasaMge A pustakamAM A bIja kahe che : ... .. paNa, paNa sauthI agatyanuM kATuzA pratye AcarelA potAnA pApakarmanuM prAyazcitta zI rIte karAya? pote tene eka vakhata sAcA dilathI prema karyo hatA; tA pachI kuMvArI avasthAmAM tene bhraSTa karyA bAda, tenA hAthamAM kevaLa se rUbala pakaDAvI devAthI zI rIte tenA pratyenI javAbadArImAMthI mukta thaI zakAya ?" (pR0 90) ane e pApanuM RNa cUkavavA te AkhuM jIvana vAvI nAkhe che. eka rIte zvetAM, A vastu TaoNlsTaAyanI potAnI jIvanayAtrAnI svakathA jevI ja che. tethI kathAvastu eTalI nezadAra ane satyaniSTha zailImAM gUMthAyuM che ke, temAM kaSiya khAsa khaTako nathI lAgatA, hA, chevaTanA kathAbhAga jhaTa pUro thAya che, pUrvabhAga jevI kalAtmaka pravAhitA, vacce ja jANe sarasvatI nadI peThe, utAvaLanI retImAM, aMdara UtarI jAya che. (ane e vastunI TIkA vivecakoe karI che. TaoNlsTaoNyanI kathA-kalA jevI pUrvanI 'enA kereninA ' jevI kathAmAM dIpe che, tevI AmAM nathI dIpatI, ema teoe kahyuM che.) paraMtu, tethI karIne, A kathA enA vAcakanA hRdaya para je prabhAva pADe che, emAM zita nathI AvatI ane kalA-kRtinI phalazruti jo AvI marmasparzI dhArI vedhakatA ke sacATatA hoya, to temAM A kathA ochI na Utare, balke, tenA lAghavane laIne te vadhAre tejIlI bane che. chelle neblyUdevane navuM jIvana lAdhe che; te zuM ane kevuM, e A kathAmAM nathI AvyuM. ane e ja emAM utAvaLa lAge che. paraMtu kadAca enuM vivaraNa bhAgye lAMbuM ke patita-uddhAraNa jevuM rasamaya bane. chatAM TaoNlsTaoNya jevA samartha kalAkAra viSe evuM to kema ja kahevAya? teNe jo A kathAmAM tema karyuM hota, to kathA-kalAmAM eka adritIya dRSTAnta e banata. paraMtu Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhArI! jevI che tevI paNa A kathA sAMsarI dilamAM paheoMce che. ane tethI ja TaoNlsTaoNyanA caritakAra mA~Da sAcuM kahe che ke, "It will not tell its story; for it is a book not to read about, but to read. It is probably as strenuously moral a novel as was ever written.... "It is not a book primarily written to please, but one which deliberately aims at infecting the reader with the author's sympathies and antipathies. . . . but because they ooze out naturally the work retains its full artistic quality in spite of its didactic intent. - "Of necessity the book ends where its hero, -- after seeking the evils of army service, of court life, society, the church and the law, - reads the Sermon on the Monnt, notes its injunction not to resist him that is evil and begins a new life.. t 'Resurrection' is truly a wonderful book, extraordinarily truthful...." "huM enI vArtA ahIM kahI javA mAgato nathI; kAraNa ke, e pustaka evuM nathI ke jene viro vAMcavuM joIe; paNa e pustaka evuM che, jene vAMcavuM joIe. kadAca e pustaka kadI paNa lakhAI na hoya evI jussAdAra naitika navalakthA che.... ... 66 * e pustaka kevaLa manoraMjana mATe nathI lakhAyuM; paraMtu e pustaka tA lekhakanI sahAnubhUti ane napharatAnA cepa vAcakane lagADavAnA sIdhA hetuthI lakhAyeluM che ... chatAM e badhuM svAbhAvika krame nItarI AvatuM hovAthI, eno beAdhAtmaka hetu chatAM, eno kalAtmaka guNa kAyama rahe che. " vArtAno nAyaka lazkI nokarInAM, rAjadarabArI jIvananAM, samAjanAM dharmataMtranAM ane kAyadAnAM aniSTonuM darzana karI lIdhA bAda, bAIbalamAMthI giripravacanavALA bhAga vAMce che, ane temAM AvatA pApI pratye paNa kSamAbhAva dAkhavavAnA AdezanI noMdha le che ane pote navajIvana zarU kare che.... * * rijharekazana pustaka e kharekhara eka adbhuta copaDI che - asAdhAraNapaNe satyaniSTha che, " + ane e jo sAcI kalAnuM lakSaNa hoya, tA A kathA kalA-daSTie paNa mAga mukAve evI Thare. paraMtu, keTalAka tenI bodhAtmakatAnA guNane Toke Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayapalaTo che ane kahe che ke, "A kalA na hoya.' "kalAne khAtara kalA'ne eka sauMdarya vAda rasamImAMsakomAM cAlu che. TaoNlsTaoNye enI sAme kalA eTale zuM? - e graMtha lakhIne kalAnuM je lakSaNa nirUpaNa karyuM che, tene uttama namUno A tenI kathA che. navalakathAkalAnI mImAMsA TolasTaoNyanA samayathI amuka evI rItamAM saratI gaI che ke, teNe tene "DikeDanTa ArTa' (saDatI kaLA) kahelI. kavAmImAMsA aMgeno A muddo tyAra pachI divase divase vaLI vaNasato ja rahyo che; temAM junavANI bedhAtmaka 'nIti'ne virodha to hoya che, paraMtu tenI sAthe ane tenI ADamAM amuka navI 'nIti'nI gumasukha himAyata paNa khasUsa hoya che. eTale, kharuM jotAM, kalAne nAme kahevAto vAMdho kathAnI bedhAtmakatA aMge karatAM tenA amuka bodha ke nIti-prakAra paratve - ane potAne pasaMda nIti-prakAranI dRSTithI heAya che: ane A prakArane "nutana nItidharma' ('nyU maoNreviTI') ke navamatavAda kahevAya che. A vize eka jovA jevuM vacana, - ravila presakaoNTa nAme eka jANItA amerikana kalAvivecaka, - Ama che : "In more recent years we have had novels about the * new morality' which seems to be only the absence of morality : novels which glorify depravity, vice, perversion of every sort, as if those who practise sexual abominations were more interesting, even more human, and somehow more admirable than those who remain decent; novels of despair and hate, of the absurd and of intellectual incoherence. Although some of these fictional aberrations are sincere enough, nearly all of them are crashing bores." ("svarAja' 4-3-67 mAMthI) tAjetaranAM chevaTanAM varSomAM "nUtana nItidharma" ("nyU maoNliTI'), aMgenI navalakathAo ApaNane maLI che; kharI rIte temAM naitika tattvane abhAva ja hoya che. e navalakathAomAM bhraSTAcAra, durAcAra, tathA dareka prakAranI viparItatAne biradAvavAmAM Ave che; - jANe ke, kAmabhAganI bAbatamAM tiraskArapAtra vyavahAro apanAvanArAo ja saMyama dhAraNa karanArA svaccha loko karatAM vadhu rasapUrNa, vadhu mAnava ane kaMIka prakAre vadhu prazaMsApAtra na hayA hatAzA ane dRSabharI e navalakathAo arthahIna hoya che tathA bauddhika susaMgatatAne lavaleNa temAM hoto nathI. alabatta, emAMnI keTalIka pAgala Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAro! kapanAo sAcA dilathI racAI haze, paraMtu lagabhaga badhI ja taddana trAsadAyaka kaMTALo ApanArI hoya che." adhika saMpatti ane aizvaryadAyI vijJAnavAdathI uzkerAtI kAma-bhogavRtti itihAsanA je je yugamAM je je prajAne vare che, tyAre tyAre kadAca taghugIna samAja sudhAre A prakArane ja navo vaLAMka le che, ema nathI lAgatuM? 19mA saikAne yuropIya sAmrAjyavAdI samAja A vastune bhAga banato hato. e tenI ebanA draSTA tarIke TaoNlsTaoNya advitIya puruSa hatA. temanA A darzanane nirUpatI A kathA, tethI ja karIne, sanAtana preraNAdAyI banI zakI che. ene A nAnakaDo sArAnuvAda gujarAtI vAcakane maLe che, e sArI vAta che. te vAMcatAM vAcakane temAM AvatAM aparicita raziyana nAmo naDaze; te sivAya vArtAno pravAha saraLa sahajatAthI vahete lAgaze. bhAI gopALadAsa A prakAranI kathAkAmAM have siddhahasta thaI gayo gaNAya. jagata-sAhityanI uttama kathAkRtio te vegabhera gujarAtI vAcakane Ape che, e mATe temane ne temanI prakAzaka saMsthAne mubArakabAI. 25-7-17 maganabhAI desAI saradArazrIne vinoda [sadArazrInI vineda zaktine vaMdana!] kalyANa vi. mahetA : mukulabhAI kalAthI kiM. rUA. 2-00 bhAI mukula kalAthI taMdurasta vAcanasAmagrI pIrasanAra tarIke gujarAtane jANItA thaI cUkyA che. jAtajAtanA ane jenA bhArathI dabAI marAya evA bAjA sadA vaDhArIne pharanAra potAmAM rahelA vidathI ane sAmAnI ramUja tathA gane kheladilIthI jhIvavAnI vRttithI haLavAphUla thAya che ane tAjagI meLavI vadhu kAmono boja upADavA zakti prApta kare che. gAMdhIjInI vinodavRtti jANItI che. game tevA gaMbhIra praznonI carcA vakhate ke bhAre mAMdagInA bichAne paDelA hoya tyAre paNa vineda karI laIne haLavA thavAnI kaLA emanI AgavI hatI. gaMbhIra ane kaDaka dekhAtA saradAranI vinodavRttine AsvAda paNa mahAdevabhAIe emanI DAyarImAM karAvyo che. temAM vidyArthI hatA tyAre, gedharA borasadamAM vakIlAta karatA tyAre, ane pachI gujarAtanA pATanagaramAM pahoMcI vividha kSetre emaNe jhaMpalAvyuM tyAre, emanA saMbaMdhamAM jeo AvelA, teo saune emanI ramujane ThIka ThIka anubhava thayo che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saradArazrInA vinAda v bhAI mukule saradAztrA vinodanA 65 prasaMgA vINIne parivAra prakAzana dvArA sAdara karyA che; te badala temane - saMgrAhaka-prakAzaka baMnene - abhinaMdana ghaTe che. - . gAMdhIjInA dakSiNa AphrikAthI thayelA Agamana pahelAM joma ane jussA vyakta karavA gujarAtI bhASA pAMgaLI gaNAtI. ane enI kiMmata " zuM zAM paisA cAra' lekhAtI. eka samaya evA hanA ke gujarAtI sAhitya pariSadanA pramukha tarIke gAMdhIjInA nAmanuM sUcana upahAsapAtra thayeluM; jo ke temaNe te varSo sudhI "kRnDiyana opiniyana"nuM taMtrIpada saMbhALeluM, tathA "dbhiva svarAna nAmanuM prasiddha pustaka ane Arogya viSenI pustikA paNa lakhelAM, tyAre, jeNe pustaka te zuM paNa eke lekha paNa bhAgye lakhyo hoya, tevA vallabhabhAInI to sAhitya-premIonI duniyAmAM ne temanI najare kisa ginatI'1 99 paraMtu e ja vallabhabhAIe bAraDolInI 1928nI jamIna-mahesUlavadhArA sAmenI laDatamAM je jasa prakaTAvyuM ane gujarAtI bhASAno ja kAyAkalpa karyo, tenI kadara sAhityasvAmIe paNa karI che. ane vallabhavANIne vIra-vANI tarIke biradAvI che. gujarAtanA eka samartha sAhitya-svAmI ane sAhitya pariSadanA raNIdhaNI samA zrI. kanaiyAlAla munazIe bAraDolInI laData vakhate te tAlukAnI mulAkAta laIne vallabhavANInA sAkSAtkAra karyA pachI sAhitya saMsada," jenA teo sthApaka ane pramukha hatA, tenI 1928nI vArSika sabhAmAM je "mUlya parivartana " nuM samyaga darzana samartha rIte karAveluM, temAMthI ja theADAM avataraNa TAMkIza :-- 66 "e potAne 'gujarAtanA sUbA' kahAve che; gujarAtanuM du:kha potAne mAthe vaheAravA, teno bhAra potAne hAthe vidAravA, tenI kIrti potAne parAkrame vadhAravA te tatpara che. gaye varSe prakRti kopI (relasaMkaTa AvyuM), tyAre te tene zamAvavA mathyA. Aje rAjA koSyA tyAre tene DAravA taiyAra thayA. * gujarAtanuM koI nAma lezeA mA,' - e eno kItilekha. je gujarAtanI asmitA ApaNe mAtra sAhitya dvArA meLavIe chIe, tene e kartavya dvArA seve che. mahAtmAjI pAse e ziSya Ave che; emanI kAbaracItarI mUchanA pharakATanI Aje judI ja dekhAtI gatinA, mUMge moDhe puchAyalA kAraNanA javAbamAM sUbA kahe che :-- 66 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! bAraDolI - ApaNA priya bAraDolInA kheDUte para anyAya thayo che. asAdhAraNa mahesUlane bhAra paDayo che. mahesUla eTale marAThI cothane arvAcIna avatAra! dAda nahi, phariyAda nahi. Apa, nahi te rAjanI milakata khAlI kare. bhImabhAI prAthI paravAryA, dAdubhAI vinavI paravAryA ane have nimaMtre che. mArA chatAM gujarAtamAM A Apatti! mahAtmAjI! AzA kare.' kImiyAgara hasyA: "nA bApu, nA. samaya sAnukuLa nathI. hiMdu ne musalamAna laDhe che. sAImana AkramaNa karavAnuM che. hamaNAM A kyAM?" huM to AziSa mAgavA AvyuM che.' guru samaje che. "ja vijaya kara.' "subAnuM zAsana pharI vaLyuM. satyAgraha kAje maraNapathArIe ja sadA sUtelA gUrjara vIree bAraDolIne rasto lIdho. "ziSa, gurunA maMtrathI, jUnAM mUlyane navAM mUlya ApavA mAMDe che. janA mulya za tenI ApaNane kayAM khabara nathI? itihAsakALamAM hiMdu kheDUte koI paNa vijetAne cothanI nA kahI nathI; "levuM hoya te le ane jIvate javA de' e ja ene peDhIdhara itihAsa. temAM A vyavasthita videzI rAjyathakanA sattAdhIzone paDato bola uThAvanAra A kheDUta. te avatAra Akhe vaitaruM kare, bhUkhe mare, rAjyanuM dANa cUkave, ane mAlakI vagaranI jamIna " mArI mArI' karI mare. ene jIvanakama- khAvuM, pIvuM, vaitaruM karavuM, dANa bharavuM - tene uthalAvanAra Aje A pAkyo. "rAjyasattA para beDUtane AdhAra nathI, kheDUta para rAjyasattA Take che." "rAjyasattAnI AjJA prajAmAnya nathI, prajane saMkalpa rAjamAna che." "maravuM bhaluM, paNa dANa bharavuM khoTuM." bhayaMkara viplavakAraka sUtro! je hiMdamAM suNAyAM nahotAM, te bAraDolImAM saMbhaLAya che. gAme gAma satyAgrahane saMkalpa kare che! "aThavADiyA pahelAM bAraDolI eTale nirmAlya gujarAtane eka tAluko; Aje bAraDolI eTale gujarAtanuM jIvaMta mahAkAvya! ajaba mANasa che-A gujarAtane vanita sU! davAnI ane phojadArI kajiyA; myunisipala ane jAherajIvanane kArabhAra; konpharansa ne koMgrese amadAvAdanAM hiyALa baDa ane nAgapurane zAMta satyAgraha Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 saradAzrIne vinoda rAjakIya khaTapaTa ane mahAtmAjIno ahiMsAtmaka asahakAra- A badhAmAM ramI ramIne pAko parezAna thaI rahyo che. rAjasattA ane prAbalya e baMnenI nirbaLatA jANe che ne banene pacAvavAmAM kuzaLa che. A kauzalyane kImiyAgaranA kImiyAne pAtha lAgyo che. chatAM te ochuM thayuM nathI. ene gAMdhIvAda gAMdhIjInA vAdathI jarA judo che.- mahAyAna vIddha dharma buddhanA potAnA siddhAMtothI judo hato tema. "A sUbo gAmegAma phare che, ane hajAro strI puruSa ene sAMbhaLavA Ave che. bAraDolImAM bolI zake che te eka. ane e bolI zake che. e enA gurune besavAmAM, abhinayamAM, uccAraNamAM AbAda anukaraNa kare che. paNa gurunI vAcA para tapasvIno saMyama che; tenA vAvaibhavane anukrekara, satya, piya-hita thavAnI maryAdAo che. zipanA vAparavAmAM mAnuSI raMgaberaMgI paDyuM che. te AkSepa mUke che, tiraskAre che, hasAve che, coTe evI paDe che; kheDUtone sugama e grAmya Takera kare che, techaDAIthI te tiraskAra che ne uccAraNanI avagaNanA kare che. "gujarAtanA vAkapATavano itihAsa gaI kAle zarU thaze. paccIsa varSa para (1928 pahelAM) gujarAtImAM bhASaNa karavuM azakya lekhAtuM. aTI aTakI, cAvI cAvI bolatA aMbAlAla sAkaralAla ane dhIme dhIme vAcana karatA hoya ema bolatA ramaNabhAI gujarAtamAM eka vakhata prakhara vaktA manAtA e samayamAM apavAdarUpa ApAtmaka vApATavanA agresare saMghavI ane mahArANIzaMkara, tyAra pachInA jamAnAmAM caMdrazaMkara, vibhAkara, ane jamanAdAsa dvArakAdAsanAM zabdabhAthI mugdha karatAM bhASaNa. tyAra pachInA A pracalita jamAnAnA adhiSThAtA gAMdhIjI, jeNe gujarAtI bhASAnA vAkapATavanAM ghaNAM aMge khIlavyAM. bhASAnI ghaNA prakAranI samRddhino upayoga, zrotAvuMda nacAvavAnI judI judI khUbIo, samayocita bhAva pedA karavAnI zakti, zrotAonAM hadaya bhedavAnI ane AcAra pheravavAnI kavA, payagaMbarI preraNAnuM svarUpa, - A badhAM je uttama vAkvATavanAM mukhya aMga hoya, te A vallabhabhAinAM bAraDelInI vyAkhyAne gujarAtI vAkSATavanA itihAsamAM sImAcina lekhI zakAya. enI kaTAkSamayatA, ene vineda saTa che - sAmAne bhayaMkara che, potAnone protsAhaka che. enI ThekaDImAM hiMmata paravAnI ajaba zakti che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAro! dararoja lokonI priya se TAya che, harAja thAya che, ke te mATe AMsu sAre te pahelAM bheMso pakaDavAno hukama karanArane "bheMsanA vAgha'nuM biruda ApI de che. gujarAtIoe "mAkhIne vAgha" sAMbhaLyA hatA. paNa "maisenA vAghanI bhASAmAM ane bAraDolImAM janma thayele sAMbhaLI badhA hase che, bIka jatI rahe che, hiMmata pragaTe che, ane sAmAvALA mATe tiraskAra praTe che. gharamAM, aMdhArAmAM mahinAo thayAM rahelI bheMsa rogiSTha thaI sapheda bane che. mAlikanAM haiyAM A raMga joI drave che. bIjI ThekaDI e kare che: "gorA sAhebane kALI bheMsa na gamI te maDamaDI karI nAkhI !' gAmegAma jihuvAe jihavAe e ThekaDI saMbhaLAya che, "bhesAne sAhebe mADamaDI karI nAMkhI.' A vinodavasa dararoja kaMI navuM navuM kADhe che. dukhiyAM du:kha vIsarI nirbaLatAnAM bhoga thatAM aTake che. A mANasanI ThekaDI zasathI paNa sabaLa che. "have koNa kaheze "zuM zAM'nI kiMmata paisA cAra che?" sattAdhIzemAMno zreSTha (gavarnara) jene sakAraNa, "sAmatacakacUDAmaNi' kahI zakAya, jenAM nimaMtraNane mahApuruSe paNa mArA lekhe che te Ave che. tenA nimaMtraNano koIne lobha nathI. je te Ave che te te pAcho jAya che. sattAdhIza ugra prakopamAM samazera khakhaDAve che, topanA dhaDAkAnA purogAmI paDaghA paDe che. jayAM mulyaparivartana thayuM nathI evA punAmAM, je navAM mahAtmA samajyAM nathI tevAMnAM haiyAM holavAI javAnI taiyArI para che. "sa bAraDolImAM pratizaSTa kare che: "tamArA topethIkaro vAve te kharA. ame ene mATe paisA ApyA che. eka vakhata amArA gAmaDAmAM tenAM darzana te karAvo.' bAraDolImAM tepanA dhaDAkAnA puragAmI paDaghA sAMbhaLI badhA hasatA hatA." - A che saradAranA mUlyaparivartananI, vIra vANInI, vinodanI, baMganI, ThekaDInI zaktinI munazI-apa aMjavI. bAraDolInI laDatanAM e bhASaNamAMthI DI vAnagI mukulabhAInA saMgrahanI pUti tarIke ApI hoya to ThIka, ema mAnI e bhAga meM judA khaMDa rUpe A saMgraha mATe bhAI 50 cheo paTelanI AgrahabharI vinaMtIthI tAravI Ape che. sau vAcakone e rasaprada thaze, ema huM mAnuM chuM. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAphiMga maeNna mukulabhAIe saMgrahelA vido ane tenI pUrtimAM 2ja karelI saradAranI e uktio jemAM bhArobhAra vida, kaTAkSa ke yaMga ane ThekaDIne paNa samAveza thAya che, te vAMcIne, vida, kaTAkSa ke vAMga to saradAranAM ja, ema lAgyA vinA raheze nahi. jemaNe emanI vANI pratyakSa sAMbhaLI che, te to enI sacoTatA kadI bhUlI zakaze nahi. vide ane baMne kheladilIthI levAya temAM ja enI majhA che. diveliyA meDhe ke haiyAnI baLatarA sAthe ene AsvAda mANI zakAya nahi. saradAranI A zaktine paNa vaMdana! kasturabA sevAzrama, kalyANajI vi0 mahetA marolI sTezana 21-6-64 lAphiMga maeNna cAne umarAvazAhInuM pita ane pratibhA vikaTarAge anuH gepALadAsa paTela [zrI. vajubhAI zAhanI prastAvanA] AvakAra vikhyAta lekhaka vikaTara hyugonuM nAma enI "lA mirAbla' paDIne kAraNe duniyAmAM tema gujarAtamAM paNa sArI peThe jANItuM che. e pachI enI nAInTI zrI' (kAnti ke utkrAti') paNa gujarAtImAM pragaTa thaI ane have e ja lekhakanI eka vizeSa vArtAkRti gujarAtImAM UtarI rahI che e AnaMdanI vAta che. vizvasAhityanI keTalIka uttamottama kRtio gujarAtImAM utAravAnuM kAma upADIne parivAra prakAzana maMdire kharekhara eka upayogI sAhasa hAtha dharyuM che. duniyAbharanA mahAna lekhakonI kRtione A rIte sAdhAraNa gujarAtI samAja mATe sulabha karI ApavA mATe temane jeTalAM abhinaMdana ApIe teTalAM ochAM che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! prastuta navalakathA e lekhakanI eka lokapriya vArtA tarIke yuropa ane bahAra badhe jANItI thaI che. A vArtAmAMthI saheja nirdeza laIne ApaNA lokakavi saddagata meghANIbhAIe "vasuMdharAnAM vahAlAM davalAM' lakhelI. koI manorama citra jotAM, tenI ekAda be rekhAo pakaDI laIne enA uparathI kalAkAra koI svataMtra citra dore, enA jevuM e gaNAya. saMpUrNa soraThI ane taLapadA rUparaMgavALI e svataMtra kalAkRti paNa eTalI ja suMdara banI che. samAjane cheka nIcene taLiye aneka prakAranI gaMdakI ane garIbImAM sabaDatAM lokonI eka vizALa ane vAstavika sRSTi ja emAM Abehuba khullI karI dIdhI che; eTaluM ja nahi paraMtu, e sRSTimAM paNa kevuM hRdaya-saudarya paDeluM che enI samRddhinuM darzana karAvIne vAMcanAranA dilamAM garIbonI duniyA pratye karuNA, sahAnubhUti ane Adara pragaTAvyAM che. paNa e vAta ahIM rahevA daIe. hRganI A vArtA 18mA saikAnA yuropanuM - khAsa karIne iMglenDanA samAjanuM paNa evuM ja Abehuba darzana karAve che. vAMcanArane e kSaNamAM ja vAstavika suSTimAMthI vArtAsRSTimAM kheMcI jaIne enI sAthe tadAkAra karI de che eTaluM ja nahi paraMtu, e vArtAsRSTi, vAstavika sRSTi karatAMya vadhu vAstavika heya e anubhava karAve che. mahAna kRtionI e ja khUbI hoya che. mAnavajIvananA keTalAka mULamata ane zAzvata uradhabakAra emAM jhilAvAne kAraNe e kRtio sarva koIne hRdayaMgama banI jAya che. sthaLa, kALa, bhASA ke varNanI maryAdAo ene bahu naDatI nathI. eTale ja te kALidAsa ane zekasapiyara, zaratucaMdra, DUmA ke Dikansa athavA TaoNlsTaoNya, rame rovAM ke ravIndranAtha jevAnI kRtio duniyAbharamAM badhe ja ane badhe vakhate ekasarakhA rasa ane AnaMdathI vaMcAya che. prastuta vArtA AvI eka kalAkRti che. hRga jevA kalAkAranI vArtAkRtimAM vArtArasa te chochava heya emAM zI navAI. paraMtu enI anya navalakathAonA hisAbe pramANamAM nAnA phalakamAM samAyelI A vArtAkathAmAM paNa vicAra-mauktika, ciMtana-kaNikAo, tattvadarzananAM tejakiraNe, bhAvanAnA manohara raMga vagere bharapUra bharelAM che, vAMcanAranA cittane prakAza ane preraNAthI bharI de che. sAthe sAthe hRdayane AMcako Ape evAM sAmAjika jIvananAM kaThora satya vidhAne tema ja coTadAra vyaMgaktio paNa TheraThera verAyela che, je vAMcanArane UMDe vicAra karatA karI mUke che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAphiMga maeNna prastuta kRtimAM mukhyatve 18mAM saikAnA iMglenDamAM amIra-umarAvonA jIvana-prabhutvanA ochAyA nIce samAja kevI rIte goThavAyelo hato tenuM citra jovA maLe che. svarAja pahelAMnA so-base varasanA kALamAM ApaNe tyAM rajavADI riyAsatemAM tema ja tAlukadArI jAgIradArI pradezamAM je ardhagulAmI jevI sthiti pravartatI hatI. tenuM e smaraNa karAve che. dhana ane sattA amuka jagAe kendrita thAya, ane mAnavI saMskAranuM pota pAtaLuM paDI jAya, te pachI niraMkuza svecchArI jIvanamAMthI AkhA samAja mATe kevA anartho UbhA thAya, tene ApaNI rajavADI prajAne tAjo ja anubhava che. paraMtu iMgenI A vArtAmAM iMglaeNnDanA e vakhatanA samAjanuM je citra aMkita karavAmAM AvyuM che, tenA karatAM vadhu yathArtha, chatAM vadhu saceTa citra AlekhAyeluM bIje bhAgye ja jovA maLI zake. sattAmadamAM cakacUra ane dhanavaibhavamAM ALoTatA rahetA e upalA varganI aMdara kevI jaDatA, dayAhInatA, karatA AvI jatI hoya che ane emanA jIvana Akhare kevAM adhama ane pAmara banI jatAM hoya che, tene khare khyAla AmAMthI maLe che. AjanA aMgreja samAjane viSe enAM zikSaNa, saMskAra, sAhitya, lokatrAtmaka rAjyavyavasthA tema ja mAnava Adarzone kAraNe, duniyAbharamAM je AdaradaSTi phelAyelI che, te jotAM haju 200 varasa pahelAM ja e dezanI aMdara, ApaNe tyAM kharAbamAM kharAba kALe paNa kadI nahatI evI bhayaMkara sAmAjika sthiti pravartatI hatI enI kalpanA paNa kene AvI zake? derAdhAgA, maMtarajaMtara, UMTavaiduM, melI vidyA, vahema, ajJAna, mithyA kulAbhimAna, dagalabAjI, rAjakhaTapaTa, eka cheDe ativilAsa to bIje cheDe dArUNa garIbI, durAcAra, jaDatA, kUratA - Ama ati viSamatAmAMnI nIpajatAM tamAma dUSaNe, pApa ane vikRtio IMglenDa jevA dezamAM paNa kevAM phelAyelA hatAM tene sacoTa khyAla zikSita samAjane paNa AvI vArtA vAMcyA vinA bhAge ja Ave. Ama chatAM e ja samAja AvI viSama ane vikRta avasthAmAMthI paNa AjanI vikasita avasthAe pahoMcI zakyo che. tyAM dainya ane dAridya nirmaLa thayAM che. manuSya manuSya vaccenA samAna adhikArIne svIkAra thayo che ane mAnavI vyavasthAe sarjelI bhayaMkara yAtanAo bhUtakALanuM du:svapna banI gaI che, e paNa hakIkata che. samAjanAM mUlyo ane enA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! AdhAre thayelI racanA manuSyanA jIvana upara keTalI badhI asara kare che, tenA A namUnA che. 3 vicArako ane lekhako ApaNane bhAna karAvatA rahyA che ke, manuSya svabhAve UrdhvagAmI che ane tethI ajJAnamAMthI jJAna tarapha, azubhamAMthI zubha tarapha ane svArthamAMthI sarvakalyANa tarapha javAnI enI sahaja gati hoya che. paraMtu samAja-vyavasthAne kAraNe jo AvaraNA ke aMtarAyo Ave che, to tene laIne enI gati rUMdhAya che; eTaluM ja nahi paraMtu, keTalIka vAra avaLI paNa thAya che. hA, dareka kALe, dareka samAjamAM keTalAMka manuSyo evAM avazya hAya che ke, game tevA aMtarAyA chatAM paNa emanA jIvanapravAha zubha saMskAra tarapha UrdhvagAmI ja rahe che ane e peAtAne carama vikAsa paNa sAdhI zake che. paraMtu meTA bhAganA loko anukULa samAja-vyavasthAnI aMdara saheje UMce caDe che ane pratikULa vyavasthA hoya to sadguNA keLavavAnuM emane mATe kaThaNa paDe che; eTaluM ja nahi paraMtu, bhAre pratikULatA hAya tA hIna saMskAronA paNa te bhAga bane che. mAnavasamAje sAmaMtane, rAjAone, nikone, saramukhatyArone kendramAM rAkhIne emanI AsapAsa jeTalI jeTalI samAjavyavasthAe ajamAvI joI, te badhI vyavasthAomAM sAdhAraNa mAnavInuM anekavidha zaiASaNa thatuM rahyuM, enuM jIvana kacaDAtuM rahyuM, enI saMskAravela kadI pAMgarI zakI ja nahi ane pariNAme jagatamAM du:kha, kaleza, saMgharSanA pAra na rahyo. ane manuSyanA manuSya tarIkene vikAsa rUMdhAtA ja rahyo. evA Aja sudhInA lagabhaga ekadhAro anubhava rahyo che ane tethI ja mAnavInA yogya nira'tarAya vikAsa mATe anukULa samAja-vyavasthA upara bhAra mUkavAmAM Ave che. je vyavasthAmAM manuSyamAM uttama guNA pragaTe ane vikasatA rahe evI vyavasthAne Aje mAnavI jhakhI rahyo che. ene khyAla AvavA mAMDayA che ke, AvA prakAranI ja koI samAja-vyavasthA AjanA yuganI samasyAonA - - garIbAIthI mAMDIne yuddha sudhInI tamAma samasyAonA - ukela karI zakaze ane tethI ja jAti. kuLa, varNa, dharma ke rASTranA bhedabhAvathI para rahIne mAnavI mAnavI vaccenI ekatA tema ja samAnatAne pAyAmAM rAkhanAra samAjavAda jevI sAmAjika vyavasthA leAkapriya thatI rahI che. sAdhAraNa mANasane, manuSya tarIke paNa UMce caDavA mATe anukULa samAjavyavasthA anivArya che, e vAta vizeSa ne vizeSa spaSTa thatI jAya che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAphiga maeNna 8 prastuta vArtA uparathI eka bIjI vAta paNa samajavA neoMdhavA jevI che. mahelA, rAjabhavaneA, havelIo, bAgabagIcA, vastrAlaMkAra ke sArA~ sArAM khAnapAna - e badhuM sukha ApanAruM manAyuM che. alabatta, zarIrane mATe yogya khAnapAna, vasro ane nivAsa vagere sAdhana-sAmagrInI saune jarUra paDe che. tenAthI mANasanAM sukhasagavaDa paNa sacavAya che enI nA nathI, paraMtu sukha ApavAnI bAbatamAM A badhI vastune maryAdA che. khAnapAna, vastrAlaMkAra ke ArAma-bhavanAmAMthI game teTaluM sukha maLatuM hoya, teye sukhane e mULa AdhAra nathI. jIvanamAM sukhane kharo AdhAra tA manuSyahradayanA prema che. jene e maLe che tenA jevuM sukhI koI nathI. AvuM sukha te IzvarakRpAthI sAdhanahIna evA aneka garIbAnA bhAgyamAM paNa hoya che ane kayAreka koI atizrImaMtane paNa AvAM sukhathI vaMcita rahevuM paDe che. kudaratanA tA e niyama ja che ne ke jenA vinA jIvana azakaya hAya evI amUlya cIja eNe sarvasulabha banAvI che. tethI havAnI jema prema paNa kudarate sarvasulabha rAkhyA che. AthI ja te dhanasaMpatti ane vaibhavavilAsamAM ALATatAM zrImaMta leAkonA karatAM ghaNI vAra garIbI ane kaMgAliyatamAM sabaDatAM dekhAtAM lAko paNa A bAbatamAM vadhAre sukhI hoya che. ane e premasukhane baLe ja ATalI musIbatA vacce paNa jIvananA vikaTa ratha kheMcI zakatA hoya che. A vArtAnA nAyaka samAjanA sAva nIcalA ane upekSita staramAMthI eka vAra acAnaka IMglaeNnDanA umarAva pade pahoMce che. ghaDI be ghaDI teA ane vizALa sattA, aDhaLaka saMpatti ane rUpovananA svarganuM bhAre AkarSaNa paNa thAya che. paraMtu gheADI vAramAM ja e svarga tene naraka jevuM lAgavA mAMDe che ne enI pAtAnI asala duniyA, - lakkaDagADI, rIMcha, madArI ane aMdha chekarIvALI duniyA, - ene svarga samAna lAge che. lakkaDagADInI melI aMdhArI oraDI, geAdaDInA gAbhA ke rAbanAM hAMDalAMvALI e duniyAmAM paraspara samarpaNanI je saMjIvanI hatI, premanA pArasamaNa hatA, tenA tA pelI UjaLI gaNAtI umarAveAnI duniyAmAM ene AbhAsa paNa maLe tema nahoto. hyugo jevA kavi-lekhaka peAtAnI kRtiomAM garIbAnI duniyAnI A amUlya saMpattine haMmezAM biradAvatA rahyo che; ene sarpapari mahattva ApatA rahyo che, te sahaja ja che. e samaje che ke, khulluM AkAza, sUryanA prakAza, 30 - 3 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAra! vahetuM pANI, nibadha havA ane vRkSanI chAyAnI jema manuSya-hRdayane prema paNa kudaratI dena hevAne kAraNe, IzvaranI prasAdI hovAne laIne, sAdhAraNa janasamAjane paNa e niraMtarAya maLI zake che, ane emAM game tevI musIbato ane saMkaTone pAra karavAnI ne navA ghATa ghaDavAnI zakita paDelI che. kuTuMba-jIvananI maryAdAo sudhI te mANasane Ane anubhava thayo che; koI koI vAra ethI saheja AgaLane anubhava paNa eNe karI je che. paraMtu viziSTa samAjanA tamAma vikaTa keyaDAne pAra karIne duniyAne navo ghATa ghaDavA mATe paNa emAM je apAra sAmarthya paDeluM che, teno anubhava karavAne Are AjanuM jagata AvI UbhuM che, eka navI ja duniyA AkAra pAmavAne mathI rahI che. sAdhAraNa mANasa potAnAmAM rahelI A zaktine keTale aMze oLakhI zakaze, keLavI zakaze ne vyApaka karI zakaze, tenA para navI racanAne AdhAra che. tatvaciMtaka ane vicArako ApaNane samajAvI rahyA che ke, AvatI kAlanI A duniyAnI vibhUti nathI keI samrATa, nathI koI senApati ke nathI keI dhanika sAdhAraNa manuSya e ja A navI racanAnuM adhiSThAna banavAnuM che. ethI AjanA yuganuM sauthI moTuM kAma duniyAnA sAdhAraNa mANasamAM zakti pragaTAvavAnuM, enAmAM abhikama jagADavAnuM che. samAnatA, baMdhutA ane mAnavapremanA pAyA upara na samAja racAya, te mATe e taiyAra thAya, evI zakti tenAmAM pUravAnI che. ema karavAmAM ene jayAM jyAMthI samarthana maLe tema hoya tevI kRtio khUba khUba vaMcAya e jarUrI che. tethI vizvasAhityanI AvI kRtio pitapatAnI bhASAmAM UtaratI rahe evA prayAsa haMmezA AvakArane pAtra che. prastuta kathAkRtine A rIte gujarAtImAM utAravA mATe bhAIzrI. gepALadAsa paTelane tema ja prakAzana saMsthAne gujarAtI samAjanA dhanyavAda ghaTe che. tA. 6-2-16 vajubhAI zAha Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DombI eNnDa sana yAne tavaMgaranuM saMtAna cAhasa Dikansa, prastAvanA : DaoN. motIbhAI paTela anuH gepALadAsa paTela kiM. 12-00 DioN. meMtIbhAI paTelanI prastAvanA] dhanikazAhInI Aphata pustakonI prastAvanA lakhavAnuM kArya sAmAnya rIte DaoNkaTaro pAse ochuM Ave che. paraMtu parivAra saMsthAnI ane temAMya vikhyAta aMgrejI navalakathAkAra cArlsa DikansanI A majedAra kathA mATe mAre kaMI lakhavuM evI mAgaNI parivAra saMsthA taraphathI thaI, tyAre huM ekadama nA na pADI zakyo. khAsa che e kAraNe ke, parivAra saMsthAe atyAra pahelAM DikansanAM gujarAtImAM utArelAM pustaka meM joyAM hatAM, ane mane e kAma gujarAtI bhASA ane sAhitya mATe upayogI lAgyuM hatuM. te mATe parivAra saMsthAnA saMsthApaka sva0 zrI. maNibhAI vAghajIbhAI paTela tathA zrI. putra cho0 paTela tathA tenA anya kAryakAre, kalAkAre ane saMpAdakone abhinaMdana ghaTe che. parivAra prakAzana saMsthAe anya prakAzana saMsthAethI saheja phaMTAIne vizvasAhityane gujarAtImAM utAravAno puNyasaMkalpa je divase karyo, te divase ja gujarAtanI AkhI UcharatI peDhIne ane aMgrejI nahIM jANanAra evA hajAro gujarAtI vAcakone teNe RNI banAvyo che, ema mane lAge che. A saMsthAe atyAra sudhImAM nAmI vizvasAhityakAranA eka Dajhana uparAMta, saphaLa saMkSepa dvArA vizvasAhityano mahAmulo vAra gujarAtI vAcakone sulabha karI Apyo che ane gujarAtI sAhityanI moTI sevA karI che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! | gujarAtI bhASA vizvasAhityanA vegavAna rasane jhIlI zake tevA khamIra vALI che, ene para te parivAra saMsthAnA A vistRta saMkSepa vAMcavA mAMDIe chIe tenI sAthe ja thaI jAya che. vAcaka joI zakaze ke, AvA paradezI lekhakonI paradezI pAtrovALI moTI navalakathAo paNa mAtRbhASAmAM yathAyogya utAravAmAM Ave, te te ApaNA vAcakone, mULa karatAM paNa vadhu AnaMda ane bodha ApI zake che. mArA gujarAta yunivarsiTInA chellA paMdara varSanA kAmakAjanA niTa anubhava parathI huM kahI zakuM chuM ke, mAtRbhASA badhA bhAve, badhI lAgaNIo ane badhA vicAro mATe sUkSma, sacoTa ane lacakadAra mAdhyama pUruM pADI zake che. vidyArthIone temanAM pAThayapustako ane AvAM vizvasAhityanAM bIjAM paradezI pustako mAtRbhASA dvArA vAMcavA maLe che tyAre varasAdanA pANI jevAM mIThAM madhurAM lAge che. | Dikansa iMglenDanA hRdayamAM chellA savA sakAthI ciraMtana sthAna pAmele che. tenI prAsAdika vANI IMglenDamAM ghera ghera guMjatI rahI che. te badhuM iMglenDanA vasavATa daramiyAna meM najare joyuM che. tenAM keTalAya pAtro ane prasaMge Aja hAMDananI zerIomAM amara thaI gayAM che, e ja A mazahura lekhakanI rasapUrNa kalamane pratApa ane ananya kapriyatA darzAve che. Dikansane TolasToye vizvasAhityakAra tarIke gaNAvIne tene darajajo zekasapiyara karatAM upara mUkyo che, te abhyAsa ane kasoTInI jhINI cALaNImAMthI cALyA bAdanuM pariNAma che. Dikansa mAnavatAnuM hArda pakaDe che, ane tene AsvAda enAM sAmAnyamAM sAmAnya pAtro dvArA paNa ApaNane ApI zake che. "mbI enDa sana" A lAMbI vArtA AjanA ApaNA keTalAka navalakathAkAronI mAphaka, lokone kevaLa manoraMjana pUruM pADI kamANI karavA Dikanse nahi ja lakhI hoya. rANI vikaToriyAnA samAjanI vividha UNapa pite eka mAnavatAvAdI tarIke joI, temane khullI karI batAvI, temanI sAme prabaLa lokamata keLavavA ja temaNe lakhI haze, ema spaSTa dekhI zakAya che. A saMkSepamAM paNa mULa lekhakanI zailI tathA suMdara pAtranirUpaNa adbhuta rIte jaLavAI rahyAM che, tathA saMkSepanI zailI saraLa AhalAdaka ane bhAvavAhI che, e prathama ja kahI lauM. suMdara ane sughaDa chapAI, te jamAnAnAM suramya citro, rasALa anuvAda, triraMgI jekeTa ane sarasa bAMdhaNI, e parivAra saMsthAne eka ujajavaLa prakAzana-saMsthAnuM biruda apAvI zake tema che. e rIte gujarAtanI anya prakAzana saMsthAone prakAzana-sevAnA kSetre parivAra saMsthAnA niSThAvAna prayAsa, utkRSTa udAharaNa pUruM pADe che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DI enDa sana A vAtamAM tenA mULa lekhake bApa-dIkaro, bApa-dIkarI, bhAI-bahena, bhAI-bhAI, pati-patnI, nokara-zeThANI, vaphAdAra ke nimakaharAma thayumitra, kAkAbhatrIjA vagere aneka prakAranA kauTuMbika ane anya saMbaMdha ane vyavahAronuM Abehuba citraNa karyuM che. ane e evI khUbI ane kasabathI karyuM che ke, vArtA lAMbI hovA chatAM, vAcaka premathI tene AgaLa ne AgaLa vAgye ja jAya che. saphaLa vArtAkAranI A ja kharI khUbI kahevAya. vArtAnI zarUAta mi0 DombIne ghera putranI prasUti thAya che te prasaMgathI thAya che. A samaye tene cha varSanI eka dIkarI che; paraMtu DombI sAhebane dIkarInI paravA ja nathI. tene te dIkaro ja joIe. enA jevI vepArI peDhIne dIkarI rUpI "mAla"ne ze khapa? mi0 DombI pote eka moTI tavaMgara peDhIne abhimAnI vArasadAra che. koI strIne te paraNe te te strI bhAgyazALI bane, evuM mAnavA jevo tene mijAja che. tenI prathama patnI putranA janma pachI tarata ja mRtyu pAme che. tenI asara tenA upara eTalI ja thAya che ke, tenA gharanA sarasAmAnamAMthI ekAda cIja-vastu jANe ochI thaI. tene potAnI jiMdagImAM koI mitra maLe nahIM ane tene mitranI paravA paNa hatI nahI. dIkarAnA nAma- ane dIkSA-vidhi pachInA khANAmAM AnaMdane badale maraNa pachInuM khANuM hoya tevo dekhAva te thavA de che! badhA jayAre AnaMdamAM hoya, tyAre te pite eka muDadAla nirjIva mANasa hoya tema, raziyana meLAmAM vecavAne hoya tevo ThaMDImAM thIjI gayela, lAgaNI vinAne, aDiyala khaccara jevo ja besI rahe che. tenA dekhAva jevo ja sTArcathI kaDaka kare tene pozAka che; ane e pizAkamAM vadhu kaDaka thaIne te bese che. pitAnI sagI dIkarI pratye te tene tucchakAra ane aNagamo hato ja; pitAnI bIjI vakhatanI patnI sAthe paNa te evuM ja tuccha ane kaDaka vartana rAkhe che. e navI patnI paNa svabhAve bahu abhimAnI ja hatI; eTale e be abhimAne sAmasAme athaDAtAM kauTuMbika jIvanamAM kevaLa taNakhA ja UDe che ane Aga lAge che chevaTe e bIjI patnI mi0 DombInA abhimAnane dhULabheguM karavA khAtara ja tenA luccA menejara sAthe bhAgI jAya che - bhAgI javAne dekhAva kare che ane e luccA maeNnejarane paNa haMmezane mATe khatama kare che, - e vaLI judI vAta. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! chevaTe "DombI eNnDa sana' jayAre devALuM kADhe che, tyAre ja mitra DombI saheja narama ane DhIlo paDe che. tenA abhimAnane evaDI modI Thokara tenI mamaLI jagAe eTale ke dhananI bAbatamAM ja vAgavAnI jarUra paDe che. okhInA dhana viSenA khyAla bahu vicitra che. ApaNA saMskRta subhASitanI mAphaka badhA ja guNa kAMcanamAM che, tema ja nANAthI duniyAmAM je kaMI dhArIe te thaI zake che, evuM te mAne che. badhA navA thayelA dhaniko ema ja mAnatA hoya che. paraMparAthI dhana pacAvIne UbhI thayelI khAnadAnI temanAmAM hetI nathI. kevaLa achakalApaNuM ja temanAmAM hoya che. lakSamInI caMcaLatA, lakSmInI nabaLAI, lakSamImAMthI UbhI thatI AzA ane nirAzA ane chevaTe temAMthI kazuM ja kAyamI nIpajatuM nathI te tene chevaTe samajAya che. DaoN. e. je. zamana dAktarI dhaMdho choDIne lekhaka bane, ane aDhaLaka dhana kamAyelo. paNa chevaTe e lakhe che, "meM A zuM karyuM? je huM dAktara ja rahyo hota, to koInuM paNa kazuMka bhaluM karI zakyo heta; A paisAthI huM zuM karI zakIza? A paisAthI huM zuM karIza?" mi0 DombInI dIkarI phaloransanuM pAtra sajIne Dika pitAnI kalAnI avadhi karI che. dhanika bApanI dIkarI hovAne vAMke ja tyajAyela ane tarachoDAyela e cha varSanI nAnI uMmare ja potAnI mAtA gumAve che. pitA te tene khAmAM letA ja nathI. pitAnA nAnA bhAI upara te ananya prema ane vAtsalya dharAve che. jyAre te bIjAM nAnAM bALakone pitAnAM vahAlAM mAbApane gaLe vaLagIne gela ane AnaMda karatAM jue che, tyAre te pote gaMbhIratAthI vicAre che ke, A badhAM bALako pAsethI huM zuM zIkhuM ke jethI huM paNa mArA pitAne prema saMpAdana karI zakuM? pitAnI navI mA eDiyA upara pitAnA pitA khuza che ema mAnI, tenI pAsethI paNa pitAnA pitAne prema zI rIte jItI zakAya e kaLA zIkhavA mATe ja te ene vaLagatI jAya che! je divase tenI oramAna mA bhAgI jAya che, te ja divase tene bApa tene paNa enI saMtalasamAM rahelI gaNI, lApho mArI gharamAMthI kADhI mUke che. duniyAnA koI paNa samAjamAM dIkarI potAnA bApane ke bhAIne ghera javA mATe AmaMtraNanI apekSA rAkhatI nathI. te svAbhAvika rIte ja Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DeDI enDa sana mAbApa ke bhAIne ghera javA talase che. dakSane tyAM pArvatI yajJa vakhate vagara bolAvye jAya che. ene svabhAva ane nirdoSa prema dIkarI mAbApa pratye dharAve che. A saMsAramAM bhAI-bahenane prema taddana nirdoSa allaukika ane uttama prakAra che. te phaoNrensanA pAtramAM caritArtha thAya che. A pAtra sarjIne lekhake kamAla karI che. khI enDa sana'nA menejara oNna kArkaranuM pAtra baMdhu ane luccuM che. te pitAnA zeThane dago de che. pitAnAM bhAI ane bahenane paNa dhutkAre che, ane duniyAmAM koInI paNa paravA te karato nathI. te chevaTe pitAnI nIcatAnI parAkASThAe pahoMce che, ane pitAne ucita kAramA aMtane pAme che. e pAtra dvArA Dikansa mAnava jIvanamAM maLatAM baMdhAI, luccAI, daze vagerene tAdaza karI Ape che. menejara kAkarane bhAI jemsa ane bahena heriTa jyAre pitAnA bhAI jonanA maraNa pachI milakata meLave che, tyAre pitAnA zeTha DebIne khabara na paDe tema siphatabhera nANAMkIya madada kare che. menejara kArkarane e bhAI eka vakhata pApa karyA pachI prAyazcitta karI "sAdhu'- sadAcArI bananAra mANasane namUne che. ane potAnA e bhAInI e haDadhUta dazAmAM tene sAtha ApavA jatAM potAnA jIvanane heDamAM mUkanAra heriyeTa e bhAIbahenanA premanuM bIjuM anekhuM udAharaNa rajU kare che. hareka jamAnAmAM badhA samAjamAM AvA pAvanakArI da levAmAM Ave che. AvI rIte sAmAnya lekhAtAM pAtrone paNa mAnavatAnA guNanuM AlaMbana ApI lekhake pitAnI kalamane ApaNA hRdaya para jAdu karyo che. 4 A kathAmAM rANI vikaToriyAnA vakhatanI sarjarIne paNa lekhake Acho khyAla ApavA prayatna karyo che. kaeNpTanane banAvaTI hAtha jemAM phaoNka ane AMko besADI zakAya te koIe banAvI Apyo che. chelbI jyAre ghoDA parathI paDI jAya che ane tene pAsenA pablika hAusamAM laI javAmAM Ave che. tyAre tyAM AjabAjuthI DaoNkaTaro AvI pahoMce che, - jema raNamAM paDelA UMTane khAvA gIdhaDAM bhegAM thAya tema ! ane judA judA DAkTaro kamAvAnI dRSTie khyAla karI koI gAma tarapha te kaI sIma tarapha kheMce che. koI kahe che ke, kaMmpAunDa phrekacara che, kaI kahe nathI. AmAM lekhake te jamAnAnI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! DaoNkaTarI sevAne AbehUba khyAla rajU karyo che. sevAnI pAchaLa chupAyela kamAvAnI utkaTatAnuM varNana suMdara rIte karyuM che. Aje 125 varSa bAda paNa vijJAna ane meDikala sAyansa khUba AgaLa vadhyuM che, paraMtu te ja jhaDape DaoNkaTaranI sevAbhAvanAmAM jhAjho phera paDayo nathI. te jamAnAmAM paNa dekhAvaDI chokarIone garIba ane tavaMgara bane vargomAM temanAM mA-bApa vepAra karatAM. eDitha tenI mAne paNa AvA kAma mATe rokaDuM parakhAvI de che. AvA goThavAyelA taMtra vacce te DombIne paraNe che; paNa te dilathI tene cAhI zakatI nathI. Ama te vakhatanA vilAyatI samAjanuM suMdara citra lekhake A vArtAmAM 2ja karyuM che. parivAra saMsthAnI navI copaDI mATe kAMIka lakhavAne nimitte DikansanI A suMdara kathAnuM vAcana-manana karavAnI je aNadhArI taka mane maLI, te nimitte te mahAna kathAkArane mArI zraddhAMjali aryuM che. AvI suMdara kathA ucita rIte gujarAtI bhASAmAM Utare che, e vaLI senA sAthe sugaMdha jevo ja che. huM A saMkSepane hRdayapUrvaka AvakAruM chuM, ane saMpAdaka tathA prakAzakane dhanyavAda ApuM chuM. A navalakathA gujarAtI bhASAmAMnA echA evA sArA vAta-sAhityamAM ja nahIM paNa vizvasAhityanA gujarAtI saphaLa anuvAdomAM ucita sthAna pAmaze. Aje navI be yunivarsiTIonI zarUAta thaI rahI che ane temAMya mAdhyamano savAla mahattvane banyo che, tyAre cAlu piDhIne A jAtanuM sAhitya khUba upayogI nIvaDaze. A kArya vadhu ne vadhu yazasvI thAya e ja AzA ane pratIkSA. tA. 1-6-66 DaoN. motIbhAI desAIbhAI paTela Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatIcaMdrano gRhatyAga govardhanarAma tripAThI saMpAH kamubahena putra che. paTela prastAvanA: maganabhAI desAI kiM. 12-00 sarasvatIcaMdra A5NuM navalathA-sAhityane nagAdhirAja paMDitayuganuM mahAkAvya" AzAnA be bola sarasvatIcaMdra'ne, ane te paNa gujarAtamAM!- AvakArane savAla ja kema hoI zake? paraMtu navA pustakane AvuM kAMIka prAraMbhe hovuM ghaTe, e rivAja prakAza pADyo che, te pUratI ja A thoDIka lITIo che. sarakArI kaoNpIrAITanI kAlamaryAdA vaTAvI cUkele A navalagraMtha, eTalAM varSo vItye paNa, A pustaka jevA sAradahanane pAkA rahyo che, A prakAranI siphArasa bhAgye bIjA koI gujarAtI graMthane nasIbe haze. A agAu beeka AvAM saMpAdano thayelAM yAda Ave che. navA A umerAno bhAra khamI zake evI dharakhama A graMthanI lokapriyatA che ja. graMtha viSe te zuM ja kahevAnuM hoya? te vastu-kArya-kathA karatA vicArakathA vizeSa karIne che. hiMdanA eka yuganuM vivecana e che. AthI vivecakoe enA upara ja graMtho lakhyA che, ane hajI lakhAya che. Ama chatAM, eka vAta lAge che kharI : * aMgreja yuga bAda navo yuga hiMdabharamAM besI cUkyo che. "sarasvatIcaMdrakALanI peDhI paNa have vItI cUkI che. navI peDhInA ciMtakoe A graMthana, temanI suSTinI bhUmikAmAM mUlyAMkana karavA jeTalI tAjagI ane navajIvanadaSTi dAkhavavI joIe. A pustaka mULa mahAgraMthanuM nAnakaDuM dohana heI, sarva prakAranA vAcakavargamAM gati karI zakaze - pahoMcaze, evI AzA che. tA. 16-5-66 maganabhAI desAI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sarasvatIcaMdra" dvArA zrI govardhanarAme arvAcIna gujarAtI sAhitya jagatamAM paga mUkyo. "sarasvatIcaMdra'nA saMpAdakanuM nivedana mahAna lekhakonA mahAgraMtha e samagra mAnavajAtane mahAna vAraso che. gujarAtI mahAnavala "sarasvatIcaMdra'nA lekhaka sAkSarazrI govardhanarAma mAdhavarAma tripAThI (I. sa. 1885-1907) gujarAtI bhASAnA paMDitayuganA samartha pratinidhi gaNAya. I. sa. 1887mAM "sarasvatIcaMdrane prathama bhAga prasiddha thayo, tyArathI teNe gujarAtane gheluM lagADyuM che. Aja sudhImAM tenI patera hajAra uparAMta nakalo vecAI gaI che, ane haju vecAvI cAlu che. Aje ATalAM varSe paNa haju enA jeTAnI bIjI mahAnavala gujarAtI bhASAmAM lakhAI nathI. pUrva ane pazcimanAM baLonI tulanA karatI ane baMnenA subhaga aMgeno Adara karatI A navalakathA gujarAtI gadyasAhityamAM eka sImAstaMbha banI rahI che. gAMdhIjIe paNa kahyuM che ke, "(sarasvatIcaMdra) nA pahelA bhAgamAM emaNe pitAnI zakti ThAlavI. navalakthAne rasa pahelAmAM bhareluM che. caritracitrANa enA jevuM kyAMya nathI; bIjAmAM hiMdu saMsAra sarasa cItarAyo che; trIjAmAM emanI kaLA UDI gaI ane cethAmAM emane thayuM ke have mAre jagatane jeTaluM ApavuM che te A pustaka dvArA ja ApI dau te kevuM sAruM!" mahAtmAjInI A TIkAmAM e mahAnavalanI khUbI ane maryAdA baMne spaSTa thAya che. gujarAtI prajAne uttama sAhitya pIrasavAnI mizanarI bhAvanAthI ane nemathI lakhAyelI e navalakathAe gujarAtI sAhityanA vikAsamAM prazaMsanIya phALo Apyo che, eTaluM ja nahi paNa, gAMdhIjI ane saradArazrIne kAma karavA mATe gujarAtanuM sAMskRtika vAtAvaraNa taiyAra karavAmAMya e navalakathAe ThIka ThIka bhAga bhajavyo che, ema keTalAka vivecakonuM mAnavuM che. ApaNA mahAkavi nAnAlAle te A mahAkathAne biradAvatAM kahyuM che, "gaIthenuM "vilhema misTara', "arabanI rAtrIo', hRgenuM "le-mijherabdha" ne govardhanabhAIne "sarasvatIcaMdra': cAra cAra dizAonI devIo jevI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakanuM nivedana dizAone siMhAsane e cAra kAdambarI virAje che. e sahu upara AkAzakendra devakanA jhummara jevI aneka jayota pAMcamI bANabhaTTanI kAdambarI vaLeDhaLe ne lUmejhUme che. chaThThI evI mahAkAdambarI lakhAze tyAre pRthvI tene teTakeTalA bhAve pUjaze. dizAmaMDaLane khUTate ceka Aje te gujarAte pUrve che... itihAsa kahe che ke, "sarasvatIcaMdra' chapAye e mahAtithie ApaNA arvAcIna gujarAtI sAhitya jagasAhityamAM paga mUkyo." A uparAMta AjanA ane paMDitayuganA agraNIo AnaMdazaMkara dhruva, ba. ka. ThAkora, vijayarAya ka. vaidya- saue A navalakathAne TaoNlsTaoNyanI vaoNra eNnDa pIsa' (1886-89) tathA rome rolAMnI jhAM phisTAphe (1910-12)nI samakakSa gaNI che. AvI jatI ane jANItI navalakathAne vistRta saMpa AjanA gujarAtI vAcakanI sevAmAM namrabhAve rajU karatAM AnaMda thAya che. parivAra saMsthAe vizvasAhityanI kahI zakAya evI jANItI moTI navalakathAonA, pote vicArI kADhelI eka khAsa zailImAM, "vistRta' ane sacirA' rakSepo bahAra pADayA che. e rIte taiyAra karAyelA moTI moTI navalakathAonA saMpo gujarAtI vAcakane vizeSa anukULa Ave che, e anubhava che. videzI bhASAonA ke anya dezanA nIvaDelA sAhityanA saMparkathI ApaNA gujarAtI sAhitya sarjanane navI preraNA ane sUjha maLe, e uparAMta vAcakenI suruci khIle; tathA dezakALathI aparisImita evA mAnava saMskAra, bhAvanA ane AdarzonA paricayathI potAnA saMskAro ane AdarzonuM zodhana karavAnuM paNa temane mATe saheluM bane, e vAta nirvivAda che. emAMthI AgaLa vadhI, saMskRta bhASAnI kAdaMbarI jevI mahAkathAo tathA gujarAtI bhASAnI ja mahAkAdaMbarI "sarasvatIcaMdra'nA evA vistuta saMkSeponI mAgaNI thavA lAgI. tene pariNAme "ApaNA navalakathA-sAhityanA nagAdhirAjane A saMkSepa rajU karavAnI preraNA maLI. eka rIte joIe te A mahAgraMtha ApaNA sAkSara-jIvananA 'paMDitayuganuM mahAkAvya che. paraMtu saMskRta bhASAnA bIjA mahAgraMthanI mAphaka tene videzI bhASAmAM anuvAda tha che kharo? kharI vAta e che ke, e mULa graMthane videzI bhASAomAM anuvAda thavo azakaya che. kAraNa ke, enA samartha ane ciMtanazIla lekhake, mULa vArtAne AgaLa vikasAvavA jatA, tenA upara trIjA ane cothA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! bhAgamAM prAcIna Arya rAjanIti ane lakhaalakha-vAdI vedAMta darzananuM bhANa bharapaTTa lAdI dIdhuM che. e baMne vastuo tenA vidvAna lekhakane bhUle AkarSaka ane suMdara lAgI haze; paNa lakha-alakha-vAda bhAratavarSamAM ja kadI eka darzana tarIke pracAra pAmyo na heI, tathA temaNe vicAreluM Arya rAjanItizAstranuM vyavahAru svarUpa paNa mallarAjanAM bhavana sivAya bIje kyAMya mUrtimaMta thayuM na heI, teno anuvAda karavA videzI vidvAne parizrama le, e zakaya nathI. hA, e mahA-navalanA vArtAtatune e badhA bhAraNa nIcethI judo tAravI ApavAmAM Ave, te e mahA-navalanA videzI anuvAdo zakya bane kharA. eTale "sarasvatIcaMdra'nA evA sabhara saMkSeponuM kAma gujarAtI bhASAmAM jeTaluM thAya teTaluM AvakArya gaNAya. sAhitya akAdamI taraphathI gujarAtImAM ane hiMdImAM enA bRhatsaMkSepa prasiddha thayA che. (varSo agAu prathama be bhAganI hiMdI ane marAThI anuvAdo paNa chapAyA hatA.) gujarAtImAM bIjA paNa saMkSepo bahAra paDayA che. e saMkSepo mukhyatve judI judI kSAnA vidyArthIone lakSamAM rAkhIne karavAmAM AvyA che. paraMtu mAtra navalakathA tarIke karAyelA tenA A saMkSepane haju sthAna che, e rasiyA vAcakone tarata samajAI jaze. A prayAsamAM navalakathAnA mAtra vArtAtaMtune ja prAdhAnya ApavAmAM AvyuM che. mULa samartha lekhakanI suMdara, sughaDa, zuddha gujarAtI bhASAnI chApa, anubhavasaMcaya, ciMtana, philasUphI, saMsAramImAMsA, tathA rasadaSTinI khUbInI jhalaka temAM bhArobhAra Utare, ene pUro prayAsa karavAmAM Avyo che. enuM kada kAuna corasa pAnathI vadhe nahi, te eka cAlu suMdara navalakathA tarIke e vadhu svIkArya bane, ema mAnI laI, kadanI e maryAdAmAM AkhI mahA-navalanA vastune samAvavA prayatna karavAmAM Avyo che. ane pariNAme ema lAgyuM che ke, vArtAne rasa vadhu subhAgya ane AhalAdaka, banyo che. alabatta, A karatAM paNa bIjA vadhu ke vistRta saMkSepa na thaI zake ema nathI; vastunAM judAM judAM aMgone vadhAre ke ochAM bahalAvIne jude judo ghATa ane rUpa jarUra utArI zakAya. Ama AvA saMkSepo potapotAnI javAbadArIe thayA pachI, emane koI saMkSepa kaI videzI bhASAmAM utAravo sahelo banaze, tyAre ApaNI A mahAna navalakathA vizvasAhityamAM tenuM samucita sthAna prApta karaze. jo ke, e kAma paNa ApaNe ja koI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 sa'pAdakanuM nivedana sAhityasevaka kesa...sthA jAtajavAbadArI ane sevAvRttithI karaze to ja jaladI thaze. A saMkSepa taiyAra karyA pachI, ame gujarAtanA kalAguru ane ziSTa citrakAra zrI. ravizaMkara ma0 rAvaLane maLyA ane tene sacitra karI ApavA vinaMtI karI. teozrIe munazInI pAtrasRSTi gujarAtane bheTa dharI ja hatI; eTale geAvardhanarAmanA 'sarasvatIcaMdra'nI pAtrasRSTi rajU karavAnuM kArya teozrI ja peAtAnA hAthamAM le e vadhu cAgya kahevAya. ame emane e vinaMtI karI tyAre amane AnaMda ane Azcarya sAthe ema mAlUma paDayuM ke, e vastu chellAM sATha varSathI temanI kalpanAmAM hatI ja! peAtAnI vidyArthI avasthAmAM 1914-15 mAM, temaNe tenI zarUAta paNa karelI. paNa te kAma pachI rahI gayeluM. temaNe amArI mAgaNI saharSa svIkArI, paraMtu AMkhanI bImArI ane metiyAnA oparezananA kAraNe te ene kAryAnvita karI zake tema na hatuM. tema chatAM teozrIe geAvardhanarAmanI pAtrasRSTi UbhI karavI hoya to jarUrI lAgatI vigatAnuM je TAMcaNa karyuM, te teozrInA hastAkSaramAM amArI pAse meAjUda che. bhaviSyamAM koI gujarAtI citrakArane e bAbatamAM potAnI pIMchI ajamAvavI haze, te tene te ThIka ThIka madadarUpa nIvaDaze. A suMdara mahA-navalamAM lekhake aMgrejonA Agamana bAda UbhI thayelI ApaNI hiMdu saMsAra-vyavasthAnuM ane maneAdazAnuM AbehUba citra rajU karyuM che. aMgrejI keLavaNIne kAraNe ApaNA zikSita juvAnA kevA pApalA, lAgaNIvALA, vevalA, rAtala tathA 'rakhaDu philasUpha' ane puruSArthahIna banI gayA hatA, enuM tAdaza citra A navalakathAmAM jevuM rajU thAya che, tevuM bIje bhAgye jovA maLe. aMgrejI rAjayanI samagrapaNe bhAratIya prajA upara thayelI ghAtaka asara viSe paNa teozrI sajAga che. aMgrejI rAjyanA aheAbhAvanA e jamAnAmAM e vastu khAsa noMdhapAtra gaNAya. be dezI rAjyonA rAjyakArabhAra ane traNeka meTAM kuTuMbone gRhakArabhAra AvarI letI A mahAnavalanI pAtrasRSTi vipula che; tathA prasaMgAnI geAThavaNI AjakAlanI rahasyamaya navalakathAonI AMTIghUMTIne paNa AMTI jAya tevI hovAthI, A navalakathAnI pAnasUci zarUAtamAM kakkAvArInA krame gAThavIne ApI che; jethI AgaLa AvI gayelA koI paNa pAtranI oLakha tarata tAjI karI zakAya ane vAcanamAM rasakSati na thAya. jarUrI jaNAyuM tyAM te te pAtranI vizeSa oLakha je pAna upara maLI zake tema che te pAnane naMbara paNa noMdhavAmAM Avyo che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! pAtra-nAmo jeTalAM ja sthaLa-nAme paNa A navalakathAmAM vipula tathA atratatra verAyelAM hovAthI, vAcakanI yAdadAsta tAjI karavAmAM madadarUpa bane te hetuthI temane paNa pAtrasucimAM sAmela karavAmAM AvyA che. TUMkamAM, AjanA gujarAtI vAcakane A mahAnavalanI vArtAnuM suga saLaMga pakaDAyeluM rahe te rIte A saMkSepa taiyAra karyo che. tethI eka vArtA tarIke e mahAnavala keTalI badhI saphaLa nIvaDI zake tevI che, teno kyAsa vAcakane AvI jaze. samagra navalakathAne tenI vipula vicArasuSTinA paNa thocita saMkSepa sAthe raju karI zakAya; paNa eTaluM yAda rAkhavuM ke mULa navalakathAne mukhyatve trIjo ane lagabhaga Akho cothe bhAga lekhake e mATe rokelo che, eTale e saMkSepa atyAre che tenA karatAM aDhIgaNa te thAya ja. uparAMta navalakathAnI e vicArasRSTinuM ciMtana-manana ane vArtArasane upabhoga e be judI ja bAbate heI, te bene nAhaka bhegAM karavAM bhAgye jarUrI kahevAya. uparAMta vArtAtaMtune AdhAre ja e vicArasRSTi paNa rajU thayelI heI, pAtronAM kAryomAM e pratibiMbita thAya che ja; eTale mAtra vArtAtatune mANanAro vAcaka paNa mULa graMthanI vicArasRSTithI taddana aspaSTa nathI ja raheto. AzA che ke, atyAranA vAcakane A saMkSepa te mahA navalane rasAsvAda karAvavAmAM ThIka ThIka sahAyabhUta nIvaDaze. pUjya zrI. maganabhAI desAIe A saMkSepa mATe "AzAnA be bela' lakhI ApI tene potAnA premAziSa samapya che. tethI tenI upayogitAmAM vadhAro thayo che. tathA zrI. semAlAla zAhe gevardhanarAmanI suMdara pAtrasRSTi taiyAra karI ApI che. te mATe temanA khAsa RNI chIe. navajIvana TrasTanA kAryakartAo tathA A pravRtti sAthe saMkaLAyelA anya kalAkAro ane mitronA adUbhuta sAtha ane sahakAra vinA A saMkSepa AvA sughaDa svarUpe bahAra pADI na zakAta. khAsa karIne zrI. maganabhAI desAI, zrI. gopALadAsa jIvAbhAI paTela tathA zrI. maNibhAI vAghajIbhAI paTela ane saMsthAnA anya kAryakartAo ane sAthIonI preraNA ane jahematathI UbhI thayelI parivAra saMsthAne khAsa AbhAra mAna rahe che. joke, chevaTe to sahRdayI ane sujJa vAcakone je AhalAda ke saMtoSa thaze, e ja A prakAzananI kharI kRtArthatA haze. A saMpa gujarAtanA kadaradAna vAcakanA haiyAne ane aMtarane praphullita karo, e ja prArthanA. tA. 10-9-75 kazubahena putra che. paTela Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTuMba-parivAra [ zrI gurudatta kRta navalakathA "juna']. anuH kamubahena putra che. paTela prastAvanA: maganabhAI desAI | ki. 11-00 [parivAra saMsthAe zrI. gurudattanI cha vArtAo gujarAtImAM utArI che. 1. kuTuMba-parivAra 2. dhana ane dharatI 3. premanAtha 4. bhraSTAcArane mArge 5. gaMgAjaLa 6. bhUva kenI?]. zrI. maganabhAI desAIne upadUdhAta A graMthanI anuvAdaka tathA prakAzaka, aO sauo citra kamubahene, tenA Amukha tarIke, kAMIka lakhI ApavA mane kahyuM, te mAre mATe eka "parivAra". primanA Adeza samAna hatuM. huM tenI nA na pADI zakayo; ane te mATe paDI vAMcavA mAMDI. te vAMcatAM AnaMda Avyo ane manamAM kamubahenane AbhAra mAnyo ke, e vAMcavAnI taka pedA karI. A prakAzana-kAma mArA sva0 mitra vijayazaMkara bhaTTanA snehasmaraNa ane prIti arthe bahAra paDe che. A pustaka (guna) mULa hiMdImAM emaNe potAnA parivAra joDe vAMcyuM, ane te emane evuM gamyuM ke, tene anuvAda karIne prasiddha karavA mATe mULa lekhakanI paravAnagI temaNe mAgI lIdhI. tyAM ja temane moTA gharanuM teDuM AvyuM. A kAma mUkIne te gayA. te Ama suMdara rIte temanI smRti rUpe pAra paDe che, temAM A rIte joDAI zakuM chuM, e mAre mATe eka kImatI saMbhAraNuM paNa che. graMthane prasanna kathApravAha ekadhAre ne satata vahe che: temAM koI ADa-phAMTA ke nAhakanuM lakhANa nathI, e tenuM eka meTuM prAsAdika kAraNa lAgyuM. ane pravAhanI gati pahADomAMthI gaMgAvatAre thatI alakanaMdA ke bhAgIrathI jevI dhasatI ke dhodhamAra nathI, paNa medAna para AvIne vahetI kArabhAdI gaMgAmAtA jevI dhIradAtta che. S Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! ane enA evA kathApravAhamAM taNAtAM saheje mane ApaNo mahA navala-graMtha "sarasvatIcaMdra' yAda Avyo. enI kathA-vastu khAsa yAda AvI : kyAM e mahAgraMthanuM nAnakaDuM sAMsarika vastu-kArya ane kyAM A laghugraMthanuM lAvyuM ne vipula kathAnaka! bAhya kada ane temAM nirUpita kathA-vastu vyasta pramANamAM ja lAge ! ane vastunI citrakalAmAM paNa evI ja vyastapramANatA lAgI. paraMtu "sarasvatIcaMdra' yAda AvavAnuM kAraNa ethI UMDuM hatuM : ane te, kuTuMba-parivAra" ane "sarasvatIcaMdra'mAM citrita thayelA samAjamAM raheluM amuka dezakAlanuM maulika sAmya - temanI samayugInatA ane kAMIka aMze viSayasamAnatA. bane kathAne nirUpaNa-viSaya aMgreja rAjyakAlamAM praveza ane aMgrejI saMskRtinA saMsargamAM AvatA hiMdu dharmasamAja ane tenI palaTAtI jatI kuTuMba-vyavasthA che. joke kAla-daSTie "sarasvatIcaMdra' 19 mAM saikAnA uttarArdhane nirUpe che, "kuTuMba-parivAra' 20 mA saikAnA pUrvArdhakAla pakaDe che. Ama chatAM, mULa dezakAla ane samAjakAraNa eka ja aMgrejarAjaya-yuganAM che. ane emAM mukhya viSaya e che ke, paradezI paraprajA - parasaMskRtinuM rAjya thatAM, "rAnA [W #rAm'-nyAye, ApaNA prAcIna-saMskRta dezamAM sahaja saMkaratA rUpe parivartana thavA mAMDayuM. bane kathAmAM A yugAntakAraka vastu nirUpavAne samartha prayatna thayo che. A parivartana ApaNA lokajIvananAM sarva kSetrane Avare evuM vyApaka hatuM : kaho ke, pUrva ane pazcima duniyA - hiMdane dharmasamAja ane vilAyatane khristasamAja pahelavahelA nikaTa saMparka saMgharSa-saMghAtamAM AvyA. tenI sAthe ApaNI prAcIna prajAe pahelavAra yuropIya sudhArAne anubhava lIdha: navI samAjavyavasthA, navI kuTuMbabhAvanA, navI AhAravihArarIti, navI senApaddhati, navI rAjavahIvaTakaLA, navA udyogadhaMdhA ane vepAra-rojagAra; ane khAsa karIne te, navI DhabanI pararAjyasevA ane tenI nokarI-cAkarI tathA dhaMdhApANI. A badho vyApaka saMga ApaNA samAja para prabhAva pADo thayo, ane A saMga rAjayAsane ArUDha thayelo hoIne, aMgreja rAjakartA lokadaSTimAM ApoApa zreSTha-ziSTa-jana karyo; -caMdyAvarati ekara tattavetara vanano nyAya ApaNA A kALanA lokajIvanamAM pravartavA lAgyo. paraMtu, ene maryAdA hatI; te pUrvenA muslima saMsarga jevuM nahotuM. kAraNa, gere khristI kevaLa parAyo rahyo, svadezathI AvI parAjaya karI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTuMba-parivAra khAvA jeTalo ja saMparkasvArtha teNe keLavya : te prajAe hiMdane ghara na karyuM. chatAM te rAjya kare, pachI sAva karI to kema ja rahI zake? pariNAme, dA.ta. enTa-iMDiyana samAja je jAtisaMkara ane jIvana-saMkara thavA lAge te Aje jovA maLe che. paraMtu AvA naryA AvajA saMbaMdhane laIne, A saMparkane moTI maryAdA saheje sAMpaDI - ApaNA dezI samAjanA amuka varSomAM ja AnI asara UtarI zakI. jema ke, jeo kAmadha, nokarI, zikSaNa ivene kAraNe rAjayakartA aMgreja ne tenI bhASAnA saMsargamAM AvyA, temAM emanA sudhArAne dhakko pahoMcyo. ane A varga vastIne ekAda, be TakA jeTalo ja - tethI bhAgye vadhAre - hite. bAkIna hiMdane vizALa lokamahAsAgara tenI pUrvanI paraMparINa jIvanapaddhati tathA daSTi-sRSTimAM ja bahudhA cAlu rahyo. joke, rAjakartA tarIke prajA para avazya paDatA tenA prabhAvamAMthI te te mukta na ja rahI zake. paraMtu pelA alpa saMkhyaka vargamAM je AcAravicArasaMkaratAnuM jIvanItara jammu, tevuM lAge te bahAra cAra tene gherIne paDelA aphATa janasamudAyamAM jovA maLe. bahu bahu te, teo kaIka Azcaryavatu ene jotA hoya to bhale! ane enI ziSTa phezana bane kharI. sarasvatIcaMdra' peThe A kathA A nAnakaDA navA varga aMgenA sAmAjika parivartanane viSaya kare che; ane temAM khAsa karIne kuTuMbakSetre zuM thayuM tene kendramAM le che. chevaTe jaIne joIe to, samAja tenI be mukhya saMsthAonA saMskAra-baLa vaDe ghaDAya che - kuTuMba ane rAjya. A kathA temAMnI kuTuMbasaMsthAne le che, ane te arthe pelA nAnakaDA varganA eka kuTuMbanI lagabhaga traNa peDhI jeTalo lAMbo samaya A kathAmAM Ave che. AthI, kALabaLe nItarI cUkelA keTalAka pheraphAro enA kathAvastumAM spardhAyA che. ane kathAkAre enI phUlagUMthaNImAM kamAla kalAkuzaLatA dAkhavI che, ema lAgyA vagara rahetuM nathI. 400 pAnanA nAnA vistAramAM eka AkhA parivArano (60 varSa uparano) saMsAra teNe bhAre khUbIbhera rajU karyo che. kyAMya kathA adhUrI choDelI ke nakAmI phUlelI ke phalAvelI lAgatI nathI. ane evI ja pravAhI bhASAmAM te UtarI che. kathAnaka evuM tholabaMdha che ke, je lekhaka dhArata to, 'sarasvatIcaMdra'mAM jevI bhAta bhAtanI tarka-taraMgA yAtrAne vicArapravAsa vikasAvyo che, tema te saheje karI zakata athavA, Aje TapakI paDelI kApabhoganI vAstavavAdI gu0-4 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! manAtI azlIla kAmarAnA cItaravAnI zailImAM paNa te saDasaDATa vahI jaI zake, evA sthAnakonIya beTa nathI. are, kathAnAyakanA pATavI putra vinodanuM AkhuM pAtra ja ene pAtra sthAne pUrI pADe evuM che. chatAM lekhake je saMyama ane slIva-ziSTatva dAkhavyAM che, ane kevaLa kyArasa tenA kArya dvArA chalochava jamAvyo che, te kayAkalAmAM eka jovA jevo namUne pUro pADI zake. kathA che eka hiMdu saMyukta kuTuMbasaMsAranI. aMgrejI rAjya ane tenI keLavaNI prasaratAM A kuTubasaMsthA para je asara pahoMcI, tene citAra ApavA dvArA, A saMsthAno je vizeSa guNa che te, - navA AvelA vicAre, bhAvanAo ane saMskAronI tulanAmAM, - upasAvI batAvyo che. ane tenI sAthe tenI ebone paNa yathAsthAne yathAbhAve rajU karI che. kuTuMba-saMsthA mAnavakamAM tenI saMskRti ane samAjanuM pAraNuM ke tenI dhAtrI samAna che. tyAM premane ane tyAgane paraspara-bhAva pravarte che: temAM kevaLa vyavahArane kAbahetuka arthabhAva nathI, ke jevuM samAjavyavahAranI anya saMsthAomAM mukhyatve raheluM jovA maLe che. tethI ja karIne, kuTuMbane A prema-nyAya samAjanA sarva kSetre AdarzarUpa gaNAya che. savAla e che ke, kuTuMba eTale zuM? temAM kone samAveza thAya? gAze khristI samAja hato-hatI-hatuM'nI maryAdA sAmAnyapaNe AMke che. amuka umara bAda putraputrIo anya parivAra jevAM bane che, ke je hiMdu dharmasamAjabhAvanAmAM navuM che. pazcimI kuTuMbavyavasthA evA pAyA para racAI che. temAM teNe svarASTra kuTuMba-bhAvane eka na umere (arvAcIna yugamAM) karyo che, ke jenI keLavaNI ApaNe tenA saMgamAMthI lIdhI. (A kathA ne aMzamAM nathI UtaratI.) AthI ja aMgreja rAjyakALamAM, kuTuMba aMge "saMyukta' "vibhA' evI paribhASA AvIne, tevA rUpe hiMdu kuTuMba viSe vicAra pedA thayo. A pustakanI kathA navaghaTanAnA A aMzane bhAre jhINavaTabhera carce che. temAM te sarakArI karI, karazAhInI rItarasama, nave rAjavahIvaTa, I0 vigatone paNa samAvI le che. tema ja lagnavyavasthA aMge paNa banavA lAgyuM. navI peDhImAM gerI lagnavyavasthAnA vicAro UtaravA lAgyA. ane temAM kevA kevA prakAra pedA thavA lAgyA, te paNa A kathAne saMsAra bhAre rasamayatAthI rajU kare che. ane temAM mukhya nedhapAtra bInA e che ke, AMtarajJAtIya ja nahIM, atiradhamIya lagna paNa thavA lAgyAM. (dA030, vineda ane tenI patnI nalinI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTuMba-parivAra 51 inTa dvArA) te navI vastu je A yugamAM nIpajI, te batAvI che. A yugamAM dhamAMtara ja nahIM, samAjajara paNa jAgyuM e vastue navI eka ati vyaktiniSTha ane bhegaparAyaNa jIvanarItine janma Apyo che, ke je eka navI dharma-saMskRti jevI ja vastu gaNAya. A vastu arvAcInavAda, vijJAnavAda i. dArzanika paribhASA dvArA Aje varNavAya che. A kathAmAM ene sparzata ane kAryabaddha karI batAvata kathA bhAga maulika vicArapreraka bane eve prabhAvazALI che. chevaTe jotAM, dareka viziSTa samAjane potAnI prakRti ke svabhAva hoya che. UMDe UMDe, tenA ghaDataramAM tenI dharmasaMskRti ane adhyAtma daSTi rahelI hoya che; te ene AkAra Ape che. yuropamAM A sthAne Aje je che, tenI tulanAmAM hiMdane sanAtana samAja nihALIe, to A vastu khAsa karIne dekhAya. A kathA AvI gUDhatAne spaSTa karavAmAM sArI madadarUpa thAya evI che. arvAcIna ziSTa jagata eTale bahudhA geruM jagata ke jeno itihAsa becAra saikA jeTalo ja che. teNe rASTravAdI sAmrAjya ane zasabala-parAyaNa svataMtratAne Adarza lIdho. paraMtu, kharekhara mAnavasamAjamAM vyaktiniSTha svAtaMtrya ke pAradya jevuM mAnI zakAya? samAja eTale ja parasparataMtratA, - tenAM ghaTakonA vividha svAbhimAnI svArtho ane sAmevALAnA evA ja abhimAnI parArtho vaccenA saMgharSa-AbhAsI parasparabhAva vagara samAja saMbhave nahIM. kuTuMbasaMsthAnI ja khUbI hoya te tenAM ghaTakomAM sva-para-taMtratAnI svArthI kalahagAMTha nahIM, paraMtu parasparatatratAnI tyAga ane sevApreraka premagAMThanuM adhyAtmabIja raheluM che. vinodanuM pAtra pahelo prakAra batAve che; tenA pitAnuM pAtra bIjo prakAra batAve che. pahelA prakAranuM carama sthAna gAMDAzrama bane che; bIjA prakAranuM carama sthAna svastha Atmatuma ciranidrA banatI A kathA batAve che. kuTuMba jevI mULa mAnavasaMsthAnI khUbI A vastumAM rahelI che, jene AdhAre mAnava-samAja saMbhave che ane Tahe che. hiMdu dharmasamAje A tatvane apanAvI potAnI kuTuMba-gRhavyavasthAmAM utAravAno prayatna karyo che. A vastune ja gItAkAra deva-mAnava-paraspara-bhAvarUpI "za" kahIne jaNAve che ke, te ja mAnavalokanI brahmadatta kAmadhenu che. A darzana ane te AdhAre kuTuMbaracanA enI vizeSatA, ane pazcimanA dharmasamAjethI jaNAtI tenI judAI kadAca kahevAya. pUrva ane pazcima samAjanuM milana arvAcIna yugamAM hiMdamAM jevuM thayuM, te dAkhala, arvAcIna yugamAM, bhAge bIjA koI mahAna samAjano Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! maLe te milanane kuTuMbane suzliSTa citAra ApatI A kathA samAjavidyAnA abhyAsIne mATe paNa mananIya gaNAya. ethI hiMdu dharma-samAjaane saMskRtinA vidyArthIone e eka ramya kathArUpe heIne, rucikara ane upakAraka thAya ema mAnuM chuM. parivAra prakAzana saMsthAe saraLa bhASAmAM te gujarAtamAM utArI ApI ApaNA kathAsAhityamAM kimatI umero karyo che. tene mATe anuvAdikA bahenane dhanyavAda. tA. 18-2-66 maganabhAI desAI premanAtha (zrI. gurudatta kRta navalakathA "vaMjanA'no anuvAda] anaH kamubahena putra che. paTela prastAvanA : maganabhAI desAI ki. 10-00 upadUdhAta ' !" prakhyAta hiMdI navalakathAkAra zrI. gurudattanI A bIjI kathA gujarAtI vAcakone vAMcavA maLe che, te joIne AnaMda thAya che. pahelI kathA "kuTuMbaparivAra"nAme A agAu prasiddha thaI che. tenI jema, A bIjI kathA paNa mArA sadUgata mitra zrI. vijayazaMkara bhaTTanI anusmRtimAM, temanA parivAranI preraNA ane madadathI prasiddha thAya che, tene AvakAra ApatA be bola' tenA upadUdhAta rUpe A lakhuM chuM. - zrI. gurudatta jevA samartha hiMdI upanyAsakArane paricaya gujarAtI vAcakone karAvavAnuM bahumAna sadUgata bhAI vijayazaMkarane jAya che. te emanI kathAe hiMdImAM vAMcI tenA guNajJa banyA hatA : potAnA parivArane pote vaMcAvatA; eTaluM ja nahi, pote anuvAda karavA prerAyA hatA. tyAM ja temano deha paDatI, temanA putroe pitAne adhUro saMkalpa pUro karavAnuM zubha tarpaNakArya hAtha dharyuM. pahelI kathA peThe ja A bIjI kathA bhAI vijayazaMkare ja pasaMda karI hatI. kathAnuM mULa nAma "pravacanA' che; te pheravIne anuvAdake "premanAtha' karyuM. te kathAnA mukhya eka pAtranA nAma parathI lAge che. premanAtha jo Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ premanAtha mukhya kathA-nAyaka gaNe, te tene pitA amaranAtha A kathAne mukhya khalanAyaka che. jIvanamAM ku-pitA ane kupati banelA te mANasanuM abhAgI nAma choDIne tenA parAkramI ane puNyazIla putra premanAthanuM nAma levAmAM aucitya ane suruci varatAya che. mULa "pravacanA' nAma amaranAthanA pAtra parathI lAge che. aMgrejI keLavaNI pAmIne, tenI carama Teca rUpa siddhi manAtuM "AI. sI. esa.' pada meLave te mANasa aMgrejI rAjyamAM bhraSTa thaI taddana iMdripArAmI banI jaIne potAnI prathama dezI patnIne (tenAthI e mANasane putra tema ja putrI che te badhAne) cheha de che-tyaje che; vilAyatamAM bhaNavA gayo tyAM javuM - prathamanuM e lagna chupAvIne- eka aMgreja chokarIne chetare che ane tenI sAthe bIjuM lagna karIne dezamAM nokarIe caDe che. pahelI patnIne to pheMkI ja de che, - be bALako sAthe te potAnA bhAIne Azare jaI emane uchere che ane pele potAnI harAmakhorI bharelI - vAMcakhAu nekarInI rakSAmAM bIjI gArI patnIthI paNa vakAto jaI, chevaTe tene kADhI mUkavAnI ane lagabhaga pUrI karavAnI kAvatarAbAjImAM paDe che, jugAra, raMDIbAjI ne zarAbImAM khalAsa thaI jaIne badamAzonI TeLImAM ramate rAcate thAya che - ane ema potAnA kuladharma, jAtidharma, ane dezadharmane paNa dago de che. A badhAM pApano ghaDo bharAtAM te e te chevaTe phUTe che ke, nekarI te jAya che, paNa varasanI je maLe che. ane bhaMgAra thaI, gADo banIne te jevA bahAra Ave che, tyAre be patnInA (darekane eka eka) be putro evA kamanasIba pitAne havAle jelara pAsethI meLave che. davAdArU karatAMya na sudhare evA tenA asAdhya gAMDapaNane laine lAcArIthI chevaTe tene pAgalakhAnAne zaraNe mUkI Ave che. Ama potA sahita sarvanI vaMcanA bhareluM AvuM ghara pApI jIvana amaranAthanuM che, temAM te svajana, svakula, svadharma, svadeza iva sarva rave-tvane ja. nahIM potAnI jAtane paNa dago ja de che. AvI ghora "pravacanA'nI kathA te guNavAcaka nAme hiMdImAM prasiddha thaI che. te ja bhAvamAM vizeSa nAma pADavuM hoya te tene "amaranAtha' kahevAya; paraMtu emAM te amaratAne paNa vAMchana ja ne! tene badale "premanAtha' nAma ucitakara che; nAma pramANe premanAtha kuTuMba-vatsalatAnI prema-mUrti che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! ane kathAnI maMgalamUrti premanAthanI mAtA zAMtA che. rIpArAnA AlekhanamAM kathAlekhakane sArI phAvaTa che, ema kahevAya. eka bhAratIya sannArI tarIkeno Adarza zAMtA dvArA te 2ja kare che. tenI zaoNka aMgreja bAI emilI che; suzIlatA ane bhAratIya dharmasaMskRtine prema te evo khIlave che ke sapatnIbhAva tyajIne svasA-bhAvathI zAMtA joDe chevaTe rahe che. sarakhAM ja pravacanAnI bhega banelAM baMne strIpAtra amaranAthathI jaNelA potapotAnA parivAra sAthe aMte eka "kuTuMba-parivAra" banIne eka gharamAM bhegAM thAya che - bhegAM rahevA lAge che. paraMtu tyAre 'amaranAtha' te ja vakhate potAnA ja vaMzavelA mATe jIvatA marI jAya che - koI upAye bhege na rahI zake e te mahApracaMDa pravacanA-nAtha', buddhi ja beI besIne, pAgalakhAnAmAM ja rahevAne pAtra banI, "jIvanmatyune dehadaMDa (kathAkArane hAthe) pAme che. bhAratIya saMskRtinuM - temAM janmeluM eka saMtAna (amaranAtha) aMgrejonA hiMdamAM raMgAtuM joI chevaTe paripAka pAmatuM kathAkAra Alekhe che; te bIjI bAju, enI AMgla sarakArI strI emilIne- e ja saMskRtinA saMsargamAM, - are, potAnI sapatnInA ja saMparkathI, unnata UrdhvagAmI thatI thatI Arya saMskRtinuM jIvana apanAvatI batAve che. Avu saMskRtinI aMjiyata hiMdamAM AvI; teNe amaranAthane bhraSTa karyo to eNmilIne unnata kI! AmAMthI be saMskRti vize zI tulanA thaI? temAMthI zuM samajavuM? - saMskRti-saMgharSane e ke lekhaka rajU kare che. - lekhaka saMskRtinA kathAkAra che. A kathA paMjabanI che. zIkha rAjya nAbUda thaI aMgreja rAjya sthapAyuM; te pachI je bhadra ujaLiyAta samAja A saikAnA prAraMbhe hiMdamAM cAlu vaye, tene pratinidhi puruSa kathAnAyaka che. zIkhadharma pachI paMjAbamAM navuM dharmotthAna AryasamAja gaNAya. tenA prabhAvanuM citra - tenI saMskAra-chAyA kathAmAM cAkhI varatAya che. te pachInuM prabaLa navatthAna eTale gAMdhIjInA jIvanadaSTi ane kArya. A kathAmAM tenA oLA paNa paDavA lAgelA joI zakAze. jema ke, bhagavadgItA vizenI bhakti. A badhI paribaLothI pragaTelA paMjAbI samAjane paricaya gujarAtI vAcakane thAya che, e eka A kathAne sAre lAbha gaNAya. vArtA gUMthavAmAM A lekhaka bhAre kasabI che. thoDAka ja pAnAMmAM varase lAMbI - jamAne nirUpatI kathAnuM vastu, tenA sUma hAI sahita, - are! Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ premanAtha te sUkSamatA ja khAsa karIne batAvavA mATe - e rajU karI zake che, te vAcakanuM dhyAna kheMcyA vinA nahi rahe. lekhake A sUkSma hArda zuM karyuM che, te mULa graMthamAM prAraMbhe ja potAnI "bhUmikAmAM kahyuM che. temAM bhAratIya saMskRti mATenuM AryasamAjI abhimAna kadAca emanI ja kathAnA vastuthI TIkA pAmI maryAdita bane che ke, eka AyaMjana (amaranAtha) tene vAraso khue che, tyAre eka agya-strIjana, tenI dha saMskRti chatAM, potAnA navA parivAramAM samAvAnI mAnavatA keLavI zake che. dharmasaMskRtio aneka che; temanI tulanA koi zabda-jA siddhAMta ke tavone AdhAre na thaI zake. te te saMskRti mujaba pratyakSa jIvana jIvI jANavAthI ja tenI khUbI jaNAya - enI unnatakArI zakti pragaTI zake. ane evI zakti dareka dharmasaMskRti tenA anuyAyIo mATe dharAve che. emAM tamoguNI nahi paNa sAtvika abhimAna ja ucita che. A kathAmAM zAMtA ane eNmilI A vastu pratyakSa jIvI batAve che; ane pariNAme teo sapatnIo chatAM taMdra spardhA nahi, paNa paraspara ekatvane sAdhe che. ane pitA putra premanAtha amaranAthanI joDI bhAratIya eka saMskRtimAM navA aMgreja yugathI kevuM dratIkaraNa saMbhave che, tenI evI ja rasamaya daSTAMtakathA gaNAya. ema be sI ane be puruSanAM vaMdra jIvananI A kathA ApaNA nava-sAhityamAM accho umere kare che. eka samartha kalAkAranI A bIjI kathA gujarAtImAM utAravAne mATe prakAzaka saMsthAne abhinaMdana. tA. 25-2-17 maganabhAI desAI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savicArenI parivAranI ATha zikSApatrIo vicAra-mALA saMpA, kamubahena putra che. paTela - 0-75 ['satyAgrahapatranI prathama varasanI vicArakalikAo] ciMtana-maNimALA saMpA) kamubahena putra cho0 paTela 1-00 ['navajIvana'mAM apAyelAM suvAkyono saMgraha]. vicAramaNimALA saMpA, kamubahena putra cheo paTela 2-00 preraka vicArakalikAo) amaravela saMpA, kamubahena 50 cho. paTela 2-00 deiza dezanAM DAhyAM strI-puruSanAM vicAra-mauktika] AmamodhanamALA saMpALa kamubahena puche cho0 paTela 2-00 [AtmasaMzodhanane lakSamAM rAkhIne cUMTelAM subhASito) pArasamaNi saMpA, kamubahena putra chopaTela [vicArasRSTinuM zodhana karanArAM suvAkyo) avaLavANuM saMpA, kamubahena 50 cho0 paTela [cAbakhA, keraDA ane kaDavI-vANI jevAM suvAkyo) motI-mALA saMpALa bhavAnIdAsa motIvAlA 2-00 subhASita saMgraha]. 2OO 2-Oo vicArakalikA jemAM baMdha karatA sucana vadhAre che te ja sAhitya uttama gaNAya che. vicArakalikAmAM e tatva vizeSa hoya che eTale ja tene kalikA kahe che. ane kalikAnI sugaMdha vadhatI ja jAya che e paNa enuM mukhya AkarSaNa che. jene sugaMdha mANatAM AvaDe che te kalikAnA sevanamAM masta thavAne ja. kAkA kAlelakara 29-9-62 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanavIro mATe [kAkA kAlelakara]. lokavArtAne rAjaputra jyAre ekalo ekala, chUpe veNe vijayayAtrAe UpaDayo, tyAre enI mAe enA ovAraNAM lIdhAM ane ene AzIrvAda ApatAM kahyuM - "dIkarA musApharImAM bojo na vadhe ane chatAM tarasa ke bhUkhanI pIDA tane na thAya eTalA khAtara mAre hAthe banAvelA A tarasalADu ane bhUkha-lADu ApuM chuM. sAthe rAkhIza to tane koI kALe mUMjhavaNa nahIM rahe.' jIvanayAtrAe upaDatA jIvanavIro mATe saMkalanakAre A nAnakaDI copaDImAM evA ja tarasa-lADu ane bhUkha-lADu bharI dIdhA che. mUMjhavaNa vakhate jarUra kAma Avaze. rAmanavamI 31-3-26, amadAvAda - kAkA kAlelakara AvakAra [maganabhAI desAI) satyAgraha' sAptAhika eka varSa pUruM karIne bIjamAM praveza kare che, gayA varSamAM A patre vividha vAcana-sAmagrI pIrasI hatI. temAM "vicArakalikA' rUpe rajU karAte sAptAhika suvicAra khAsa bhAta pADe evI sAmagrI gaNAI. mArI vidyArthinI sau. kamubahena paTele tenI mALA guMthI vAcakenA upabhogane mATe ApI che te badala temane dhanyavAda ghaTe che. A suvAkayo saheje "satyAgrahane mATe pasaMda thatAM hatAM. temAM koI amuka viSaya ke vastu A janapUrvaka pakaDavAne hetuM nathI rakhAta. aMka tauyAra karatAM, aThavADiyA daramiyAna thatA phaTakaLa vAcanamAMthI te vaNI levAya che, ane "vicArakalikA' tarIke apAya che. tethI temAM rasa tathA vana vaividhya saheje sadhAI rahe che. - suvicAranI mALAnAM AvAM pustako eka rIte japamALA jevA paNa bane che. jema bhaktine mATe tene upaga, tema ja vAcanane mATe AvI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhArI ! vicAramALAonA upayoga karI zakAya. haLavuM vAcana A nathI ema kharuM; paraMtu enI vividhatA magajane joItI haLavAza saheje ApI zake che. rasanuM ane maneAraMjananuM lakSaNa navI navI vastunA vArApharatI palaTA dvArA magajane evA ATApATA khelavAmAM rokavAmAM raheluM che. AvI pustikAo enI garaja sArI zake. suvAcananA zAkhIneAne te e khAsa AkarSaze ema mAnuM chuM. cApaDInuM kada paNa mAphakasara rAkhavAmAM AvyuM che te tenI AvI upayogitA ane aucityamAM umero kare che. re chevaTe aMgata rUpe AnAM saMkalanakAra, tathA prakAzaka vagerene paNa AbhAra mAnavA joIe ke te dvArA temaNe mArA patranI kadara karI che. A pustaka vAcakone priya thaze evI AzA che. tA. 29-1-6ra amaravelanAM puSpA [maganabhAI desAI] maganabhAI desAI a0 sau0 ci. *mubahenanI A phUlagUMthaNInAM puSpAnI maheka ja evI jabarI che ke, ene A vilAyatI phUla jevI nirgaMdha prastAvanAnI jarUra kharI? paraMtu, varaseka upara temaNe gujarAtanA vAcakone 'vicAramALA'gUMthI ApelI, tyAranA ja mAro aMgUTho A 'maNimALA' mATeya paDAvI lIdhelA; eTale pharI te kema javAya! eTalA pUratuM ja A lakhuM chuM. sAcuM subhASita, deza ane kALa tathA raMga ke jAti inA bhedabhAvAthI para evA vizvasAhityanI amaravelanA puSpa samAna che. mAnavajIvananA maulika anubhavAnA niceADa, evI ja sArarUpa bhASAmAM, - kAvyanI peThe mi jema pragaTa thaIne - subhASita rUpe saMgharAya che. tethI tenI suvAsa sarvadezIya sarvakAlIna hoya che. evAM puSpAne vINatA rahevuM, ane saune tenI mALA arpatA rahevuM, e eka zAkha keLavavA jevA che. lekhikAbahene e zAkha keLavyo che, tene mATe gujarAtanA vAcaka emanA AbhAra mAnaze. tathA, varasa upara ApelI 'vicAramALA' TUMka vakhatamAM vecAI gaI, e AvI kRtionI upayogitAnA purAvA che; tema ja gujarAtI vAcakanI rucinuM paNa e eka noMdhapAtra lakSaNa kharuM ne1 A 'maNimALA ' tevA ja AvakAra pAmaze ema mAnuM chuM. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaravelanAM puSpa 59 lekhikAbahene tamArA saMpAdita patra) navajIvana mAMthI A "citAmaNi' vIyA che, e eka rIte mAre mATe abhimAnathI phulAve evI vastu gaNAya. suvAcanamAM paNa subhASita mATe prema khAsa keLavavA jevo che. ene mATenI ruci cittanA Arogyane mATe jarUrI che eTaluM ja nahi, sAhityane suzliSTa AsvAda paNa e vaDe anekhI rIte keLavAya che ne poSAya che. subhASita kevaLa bodhAtmaka ja hoya, ema na manAya. A saMgraha e paNa batAvaze. cAturIbharelI cabarAka ukti paNa potAno amuka bodha (eTale ke, cittanI upayogI sarasa keLavaNI) ApI zake che, ane vinoda paNa eka prabaLa rasa che ema paNa kharuM. A saMgrahamAM evA namUnA paNa UtaryA che, e tenI eka noMdhapAtra tArIpha che. cheDA cunaMdA zabdo vaDe chatAM, ghaNuM ane sacoTa kAma levAnI sAhityazakti, kAvya peThe ja, suvAkya ke subhASitamAM che, paraMtu te korIkaTa sUtra jevI nahIM. AthI ja subhASita kaLAkRti bane che, - ke jevuM sUtra mATe na kahI zakAya. tethI karIne subhASita-maNimALAonI mAga hameza rahe che, ane tenAM bhASya ke samajUtI paNa jarUrI nathI hotA. temanuM manana karatA rahevAthI, ApaNe ja jIvana, ApaNA ja anubhave temAM artha ane samAjanuM gAMbhIrya pUryA kare che. AvA mananakAryane mATe A maNimALA ciMtAmaNivatu upayogI nIvo. ra6-5-14 maganabhAI desAI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinaMdana [maganabhAI desAI). vicAra-maNimALAne AvakAranI jarUra saMbhave? tenuM AdarapUrvaka sanmAna ja saheje jagatabharamAM thatuM AvyuM che. A nAnakaDI mALA "satyAgraha' patramAM AvelA "vicAramaNi'ne vINIne tauyAra thaI che; e rIte e sAptAhikanI aNadhArI kadara thaI e to ThIka, paNa eTalI sAhityasevA ajANamAM te patra vATe thaI e saMtoSanI vAta che. ci0 sauo kamubahene AvI mALAo gUMthavAne zokha keLavyo che, te mATe mubArakabAdI. A agAu temanI cAra mALA "vicAra-mALA," "ciMtanamaNimALA" "amaravela" ane "Atma-zodhanamALA" - bahAra paDI cUkI che. temAM A umero evo ja AvakArapAtra bane, evI AzA che. vizeSamAM, A vicAra-maNimALA havethI mArA mitra sva0 maNibhAI vAghajIbhAI paTelanI puNya-mRti rUpe cAlaze, e TharAva parivAra prakAzana sahakArI maMdire karyo che, e AnaMdanI vAta che. AthI, aNadhArI ke ADakatarI rIte, tenA nAmanuM "maNimALA' pada sArthaka bane che. bhAI maNibhAIe temanA vilamAM eka kalama evI mUkelI che. rU. 5000 maganabhAI desAIne ApavAmAM Ave; te emanI IcchA mujaba, tene upayoga karI zake. AnI rUe, temanA vArasAe mane te rakama pahoMcADI. meM A rakama "parivAra prakAzana"ne soMpIne sUcavyuM ke, svargasthanA nAmathI smAraka graMthamALA calAve, to te peTe A rakama tamane soMpyuM. teNe A sUcana svIkArI, A mALA temanA smAraka rUpe cAlu rAkhavA TharAvyuM, te mATe tene AbhArI chuM. emAM amuka aucitya paNa che. sva0 maNibhAI sadvicArapremI sanniSTha gRhastha hatA. svAdhyAya rUpe saduthanuM vAcana karavAne temane vyAsaMga jabaradasta hate. kensarathI thayelA potAnA maraNanA divasa sudhI emanuM graMthavAcana barobara cAlatuM hatuM. A temanA guNane zobhe evI rIte graMthamALAnA maNakA prayojAze, evI AzA rAkhuM chuM. A mALA temanA jIvanakALa Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madharAte AjhAdI daramiyAna ane prakAzana saMsthAnI emanI ja adhyakSatAmAM - emanA sucana parathI hatI. te ja vastu temanuM smAraka bane che, ethI prakAzana maMdirane mATe paNa dhanyAnaMdanI vAta gaNAya. A maNako vAcakone AdarapAtra banaze evI AzA che. 5-8-17 maganabhAI desAI madharAte AjhAdI yAne gAMdhIjInI hatyAnI kahANI kiM. 25-00 lerI kelisa ane minika lApiyera saMpAH gepALatAsa paTela AvakAraH vAsudeva mahetA AvakAra [zrI. vAsudeva mahetAnI prastAvanA potAnA rASTranuM nirmANa kayA prakAre thayuM e bhaNavAno dareka nAgarikano dharma che. hiMdustAnanA bhAgalA ane svataMtra tathA sArvabhauma bhArata rASTrane janma asAmAnya saMjogomAM thayela che. AjhAdIne itihAsa 1946nA aMta sudhIne vAMcanArane 1947nA banAvone tALo meLavavA mATe A pustaka vAMcavuM paDaze. AjhAdInAM pUrvApara varSonA banAve viSe ghaNAM pustako che. racAtA ItihAsanAM pAtrAe potAnA anubhava pramANe e lakhyAM che. e badhAne samanvaya karIne saMpUrNa itihAsanI racanAne ghaNo samaya lAgaze. te daramyAna kaDama eNTa mIDanAITa'no A saMkSipta anuvAda ApaNI UgatI peDhInI bauddhika sajajatAmAM yogya puravaNI karaze. zrI gopALadAsa paTele saMkSepa evI kuzaLatAthI karyo che ke, asala pustaka vAMcI javAnI preraNA maLe ane ema na banI zake te asala vAMcyuM hoya evo oDakAra paNa Ave. AcAryazrI je. bI kupavAnI ane maganabhAI desAI memoriyala TrasTa, amadAvAda-54 dvArA zrI. putra cho0 paTela AvuM pathya sAhitya loko mATe Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAro! sulabha banAvI samAjane nirmaLa rAkhavAnuM kAma sAttvika dhagazathI kare che, e AjanI kharAba paristhitimAM paNa pAchalI rAtanA ujasa jevuM lAge che. AvI suMdara kathA gujarAtI vAcaka mATe Utare che, tene dhanya vastu mAnuM chuM; tenA hRdayapUrvaka AvakAra karatAM AnaMda anubhavuM chuM, ane saMpAdaka tathA prakAzaka saMsthAne dhanyavAda ApuM chuM. 19-5-24 vAsudeva mahetA prakAzakanuM nivedana . 1947nI 14mI oNgasTanI madharAta, jyAre bhArata AjhAda thayAnI jAherAta karavAmAM AvI, ane 1948nA jAnyuArInI 30mI tArIkha, je divase gAMdhIjInI hatyA thaI, te be prasa MgAnI kahANI Adhunika bhAratanA itihAsamAM lohiyALa akSaroe aMkita thayelI che, pahelI kahANI bhAIe bhAInuM leAhI reDIne aMkita karelI che, tyAre bIjI kahANI bhAratanA garIbamAM garIba mANasa sAthe svAtmabhAva anubhavI tene pharI svamAnabhera jIvana jIvatA karavA jIvanabhara aparigraha-vrata dhAraNa karanAra mahAtmAne rivaoNlvaranI traNa geLIthI hAra karIne reDelA leAhIthI aMkita thayelI che. ane e be kahANIo lohI reDIne aMkita thayelI che, tethI ja temane bhUlI gayuM ke te mATe bhArobhAra prAyazcitta karyA vinA potAne maLelI AjhAdI bhAgavavA tAkanAra bhArata-upakhaMDanA baMne bhAgalAnA vartamAna tema ja bhaviSyanA itihAsa kevA kalaMkita ane adhAtinA vamaLamAM ja aTavAyelA banI rahyo che ane banI rahevAnA che, te te be AMkhavALA ane saheja paNa vicArazakti dharAvanAra koIne paNa tarata dekhAI Ave tevuM che. musalamAnA mATe juduM rASTra mAganAra ane meLavanAra pAkistAnamAM 40 varSothI lazkarI senApatie ja sarvasattAdhIza banI beThA che; eTaluM ja nahi te dezamAM ziyA-sunnI, tathA bhAratamAMthI gayelA musalamAneA tathA tyAMnA mULa paMjAbI ane paThANA vacce je hullaDo ane khunAmarakI kAyama cAlyA kare che, te joI kabaramAM pADhelA mahaMmadaalI jhINAne paNa bhAgye zAMti vaLatI haze, ane bhAratamAM? gAMdhIjInA kAMTA dUra thatAM neharue tathA neharuvaMzIe AjhAdInA laDavaiyAoe ghaDelA rAjya-baMdhAraNamAM 65 sudhArA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana te karI nAkhyA che; tathA temanA rAjya heThaLa vahIvaTI taMtra, polIsa-taMtra, nyAyataMtra, lazkarI-taMtra, arthataMtra ane zikSaNa-tra paNa bhraSTAcAranI evI zarama kakSAe pahoMcI gayAM che ke, rASTragItamAM roja gavAtA bhArata-bhAgyavidhAtA paNa dezanuM zuM bhAvI dekhI ke vicArI rahyA haze, tenI kalpanA karI zakAtI nathI. prajAnA dareka mANasanA hAthapagane kAma ane rojagAra maLI raheprajanA dareka mANasane roTI maLI rahe te mATe gAMdhIjIe hasta-udyoga, kuTira udyoga, gRha udyoga ane grAma udyoganI yojanA ApI hatI. tene phagAvI daIne neharuvaMzIoe paradezI yaMtra-vijJAna ane TekanolojI dezamAM padharAvIne capaTIka lakhapatikaDapati-abajapati ubhA karI, dezanI ardhaardha vastIne garIbInI rekhA heThaLa jIvatI karI mUkI che. dezamAM lokazAhIne nAme cUMTaNI thAya che, paNa temAM ughADe bhraSTAcAra ane anAcAra AcaravAmAM Ave che. bIjA zabdomAM kahIe to Aje bhAratamAM janmavuM e jANe Izvare gharamAM ghera pApa karyAnI sajA karyA barAbara thaI rahyuM che. kAraNa ke A dezamAM janmelA pramANika, sadAcArI ane jAtamahenatanuM svaccha jIvana jIvavA icchanAra mANasane lAge kyAMya AvakAra ke sthAna maLe. pahelAM manuSya-janma pAma ane te paNa bhAratavarSamAM - e parama sadUbhAgya manAtuM; Aje te vastu zAparUpa banI rahI che. atyAranA bhArata dezanA zikSita yuvAnane joIe, te tenuM vicitravarNasaMkara - ghaDatara joIne herAna thaI javAya. rASTramAM banatA ke banelA mahatvanA banAvo ke pheraphAronI tene jijJAsA ke jANakArI nathI. dezane lagatA prANaprazno jevA ke- dezanI kAramI garIbAI, jIvarApaNAthI thanaganatAM juvAna strI-puruSonI barabAdI UbhI karanAra bhayaMkara berojagArI, karoDanI nirakSaratA, bImArI tathA dezanI prAcIna saMskRti ane itihAsa vagere kathAnI tene mAhitI hotI nathI ke nathI hatI tenI sAthe kazI nisabata "gAMdhI" philama na AvI hota, to dezanI 80 TakA navI prajA gAMdhIjInA jIvanakAryathI talamAtra paNa paricita hota ke kema tenI zaMkA che. are grejyueTa thayelA 99 TakA juvAniyAone gAMdhIjInI AtmakathA' nAmanuM pustaka che enI paNa jaNa nahi hoya. te pachI AjhAdInI laDatane suvarNAkSare lakhAyelo ane madharAte meLavelI AjhAdIne lehiyALa akSare lakhAyela itihAsa te te kyAthI jANatA hoya? paraMtu "madharAte' meLavelI AjhAdIe bhAratamAtAne aMgacheda karI nAkhe eTaluM ja nahi paNa sAthe sAthe bhAratamAtAnA panotA sapUta gAMdhIjInI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! hatyA paNa te kAraNe ja thaI - e be hakIkate bhAratanI prajAe haMmezAM yAda rAkhavI paDaze, ane tenuM prAyazcitta paNa karatA rahevuM paDaze. Adhunika bhAratIya ItihAsane e takAjo che. potAnA dezanI Arthika, naitika ane AdhyAtmika avanati karanAra aMgrejonA rAMjayanI gulAmImAMthI dezabaMdhuone mukta karavA mATe gAMdhIjIe AkhI pheMsalAnI ane chevaTe "kivaTa InDiyA'nI joradAra caLavaLo - vaData - upADI hatI. ane e laDate evI joradAra banatI cAlI ke chevaTe aMgrejoe kuTanItino chello pAse pheMkyo - bhAgalA pADe ane rAja ko!' arthAtu mAtRbhUminAM be saMtAna - hiMdu ane musalamAma, je seMkaDo varSathI tANAvANAnI jema saMkaLAyelAM comera eka sAthe - bhegAM - rahetAM AvyAM hatAM, temanAmAM jude jude prakAre vikhavAdanuM jhera reDI ekabIjAnAM virodhI banAvI mUkavAM. yojanA evI hatI ke, musalamAne jyAM tyAM hullaDa macAve, tephAne kare, hiMduonI katala kare ane temanI mAlamilakata bALalaTe; jethI aMgrejo kahI zake ke, "ame na hoIe to tame baMne koma aMdaroaMdara laDI mare - pAI mare - barabAda thaI jAe; eTale briTiza sarakAra hiMdustAna choDIne cAlyA javAnuM vicArI zake ja nahi." paraMtu gAMdhIjIe upADelI ahiMsaka satyAgraha rUpI AjhAdInI laData jema jora pakaDatI gaI, tathA temanI AgevAnI heThaLa hiMdustAnanA loko savane paNa na kalpelI evI kurabAnI ApavA taiyAra thatA gayA tema tema, tathA bIjA vizvayuddha bAda iMglenDamAM kaoNnjharveTiva pakSane badale majurapaNa sattA upara Avyo tyAre, hiMdustAnane kaMIka prakAranI yA te ochIvatI AjhAdI ApavI ja paDaze evuM briTiza sarakAra mAnatI tathA vicAratI thaI. eTale pachI judAM judAM (sAImana" vagere) kamizane, (oNrDa kripsa vagerenI) yojanA" tathA "rAunDa-Tebala-kaoNnpharansa nI hAramALA zarU karavAmAM AvI. aMgejo have dezane AjhAdI ApavA tarapha vaLyA che, e joIne, musalamAnonA mahaMmadaalI jhINA vagere AgevAnoe komI hulaDe ane kaAmanI bhayaMkara caLaLa joradAra banAvI, jethI aMgrejone dezanA bhAgalA pADavA ja paDe. chevaTe jhINA kevI rIte saphaLa thayA ane koMgresI AgevAne DhIlA paDyA - eTale sudhI ke temaNe dezanA bhAgalAno virodha karanArA gAMdhIjIne Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana 15 koMgresa pakSamAMthI paNa hAMkI kADhayA - e badhA itihAsathI prajAne koI mANasa aNajANa rahe, e gaMbhIra gune ja gaNAya. kAraNa ke, e vakhate dezanA netAoe dezane je cheha dIdhe, enAM phaLa - ati mAThAM phaLa - have kAyamane mATe dezanA baMne bhAgalAone veThavAnAM thayAM che - veThavAM paDavAnAM che. uparAMta, vadhAre bhaMDuM kAma te neharuvaMzIoe pachIthI karyuM. aMgrejoe hiMdu ane musalamAna evA be bhAgalA pADavA jeTalo ja bhAratamAtAno aMgacheda karyo hato. teo harijanene alaga matAdhikAra ApI trIje bhAgalo pADavA tAkatA hatA e kharuM, paraMtu gAMdhIjIe AmaraNAMta upavAsa karIne hiMdu kemamAM aMgrejoe pADavA dhArelo e kAyamane bhAgalA rada karAvyo. paraMtu AjhAda bhAratanA rAjya-baMdhAraNanA ghaDavaiyAoe pachAta vargo mATe daza varSanI mudatabaMdhI sAthe keLavaNI tathA sarakArI nokarIomAM jagAe anAmata rAkhavAnI je jogavAI rAkhI hatI, tene neharuvaMzIoe pachAta vargonA mata meLavavAnA lobhamAM lagabhaga kAyamanI karI dIdhI. pariNAme Aje bhAratadeza khAsa haka ane lAbha mATe kAyama cAtANa karatA pachAta-vargonA harijana, AdivAsI, janajAti ane bakSIpaMce maMjura rAkhelA bIja seMkaDo 'pachAta' nAmadhArI bhAgalAono deza banI rahyo che. mAtRbhUminI unnati, ke vikAsa mATenA eka dhyayathI ke bhAvanAthI saMkaLAyelI ane sugaThita evI eka" bhAratIya prajA ubhI thAya evI eka zakayatA ja have rahI nathI. seMkaDo varSothI paradezIonI gulAmI, atyAcAra ane anyAya sahana karatI AvelI bhAratIya prajAmAM anyAya-atyAcArane pratIkAra karavAnI Aje zakti tathA vRti paNa rahI nathI. badhuM jhaTa bhUlI javAnI - jhaTa gaLe utArI javAnI ApaNane jANe kuTeva ja paThI gaI che. zrIkRSNa gItAmAM anyAyaatyAcArane virodha tathA sAmano karavA (sagAM tathA gurujane sAme paNa) yuddha karavAno tAre dharma che, tAruM kartavya che, evuM ajunane saMbhaLAvI dIdhA bAda gaMgA-jamanAmAM ghaNAM pANI vahI gayAM. tyAra pachI te badhA anyAcAre mUMge moDhe sahana karI levAno moTo aMdhArayuga ja dezamAM vyApI raho. vacce ekalA zIkhaguruoe svadharmanuM rakSaNa karavA dareka zIkhane zastra kirapANa (uM. kRpALa) talavAra dhAraNa karavAnuM dhArmika rIte pharajiyAta banAvyuM. gu0 - 5 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! paraMtu pachI aMgrejonI gulAmInA kALamAM zIkhanI e kirapANa - talavAra paNa nAnI sarakhI kaTAra banI gaI; - svarakSaNa mATe ke atyAcArIne DAravA mATe taddana nakAmI. paraMtu pachIthI bhAratanA - ane kahe te duniyAnA paNa sArA nasIbe gAMdhIjI AvyA, jemaNe Adhunika zastrathI sajaja madamatta atyAcArIonA anyAyone sAmane pite ni:zastra hovA chatAM karI zakAya tevuM ahiMsaka satyAgrahanuM zastra saune ApyuM. dakSiNa AphrikAmAM rahelA bhAratavAsIone tyAMnI raMgabheda dAkhavanArI atyAcArI gerI sarakAranA anyAyI kAyadAne virodha karavA bAbatamAM gAMdhIjIe te zastra vaDe vijaya hAMsala karI batAvyo hate. bhAratamAM pAchA pharyA bAda aMgreja sarakAranA anyAyI raoNleTa kAyadA sAme paNa te zastra vAparavAnI temaNe prajAne hAkala karI. ane prajAnA adanAmAM adanA AdamI sAthe paNa svAtmabhAva anubhavanAra e mahAtmAnI hAkalane prajAe mAnI na zakAya te pratibhAva Apyo. pariNAme je briTiza sAmrAjya upara sUrNa kadI asta pAmato nathI evuM kahevAtuM tathA manAtuM, te sAmrAjya pote ja asta pAmI gayuM. paraMtu e ja rASTrapitA gAMdhIjIne temanA ja dezabaMdhuoe - ane temAMya hiMduoe ja rivaoNlavaranI goLIothI ThAra karyA. kAraNa eTaluM ja ke, gAMdhIjI hiMdu ane musalamAna banene bhAratamAtAnAM sarakhAM saMtAna mAnatA hatA, A nivedana zarUAtathI eka ja vastu tarapha saunuM dhyAna kheMcavA mATe AraMbheluM che ke, madharAte (meLavelI) AjhAdInI tathA gAMdhIjInI hatyAnI A kahANI ApaNe niraMtara yAda karyA karavAnI che tathA bhaviSyamAM paNa yAda karavA mATe pachInI peDhIne sepatA javAnI che. te baMne prasaMganuM saraLa - kaDIbaMdha - nirUpaNa karatuM "madharAte AjhAdI yAne gAMdhIjInI hatyAnI kahANI A pustaka e bAbatamAM saune ghaNuM madadarUpa nIvaDaze, ema mAnI tene prakAzita karavAmAM Ave che. A pustaka taiyAra karavAmAM laeNrI kolinsa ane minika lApira e be paradezIoe lakhelA "Freedom At Midnight" pustakane mukhyatve AdhAra lIdho che. te lekhakone briTiza sarakAra tathA bhAratanA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 prakAzakanuM nivedana aMgreja rAjakartAo taraphanI jANakArI meLavavAnA sAdhano vizeSa upalabdha hatAM, eTaluM ja nahi paNa, temaNe javAharalAla vagere bhAratIya netAonI ke bhAratIya amaladAranI zeha-zaramamAM rahyA vinA ke tenAthI dabAyA vinA badhA prasaMgenuM nirUpaNa kareluM che. A pustakanI mULa hastaprasta "jJAnajAti' mAsikamAM haptAvAra prasiddha karavAmAM AvI hatI. have tene thoDA pheraphAra sAthe pustakarUpe prasiddha karavAnI paravAnagI ApavA badala "jJAnajyoti' mAsikanA taMtrI tathA AvakAra'nA be bola lakhI ApavA badala zrI. vAsudeva mahetAno AbhAra mAnIe chIe. sAhitya mudraNAlaya'vALA sva. zrI viSNubhAI paMDayAe potA taraphathI prakAzita karavA A pustakanA chapAyelA pharamA mAgI lIdhA hatA. temanuM akALe avasAna thatAM sudhImAM koI kAraNe te pustaka prakAzita thaI zakaryuM nahi. pachI te te pustakanA pharamA kyAM mukAI gayA che tenI jANa paNa koIne rahI nahi. ghaNAM varasa bAda viSNubhAInA suputra zreyasabhAI pAse e pharamAnI tapAsa karavA vinaMtI karatAM te pharamAnI bhALa temane paNa kayAMya maLI nahi. eTale temaNe potAnA pitAzrInuM traNa adA karavAnI bhAvanAthI te pustakanA badhA pharamA vinA mUlya pharI chApavAnuM mAthe lIdhuM, tethI A pustaka ATale varSe sUryane prakAza joI zake che. e hakIkatanI pharaja samajIne saharSa noMdha atre lIdhI che. tA. 20-5-84 putra che. paTela Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmA gAMdhI mULa baMgALamAM lekhaka DaoN. praphulacaMdra ghera atuH zivabAlaka visena kiM. 20-00 prakAzakanuM nivedana DaoN. praphullacaMdra ghoSa dezanA bhAgalA paDayA te vakhate pazcima baMgALanA mukhya pradhAna tarIke varAyA hatA, te 19 varSa pachI pAchA pharIthI mukhya pradhAna banyA. ane potAne hAthe ja dhArAsabhAnuM visarjana karAvIne temaNe navI cUMTaNIone mArga mokaLo karI Apyo. paraMtu e vastu temane gAMdhIjInuM jIvanacaritra lakhavAnA adhikArI banAve che, e kahevAno Azaya nathI. mULa baMgALI pustakanA prakAzaka ane baMgALanA gAMdhI smAraka nidhinA (saMpAdaka' zrI zaktiraMjana basu jaNAve che tema, "I. sa. 1921nA varSanI asahakAranI caLavaLa veLA, i. sa. 1930-32nA savinaya kAnUna bhaMganI caLavaLa veLA, ane I. sa. 1942nI kivaTa iMDiyA' caLavaLa veLA - ema AjhAdInI laDatanAM traNa mukhya parvo veLA DaoNkaTara gheSa mahAtmAjInI rAjanaitika tema ja racanAtmaka ema baMne prakAranI pravRttio sAthe gADhapaNe saMkaLAyelA heI, e saMbaMdha dvArA gAMdhIjIne khUba najIkathI nihALavAne emane suyoga prApta thayo hato. e aMtaraMga nikaTatAno rasapUrNa itihAsa A graMthamAM atizaya cittAkarSaka bhASAmAM jIvanacaritranA nirUpaNanI sAthe sAthe pIrasAya che. AthI karIne ekIsAthe narbhaktika jIvanacaritra ane vyaktigata saMsmaraNonI bhegI kahANIne rasa A pustakamAM maLe che... gAMdhIjInAM bIjAM jIvanacaritromAM temanI rAjanaitika pravRttino paricaya jeTalo savistara ApavAmAM Ave che, teTalA pramANamAM temanI racanAtmaka pravRttino paricaya ApavAmAM Avato nathI. A graMthamAM e UNapa pUrI karavAno prayatna karavAmAM Avyo che. gAMdhIjInI racanAtmaka pravRttione Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmA gAMdhI saMkSepamAM Ave sarvAgINa ahevAla bIjA koI jIvanacaritrAmAM Ave che ke nahIM, te jANamAM nathI. "vastutAe, dhaMdhAdArI jIvanacaritra lakhanAranI yAMtrika jaDaracanA jevuM A pustaka nathI; enI lITIe lITIe lekhakane zraddhApUrNa manebhAva, anurAga ane AdarzaniSThA vyakta thAya che." zrI zaktiraMjana basu e paNa ThIka kahe che ke, A graMthamAM gAMdhIjIe uccArelAM evAM aneka vAkyo saMgharAyAM che, je temanI bIjI aitihAsika uktio sAthe eka ja koTimAM mUkI zakAya, tema ja je vacana A pahelAM bIjA koI graMthamAM saMgharAyAM nathI. DaoNkaTara gheSa sAthe vAtacIta prasaMge gAMdhIjIe e badhAM vAkyo uccAyAM hatAM. e kAraNe A pustakanuM AkarSaNa vaLI vizeSa vadhI jAya che, e kahevAnI jarUra nathI. - baMgALImAM mULa pustaka prasiddha thayA bAda tarata ja DaoN. praphulacaMdra ghauM enI eka nakala sva0 zrI maganabhAI desAI upara mokalI ApI (tA. 24-1163) ane jaNAvyuM ke, enI hiMdI ane aMgrejI AvRttienuM kAma hAtha upara che, paNa gujarAtI AvRttinuM kAma tame saMbhALI le. zrI maganabhAIe ghaNI khuzIthI e kAma svIkArI lIdhuM evo nikaTane saMbaMdha e be vacce hate. zrI maganabhAIe mULa baMgALI pustakanA anuvAdanuM kAma eka-be jaNane soMpI joyuM; ane ema gujarAtI AvRtti prasiddha thavAmAM DhIla thatI gaI. tethI praphalabAbue be-traNa vakhata zrI maganabhAIne patra lakhIne mIThI Takora paNa karI. chevaTe temanA pustakane satiSakAraka anuvAda tauyAra thatA, tenuM chApakAma hAtha dharavAmAM AvyuM. pustakanI hiMdI AvRtti 1965mAM, ane aMgrejI (pramANabhUta) AvRtti 1968mAM prasiddha thaI hatI, e vigata ahIM nadhitA jaIe. zrI maganabhAI 16 pharamA sudhInAM pAna chapAtA pahelAM kALajIthI joI zakyA. 17mo pharamo temanI pAse vAMcavA gayo te pAcho AvI zakyo nahIM. eTale te pachInA anuvAdane tathA zarUAtanI mULa pustakanI lAMbI 'bhUmikA'nA anuvAdane te AMkha taLe kADhI zakyA nathI. gAMdhIjInI AtmakathA I. sa. 1921 sudhI AvIne aTake che. tyAra pachInI temanI yazasvI kAmagIrInuM eka ja pustakamAM saMkSepathI AvuM prAmANika nirUpaNa bIjA koI pustakamAM bhAgya maLe. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAro! zrI maganabhAI mAraphate DaoN. praphulabAbunuM A suMdara pustaka gujarAtImAM Ave che, ane zrI maganabhAInI gujarAtI vAcakane AkharI bheTa gaNAya. judAM judAM rAjayonI "janA jAgI' kahevAya evI aneka pramukha vyaktie sAthe temane nikaTane saMbaMdha hato, A pustakamAM praphalabAbue mahAtmA gAMdhInuM jIvanacaritra AlekhavAnI sAthe ja bhAratIya punarutthAnanA prayAsamAM mahAtmAjInuM sthAna tathA temaNe te punarutthAna mATe caMdhilA mArgonuM yathocita Akalana karyuM che. hAlamAM mahAtmAjInA cahelA mArgathI UlaTI ja dizAe AjhAda bhAratanA atyAranA sUtradhAre prayAsa che, e te dhyiA vinA rahI zakatA nathI. pustakamAM Thera Thera, tathA bhUmikAmAM khAsa karIne, e UlaTI deTanuM zuM pariNAma Ave che, AvI zake ane Avaze, enI UMDI vedanA sAthe nadhi paNa te le che. e kAraNe baMgALanA koMgresa pakSamAM praphulabAbu have sArI peThe aNagamatA paNa thayA che. joke, bhAgalA vakhate AjhAda bhAratamAM pazcima baMgALanA mukhya maMtrI tarIke badhuM sutra saMbhALI levAne e mANasa pasaMda karAyA hatA, e vAtano ullekha vAcaka pA. 286 ane e pachI be-traNa jagAe jaze. atyAre dezane ane koMgresane potAnA junA ane nIvaDelA sevakone jANe khapa nathI, e karuNatA dezamAM bIje paNa Thera Thera jovA maLe che. paNa e badhAnuM to ThIka, mahAtmAjIne potAne ja e nasIba hAMsala nahetuM thayuM?- e karuNa bhAga praphulabAbue potAnA pustakanA aMtabhAgamAM bUDelI kalame Alekhyo che. zrI maganabhAI desAIe potAnA dehAvasAna pahelAM pAMceka divasa agAu (tA. 27-1-'19) lakhelA 30mI jAnevArI' kAvyamAM (juo "satyAgraha', tA. 1-2-'19 aMka) te vastu kavinI rIte gAI batAvI che. temAM nIcene bhAga ahIM utArI, e kavitAnA vidAya thayelA racayitAne paNa amArI zraddhAMjali ApIne viramIe chIe - keNa kahe goDasee mAryA? eNe to dIdhI amaratA! mAryo to te bAda badhAe japI jaya jaya lalakArakarI kAryanI hA; bApu marI gayA re lola ! Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjInA jIvanamAga tA. 30-1-'85 Avajo, bApu! have ekalA karavAM jaMga-kheDANa ! ghaTa ghaTamAM jyAM rAma vase tyAM vase| harinA lAla -- marIne amara thayA re lAla; bApu marI gayA re lola ! ha gAMdhIjInA jIvanamA sapAH maganabhAI desAI ki', 6-00 gAMdhIjInI jIvanasAdhanA eTale mAtra vaiyaktika meAkSa mATenI sAdhanA evA artha samajavAnA nathI. gAMdhIjInA jIvanamArgamAM te rAjakAraNa, arthakAraNa, samAjadharma, dharmazAstra ane tattvajJAna - e badhAMnA pUrepUrA samAveza thAya che. temanA sAdhanAmArga svadharma-svakarmane AgaLa karIne cAlatA hatA. ane tethI ja te * mahAtmA' kahevAyA chatAM 'rASTrapitA' paNa banyA - hatA. A pustaka judAM judAM mathALAM nIce gAMdhIjInAM maMtavyonA subhASitasuvAkaya-saMgraha jevuM nathI. A to samAjazAstra, arthazAstra, rAjanIti ane tattvajJAnanuM pustaka hAya, e rIte tenu ghaDatara che, - gAMdhIjInA jIvaMta jIvanadarzanane tenA saghaLA vyApa sAthe rajU karavA mATe, - dezamAM AjhAdInAM paMcAvana varSa zAda Arthika, rAjakIya ane sAMskRtika kaTokaTI ane arAjaka jevI avasthA AvIne UbhI che, tene TAMkaNe rASTrapitA gAMdhIjInI rItinItine, temanA jIvanamArganA ane temanI jIvanasAdhanAnA nirUpaNa dvArA kaDIbaddha rajU karI ApavI, e eka ati Avazyaka vastu gaNAya. zrI maganabhAI desAIe e kAma saphaLatApUrvaka karI ApyuM che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaLA eTale zuM? [TaoNlasTaoNya kRta 'What is Art?' saMpA. maganabhAI desAI kiM. 6-50 kaLA viSe TaoNsTaoNya ane gAMdhIjI saMpA. maganabhAI desAI punarmudraNanuM nivedana TaoNlsTaoNyano A graMtha (gujarAtImAM) 1945mAM pahelo bahAra paDayo hatuM. have tenI nakalo khalAsa thaI gaI che, ane e upayogI graMtha maLato nathI, ema eka-be mitroe be-traNa varSa varSa para kaheluM. sAmAnya vAcaka uparAMta, A pustaka kalA aMgenI gujarAta yunivanI kaoNlejanA vidyArthIone khAsa joIe, te jotAM paNa te banatI tvarAe sulabha karavuM joIe, evI mAgaNI hatI.. - A pustakanI prathama AvRtti gUjarAta vidyApITha taraphathI bahAra paDI hatI. navI AvRtti te tarata bahAra pADI na zake ema joIne, bIje koI mArga vicAravuM joIe, ema lAgyuM. "zrI ma0 deva sanmAna TrasTa" taraphathI A tarata prasiddha karI zakAya; ane te chApavAnA kAma aMge "parivAra prakAzana saMsthAe tarata jogavAI karI ApavA jaNAvyuM, AthI A bIjI AvRtti "zrI ma0 deva sanmAna TrasTa' taraphathI "parivAra prakAzana saMsthA" bahAra pADe che. thoDAka mAsamAM ja A kAma karI ApavAne mATe te saMsthAne AbhArI chuM. gaI AvRttinuM A punarmudraNa che. kAMika bhUlacUka rahI gayelI prapha jotAM najaramAM AvI, te te sudhArI lIdhI haze eTaluM ja, eka nAnakaDo umero karyo che, te puravaNI rUpe (pA. 205-6) "voTa ijha TUtha' e (sacitra) lekha pUrata che, te ahIM nedhavuM joIe. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jijJAsunA prazno 73 citra mULa aMgrejI graMthamAM ApelAM te parathI ahIM utAryA chete mATe ahIM ene AbhAra mAnuM chuM. A graMtha viSe mArA vistRta udUvAtamAM kahyuM ja che. tathA gAMdhIjInA kalA vizenA vicAro rajU karatAM keTalAMka avataraNe paNa te pachI ApyAM che. A be vastuo maLIne, kaLA viSe gAMdhIjI ane TaoNlsTaoNyanA vicAro TUMkamAM rajU kare che. eTale te bhAga alaga pustaka rUpe apAya, to te nAnI paDI kiMmatamAM ochI paDe, ane vAcakane A moTA pustakane sAra emAMthI maLI rahe. tethI e alaga chapAvavAnI sUcanA parivAra prakAzane' svIkArI che, e AnaMdanI vAta che. A punarmudraNane nimitte anuvAda saheje, pUha rUpe pharI javAnuM thayuM; tethI kalA viSenuM je bhavya darzana ane sacoTa samarthana TaoNsTo emAM karyuM che, enI chApa manamAM pharI tAjI thai. kalAmImAMsAnA sAhityamAM TaoNlasTaoNyanuM A darzana amara vastu che. gujarAtI vAcakone pharI te tvarAbhera ApI zakAyuM, tethI AnaMda thAya che. keTalAMka varSo te maLI na zakAyuM, te mATe vAcakanI kSamA mAgI, A punarmudraNa have bahAra pADI kRtArtha thAuM chuM, tA. 18-8-'16 maganabhAI desAI jijJAsunA prazno saMpA : maganabhAI desAI ki. 1-00 nivedana A nAnakaDI pustikAnI utpatti vize, tenI zarUAtanA "prAstAvika" prakaraNamAM kahyuM che, eTale te aMge vadhu kahevAnuM rahetuM nathI. A prakaraNe mArA "satyAgraha' sAptAhikamAM haptAvAra ApavAmAM AvyAM hatAM. (juo sa0 varSa 5, aMka 40 thI 50 tathA varSa 6, aMka 1-2 sudhI, tA. 9-7-69 thI tA. 20-8-166). emane A dvArA graMthastha karIne bahAra pADayAM che. pU0 gAMdhIjIne A prazno 1924mAM meM pUchelA. te vakhate e tAjA 'ja javamAMthI AvelA. mArI jIvanayAtrAmAM A samaye huM saMnyAsayoga ke karmayoga le, enI mathAmaNamAM hato. ane meM nirNaya karelo ke, lekhasaMgrahA gAMdhIjIpraNIta sevAyajJa-yoga Aja yugadharma che eTaluM ja nahIM, Adhunika yuganI dRSTie parizuddha sAdhanA-rIti che - kharo karmaga ane sAce Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vikAsAhitya bhale padhAre! jJAna saMnyAsa-yoga che. A mArI samajane viSeno nibaMdha " gAMdhIjInA jIvanamArga"- e nAme cheDA vakhata upara bahAra pADayo che, te je vAcaka icche te jue evI vinaMtI che. Ama, A "jijJAsunA prazno" mArA jIvanavikAsanA eka mahattvanA tabakkAnuM prakaraNa che, ema mAnuM chuM. tenI A nodhapothIrUpa lakhANa mArI kAgaLiyAMmAMthI maLI AvatA, tene ahIM graMthastha karyuM che. AzA che ke, jijJAsu yuvakane tene amuka rIte moTerAMone paNa) tenuM vAcana bodhaprada banaze. A paDI taiyAra karIne parivAra prakAzana" mAraphata bahAra pADavAmAM badhI rIte madada karI, tene mATe bhAI gopALadAsane traNI chuM, ne te prakAzana saMsthAno AbhArI chuM. maganabhAI desAI navI yunivarsiTIo lekhakaH maganabhAI desAI ki. savA rUpiyo prakAzakanuM nivedana gujarAta rAjaye nImelI "dakSiNa gujarAta ane saurASTra yunivarsiTI samiti e potAnI tA. 24-11-14nA roja maLelI prathama beThakamAM eka praznAvali tauyAra karI gujarAtamAM aneka jaNane pahoMcatI karI hatI. satyAgraha'nA taMtrI zrI maganabhAI desAIe tenA muddAone AvarI letI eka lekhamALA temanA patramAM tA. 22-2-64 thI mAMDIne zarU karI. te have pUrI thAya che. ane da0 guru sau0 yu0 samitinuM kAma paNa pUruM thayuM che. sa patramAM pragaTa thatI A carcAmAM je jhINavaTa tathA vyAvahArikatA dAkhavavAmAM AvyAM che, tethI lAgatA vaLagatA yuni) maMDaLane te te lekhamALA upayogI thaI paDe tevI che ja, paraMtu sAmAnya gujarAtI vAcakane paNa yuni)nA zikSaNavihIvaTa aMge mAhitI tathA mArgadarzana emAMthI maLI zake che. AthI karIne, A lekhamALA pustikA rUpe prasiddha karavI ThIka thaze ema mAnI, gujarAtI vAcako samakSa saharSa rajU karIe chIe. ucca keLavaNInuM - yunivarsiTIonuM kAThuM aMgrejoe ApaNA dezanI svataMtra rASTrIya jarUriyAta peIne ghaDyuM nahotuM. ane tethI te kAThuM pariNAmanI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navI yunivarsiTIo 75 daSTie Aje kAlagrasta jevuM lAge che. rASTrapitAe temanI pAyAnI keLavaNInI yojanA rajU karatI vakhate ucca zikSaNane viSeya evuM ja maulika keTaluMka vivecana raju kareluM. (temAMthI keTaluMka A pustakanA pariziSTa rUpe utAryuM che.) TUMkamAM, dezanuM zikSaNanuM mALakhuM badalavuM joIe, e Aje sau koI mAne che. atyAre cAre bAju mAtra aMgrejI bhASAnA zikSaNanuM raNa UtarI gayAnI rarathI bUma paDe che. paraMtu zikSaNa pote kevuM kathaLI rahyuM che, tenI koI ciMtA karatuM nathI. ApaNe, dareka kakSAe pacAsa TakA uparAMta napAsa thatA juvAniyAonAM barabAda thatAM samaya, zakti ane kharca I0 vaDe dUSita A keLavaNI viSe kaMIka pAyAne vicAra nahi karIe, te chevaTe sAcA svarAjathI ja hAtha dhovAvA Avaze, e nakkI che. atyAranA cAlu cokaThAmAM potapotAnA hitane laIne goThavAI gayelAo bhale A badhuM na jae - na vicAre, paNa ApaNI AjhAda janatAe A vastu jhaTapaTa joI kADhI tene dharamULathI palaTavAnI jarUra che. A pustakanI carcA mAM vahevAra phALo Apaze evI AzA che. tenA lekhaka vize lakhavAnI jarUra na manAya. temanI ane temanA sAthIonI saphaLa rAhabarI nIce, gujarAta yunivarsiTIe dezanI yunivarsiTIemAM eka pragatikAraka ane suniyaMtrita yunivarsiTI tarIke nAma kADheluM che. tenA paDaghA cheka pArlamenTa ane sarvocca adAlata sudhI pahoMcelA che. tene pariNAme gujarAtane yunivarsiTI sudhAraNAnA savAlo akhila bhAratIya kakSAe pahoMcADavAnuM mAna maLyuM che. ApaNe ApaNA aMgata rAgadveSabharyA succha vAdavivAdamAM paDI jaI bhale e vAta na joIe; paNa bhaviSyane koI taTastha ItihAsakAra AjhAdInAM zarUAtanAM varSonI yunivarsiTIone ItihAsa tapAsaze, tyAre tene saumAM gujarAta yunivarsiTI potAnI pragatizIla tathA javAbadArIbharI umadA kAmagIrIthI AgaLa tarI AvatI dekhAze. gAMdhIjInA satyAgrahAzramanI zALAthI mAMDIne gUjarAta vidyApITha ane yuniTa jevI ApaNI prasiddha saMsthAonA kArya tathA vikAsamAM jIvana gALanAra, AjIvana rASTrIya keLavaNIkAra, zrI. maganabhAI desAInA yunivarsiTIanubhavanA nicoDa rUpa A lekhamALA pustaka rUpe prasiddha karatAM ame dhanyatA ane saMtava anubhavIe chIe. " naheru zrAddhadina putra che. paTela tA. 8-6-64 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArTina lyUthara kiMga [amerikAnA gAMdhI] sa'pA: geApALadAsa paTela . 1-00 saMpAdakanuM nivedana . dharma aMgenI jabaradastIthI trAsIne yuropamAMthI * pabrUima phAdharsa svAtaMtryanI zeAdhamAM nIkaLI paDayA hatA ane amerikA vasAvyuM hatuM. paNa pachI teA emanI pAchaLa AvelA bIjA hAthamAM baMdUka laIne, pANInA relAnI peThe, tyAranAM amerikana jaMgaleAmAM AgaLa vadhatA gayA ane tyAMnI mULa vatanI prajA 'reDa inDiyana 'ne khatama karI, AkhA dezanA ane tenI prAkRtika samRddhine kabajo laI beThA, tathA kALAMtare atyAranA amerikana 'samRddha samAja' UbhA karyA. paNa te pahelAM teone tyAMnAM jaMgalA kApavA, jamIneA kheDavA ane prAkRtika khanijasaMpatti hAtha karavA majUrAnI jarUra paDI. eTale AphrikAmAM AkhAM gAmaDAM ne gAmaDAM gherI laI, tyAMthI hajAro strI-puruSone pakaDI lAvI, te vakhatanAM sAdAM vahANeAmAM anAjanI guNAnI peThe khaDakIne, amerikA khaMDe paheoMcADavAnA yuropanA gArAone dhaMdho jAgyo. rastAmAM ardha uparAMta mANasA marI jatAM -- paNa maphata ja meLavelAM mANase ardhI marI jAya topaNa zeA vAMdho? bAkInAM ardhAM to meghA mUle amerikAnA gArAne vecI zakAya ne ? paNa tyAra pachI amerikAnA geArAomAM keTalAMka uddAma strI-puruSA evAM UbhAM thayAM, jemane AphrikAnA habasIne gulAmImAM jakaDI rAkhI amAnavatA dAkhavyA karavAnuM gamyuM nahi. tethI temAM gulAmeAnI muktinI caLavaLa UpaDI. dakSiNanAM rAjyA te bAbatamAM viruddha paDayAM ane aMtarayuddha kheDAyuM. abrAhama liMkana jevA mahArAjapuruSe e bAbatamAM saphaLatA hAMsala karIne eka-amerikana rAjya daDha karyuM. paraMtu temAM tene jAna ApavA paDayA, amerikAnA kALA-gArA varNayuddhamAM paheluM e balidAna paDayuM. varDa Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArTina lyUthara kiMga . chatAM kALA ane gArA evA UMcanIcabhAva UMDA UMDA tA tyAM cAlu rahyo ja - ApaNe tyAM jevuM pachAta-varSIya UMcanIcapaNuM che, tevuM tyAMnA raMgadveSI samAjamAM cAlyuM. kALeA amerikana samAja pachAta ane Utarato ja manAtA rahyo. be vizvayuddha pachI A amerikana bhAvamAM pharaka paDayo. mAnava samatA ne svamAnanuM jagavyApI dvimukhI meAjuM AvyuM. geArAomAM mAnava samatA mATe kALAnA pakSa laIne laDanArA jema nIkaLyA, tema kALAmAM svamAnanA khyAlathI potAnA haka-adhikAra mATe laDavA taiyAra thanArA paNa nIkaLyA. A dvimukhI meAjAne paNa sAmanA thayo. kALAneA pakSa laIne laDatA gArA pramukha keneDI pahelA ThAra thayA. pachI habasI netA kiMgane paNa gALIthI ThAra karyA. ATaluM basa na hoya ema, kaeNneDInA nAnA bhAI navA pramukha banavAmAM hatA, tene paNa thoDA divasa para ThAra karyo. biladAnanA lohIthI gaurava para -- tenI samRddha samAja' Ama Aje amerikana prajAnA itihAsa AvAM tenI karavaTa badale che. amerikana prajAnI magarUrI ane moTAInI AbarU para A khUneAthI jabaro ghA thayA che. eTale badhuM sAruM ja sAruM ema nathI, 'saMpadA naiva saMpada:' -- kharI saMpatti amerikAe hajI samajavAnI che. Aje to madamasta deza baMdUka ane aNubaoNba laIne nIkaLI paDayo che. - IMdriya sukhavAdamAM te . amerikana gArAnI e vipula samRddhi sAme habasI netA mArTina lyUthara kiMge kALAnAM svamAna ane samatAnA rakSaNa arthe ahiMsaka-pratIkAra Adaryo, - zasramatta briTiza sAmrAjya sAme gAMdhIjIe ahiMsaka yuddha AdaryuM hatuM tema. kAraNa ke, amerikana samRddha geArAAne baMdUkathI dabAvavAnuM te banI zake nahIM, temanI sAme tA premanuM ahiMsA-zastra ja kadAca kAragata nIvaDI zake. gAMdhIjInuM e ahiMsA-zasra mArTina lyUthara kiMge samajapUrvaka apanAvyuM hAvAthI ja temane amerikAnA gAMdhI' evA upanAme oLakhavAmAM Ave che. kiMganuM e jAtanuM ghaDatara kevI rIte thayuM, vagere vigato ApaNa bhAratIya eTale temanuM TUMkuM jIvanacaritra eka pahelA bhAga tarIke sAmela karyuM che; ane lyUthara kiMgane zAMti mATenuM nobela pAritoSika yunivarsiTImAM 11-12-64nA roja utAryuM che, jethI temanI vicArasRSTi lokone to khAsa rasika thaI paDe. abhyAsI pAsethI meLavI AmAM bIjA bhAga tarIke, zrI. mArTina maLyuM, te prasaMge (nArthenI) slA temaNe ApelA vyAkhyAnane TUMkAvIne Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! samajamAM Ave. e saMkSepa satyAgraha' sAptAhikamAM cAra hapta- 15-565, 29-565, 19665 tathA 10-765 sudhInA aMkamAM pragaTa thayele, te thoDAghaNA vistAra sAthe AmAM utAryo che. pUMThA uparanuM citra "sapAna' sAmAyikamAM me, 1968nA aMkamAM prasiddha thayeluM te ahIM utAryuM che. Ama je je vividha patra ane lekhaka - prakAzakonI madada laIne A pustikAnI lakhANa tathA citra- sAmagrI ekaThI karavAmAM AvI che, te sIne ahIM AbhAra mAnuM chuM. AzA che ke, gujarAtI vAcakone A pustikA samayasaranI ane upayogI thaI paDaze. bhraSTAcArane mArge ki. 12-00 [gurudA kRta navalakathA vatana mA] anu.: kamubahena putra che. paTela be bAla [gapALadAsa paTelanI prastAvanA] prAcIna kALathI prazna puchAte Avyo che ke, rAjA kALanuM kAraNa che ke kALa rAjAnuM kAraNa che? tene javAba te vakhatanA anubhavIe e Ape che ke, rAnA Dhasya jaLa - rAjA ja kALanuM kAraNa che. A navalakathA vAMcatAM e prazna ApaNane pharI pharI UDyA kare che ke, sarakArI amaladAra (eTale ke "rAjA') prajAne bhraSTa kare che ke, bhraSTa prajA sarakArI amaladArone (rAjAne) bagADe che? jo ApaNe prAcIna DahApaNane ja mAnya rAkhIe, to eka ja javAba maLe ke, rAjA ja prajAne bhraSTa karI zake ke sudhArI zake. kaoNnphaziyasane jyAre cI-kAMge pUchayuM ke, "mArA rAjayamAM coronI saMkhyA vadhI gaI che, te mAre zuM karavuM?' tyAre temaNe javAba Ape, "je Apa nAmadAra ja ubhI na che, te Apa InAma ApavA taiyAra thAo toye koI corI karavA taiyAra nahi thAya." Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhraSTAcArane mAge bIje vakhate temaNe te ja rAjane javAba ApatAM umeryuM: "uparanA (rAjAlaka) ane nIcenA (prajAvarganA) mANase varace pavana ane ghAsa jevo saMbaMdha che. pavana vAya, tema ghAse DhaLavuM ja paDe. eTale Apa sadA sArA rahe, te loko sArA ja raheze." atyAre AjhAdIne yuga che, tathA prajAe cUMTIne mokalele koMgresa pakSa badhAM rAjayomAM rAjA tarIke kAma kare che. jyAM sudhI AjhAdInI laData daramyAna netAo ane prajAnA vargonuM dhyeya eka ja hatuM, tyAM sudhI rASTrazarIramAM be judA virodhI pakSanI ke hitenI citANa jevuM kazuM na hatuM. paraMtu AjhAdI bAda rAjasattA prajAnA eka pakSa ke varganA hAthamAM AvI, eTale hitenI paraspara athaDAmaNa zarU thaI. kAraNa ke prajAnA tamAma vargonAM hita eka sarakhAM hoya nahIM; ane kayA varganA hitane prAthamikatA ApavI - e chevaTe kaNa nakkI kare? gAMdhIjI javAharalAlajInuM yaMtrodyogI, bhautika vijJAnavAdI samAjavAda taraphanuM valaNa pahelethI pAmI gayA hoya tema, AjhAdI bAda, temaNe koMgresane rAjakIya pakSa maTI jaI, lokasevaka saMgha jevA vyApaka saMghamAM palaTAI javAnI salAha ApI. jethI rAjasattA game te pakSanA hAthamAM jAya, to paNa prajAne pakSa majabUta saMgaThita rahe; ane nabaLAmAM nabaLA evA sauthI moTA varganuM hita jAgRta lokasevakonA hAthamAM surakSita rahe. paraMtu javAharalAla naheru ane moTA bhAganA koMgresanA sAgarIte gAMdhIjInI e salAhanI avagaNanA karI ane AjhAdInI laData daramyAna koMgresa pakSane prApta thayelI vyApaka lokalAgaNIne upayoga rAjakIya sattA hAMsala karavAmAM ane daDha karavAmAM ja karyo. hiMda-pAkistAnanA bhAgalA vakhate UbhI thayelI asAdhAraNa kaTokaTIthI paNa temane temanI murAda hAMsala karavAmAM madada maLI. te aMdhAdhUMdhI daramyAna gAMdhIjInI hatyA thaI jatAM javAharalAlane vaLI vadhu chUTo dora maLyuM. temaNe eka taDAke traNa pagalAM evAM bhaya ke jethI AjhAda thayelA dezanI AgekUca - have vadhu khAtarIthI kahI zakIe chIe tema - dazakAo mATe Arthika naitika sAMskRtika pAyamAlIne mArge vaLI gaI. e traNa pagalAM te A : (1) aMtrodyogI samAjavAdanI koMgresa tema ja dezanA rAjataMtranA Adarza tarIke sthApanA; (2) deza-paradezathI mabalaka nANuM ujharaDI lAvI tenA vaDe evI paMcavarSIya yojanAnuM Ajana, jethI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! maryAdita lokonuM amaryAda bhautika svarga-sukha hAMsala thAya; (3) aMgrejI bhASAne rAjabhASA tarIke kAyama karI, aMgreje heThaLanI AmaprajAthI taddana vimukha tathA adhdhara sAtame AsamAna vicaratI nokarazAhI kAyama karavI.. A traNamAMnuM eka eka pagaluM paNa dezane barabAdIne mArge derI javA pUratuM hatuM : (1) caMdyogI samAjavAdane Adarza karoDo lokone bekAra banAvanAra tathA kAyamanA bekAra rAkhanAra nIvaDavAno hata; (2) dezaparadezanA udhAra, bhIkhI ANelA ke ujharaDI ANelA paisAthI zarU karelI paMcavarSIya yojanAo mukhyatve dhanikone vadhu dhanika ane kaMgALane vadhu kaMgALa banAvavAnI hatI; (3) ane aMgrejonA paradezI hAthe tauyAra thayeluM ane paradezI bhASAmAM ja viharanAruM nokarazAhInuM palAdI cokaThuM prajAthI vimukha ja rahevAnuM hatuM, pariNAme, 1920 thI 1947 sudhInI pacIsa-sattAvIsa varSanI gAMdhIjInI rAhabarI heThaLa je kaMI lokalAgaNI prApta karI zakAI hatI, te mUDIthI rAjasattA upara jAmIne gAMdhIjInI rIti-nItine bhUMsI nAkhavAnuM kArya ja sadhAvAnuM zarU thayuM. satyAgrahanI laDatamAM satya ane ahiMsAmUlaka Atmazuddhi upara je bhAra hatuM, tene badale vijJAne sulabha karI ApelI bhautika sukhasagavaDa saMpAdana karIne bhogavavI e ja jIvanane Adarza banI rahyo. e vipula sukha-sAmagrI saMpAdana karavA vipula dhana saMpatti joIe. ane e vipula dhana-saMpatti yodyogI karAmata vagara DAkanA hAthomAM bhegI thaI zake ja nahi; eTale e baMnne vasAvavA paradezI calaNa meLavavA yenakena prakAreNa sarakAra eTale ke sarakArI amaladAro pAsethI lAyasaMsa-koTA-paramiTa meLavavA ja rahyAM. Ama rAjagopAlAcAryo jene lAyasaMsa-paramiTa-kaTA rAjya tarIke oLakhAvyuM che tevuM koMgresa pakSanuM bhraSTa rAjyataMtra UbhuM thayuM ane phalyu-phAlyuM. sarakArI amaladAro ane vepAra-dhaMdhAvALAo baMne ekabIjAne mAvayanta, gharamAM siddhi hAMsala karavA lAgyA. je dhanasaMpatti - je sukha vaibhava kubera bhaMDArInI kalpanAmAM na Ave, te sukhavaibhava e amaladAro ane vepAra-dhaMdhAvALA mANavA lAgyA. mogala bAdazAhae vizALa janasamudAya upara jevI abAdhita sattA nahIM bhegavI hoya, te A mAtabara bhraSTAcArIo AkhA dezane bhoge mANavA lAgyA. gurudattAjInI A navalakathA naheru-yugane bhraSTAcAra kayA pramANamAM vyApaka banyo hato, tenuM Abehuba varNana rajU kare che. vijJAnane niyama Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhraSTAcArane mAge che ke, uparathI nIce paDavA lAgelA padArthanI gati athavA vega hara kSaNe vadhato ja jAya che; tema prajA zarIramAM dAkhala thayela A saDo cepI roganI jhaDapathI ane mArakatAthI vadhate ja cAlyo. paMDita naherunI jANamAM A kazuM nahi AvyuM hoya ema kahI zakAya nahi. paraMtu te kaMIka evA ghamaMDamAM rahyA lAge che ke, mera saMpatti ane sukhanI je samAjavAdI mahephila jAmaze, te evaDI moTI haze ke temAMthI vadhelA kAjUThAthI ja nIcalA tharanA lokonuM peTa bharAI raheze. pAse ja paDezI deza cIna e AkhA vakhata daramyAna prajAnA dareka mANasane reTI maLavI joIe, ane te mATe darekane kAma maLavuM joIe, e nyAye cAlato hato. tyAre bhAratamAM darekane pharajiyAta - maphata keLavaNI maLavI joIe eTaluM dayeya, belavA pUratuMya rAkhavAmAM AvyuM na hatuM; - joke, pukha matAdhikAra te sArvatrika karI devAmAM AvyA hatA. kaMgALa leka du:khamAM AvI paDe tyAre potAnI pAsenuM vecI zakAya tevuM che je kaMI hoya te paNa vecI kADhe. te nyAye e kaMgALa loko potAne mata ja vecatA thayA! ane e mata kharIdavA koMgrese rAjasattAne baLe vipula dhanarAzi Ubho karavA mAMDayo, jethI bIjA koI pakSanuM to e rIta apanAvavAnuM gaja ja na rahe. PL 480 heThaLa paradezathI AyAta thatuM anAja karaDenuM cUMTaNI phiMDa ekaThuM karavA mATenuM eka mukhya sAdhana zarUAtathI ja kaMgresa pakSa pAse AvyuM hatuM. pachI temAM lAyasaMsa-kavoTA paramiTa meLavIne ane karacorI karIne UbhA thayelA karoDapationA kALA nANAnuM bIjuM vadhu moTuM sAdhana umerAyuM. ane chevaTe trIjuM sAdhana maLyuM dara vakhate rAjyanI cUMTaNI pachI cikaminisTara banavA aMdara aMdara cAlatA jhaghaDAnuM ghaNAM rAjayomAM ciminisTara nimAvA badala te vyaktie khaMDaNI jevI ja rakama koMgresanA cUMTaNI phaMDa mATe UbhI karI ApavAne jANe zirasto ja thaI gayo. . uparathI nIce sudhI saLaMga saDI gayeluM AvuM taMtra te pachI nabhe che zAnA jore? ene javAba navalakathAkAra ja, alabatta bIjA saMdarbhamAM Ape che te e che ke, prAcIna zuddha saMskArovALI haju amuka vyaktio prajAzarIramAM sudaDhapaNe mojuda che. temanAM tyAga ane zuddhine AdhAre ja prajAzarIra haja TakI rahyuM che. ane A AjubAjune vyApaka bhraSTAcAra teDavAne mArga paNa e ja che. dareka jaNa bIjAne vicAra choDI pitAne sthAne gu0 - 6 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhArI! Avazyaka dharmanuM pAlana karatA thaI jAya, to baraphanA gALA gabaDatA gabaDatA jema moTo thato jAya che, tema zuddhinuM e mejuM paNa AgaLa vadhatuM vadhatu moTuM ane vyApaka banatuM jAya. 3 paNa A badhuM vastu gurudattAjInI kalame eka rasika navalakathAnA viSaya banyuM che. arthAt hetulakSI hAvAne lIdhe navalakathA tarIke enI rasabharatA hariMgaja ochI thaI nathI. vAcakane UlaTuM A navalakathA vAMcavAthI bevaDI AnaMda anubhavamAM Avaze : (1) rasika navalakathA vAMcyAna, ane (2) rASTrane Avazyaka ane utthAna-pravRttimAM hissedAra banyAnA! alabatta, navalakathA vAMcavAthI dareka jaNa sudharI jaze ke bagaDatuM maTI jaze evI AzA na ja rAkhI zakAya. chatAM AvA vyApaka bhraSTAcAranuM mAraNa e ja hAya che ke, vadhu ne vadhu leAko tene pArmI jAya -- oLakhI jAya. ane ema vadhu ne vadhu loko oLakhatA thaI jAya, pachI badhAnI vacce UMcuM DokuM rAkhIne pharavuM e bhraSTAcArI lAkone mATe azakaya thaI jAya, e svAbhAvika che. prajAnA vyApaka AdarabhAvanuM kaMIke saMrakSaNa jyAM sudhI tene ApoApa maLeluM hoya che, tyAM sudhI ja teo dhALe divase badhAMnI vacce me khulluM rAkhIne pharI zake che. paraMtu jema jema AvI navalakathAonA pracAra vadhatA jAya, tathA e lokonA bhraSTa hAtheAe sarajelI barabAdInA DaMkha sau koIne lAgato jAya, tema tema e lAko mATe pAtAnuM kALuM mAM chupAvavuM azakaya banatuM jAya che. atyAre koTa-pATalUna-TAI-bUTa ane aMgrejI bhASAnuM ghamaMDa bhale temane AbhUSaNarUpa banI rahetuM hAya; paraMtu vyApaka prajAkIya rASa ane AMdhI vakhate tenuM nizAna paNa te ja banI rahe, e ughADuM che. citrakAronAM kArTunA zuM, majAkiyA TucakAo zu, lAkagItA ane leAka-rAjiyA zuM, e badhA dvArA e badhA aMgrejI bhaNelA badAmI raMganA jAMgalAnuM mAhAtmya kUdake ne bhUsake osaratuM jAya che. te badhAmAM AvI navalakathAo dArUmAM palItA cAMpavA jevuM ja kAma kare che. duniyAmAM aMgrejoe zarU kareluM gulAmAnA bajAranuM aniSTa eka 'aMkala TaoNmsa kaeNbina' navalakathA dvArA ja keTaluM badhuM pAchuM paDayuM hatuM te haju bhulAyuM nahIM hoya. AvI navalakathA ja chevaTe anyAya-atyAcAro sAme Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka gadheDAnI AtmakathA virodhI lokamata Ubho karavAmAM, piSavAmAM ane TakAvI rAkhavAmAM madadagAra nIvaDe che. eTale ja upara kahyuM ke, AvI navalakathAo vAMcavI, e paNa rASTrahitanI utthAna-pravRttimAM hissedAra banyAnuM gaurava ape che. AvI navalakathAo gujarAtane vadhu ne vadhu maLo! tA. 31-10-74 mApALadAsa jIvAbhAI paTela eka gadheDAnI AtmakathA kurana sadAra saMpA.pu che. paTela kiM. 9-00 Amukha [zrI. ema. pI. ThakkaranI prastAvanA] pragatizIla, mAnavatAvAdI ane samAnatAvAdI vizvavikhyAta lekhaka zrI. kana candara kA "g mdhe mAtmA " hiMdImAM varSo pahelAM mArA vAMcavAmAM AvelI tyAre te mane atyaMta prabhAvita karI gayela; ane tethI ja zrI. 50 chopaTele A kRtinA gujarAtI bhASAMtarane Amukha lakhI ApavA premapUrvaka Agraha karyo, tyAre te kRti mArA mana-pradeza upara vicArano je spaSTa nakazo upasAvI gayela tenuM pratibiMba pADavAnI A takano inkAra karI zakayo nahIM. A prakhyAta ane viziSTa kRtine gujarAtanI sAhityarasika susaMskRta janatA harSa ane ullAsathI vadhAvI leze, teTaluM ja nahIM paraMtu A kRti dvArA kRzana candare pAThavela saMdezane arka paNa grahaNa karaze ja tevI mane saMpUrNa zraddhA che. AvI AdarzalakSI ane sAhityika mUlyothI samRddha kRtine gujarAtI anuvAda ApI, gujarAtIbhASI prajanI ananya sevA karavA badala, kRzna candaranA sAhityapremI prazaMsako ane sAhitya dvArA vicArakAMtimAM zraddhA dharAvanArAo, prakAzakonA A prayAsane hArdika AvakAra ApavAnI ane mAnavyanA mahAna A sAhityakArane kRtAMjali arpavAnI A taka jhaDapI levA huM prerAyo che. ApaNe tyAM baMga-sAhitya ghaNuM ochuM lakhAyuM che. aMgrejI bhASAmAM sviphaTa (gulivarsa TrAvelsa'), oNravela ('enimala hArma') jevAM Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! aneka pustaka che. paraMtu A pustaka lakhIne kalamanA kasabI kRzna candara kamAla karI che, te sujJa vAcaka tarata ja joI zakaze. kaLAkAra potAnA sarjana ane kaLA dvArA tenA aMtaramAM paDela cinagArInI abhivyakti te kare che, paNa tenI sAthe tenI kaLAnuM darzana ke anubhava karanAranA aMtaramAM paDela cetanAne paNa jAgRta kare che. citrakalA, saMgIta, zilpakalA, nRtyakalA dvArA kaLAkAra pitAne tema ja darzakane bannene sthULa jagatanI pAra sUkama jagatamAM laI jAya che ane prasannatAnI tema ja divyatAnI svAnubhUti paNa karAve che. ane tema chatAM sAhityakArane mATe je eka viziSTa siddhi upalabdha che, te bIjA kalAkArane mATe zakya nathI. kaI che A siddhi? te che - sAhityakAranI potAnA sarjanathI anubhUti karanAranI vicArasRSTi upara prabhAva pADavAnI zakti. ane A prabhAva bhaviSyanI peDhI upara tema ja samagra mAnavajAta upara pADavAnI taka sAhityakArane sAMpaDe che. sAhityakAra A aNuzakti samAna mahAna zaktino upayoga jyAre mAnavajAtanA kalyANa mATe, mAnavajagatamAM pravartamAna anyAya ane zeSaNa sAme roSa jAgRta karavA mATe, tathA zoSaNakhoronA hRdayamAM pazcAttApa jagAvavA ane temanA hRdayanuM parivartana karAvavA mATe kare che, tyAre te potAnI sarjanazaktine racanAtmaka vaLAMka ApI, "satyam" ane "suMdarammAM "zivamUnuM tattva umere che. AvI taka sAhityakArane sAMpaDatI hovAthI ghaNAnI vicAra-sRSTimAM cirakALa chavAI rahe te prabhAva pADavA te samartha bane che. raskinanuM "anaH dha lAsTa' mahAtmA gAMdhI jevAnA jIvanane prabhAvita karI gayuM ane temanI cetanA dvArA bhAratanA karoDo mAnavIonI cetanAne sparzI gayuM. thaoNro, TAM sToya, DasTI , apTana siMkalera jevA samartha sAhityakArI pravartamAna ane bhAvi peDhInI manaHsRSTine AkAra ApI gayA che. mAnavajAta haMmezAM temanI RNI raheze. bhAratamAM sAhityakSetre A prabhAva pADanAra eka sAhityakAra che: kana candara, sAhitya jagatamAM temanuM viziSTa sthAna che, e nirvivAda hakIkata che. hiMdInA A mahAna AdarzavAdI, samAnatAvAdI lekhakanI aneka kRtionA raziyana tema ja yuropanI aneka bhASAmAM bhASAMtara thayAM che ane bhAratanA eka labdhapratiSTha pragatizIla lekhaka tarIke teo jagavikhyAta che. temanI eka vikhyAta saMgakathAnuM gujarAtImAM bhASAMtara karavAmAM AvyuM che, te gujarAtIbhASI prajAnuM sadbhAgya che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka gadheDAnI AtmakathA 95 vyaMga sAhitya (satire)no udaya grIka yugamAM thayA. tenA pitA tarIke ArkilAkasa sAhitya-jagatamAM amara sthAna pAmyA che. romanayugamAM IsunA janmathI 100 varSa pUrve lyusiliyasa dvArA sAhityanuM A kSetra vikasyuM. paraMtu sAhityanA A prakAranA vahema ane ajJAna sAme zastra tarIke upayoga karavAnuM mAna IreDmasane phALe jAya che, pAchaLathI pAskAle 16mI sadInA frAMsamAM rAjakAraNanA kSetre A prakAranA sAhityanA upayoga zarU karyo. sarvAnTIsanI amarakRti 'DaoNna kivakasoTa' koI sAhityapremIthI ajANI rahI nathI. ane pachI pravezyA meAliyera ane DrAyaDana. temaNe 'eNbsalaoNma' ane * ArkiTaphela ' dvArA A kakSAmAM zreSThatA sthApI. 18mI sadImAM te vicArakrAMtinuM mojuM pharI vaLyuM, tyAre A sAhityajI dvArA vaoNlTere karelA prahArothI *Ridicule is the test of truth"nuM sUtra zeTsabarIe uccAryuM ane jagatane eka navuM satya sAMpaDayuM. 20mI sadImAM te| A mAdhyamanA upayoga barnArDa zaoN, AlDasa hakaslI ane jyaoNrja oNravele ati kuzaLatAthI karyo che. yaMga sAhityanuM lakSya zuM che? asatya, aniSTa, daMbha ane anaitikatA AcaranArAone cAbakhA mAravA; ane te evI rIte ke te hAsyAspada lAge ane vAcakanA hRdayamAM naitikatA mATe Adara UbhA thAya. alekajhAnDara pApe emanA * episala Tu oNgasTasa'mAM A vicAra, kavitAnI be prakhyAta paMktiomAM mUkayo che:-- Hence Satire rose, tr That just the medium hit, 66 And heals morals oNTAyarsa"nA upeAdughAtamAM te lakhe che :-- Yes, I am proud; I must he proud to see, Men not afraid of God, afraid of me : Safe from the Bar, the Pulpit, and the Throne, Yet touched and shamed by Ridicule alone. O sacred weapon! left for Truth's defence, Sole dread of Folly, Vice and Insolence!" What hurts with wit. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhAre! hA, huM abhimAna laI zakuM chuM: mANasane IzvarathI nahIM teTalA mArAthI DaratA joIne mane abhimAna thAya ja: bhalene nyAyAsananA pheMsalAthI, dharmapIThanA phiTakArathI ane rAjasiMhAsananI sajAthI bacI jAya; paNa eka vyaMgakaTAkSa temane sparzI zake che ane temane bhoMyabhegA karI mUke che. baMgakaTAkSa! satyanA bacAva mATe tathA mUrkhatA, duSTatA ane ghamaMDane DAravA mATe bAkI raheluM ekamAtra zastra !" buddhivAdIone ahaM eTale vikAsa pAmyo che ke, teo manuSya mUlyAMkana tenA bauddhika staranA vyApa ane parimANenA mApadaMDathI ja kare che. paNa bauddhika vikAsanI sAthe manuSya samAjalakSI banavAne badale svalakSI ane svArthalakSI banI jAya che. tethI bauddhika ane bhautika siddhinI zreSThatAnA bhrAmaka khyAlamAM gaLAbUDa DUbela samAjamAM sAdA saraLa niSkapaTa mANasane gadheDA sAthe sarakhAvavAmAM Ave che. kRzna candare AvA samAja sAme prahAra karavA mATe tethI ja gadheDAne mukhya pATA banAvI, tenI AtmakathA dvArA, svakendrI anyAyI samAja upara prahAro karI samAjanA AtmA ane cetanAne jagAvavAno eka bhavya puruSArtha karyo che. temaNe eka rasika ane jakaDI rAkhe tevI kathA racI che, ane temanI rocaka zailIne upayoga karI vyaMganA prahAro dvArA samAjanA anyAya tathA daMbhane paDade cIrI nAkhe che; ane samAjanI pikaLatA tathA tenA mahAnubhAvonI pAmaratAnuM darzana karAvIne te dvArA satya ane sAmAjika nyAyanAM mUlyonuM sthApana karyuM che. te kAma keTalI saphaLatA ane prabhAvazALI rIte temaNe pAra pADayuM che, te darzAvavA te kathAnAM zeDaeka avataraNa upara dRSTipAta karavAnuM ucita lAge che - sAMkavAditA sAMpradAyikatA ane komI jhanUna upara kaTAkSanAM tIra choDI, komavAdIonI ThekaDI uDAvI, kaThora satya samajAvavA gadheDA ane maulavI vacce saMvAda navalakathAkAre upasthita karyo che. musalamAne hiMdune mAre che ane hiMduo musalamAnane; tyAre gadheDo Izvarane pADa mAne che ke pote manuSya nathI! jo manuSya heta, te kAM to hiMdu heta ke musalamAna hota, ane bemAMthI ekanA hAthe TipAI jAta. sakhata ceTa lagAvatAM gadheDe kahe che ke, hiMdu ke musalamAna gadheDe hoI zake paNa gadheDa hiMdu ke musalamAna na hoya; ane tethI pite eTalA pUrata bhAgyazALI ane salAmata che! mUDIvAlI samonaranAmAM chA, sAhitya ane saudaryaA badhuM zuM zrImate mATe ja che? bhAratanA adanA mAnavIne pazuvanuM jIvana jIvavAnuM Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka gadheDAnI AtmakathA ane A badhAthI vaMcita ja rahevAnuM che? kRzna candara karatAM vadhu sacoTatAthI A vAta koNa rajU karI zake? DAM daSTa laIe: "... sAMja paDe eTale rAmu pharIthI mArI pITha upara kapaDAM lAdIne ane pite paNa savAra thaIne ghera pAcho pharate. mane eka khIle bAMdhI, ghAsa nIrI pite thAkyo-pAkayo khATalA upara lAMbAyamAna thaI jato. savArathI sAMja amAruM Ama ekadhAruM ja jIvana vyatIta thatuM. sAhitya ane saMskRti, kaLA ane sauMdarya - e badhI bAbatenuM mArA ke rAmunA jIvanamAM jarA paNa sthAna na hatuM. khera, huM to eka gadheDo hata; paraMtu huM jo ke rAmu tathA tenA gharavALAM tathA enI koTaDInI AjubAju rahenArAM sau lagabhaga ekasarakhuM ja jIvana - bilakula mArA jevuM ja jIvana - vyatIta karatAM hatAM. kevAM sArAM sArAM kapaDAM te lokone tyAM dhovAvA AvatAM. suMdara suMdara chITe, sukomaLa phUladAra kepe, ane vAdaLanI peThe UDatA dupaTTA! paraMtu rAmunI patnI ke tenI dIkarIne mATe evuM eka paNa kapaDuM na hatuM." "... rAmu phakta sinemAnI suMdara jAherAta joIne ja eka "Aha' nAkhI tyAMthI pasAra thaI jato. tene IchA to bahu thatI ke roja sinemA joI nAkhe - tenI sAthenA bIjA dhabIo paNa evuM ja icchatA-paNa pitAnA khIsA tarapha teo najara karatA to dekhAtuM ke e paisAmAMthI kAM te sinemAnI TikiTa Ave ke ATeeTale lAcArIthI ATo ja kharIdI teo ghera pAchA pharatA. koI koI vAra maraNiyo thaI kaI dhobI ATAne badale TikiTa kharIdate, te te divase tenA gharamAM bhAre bakheDe jAmata." varalInuM dazya bahu suMdara hatuM. e sauMdarbhe mane mehita karI dIdho. meM vicAryuM, A suMdaratAne upabhoga mArA jevA mATe keTalo badhe durlabha che! vadhatI jatI bhUkha, bekArI ane gunegArInI A duniyAmAM eka sAmAnya gadheDA mATe kyAMya ArAmane saMbhava ja kyAMthI hoya? zuM mArA nasIbamAM keI eve samaya Avaze khare, jayAre huM sauMdaryanI A UMcI maherAbane sparzI zakuM? atyAre to e cheka ja asaMbhavita lAge che. atyAre te jIvana moTe bhAge aneka sthAnoe eka gadheDAnA jIvana-dhAraNathI bhAgye ja UMce pahoMcyuM hoya. haju suMdaratA bahu ja durlabha ane nyAyanI maherAba te khAsI UMcI che." adanA mAnavInI rasavRtti keLavavAnuM AjanA samAjamAM keTaluM durlabha che te batAvavA gardabha Ama kahe che: Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! ba...vaLI Apa loka kalAsikala saMgItane pracAra karavAnI vAta karo che, tathA bhAratabharanI janatAnI abhirucine UMcI karavA Iccho cho; paraMtu jyAre koI jalaso goThavo che ane emAM moTA moTA vikhyAta ustAdone bolAvo cho, tyAre TikiTane dara te so rUpiyA rAkhe che. zuM Apane khyAla e che ke, TikiTane dara UMce rAkhavAthI janatAnI abhiruci UMcI banaze?" ane anyAyI samAjavyavasthAmAM lekhaka ke kaLAkAra pAMgarI zake kharo? A vicAra kRzna candaranI viziSTa zailImAM ja pragaTa thaI zake:- "meM pUchyuM, "paraMtu je pustako pAchalAM se varSa daramyAna lakhAvA nathI pAmyAM, e pustakanI sUci koNa taiyAra karaze? lekhakanI garIbAIne kAraNe e badhI kavitAo, e badhAM citro, citrakalAnI suMdara kalAkRtio, e mahAna saMgIta - je mAtra kalAkAranA magajamAM ja ghUMTAIne rahI gayA, kAraNake enI pAse khAvA mATe kazuM na hatuM, kAraNa ke enuM bALaka bhUkhathI taDapI rahyuM hatuM, enI patnI kSayarogathI marI gaI hatI - e samasta pustako, kavitAo, citra, gItanI suci keNa banAvaze, je mUrta svarUpa dhAraNa karI zakata, paNa na karI zakyAM?" sArI taMtranI zithisTatA ane jAnUnanI gAtA : A viSaya upara amaladArI DhAMcAmAM jaDa banI gayelA mAnasane aMga dvArA ane lepa dvArA cAbakhA mAratAM kahe che : kAIla te Aje ja zarU thaI jaze ane trIjA darajjAnA kArakuna pAsethI pahelA darajajAnA kArakuna sudhI AvI jaze. pachI dareka Tebale enA upara neTiMga zarU thaze. pharsTa kalArkathI DepyuTI suparinTenDenTa sudhI ane DepyuTI suparinTenDenTathI suparinTenDenTa sudhI dareka jaNa pitAne abhiprAya e bAbatamAM Apaze. e abhiprAya Tebala uparathI khasato khasato mArI pAse Avaze. ha DepyuTI sekreTarI chuM. mArI pAsethI joInTa sekreTarI pAse jaze. InTa sekreTarI pAsethI pharsTa sekreTarI pAse jaze. pharsTa sekreTarI tene DepyuTI minisTara pAse laI jaze. paNa koyaDe bahu aTapaTo che. prazna rAmu dhAbInA maravAne ja nathI; kharo prazna e che ke ghobI majara gaNAya ke nahi? saMbhava che ke A bAbatamAM komarsa minisTrI pAsethI paNa nirNaya meLavavAnI jarUra paDe. pAcho prazna e paNa kharo ke, je dhAbI majura kahevAya, to mocI kema na kahevAya? kuMbhAra kema na kahevAya ? kAraNa, eka rAmune nukasAnI ApavAmAM Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka gadheDAnI AtmakathA Ave. to lAkho-karoDone nukasAnI ApavAnuM UbhuM thAya, ane sTeTa baeNnka eTalI badhI nukasAnI kyAMthI lAve? eTale e bAbatamAM phAInAnsa DipArTamenTamAM paNa pUchavuM paDe. saMbhava che ke phAInAnsa DipArTamenTa A mULabhUta praznane vaDA pradhAna samakSa rajU kare ane vaDA pradhAna e prazna pAmenTa samakSa laI jAya. saMbhava che ke, e praznane kAraNe, kAyadAnI koI kalamamAM jarUrI sudhAre karavuM paDe." raMgAcArIe potAnI AMgaLInA veDhA gaNatAM gaNatAM mane kahyuM, "mAro khyAla evA jAya che ke, tame daza varSa bAda Avaze, te tyAM sudhImAM A phAIlane koI ne koI pheMsale jarUra AvI gayo haze." "tyAM sudhI rAmunI strI-bALako zuM kare?" raMgAcArIe kahyuM, "amArI lAcArI che; kAyadA-kAnUnathI ame baMdhAyelA chIe. bAkI, amArI pUrepUrI sahAnubhUti tamArI pratye che, ema tame khAtarIthI mAnI zake che." mAnanI saMskRti - mANase vikAsa sAdhyo che ke pazu karatAM hIna kakSAmAM te rAcate thayo che, e prazna A rIte cheDayo che:- "tethI jabAna vinAno gadheDe hovA chatAM huM inasAnanI jabAnamAM e saMdeza saMbhaLAvavA Avyo chuM - "aya inasAna! aya mAnanIya badhu! Aje tAre kAraNe dareka jIva-jaMtune khataro Ubho thayo che. jaMgalamAM vasatA siMhathI mAMDIne sarovaramAM khIlatA kamaLa sudhInI dareka sajIva vastu khatarAmAM che. ame tArAM bhAMDu chIe. vikAsanA mArgamAM tArA karatAM bahu pAchaLa he IzuM, paraMtu jIvananA mArgamAM tArI ghaNI najIka chIe. pitAnI svArthaparAyaNatA tathA vidveSane kAraNe kadAca tane e adhikAra maLyuM haze ke na pitAnA zatrunI hatyA karI nAkhe; paraMtu tene e adhikAra te nathI maLyuM ke tuM aNuboMbathI varasAvelA mRtyu dvArA A AkhI dharatI uparathI samULaguM jIvana naSTa karI mUke !" vaMdA - ane paMDitenI paMDitAInI ThekaDI uDADatAM kahe che - "amAre ahIM te sahelI bhASAmAM lakhanArA lekhakanI kiMmata ja nathI. ame amArI sAhitya akaeNDamimAM e bAbatano khAsa iMtejAma karI rAkhyo che ke, koI e lekhaka emAM ghUsI na zake, jeNe pAchalAM paMdara-vIsa 'varSomAM koI kAmanI vAta sahevI bhASAmAM kahI hoya. amArI sAme akaeNDamikasenuM udAharaNa che. e akaeNDamimAM rU ane vaoNlTera jevA lekhakone mAnya rAkhavAmAM AvyA na hatA." Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! mUDIvAthI anyAyI samAga :- A samAjamAM mahattA vidyAnI nahIM, saMpattinI che; ane te bAbatanI javAbadArI samAjavyavasthAnI che, te batAvatAM kahe che - muMbaImAM AvIne meM mANasanI bolI bolavAnuM choDI dIdhuM hatuM, kAraNa ke anubhave mane batAvI ApyuM hatuM ke mANasanI duniyAmAM e loko ja jIvI zake, jeo gadheDA banIne rahe. buddhimAna mANasane AjanI duniyAmAM gujAro ja nathI; kAraNa ke sAcI salAha duniyAmAM koIne khapatI nathI. eTale huM mANasanI belI tyAgIne jAnavaranI jiMdagI ja jIvavA lAgyA jevuM muMbaImAM e badhA loko kare che, jemane kevaLa paise ja vahAla che ane potAne ezaArAma ja dulAro che." " emAM te bahu ja khATuM," baDI bI gussAthI saLagI UThIne bolI, "AjakAla hiMdustAnamAM jeTalA bhaNelAgaNelA gadheDA che, te badhA kArakunI kare che athavA te upavAsa kare che. tame ja batAve, Aja sudhI tame koI sArA bhaNelA-gaNelA mANasane lakhapati thayelo joyo che? nA bhAI, huM te mArI beTInI kaI vakhapati sAthe zAdI karIza. bhale e bilakula aNapa, gamAra gadheDo kema na hoya." avano mAnavI - ane chevaTe bhAratanA adanA mAnavInI vedanA ane AzaMkAne vAcA ApatAM vaDA pradhAnane kahe che - "mane khabara che ke, ApanA dilamAM je darada che, te amArI dazA - amAre rojabarojanI dazA joIne ja ApanA dilamAM pedA thAya che. eTalA mATe Apa je kaMI vAta kahe che, te jANe amArA aMtaramAMthI ja nIkaLatI hoya che. paraMtu musIbata e che ke, ApanI ane amArI vacce je vADa UbhI karavAmAM AvI che, je mazInarI khaDI karavAmAM AvI che, te atyaMta pratyAghAtI, maMda gatie cAlanArI, balka lagabhaga ApanI avajJA karanArI ja che. tethI e mazInarInI aMdara je zaktio kAma kare che, te amArAM hitenI virodhI che. atyAra sudhI je kAma thayuM che, te ApanA bhayathI thayuM che. tethI ja huM kahuM chuM ke, atyArathI prabaMdha nahi karavAmAM Ave, te jayAre Apa amArI vacce nahi che, tyAre e bhaya paNa nahIM rahe, ane e loko pitAnuM manamAnyuM ja karaze." AvA mahAna sAhityasvAmInI kRtithI gujarAtanI prajA have vacita nahIM rahe, e ApaNI khuzanasIbI che. ane te badala saMpAdaka ane prakAzaka Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapasyA ane niyata saMsthAnA ApaNe traNI chIe, tathA teo ApaNA hArdika abhinaMdananAM adhikArI che. kuna candaranuM A pustaka vAMcanAra, sAmAjika nyAya ane pragatizIlatAnA A bhekhadhAra sAhityasvAmInI ekeeka kRti vAMcavA prerAze ane zoSaNavihIna nAyI samAjaracanA mATe jhaMkhatA ane tarasatA niSThAvAnonI jamAtamAM joDAI jaze tevI zraddhA che. ane tethI kRzna candarane lAkha lAkha dhanyavAda. jJAnayoti prakAzana maMdira kRni candaranI bIjI paNa suMdara kRtio gujarAtI vAcakane banatI tvarAe sulabha karI Apaze, to e eka bhAre upayogI umadA sevA thaze. A prakAzana maMdire pasaMdagInuM vizvasAhitya hiMdI bhASAmAM paNa utAravAnuM vicAryuM che, te mATe tene abhinaMdana ane zubhecchA ApI viramuM chuM tA. 5-2-76 manubhAI pI. Thakkara tapasyA ane nigraha ki. 5-0 AnAtela krAMsa saMpAH gopALadAsa paTela premabhaktinI saMjIvanI [maganabhAI desAInI prastAvanA) A manoramya kathAne AvakAra ApuM chuM. enA saMpAdananuM nimittakAraNa "satyAgraha' patra banyuM ethI kRtArtha-AnaMda thAya che. 1925-6ne gALAmAM AnAla phrAMsanI A vAta pahelI jANI hatI, te satyAgraha AzramanA divase yAda AvyA. tapobhUmi, Azrama, ane tenA hetuo tathA Adarza IvanI gaMbhIra carcA e vakhate satyAgrahAzramamAM cAlatI. temAM, khAsa karIne, bhAIzrI bhaNasALI, sva2 mahAdevabhAI A kathA viSe khUba vAta karatA. AmanA jatA naH vahu te drivAH | A copaDI te badhuM tAjuM karAve che, ethIya smRtAnaMda Ave che. ane te vAMcIne bhakta suradAsanI pelI amara paMktio yAda Ave che - vanana-du-harana seva, saMtana hitAra | ajAmIla gIdha vyAdha, inameM kaho kauna sAdha ? paMchIko pada paDhAta, gaNikA-sI tArI // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! A kathA eka gaNikAnA uddhAranI che : uddhAraka DUbe che - patitA pAra tarI jAya che. adhyAtmasiddhi ane mukti kevI gUDha anubhavagamyatA che! uddhAraka manAtI vyakti tAraka nathI; bahu bahu te guru peThe bAhya nimitta te bane; bAkI, aMtarayAmI "sItArAma prabhu patitapAvana sAtho tAraka che; je darekanA hRdayamAM hAjarAhajUra che. chatAM, nimitta banatI vyakti jo abhimAna kare to? - A kathA ene javAba Apaze, upaniSadae to mAnava adhyAtmanA itihAsanA AdikALathI AtmAnA AvA jAdu vize kahI ja rAkhyuM che - na ayam AtmA pravacanena labhyaH na medhayA na bahunA zrutena / / yam eSa eva vRNute tena labhyaH tasya eSa AtmA vivRNute tanUM svAm // (muMDa, 2-22) [A AtmA pravacana- zAstrArthanI zaktithI, buddhinI jhINavaTathI ke puSkaLa zArazravaNathI meLavI zakAtuM nathI. jene e vare che, tenAthI e pamAya che. tene e AtmA potAnuM svarUpe pragaTa kare che.] uddhAraka vastu vyaktinuM AtmajJAna che. ane e jJAnane sade AtmasvayaMvarane che. ene lakSavedha matsya-vedha karatAMya ghaNo gahana che - te bhAre mahAbhArata kAma che. A kathA kahe che - maThAdhipa, ziSyagaNAcArya ane mahApratiSTha tapodhanane tevo vedha na phaLe; eka gaNikAne te sade ane saMbhave ja nahIM - phaLe paNa! A amRtasaMjIvanI mahAzakti bhaktiyogamAM saMtAyelI che; IzArpaNanI pramazakita e che. keTalAya mahAnubhAva zAsakAroe, mAnava gauravAbhimAnanAM lakSaNa samAM evAM buddhi ane ahaMkAra tenI tarapha joIne,- A ja vastune nirvANa, brahmanirvANa, zUnya, i0 nAmo vaDe varNavI che. te abhAvavAcako che; te badhAne bhAvavAcaka te temAM rahasyarUpe rahelI mAnavahRdayanI prema-nivedana-zakti che. "paNa A badhuM te bhAratanI adhyAtma saMskRti parathI ne tenI paribhASAmAM kahevAya. A kathA te yuropanI khrista saMskRtine saMbodhe che, ane grIka paigana yugane AvarIne vAta kare che!" - AvI TIkA manamAM jAge. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapasyA ane nigraha A kathA batAve che ke, bhakti ane premabhAva deza kAlAtIta adhyAtmabhAve che. ahIM vizeSa e che ke, yuropanA prAcIna grIka "paigana'-nirIzvarI buddhivAdanI tulanAmAM, bhagavAna Izu khristanA premabhakti saMdezane Alekhe che. paigana-vAdamAM bhogezvaryanI buddhimAnya vicAraNA che. (jue, nisiyAsa, jhenemisanAM pAtro.) tenI tulanAmAM ApaNane gItAkAre (a0 10 mI) be bhUtasarga ke be saMpadAo AlekhyAM che, te yAda Ave. kathAne mULa lekhaka AnAtola phIsa e badhA anugamAM carcA nathI karate; paraMtu, yuropanAM dezakALamAM - tenA vAgA dharIneya, - mULa vastu te tatvata: be bhatasarga ke saMpadAnI - eka ja che. AnAla phrAMsa I0 sa0nAM Adi saikAne samaya cItare che. Aje ApaNe arvAcIna jagatamAM ('samRddha samAja'nA nAmathI balAto) A prakArane na paigana-vAda, vijJAna ane maMtranA jora vaDe, pedA thate batAvI zakIe. - eka bIjI bAbata paNa A kathA kahe che; - je parathI kathAnA A gujarAtI saMpAdanamAM tenuM nAma pADyuM che -"tapasyA ane nigraha." A aMge paNa gItAkAre peluM nidAna cUkate ApI mUkyuM che - prakRti yAnti bhUtAni nigrahaH kiM kariSyati / (3-33) [[prANImAtra potAnA svabhAvane anusare che, tyAM baLAtkAra karavAthI zuM vaLe? bhUtamAtra prakRtine vaza che; jAta para javA vinA rahI na zake - kaI tene rokI na zake. ane A kathA batAve che ke, mahA ugra tapa paNa tene kAMI na karI zake. to taraNapAya zo? kathA bahu ja suMdara rIte (tenA eka vRddha sAdhujana lemona dvArA) e batAve che - sAduM saraLa ne sarvasulabha zrama-parAyaNa yajJakarma ane prabhubhakti, gItAkAranA zabdomAM kahIe te paramadarzana - viSayA vinivartante nirAhArasya dehinaH / rasava roDa hya vara daNa nivartite ! (2-59) || dehadhArI jayAre nirAhArI rahe che, tyAre tenA viSayo moLA paDe che. paNa rasa nathI jate; te rasa te parama vastu ke paramAtmAne sAkSAtkAra thavAthI zame che.]. A kathA gItAnA A siddhAMtanuM suMdara dRSTAMta gaNAya. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 gujarAtamAM vizvansAhitya bhale padhAre! mukhyatve be vyaktione jIvanavikAsa A kathA Alekhe che- thAI ane kinaziyasa. mane vizleSaNanI dRSTie jotAM, thAIne vikAsa eTalo spaSTa nathI AlekhAye, - jeTalo tenA tapasvI guru paiphanuziyasane. kAraNa e kahevAya ke, ekane vikAsa bAhya tapane camatkAra che, thAIne vikAsa prabhubhakti ne AtmAne camatkAra che. ekamAM abhimAnanI lIlA joIe chIe, bIjAmAM premabhaktinI saMjIvanI mUka rIte kAma kare che. duniyAnI najare thAI patitA bhraSTA che, beMkanuziyasa moTo sAdhu che. paraMtu, chevaTe nIvaDe che sAdhu koNa? api cet sudurAcAro bhajate mAm ananyabhAk / sAdhureva sa maMtavyaH samyagU vyavasito hi saH / / kSipraM bhavati dharmAtmA zazvat-zAMti nigacchati / zautera pratijJAnadi na me mA prArata (9-30,31) (moTo durAcArI paNa che ananyabhAve mane bhaje, te te sAdhu thayo ja mAna. kema ke have ene sArA saMkalpa che. e turaMta dharmAtmA thAya che ne niraMtara zAMti pAme che. te kayA tuM nizcayapUrvaka jANaje ke, mAro bhakta kadI nAza pAmato nathI.] A kathA bhagavAnanI A vANIne ke Abehuba dAkhala che! gujarAtImAM A nAnakaDI adhyAtma jIvanakathA utAravAne mATe saMpAdaka prakAzakane dhanyavAda. 18-8-16 maganabhAI desAI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "be nagaronI eka kahANuM" vera ane krAMti saMpAbipinacaMdra jhaverI cAhasa Dikansa prastAvanA: maganabhAI desAI krAMtinuM kAruNya [maganabhAI desAInI prastAvanA] satyAgraha' patramAM pacIseka hapate bahAra paDelI A jANItI aMgrejI kathA have pustaka rUpe ane sacitra bahAra paDe che, e AnaMdanI vAta che. tene "Amukha' lakhavA dvArA tenA pustakAkAra sAthe joDAvAnuM kAraNa uparanA hapatAvAra prakAzanamAM ja AvI jAya che. bAkI AvA kAmane mATe huM mArI lAyakAta mAnato nathI. - prakhyAta aMgreja navalakathAkAra cArlsa Dikansa (I. sa. 1812-1870)nI A eka vikhyAta kRtinA saMpAdaka DaoN. bipinacaMdra jhaverInA A saMkSepane hapatAvAra pragaTa karavAnuM zarU karyuM, tyAre keTalAka jaNe e bhAva batAvyAnuM jANavA maLeluM ke, Ane te huM zuM joIne "sa0'mAM sthAna Apate haIza! paraMtu vAta AgaLa cAlatI gaI tema e bhAvane DikansanI A kAtikathAo ja javAba ApI dIdho : aneka vAcakane A vArtAmAM rasa paDavA lAgyo, ene laIne ja parivAra prakAzana sahakArI maMdira tene pustaka rUpe bahAra pADavA prerAyuM; ane saMkSepakAre te aMge eka zarata jevI vinaMtI tene kI ke, 50 pra0 sa0 maMdire tene Amukha mArI pAse lakhAvavuM joIe. sa'mAM prasiddha karatAM te vArtA para najara te hapatAvAra karI ja cUkyo hate; te pachI A vinaMtIne nA pADavAnuM rahyuM nahi. bAkI mULa vArtA hajI sadhI e vAMcI nathI. A saMkSepamAM ja tene pahelI jANI ane te rUpe paNa te kevI bhavya che te joI zakyo. DikansanI kathAomAM "be nagaronI A kahANI eka agragaNya manAya che. tenA A saMkSepa peThe ja, 19mA saikAnA A ati lokapriya kathAkAranI bIjI kathAo paNa gujarAtImAM utAravA jevI che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAro! Dikansane marahUma TaoNlsTaoNye vizva-sAhityakAra tarIke gaNAvIne, tenA darajajo zekasapiyara karatAMya upara mUko che. tenu mukhya kAraNa kadAca e che ke, skaoNTa vagere peThe te itihAsanI purANakathA kahevAnI cAturI darzAvyA karatAM, kathA ane tenA kAryanA valANAmAM mAnavatAnuM sanAtana navanIta je haMmeza raheluM hAya che, tene pakaDe che ane tene AsvAda enAM amara pAtro dvArA Ape che, tenAM keTalAMya pAtro, purANanI kathAnAM pAtrA peThe, aMgreja prajAnI bhASAmAM kahevatarUpa banI gayAM che. A vArtA DikansanI AvI mULa zakti ane pratibhAnA acchA paricaya Apaze. 'ka kathA 18mA saikAnA aMta bhAgamAM thayelI leAhiyALa phrenca krAMtiyuganI che. tethI svAbhAvikapaNe AsamAnI-sulatAnInA bhAre khaLabhaLATa ane UthalapAthalanA uddAma vAtAvaraNamAM enuM bIjAropaNa thayuM che. AvA samaye mAnavInAM hRdaya kevuM halamalI UThe ane potapotAnI mULa prakRtine kevA utkaTa ane uddAma AvegathI saheje pragaTa kare, e varNavavAnI jarUra nathI. evA samayanI bhUmikAmAM vilasatAM mAnavIone samAjanI ane temanA manAbhAveAnI suzliSTa kathA racavI, e ja eka mahAna kalAzaktinuM kAma che. . Dikanse e samayanA citAra meLavavA tenA labdhapratiSTha itihAsakAra kArlAilane vinaMtI karI ke, 'tame tamAreM| itihAsa lakhatAM je sAdhanasAmagrI vAparI hoya, te mane jovAne mATe na Apo?' ane kArlAIle be gADAM bharIne pustako ThaMDe peTe mAkalI ApyAM! ane kamAla to e che ke, Dikansa e badhuM vAMcI gayA ane tyAra pachI A kathA teNe lakhI! teNe pote enI A kathAnI je TUMkI prastAvanA lakhI che, teneA anuvAda AnI sAthe alaga ApuM chuM; te vAcaka joze te jaNAze ke, mahAna kalAkRtinuM sarjana kevA UMDA tapanI samAdhimAMthI thAya che. kathAnuM nAma pADatAM Dikanse ThIka ThIka potAnA manamAM gaDabhAMga karI haze, ema dekhAya che. aneka nAmeA manamAM ANelAM temAMthI chevaTe A sAva koruM lAge evuM kevaLa bhaugAlika nAma teNe ApyuM zarUmAM teNe vArtAnA mukhya pAtra siDanI kArTUna parathI 'memarI kArTUna' nAma pADavA dhAreluM. paNa tene ja e barAbara samarSaka ane kathAnuM pUruM nidarzaka nahi lAgyuM hAya. chevaTe je nAma pADayuM te ema batAve che ke, te kevaLa paeNrIsa nagarInI phrenca krAMtikathA ja nathI, paNa tenI sAthe DovAyelI laMDana nagarInI paNa jIvanakathA temAM joDAyelI che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be nagaranI eka kahANu" yuropa khaMDanI A be nagarIo eTale 18, 19 saikAnI tenI AbAdI ane saMskRti tathA jAhejavAlInAM kendra- paraspara spardhatI ane jhaghaDatI be mahAna yuropIya prajAonI rAjadhAnIo! ane e bane prajAomAM tene pariNAme sAmAjika kAMtiyuga beTho hato. paNa temanI kAMti-rIti potapotAnI judI hatI : iMglenDanI kAMti hiMdI sAmrAjyanA mAlamalIdAthI mAtabara banatI jatI vepArI prajAnI saMkrAMti hatI. tenI rAjakIya, Arthika, nANAMkIya vagere sarva prakAranI saMsthAo kame kame yugAnukula rUpa pakaDatI jatI hatI - amuka sthiratAthI sudharatI jaI saMgaThita banatI hatI. ethI UlaTI ja rIte phrAnsamAM cAlatuM hatuM. sthApita hitonA jore mAletujAra banelA sattAdhArI amIra-umarA, ezaArAmI rAjavIo ane dharmAdhikArIo vagerenA julamathI trAselI prajA, 14-7-1789nA roja, te trAsanA pratIka samI bAsTIva je teDIne navuM rAjyataMtra Ape che. A pachI te kALanI vAta kahe che. vArtAnI kendramUrti DaoN. maeNneTa karIne phrenca che. tenI patnI aMgreja che. ema AlekhIne Dikansa A be nagarIo, A be deze, e benI prajAone bhegAM karI Ape che. ane emanI sAthe joDAyelAM strIpuruSonekeTalAMkane laMDanamAMthI to keTalAMkane perIsamAMthI, vArtAnA kAryamAM utAre che, vAcaka AvI bhaugolika Dhabe badhAM pAtronuM vargIkaraNa karaze, te keTalIka rasika vastuo dhyAnamAM Avaze. be nagarInAM be bhAtanAM mANaso bhegAM maLe che, temAMthI temanuM vyaktitva tema ja rASTrIyatva ane tenI khAsa lakSaNe acchAM tarI Ave che. lekhake te batAvavA paNa IrAdo rAkhyo haze, ema na kahI zakAya. paraMtu vAcakane e Dhabe paNa A kathAne uthalAvI javAne haka che. kathAnI kendramurti Do. maeNneTa che, emAM zaka nathI. e eka sajajana saddagRhastha mANasa che. dhaMdhe dAktara che ane mAnavadu:khane dUra karavAnA prAmANika kAmamAM rata rahe che. temAMthI raste jatI pIDAmAM te bicAro phasAya che; ane temAM eTalI apAra yAtanAo veThe che ke, te badhuM ene zuM kAma veThavuM paDe che, te ja nathI samajAtuM. enuM kAraNa kevaLa krAMtinuM vera-mAnasa loka para caDI beThuM hatuM, ema ja mAnavuM joIe. hiMsaka krAMtinuM bIja sAmAnyapaNe kodha ane veranA AvegamAM jovA maLe che. tenI niSphara ahiMdayatA A pAtra barAbara batAvI Ape che. gu9 - 7 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! phrAnsanA eka umarAvanI ItarAjI DaoN. maeNneTa sAva akAraNa vagara kazA vAMke vahere che, ane kUsanI krAMtinI kAtilamAM kAtila badhI yAtanAone avaza bhega bane che. bhaluM karavA jatAM jANe bhUta vaLagyuM! eka upara eka jhIMkAtAM jatAM du:khanA ghathI tene samRtibhraMza thaI jAya che. kudarata ema karIne ja ene jIvate rAkhI zake che. vItaka eTalethI na aTakatA nathI : enA parivAra para paNa enA oLA pahoMce che; krAMtinI AganI choLo enI dIkarI ane jamAIne paNa lapakAravA lAMbAya che. vyakti paranI tenI asara jotAM, lahiyALI krAMti kevI AMdhaLI, niSphara ane amAnuSI che, te vastu DaoN. maeNneTanuM pAtra batAve che. joke te tevI ja AMdhaLI ane amAnuSI banelI samAjanI rAjasattA sAme hoya che, tenA pratyAghAtI upAya tarIke - jenuM mulyAMkana judo viSaya che. maeNneTanI barAbarImAM bese evuM bIjuM eka pAtra kathAmAM nathI. A kyA kharuM jotAM DaoN. meneTanI kahANI kahevAya. paraMtu kathAnI kAryamUti te nathI. te sthAne aMgreja vakIla siDanI kArTanane (ane amuka aMze benkara vaoNrIne) Dikanse mUkyo che. kArTana vakIla A kathAnI maMgalamUrti che. maeNneTa dvArA Dikane phrenca kAMtine mUrtimaMta karI, te kArTuna ane laoNrI dvArA teNe iMgliza samAjanI saMkrAMtino citAra Ave che. paraMtu teTalA mATe je kathA kevaLa itihAsakathA banata, tene Dikanse A kArTananA pAtrathI adUbhuta premakathA banAvI mUkI che. yuddha ane kAMti jevI sAmAjika UthalapAthala ane mAnasika avyavasthAmAM paNa sthAyI bhAva te mAnavatA ane vAtsalyabhAva che, e sanAtana satya che, (TaoNlsToyanI yuddha ane zAMti'nI kathAnA rahasya peThe ja) ema Dikansa ahI batAve che. AthI ja karIne Dikansa vizvasAhityakAranI gaNanAmAM Ave che. maeNneTane premanuM balidAna eka rIte ApavuM paDe che, te temAM avaza ajANa che. kArTana bIjI rIte chatAM ema ja premanuM balidAna Ape che. phera eTalo ke, te jJAnapUrvaka ane gaNatarIbhera tema kare che. kArTana Do. maeNneTanI putrInA premamAM che. paraMtu te premanuM balidAna ene ApavuM paDyuM: prema lagnarUpe to tene na maLI zakayo. phrenca amIranA putra DAnene te vI, jemAMthI tenI duHkhakathA sarajAI! ghUsIne kArTana paraNI na zakyo, chatAM enA ja nirlagna nirmaLa premamAM - patAnI premapAtra yuvatInA ja kuTuMba sukhane khAtara, aMte teNe jIva Apyo. ane te paNa ghUsInAM premamAM potAnA harIpha banelA DArnene ja bacAvavA - pahelAM aMgreja adAlatamAM rAjadrohamAMthI ane pachI phenca kAtinA veranI AgamAMthI! Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 kArTUnane AlekhIne Dikanse premanI jAduI zaktinI avadhi batAvI che. kevA AtmasaMtASathI ane svastha paritRptithI - gaNatarIbhera kArTUna mRtyune bheTe che! karuNarasika A kathAmAM kAnanuM A biladAna kAruNya ane premabhAvanI avadhi kare che. mAnavaprema AvuM adbhuta ane AdhyAtmika hRdayabaLa che, e kAnanuM pAtra batAve che. 66 e nagarAnI eka kahANI" prema jevI ja jahAla paNa tenAthI UlaTI -- tenI bIjI bAju jevI, tenA jevI saMjIvaka ke karuNa nahi paNa jIvana-ghAtaka dAruNa bhAvanA vera che. A kathA premanA paDachAyA jevA - verarUpI enA vikAraneya bhArobhAra Alekhe che. lohiyALa krAMti eTale ja sAmudAyika ke sAmAjika asUyAnA veranA prakopa dephArja-daMpatI A bhAvanAnI mUrti samAM che. emAM dephArjanuM preraka kAraNa aMgata potAnA zeTha maeNneTanuM vItaka bane che; mAdAma dephArja mATe, umarAvanA kAmanI bhAga banelI tenI bahenanuM nirdaya mRtyu kAraNa bane che. dephArja maeNneTanI pratye kRtajJatAthI uzkerAye! che; tenI patnI e kRtajJatAne paNa visAre pADIne maeNneTanAM saMtAna chatAM pelA umarAvanA kulanAM hAIne, temanuM nikaMdana cAhe che; ane AnI Akhara evI nATayarasika rIte Dikanse ANI che ke, presa ane dephArja-patnI jhapAjhapImAM AvI jAya che. jANe prema ane vera bemAM koNa baLavAna che te batAvavA mATe, te be vRtti mUrtimaMta banIne bhIDI paDI! jemAM deve vacce paDIne tene dhaDAkAbhera sukhada phesalA ANyA : prema jIvana che, vera ApaghAtaka che. IMglaeNnDanI saMkrAMtie, tyAM navA ghaDAtA samAjamAM, tene jarUrI banatA je keTalAka navA dhaMdhA ke vargo pedA karyA, temAM vepArI baeNnkara ino varga neoMdhapAtra che. be nagarInI A kathA laMDana taraphathI te vargane rajU kare che: kArTUna vakIla che, laoNrI baeNnkara che. joke, kathAnuM A aMga DikansanA sarjanamAM gauNa che. te jo mukhya banata, tA vArtA kadAca vera ane krAMtinI premakathAne badale mAtra jAsUsa-kathA jevI banI jAta. astu, anurUpa ane vakIla ane vakIla tarIke paNa kArTUnanI khUbI A kthAmAM parakhAya che. eka jAsUsa-kathAnA peTA 24 tenI dvArA Dikansa A kathAmAM umerI zake che. ane laoNrI dvArA prAmANika dRzyavahAranI je dhaMdhAdArI niSThA batAvI che, te evI namra ane nirAbhimAnI che ke, bIjAM pAtrAnA guNarAzi AgaLa te kadAca dabAI jAya. paraMtu DikansanI kathAkaLA ema thavA detI nathI; are, Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAro! ema dabAI jAya evI ja rIte chatAM, tenA ja vaDe e pAtrane uThAva (?) ApavA dvArA, laoNrInI khAsa prakRtinuM AbAda Alekhana teNe karyuM che.' vepAra ane sAmrAjya saMskRti bArasada jevA pArakAnAM chidra phrolI khAtA pApajIvI leAkane paNa janma Ape che. e saMskRtinI A eba paNa Dikansa saratacUkamAM nathI javA detA. kAna jevA kuzaLa vakIla bArasadane barAbara pahoMcI vaLatA batAvyA che. temAM 'jaise ko taisA'nyAyanI kevaLa vakIlI kuzaLatAnI ja jIta nathI, paraMtu kAnanA paropakAraka svabhAvanI paNa jIta gaNAya : bArasada para kArTUnanA nirmaLa cAritryanI chUpI asara paNa hAya. Ama, anekavidha prakRti ane puruSArthamAM paDelAM, krAMtiyuganAM badhAM pAtrAnI A kathA game tyAre du:khAntaka kAruNikA banI jAya evI che. paraMtu Dikansa sAva sahaja krame ane zAMta kAruNyabharI sukhada mAMgaLikA AlekhI zake che, e enI sarjana-kalAzaktinI uttamatA che. ethI krAMti jevI dAruNa vastunI A kathA ekaMdare jugupsA ke ghRNA nathI upajAvatI : alabatta, vacce tevA bhAga AvI jAya che. ane aMte eka nirdoSa bALA ane eka sahRdaya gRhasthanA niSkAraNa ghAtathI kathAnA aMta thAya che; chatAM tethI hRdayamAM mIThI karuNAnuM du:kha thAya che - AkhI kathA para karuNarasa chavAI jAya che. A paNa kathAkAranI kaLAnI khUbI ja che. evI kathA zrI. jhaverIe gujarAtI vAcakone saMkSepamAM utArI ApI, tene mATe temane dhanyavAda ghaTe che, 7-6-63 maganabhAI desAI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ailivara TvisTa eka anAtha bALakanI kahANI' cAhasa Dikansa saMpAH pALadAsa paTela sAmAjika bhaMgAranI kathA [maganabhAI desAInI prastAvanA ki. 5- AjathI lagabhaga 150 varSa paranA- rANI vikaToriyAnA jamAnAnA vilAyatI samAjanI A vAta 40 varSa para vAMcelI, tene svAda rahI gaye: joke vAtanI vigato te bhulAI gaI hatI, paNa oNlivara visTanuM nAma ane tenI ApavItInI kuTila karUNatA, niSi du:khadatA, ane tenuM sahaja abhijatava - AvI chApa jhAMkhI jhAMkhI paNa mananA khUNAmAM saMtAI rahI hatI. tethI "sa" mATe navI vAta sAravavAne mATe pasaMda karavAnI AvI, tyAre bhAI gopALadAsane meM DikansanI A kathA sUcavI. ema sArAnuvAdanA navA rUpe ane te paNa svabhASAmAM, e kyA, tetrInI pharaja rUpe, 40 varasa pachI pharI vAMcavAnI - enI jUnI chApa tAjI karavAnI maLI, te tenA eka vAcaka tarIke paNa khUba AlAdaka vAgyuM. te batAve che ke, saikAjanA ne parAyA samAjanI vAta chatAM, temAM amuka evA mAnavatA bharelAM rasabiMdu che. je Aje ApaNe mATe bhUkhAM ke sUkAM nathI thaI gayAM. eTale, e ciraMjIva kathAnI A AvRtti prasiddha thAya che, tyAre prAraMbhe te vize be bala kahevA rUpe tenI sAthe joDAvAnuM thAya che, tene sadabhAgya samajuM chuM. kathA TUMkI chatAM bahu dilacaspa che. eka aMgreja gRhastha, nAme eDavina lIphoDa, tenA lagnamAM aphaLa ga: eka putra hato kharo, paNa bAI ane bhAI chuTAM paDavyAM; jeke chUTAcheDA nahetA lIdhA. tethI khristI dharmAnusAra, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhArI ! lIfaoNrDa punarlagna na karI zake. chekaro hato te (chevaTe bane che ke, tenA kamanasIbe) bAI joDe gayo. lagnabhaMga thayelA lIphaoNrDa eka kumArI (nAme egnisa) joDe haLavA lAgyA. bicArI kumArI sagarbhA thaI. khristI samAjamAM eka para bIjI paraNavAnuM to bane nahIM, ane chUTAcheDA maLavA muzkela ! A saMjogAmAM zaramanI mArI te chekarIe piyara cheADI, anAthAlayane gupta Azare jaI suvAvaDa patavI. ane saMtAnane samAjane khALe nAMkhIne te marI gaI. pitAnuM ghara paNa, A leAkalAjane kAraNe, dheAliyuM thaI gayuM. egnisanI nAnI bahena (nAme rAjha)ne ravaDatI mUkIne hatAza pitA rajhaLIne marI gayo. - bIjI bAjue lIphaoNrDa paNa evA ja kamanasIbanA bhAga banyo, egnisanA saMbaMdha pachI te paradeza gayelA tyAM ja marI gayA. navuM jIvana zarU karavAnA mananA koDa hatA, te enA manamAM ja rahI gayA - te egnisane apanAvavA dhAratA hatA, te rahI gayuM. chatAM maratA agAu te vila karatA gayA ke, kAyadesara patnI ane tenA svacchaMdI putrane te vArSika jivAI pUratI bAMdhI rakama maLe; paNa milakatanA ardha bhAga egnisane maLe tathA ardha bhAga egnisanuM saMtAna thAya te putra hAya ane te jo suzIla nIvaDe to tene maLe. (te saMtAna putrI. hAya, to te tene binazarate e ardha bhAga uMmara lAyaka thatAM maLe.) paNa lIphaoNrDanA maraNa vakhate tenI patnI, leAbhanA lAbha joI, IkarA sAthe, lIphaoNrDa pAse pahoMcI gaI, ane vila, ane tenA vahIvaTa karavA je miA brAunalaoNne te ApavAnuM hatuM tenI uparane patra - A baMnenA kabajo lIdhA. kAnUnI mAnA dIkarA saMskAre evA UcharyA hatA ke, egnisanA pharajananA hissA pacAvI pADavA tene khoLI kADhIne kharAba karI khatama karavA, evA jIvanasaMkalpavALA te banyA. A pharajana te oNlivara TvisTa. Ama lIoNrDanA eka kAnUnI putra (nAme eDavarDa - jeNe uparanuM pApakarma AdaratAM gupta nAma 'aMkasa' dhAraNa kareluM che) ane tenA gerakAnUnI putra oNlivara vacce veragAthA zarU thaI, je viSe bicAro oNlivara kAMI ja jANatA nathI. are, te anAtha na-mAbApA che; -mA ke bApa koNa hatAM teya nathI jANatA. bhakta kavie saMsAranA AvA (mAnavInI TUMkI buddhine lAgatA) adhdharakhela joIne ja gAyuM haze - udhA, karmanakI gata nyArI !' AvI nyArI gatimAM DokiyuM karAvatI A kathA, tethI ja vizvakathAvastu banI zake che astu. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aoNlivara TivaTa eka gRhasthanA jIvananI mULa ghaTanA je prazno pedA kare che, te A navalakathAnuM kathAnaka che. te ghaTanAno bhoga banatAM pAtro traNa che - maMkasa, olivara, ane rojha. traNeya jaNa kuTuMba ke gharabArathI rakhaDI gayelAM che. - pahelo mANasa tenA pApe ane apakarma karIne; bIjAM be abaLa ane sAva abodha mudha - te be kAMI ja jANatA nathI ke, temane zuM pApa vaLagyuM che: baMne nirdoSamUrti che. chatAM duHkhabhAgI che. (rejha ochI, oNlivara Akho ne Akho.) saMsAramAM AvI karuNatA joIne ja mANasa karmanA nyAya paratve mUMjhAya che ane tenI kaThora adalatAthI krodhe bharAya che, athavA to Arta ke arthAtha banIne - du:khI ke lAlacu banIne TicAya che. makaMsa kAmArthI kodhI che, - pApe caDe che. rajha ane oNlivara Arna che - arthAthI nathI : bane saheje premAthI ne pApabhIru che ane kRtajJabuddhi che. chatAM benAM nasIba judI judI nALamAM vaLyAM. chevaTe kathAnI maMgaLa phalazruti Ane ghaTate nyAya cUkavAte batAve che. nasIbane khela ke ajaba gajaba che, e samajavAne mATe A kathA jevI rasALa bIjI bhAgye maLe! atu. dareka samAjamAM, - tenI jevI rUDhi, rIti, ne rivAja hoya te mujaba, tenA ghasArA ke bhaMgAra peThe paDayA karatAM, rojha-oNlivara-eDavarDa-80 jevAM dayAjanaka anAtha pAtro pedA thAya che. ane temane banatI sArI rIte samArIne potAmAM samAvavAne sAru te te samAja, potapotAnI rIte, kAMI ne koI vyavasthA taiyAra kare che. AvI vyavasthAnA traNa bahoLA bhAga paDI jAya: 1. dayAdAnadhamAM loko anAthAlaya calAve; athavA/ane sarakAra kAnUna dvArA garIba-ghara khAtuM yoje. - 2. dareka samAjamAM gunAjavI ke pApakarmI amuka vastI ke vyaktio nIvaDe ja che, jeo corI, lUMTaphATa, DakATI, daze, pharebI i0 kALAM kAmanAM asAmAjika sAdhana vaDe nabhe che. AvA dhaMdhAmAM paNa, A samAjanA upara varNavelA bhaMgAramAMthI ja maLatAM mANasanI bharatI thAya che. A bhegAriyA vastInI vyaktiomAM Ane mATe paNa jarUrI mAnasa saheje pedA thaI ke karI zakAya che. A kathA 19mA saikAnA aMgreja samAjamAMthI nIpajatAM AvAM bhaMgAriyAM pAtrothI bharapura che. emanuM Alekhana Dikanse evI vyApaka rIte Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! karyuM che ke, te dvArA e samAjane A aMza ApaNe sarasa pAmI zakIe chIe. 3. uparanA be uparAMta eka trIjo bhAga paNa che, ke je pahelA be peThe saMgaThita ke ekatrita rUpe kAma nathI karato. emAM evA dharmAtmA sajajana sannArIo Ave che, je mAnavaprema ane dayAbhAva jevI udAratAthI prerAIne saheje samAjanI pelI bhaMgAravastI pratye karuNAthI vatIne cAle che. A kathAmAM Dikanse AvA bhalA mANasanuM Alekhana karyuM che, te A kathAne uttamAMga che. e pAtro eTale mAtRhRdayI zrImatI meyalI, kuzaLa vyavahArajJa DaoN. laoNnsTarna, zAnavRddha zrI. brAunalaoN, vagere. kharuM jotAM, A trIje varga eTale A samAja emAM Ave, ema samajavuM joIe. dareka nAgarike potAnA duHkhI samAjabaMdhune banatI madada karavI, e to sAcA mAnavasamAjano pAyo che. enI UNapa ke kacAzamAthI ja samAjane pele bhaMgAra paDe che. tethI tene samAratA rahevA ane banatI sahAya karavA, samAjamAM pelA be rastA cAle che- 1. garIbaghara I0 jevI vyavasthA mAraphate kAma karate garIbasevAne kAyade; 2. e bhaMgAra pote ja potAnuM gupta gunA-taMtra racIne nabhe, jene pahoMcI vaLavA samAja polIsa, adAlata i0 vyavasthA UbhI kare che. A kathAmAM upara jaNAvelA traNa bhAgamAM kAma karatAM pAtro ApaNane jovA maLe che. emAMya pAchI khUbI te e che ke, keTalAMka pAtro eka bhAganAM lAge, te jANe bhUlAM paDI jaI ke gothuM khAI besIne, bIjA bhAgamAM ghUsatAM ke avaze jaI paDatAM jovA maLe. AnAM uttama daSTAMta che - oNlivara pita ane nAsI. oNlivaranuM jIvana uparanA traNa bhAgamAM cAle che. nAnsI bIjA bhAganI chatAM trIjA bhAganI eka sannArI banavA prayatna karatI pApagrasta nArI che. nAnsInuM pAtrAlekhana vAcakane bhAre AkarSaka lAgyA vinA nahi rahe. pApAtmAmAM paNa prabhu vase che ane te jAgI zake che, evI maMgaLa zraddhA AvAM pAtro janmAvI zake. enI tulanAmAM oNlivara ocho puruSArthI lAge che. e to jANe jIvananaiyA bhAMgatA, nasIba-sAgaramAM DUbakAM khAtA, tenAM mojAM vaDe ja taNAta taNAte kinAre dhakelAI Ave che. paNa nAnsI? e te temAM taravA taraphaDe che; jANe che ke, phavAze nahi chatAM mathe che; ane hAtha denAra hAtha dhare che, chatAM te jJAnapUrvaka nA pADI potAnA jIvananA kAyadAne vaza thaI kamote mare che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Alivara visTa 105 vArtAnA badhA pApAtmAnuM prAyazcitta karavAnuM kAma bicArI nAnsIne bhAge jANe na AvatuM hoya! ane te e potAnA nirdoSa balidAna vaDe adA kare che. gunAnA kAdavamAM paMkaja samI nAnsI ApaNI karaNAvRttine kevI ramya pIDA pamADe che! | sAmAjika gunAtaMtranA bIjA bhAgane adhyakSa, alabatta, pele yahudI pheMgina che; ane bIjI tarapha maMkasa che. zekasapiyaranA vyAjakhAu ne gIrAkhora zAilaoNkaneya AMTI jAya evuM kamakamATI-janaka Alekhana Dikansa pheginanuM karyuM che. AvI cavaDa bhavRtti (zAIlaoNka) ane aThaMga gunAvRtti (phegina) - A beu pApabhAvo A kALanA aMgrejI sAhityamAM yahUdIne arpaNa karAyA che, te 20mA saikAmAM jUnA thatA jatA aitihAsika khristI yahudIhADaveranuM pratIka gaNAya. kAyadesara vArasa hovA chatAM, lobha ane premahIna ucherane kAraNe eDavarDa lIDa taddana bhAmaTo "avAro' banI gayo che. ane AkhI vArtAnA paDadA pAchaLa te moTe bhAge rahe che. lekhake AthI ja ene bIjA nAme ane hameza aMdhAra ane aMcaLAnA oLA-ochAyAmAM ja saMtAIne vicarate cItaryo che. ane enI chUpI jagAo paNa evI ja galIca ane kALI AlekhI che. ane pele rAkSasa samo hatyAre sAIkasa! ane dharmarAjanA kutarAne yAda karAve e eno kutI - joke, (ahIMyAM kutaro dharmarAjA jevuM che ne sAIkasa te kutarAthIya napATa che, e bheda kharo.) e paNa A gunATALImAM bhAta pADe evAM pAtro che. ' Ama, vArtAnAM pAtro vize kahevA besavAnuM A sthAna nathI. vArtAno AsvAda ke lahejatadAra che, te batAvavA pUratI upara-Tapake nedha ja A che. kathAnI racanAmAM mULa marmabheda (egnisa, oNlivara, i0 koNa che te) lekhake bahu ramya rIte dabAvIne kAma lIdhuM che. aMte te ekadama chato thAya che, tyAre manane TADhaka vaLe che. tyAM sudhI je UMDI utkaMThA vAcakanA dilamAM jamatI jAya che, te eTale sudhI ke aMtarane satAve ke pajave tyAM sudhI pahoMce che. AthI jAsUma-kathA-rasa jAme kharo; paNa lekhake bheda khelavAnuM ATaluM moDuM ke chevaTe jhaTapaTa karavA jevuM kharuM, ema lAge che. paNa jyAre te bheda bhAge che tyAre je "hAza Upaje che, te pelI utkaMThAnI yAtrAne barobara pahoMcI vaLe eTalI joradAra che. bharatavAkyanA guNavALe Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! A kathA-samAhAra A kathAne kevaLa karuNamAMthI ugArI le che, e kaLAthI cinaprasAda janme che. gunAnI sAmAjika gaTaramAM ApaNane lekhaka thaI jAya che, paNa tethI enI kathA gaTara-kathA nathI banavA de, e paNa uttama kalAkAranuM lakSaNa A lekhaka dharAve che. vAstavikatAnA beTA nAme, gaTara ane gaMdakInA kIDA cItarI khAtI atyAranI kathAo kevaLa azlIla a-kalA che, ema A kathA parathI lAgyA vinA nathI rahetuM. DikansanI A kalAzaktine kAraNe, TaoNlsTaoNye te ene zekasapiyaranI paNa upara ane prathama kakSAnA vizvasAhityakAra tarIke biradAvyo che. evAnI A kathA gujarAtImAM sacitra utAravA mATe tenA lekhaka prakAzakane dhanyavAda ghaTe che. tA. 9-7-64 maganabhAI desAI nikolasa nikabI yAne karaNuM tevI bharaNI jAhersa Dikansa saMpAgopALadAsa paTela ki. 10-00 na me bhaktaH praNazyati [maganabhAI desAInI prastAvanA 'satyAgraha' patramAM hapatAvAra prasiddha thayelI A sarva-subhaga, ane suramya evI sanAtana mAnava-kathA pustaka rUpe pragaTa thAya che, te AvakArapAtra lekha che. emAM "sa0'patrAnI paNa amuka kRtArthatA samajuM chuM ke, AvI eka umadA cIjane sAhityamAM utArI ApavAmAM te nimittAnkAraNa banI zakaryuM. - 19mA saikAnA yuropanA mahAna kathAkAromAM TaoNsToya, hRgemA ane Dikansa jevA agragaNya jANItA che. te darekane potapotAnI khAsiyata che. temAM Dikansa e rIte potAnI nirALI bhAta pADe che ke, amara mAnavatAnI upAsanA arthe te zAMta saumya rasanI ArAdhanA je rIte kare che, te dilane tenI madhuratAthI basa taraboLa karI de che! Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 nikolasa nikabI Ama te e cAre lekhake, potapotAnI rIte chatAM, eka sanAtana mAnavatAnA bhakto che. paNa tenI ArAdhanAmAM teo anokhA che; premazauryane arthe dhasamasatAM pAtro dvArA vyakta thate DUmAne mAnava-vIratAne anurAga; hyugone krAMtine arthe talasate chatAM ukaLATa karAvato karuNAkaMda; sanAtana mAnava itihAsanI krAMti nihALatI TaoNsTaoNyanI ArSadaSTi ane puNya prApa; - i0 emanI vizeSatAo AgaLa, mAnava jIvananAM kaLA ane kAvyamAMthI tene zAMtarasa pakaDatI ne tenI ArAdhanA karatI DikansanI madhura zakti ene judI ja bhavyatA arpe che. A kathA DikansanI e vizeSatAne kAMIka purAve Ape evI che. te ane "oNlivara visTa' be maLIne, briTiza vepArazAhI sAmrAjave je na iMgliza samAja pedA karyo ane ro, temAM bALaka visTa ane yuvaka nikolasanI kevI dazA thaI, tenAM tAdaza citra Ape che. - visTane maLatuM Ajanma-du:khI bALaka A kathAmAM paNa che: smAIka. kevuM karuNa, duHkhamaya, viSAdagrasta pAtrA paNa ke akhUTa prema-aMza te dharAve che! jIvaleNa viSAdamAM paNa tAraka prema-svabhAva kevo jaLahaLe che. smAIka viSaya eka gaMbhIra arthapUrNa gumatA TheTha sudhI cAle che; je chevaTe eka-jhaTake chatI thAya che! ama tema thAya che tyAre, tene ja bApa rApha eka bAju potAnA bhatrIjA nikolasane kaTTara zatru che eTaluM ja nahi, tethIya caDe che.- bIjI bAju potAnA ja pharajanane e dUra kasAI che, ema pakaDAtA, rAphanA pAtranI rAkSasI dAruNatA samajAya che. tethI ja tenA pApane ghaDe" phaTe che tyAre tenA pratye jarAya dayAnI lAgaNI paNa nathI thatI ! karyuM tevuM bharyuM! bIjuM zuM? paraMtu A kathA visTa jeTalI uMmaranA - janma ne bALapaNathI rakhaDI gayelA chokarAnI nathI; pitA marI jatAM, yuvAvasthAmAM asahAya banelA yuvaka nikolasanI vAta A che, jemAM potAnI mAtA ane bahenanI Ijajatabhera javAbadArI adA karavA nIkaLela yuvaka dekhAya che. ane nikolasa jo A kathAne surya che, te tenI bahena keTa, A kathAkAranI gaMdA peThe, madhura zItalatA varSAve che. kudaratI khAnadAnI ane sahaja suzIlatA bhAI bahenamAM jevI che, tene ja paDagho temanA bhAI samA smAIkamAM che; - paNa "kAkA-pitA' rAphamAM vepArazAhIe jagavelI naThora dhanalobhavRttinI sAkSAta mUI joI lo! AvAo vaDe ja yuropanA julamakhera sAmrAjyavAda sarajAyo haze ne? Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! nikolasane Dikanse pavitra sAMpradAyika khristI tarIke nathI cItaryo : 19mA saikAmAM yuropanA vijJAnayuge nirUpelA mAnava Adarzane jenTasTamena tene batAvyo che. tenI tulanAmAM "laoNrDa" ane "sarane rajU karIne tene ane uThAva Apyo che. premabhAva, nekadilI, saujanya, vIratA, strIdAkSiNya, maitrI, kRtajJatA, premALa bhrAtRtva, ane vaDIlo pratye svataMtra AjJAMkitatAne bhAvaAvA AvA guNe jo dharmanuM hArda hoya, te te arthamAM nikolasa dharmavAna che. ane e badhA guNone, nikolasa tenI bahAdurI, hiMmata, nIDaratA, tema ja prAmANika udyamitA tathA karmakuzaLatA i0 vaDe je Apa Ape che, - tethI pelA bhAve maNivatu je caLakATa pAme che, te A vArtAne mahA rasika aMza che. te vaDe kathAkAranI pachI mAnava cAritrayanA hArdanuM eka umadA citraNa Ape che. temAMya potAnI vastu ke vAtanI satyatA para mustAka rahIne, basa nikolasa jhuge ja che! game tevA khataranAka avasaMjogomAM paNa paristhiti vaza thaIne mAMDavALa ke naramAzanuM DahApaNa te nathI samajato; sahajaskRtithI. karavA jevuM lAge te satya sAhasakarma kare ja che ! evI enI satyavIratA joIne tene mATe mAna Upaje che. ane jyAre chevaTe te badhAmAM thaIne hemakhema nikolasa pAra paDe che, ane kALAM-gherA vAdaLamAMthI sUrya bahAra Ave ema ate kathAnuM maMgaLa bharata vAkya-vastu Ave che, tyAre prabhunI pelI biradavANI manamAMthI tarata phure che - kauMteya pratijAnIhi, na me bhaktaH praNazyati / dharmajIvananA arthasamI manuSyanI satyaparAyaNa zIva-bhakti kadI taryA vinA na rahe! nikolasanI kathA A zraddhA prere che. AvI suramya mAnavadharma kathA gujarAtImAM Utare che, tene dhanya vastu mAnuM chuM; tene hRdayapUrvaka AvakAra karuM chuM, ane saMpAdaka prakAzakane te mATe dhanyavAda ApuM chuM. tA. 1-7-'65 maganabhAI desAI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pikavika klaba brAsa Dikansa sa'pA. : gApALadAsa paTela kiM. 30-00 [prakAzakanuM nivedana ] jagavikhyAta aMgreja navalakathAkAra cArlsa Dikansa (7-2-1812 thI 9-6-1870) nI tevI ja vikhyAta kaTAkSa-kathA 'pikavika peparsa 'nA vistRta gujarAtI saMkSepa gujarAtI vAcaka samakSa rajU karatAM AnaMda thAya che. Dikanse ekasAthe hAsya ane navalakathAnA rasa bhegA karIne eka aneAkhuM sarjana karyuM che. pikavika nAmanA eka tavaMgara ane nivRtta sadgRhasthe sthApelI pikavika kalabane pAyAmAM laIne tenA pramukha ane sthApaka mi0 pikavika sAthe klabanA bIjA traNa sabhyone - jemAMnA eka potAne kavi kahevarAve che, bIje maradAnI ramatagamatanA zAkhIna kahevarAve che ane trIjo kevaLa srI-dAkSiNya dharAve che-- temane lekhaka patra-pravAse mekale che. arthAt potAne kharce pravAse nIkaLanArA e cAra mAnada sabhyo pravAsa daramyAna pote je anubhavomAMthI pasAra thAya, je nirIkSaNa kare, je vyaktionA paricayamAM Ave tathA je 'saMzAdhanA' kare, te badhAM potAnI kalabane putrA mAraphata pahoMcADe, ane kalaba temanI saharSa noMdha le ane rAkhe. e pravAsI mAraphata Dikansa potAnA AkhA samAjanI -- strIpuruSA, tavaMgara-garIbA, mAlika-nekarA, kAyado ane nyAyanA saMrakSaka tathA vitaraka gaNAtA peAlIsa-nyAyAdhIza vakIla gumAstA, prajAnI zArIrika saMbhALa rAkhanArA kahevAtA dAktarA, prajAnA AdhyAtmika rakhevALA gaNAtA dharmAcAryo, lAkazAhInA prANarUpa gaNAtI cUMTaNI, vijJAnIonAM saMzAdhanA ane abhyAsA - kalabA, maMDaLo ane temanI kAmagIrI -- e badhAM upara potAnI hAsyakaTArI calAve che. koI varga ke vyakti enI ugAmelI kalamamAMthI bacI zakatAM nathI, AvI rIte potAnA samAjanI UNapo ane dUSaNA ughADAM pADavAM - ane te mAtra TIkAkhAra banavA nahi, paNa lAkone e badhAMmAMthI - 1 102 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAro! nIkaLI javA mATe mArga karI ApavA - e jevA tevA kasabanuM kAma nathI. ApaNe paNa atyAre kahevAtI leAkazAhI heThaLa jIvIe chIe tathA cUMTaNI laDIe chIe, nyAyataMtra, ane polIsataMtra calAvIe chIe, arthAt pArlamenTa-dhArAsabhA-adAlata-davAkhAnAMvALA gaNAIe chIe. eTale DikansanI e nitya-nUtana navalakathAnA keTalAya aMze ApaNane sArI peThe sparzI jAya che. DikansanI mULa aMgrejI bhASAnA vinAdeza, kaTAkSA ane majAkI bIjI bhASAmAM bhArobhAra utAravAM e to bahu agharuM kAma kahevAya. paraMtu 'pikavika kalaba"nA saMpAdaka e kAma saphaLatAthI keTale aMze pAra pADI zakayA che, tenA nirNaya vAcaka pote ja karI leze. Dikansa jevA niSThAvAna lekhaka potAnA samAjanAM amuka aMgAnI mAtra ThekaThI karIne besI rahe tA ja navAI. A navalakathAmAM to teNe mAnavasvabhAvanI keTalIka ujjavaLa bAju paNa evA ja uttama kasabathI rajU karI che. te aMgenA keTalAka uttama namUnAo teNe rajU karyA che, te vAMcI ApaNe dhanyatAnI lAgaNI anubhavyA vinA rahI zakatA nathI. Dikansa uparAMtamAM A navalakathAmAM keTalIka jagAe kAI pArzva potAnI ApavItI kahetuM hAya ke pote joyelI amuka bInA ke ghaTanA kahI batAvatuM hAya evA prasaMgA UbhA karIne keTalIka hradaya halamalAvI mUke evI ADakathA paNa rajU karI che. A navalakathA gujarAtI vAcaka samakSa rajU karIne ame eka prakAranuM RNa adA karyAnA paNa saMtASa anubhavIe chIe. sva0 zrI. maganabhAI desAIe parivAra saMsthA mAraphata vizvasAhityanI keTalIka uttama navalakathAonA gujarAtI saMkSepo vAcakone upalabdha karI ApavAnI bheradAra pravRtti upADI hatI. ane e rIte keTalIka uttama navalakathA che. A tathA bIjI tarata ja prakAzita thanArI pAra pADavAmAM yatkiMcita madadarUpa thaze, e saMtoSa nathI. gujarAtane maLI paNa cUkI navalakathAo e hetu paNa amane che tA. 21-4-'84 pu. che. paTela thoDIka vAtane Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhI olDa kayuriyasITI zopa yAne ki, 100-00 jugArInI duhitara cArlsa Dikansa saMpAH zepALadAsa paTela abhinaMdana! gujarAtI vAcaka ane vizva-sAhitya akAdamIne DikansanI eka uttama navalakathAnA A bRhatu-pinA prakAzana TANe abhinaMdana! kAraNa ke, gujarAtI vAcakane ja kadAca A suMdara aMgrejI navalakathAne suvAcya saMkSipta anuvAda vAMcavA mATe mANavA mATe upalabdha thaze haze. gujarAtamAM ja svabhASAne ucca zikSaNanA paNa mAdhyama tarIke sthApI ApanAra sapUta janmyA hatA; tathA vizva-sAhitya tarIke paMkAyelI navalakathAone gujarAtImAM bRha-saMparUpe utAravA prayatna karanAra parivAra prakAzana maMdira lio jevI prakAzana saMsthA gujarAtamAM ja potAnI yazasvI kAmagIrI bajAvI gaI che.. mAhityavivecaka DikansanI A navalakathAne tenI uttama navalakathA kahetA haze ke nahi tenI khabara nathI, tema ja paMcAta paNa nathI. kAraNa ke, koI paNa sAhitya-kRtine "uttama' kahevI ke nahi te bAbatanA darekanA gaja judA hoI zake. upara DikansanI 'The Old Curiosity Shop' navalakathAne uttama kahI tenuM eka kAraNa e che ke, te "zAMta 'rasanI navalakathA che. badhA rasAmAM "zAMta' rasa zreSTha gaNAya; kAraNa ke, te badhA rasanA subhaga samanvayarUpa che. DikansanI A navalakathAmAM badhA rasane uThAva hovA chatAM chevaTe eka anokho zAMta-gaMbhIra rasAnubhava vAcakanA mana upara chavAI rahe che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhArI ! zAMtarasanA lekhakane jIvananA samagra ATApATAne anubhava hovA jeIe; uparAMta te badhAnI uparavaTa jaI, temanuM samatulita mUlyAMkana tathA nirUpaNa karavAnI sujJatA paNa hAvI joIe. te ja tenI kRtimAM badhA rase samucita sthAna tathA nirUpaNa pAmI, vAcakanA mana upara chevaTe 'zAMtarasa 'nI virala anubhUti chavAI rahe. 115 2 DikansanI A navalakathAnI bhAMya - raMgabhUmi - ke takhtA eka AkhA ' rastA ' che - jeneA aMta karyAM che te koI jANatuM nathI. raste jatAM judA judA pradeze| Ave, judAM judAM pAtro Ave, judA judA prasaMgeA Ave ane temanA nirUpaNa dvArA judA judA rasa pragaTa karavAnA thAya. e badhAM pAtro sAmAnya kakSAnAM che; paraMtu tevA sAmAnya pAtranI asAmAnyatA -- viziSTatA pakaDIne navalakathAkAre nirUpI che, tevAM prazaMsApAtra tema ja ghRNAjanaka pAtro paNa temanI AMtarika asAmAnyatA darzAvAtI hAvAthI vAcakane sadbhAva prApta karyA vinA rahetI nathI. navalakathAnA khalanAyaka jevA vyAjakhAu - dANacAra vikalpa, tathA brAsa vakIla bhAI-bahena jevAM badamAza pAtro jema vAcakanA mAnasa-paTa upara ghAra ghRNAnI kALI chApa UbhI kare che, tema bhalA skUla-mAsTara, baoNIlaramAM kolasA pUranAro cheka halakI kakSAnA karmacArI-majUra, tathA bIjA sAmAnya dhaMdhedArI mANasAnA hADamAM rahetI uttamatAnuM nirUpaNa paNa evI kuzaLatAthI karavAmAM AvyuM che ke, vAcaka te pAtrono paricaya pAmavAthI potAnI jAtane dhanya mAnatA thaI jaya. 3 A navalakathAnA kALa IMglaeNnDamAM yaMtrayuga haju zarU thayA hoya che te gALAnA che. yaMtrayuge potAnI kALI chAyA samagra deza upara pAtharavAnuM zarU karyuM che, paNa haju ghaNA pradeza tenI kALI chAyAmAMthI mukta che. musApharInu sAdhana paNa gheADAgADI - koca ja che. meTara ke relvenAM darzana ke ullekha paNa navalakathAmAM nathI. paraMtu yaMtrayuga samAja mATe, pradezanA paryAvaraNa mATe, mAnava mATe kevA khataranAka - kevA ghAtaka nIvaDavAnA che enuM darzana Dikansa jevA lekhakane na thAya evuM bane ja nahi. eTale zarUAtanA e yaMtrayuganI kALI bhISaNatA paNa teNe navalakathAmAM yatheAcita nirUpI dIdhI che. e yaMtrayuga je bhISaNa Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jugArInI duhitara 110 mAnavI utpanna kare che, te mAnavInI bhISaNatA paNa sAthe sAthe nirUpAI jAya che. alabatta, A navalakathAmAM nAyaka-upanAyaka jevAM be mukhya pAtro che - nela ane tenA dAdA. te benI AsapAsa ja AkhI vArtA vistare che. temAMya nevanI nirdoSatA tema ja daDhatAnuM nirUpaNa evI kuzaLatAthI karAyuM che ke, evA asAdhAraNa guNa tathA zakita evI nAnI bALakImAM heya e ApaNane eka kSaNa pUratuM paNa asaMbhavita nathI lAgatuM. uparAMta pahelAM kahI AvyA chIe tema mukhya pAtrone "raste cAlatAM ja bIjAM pAtro maLe che, temanuM nirUpaNa paNa eTalI ja kuzaLatAthI thayuM heI, te bhAga pUratAM te pAtro mukhya pAtro ja banI rahe che. e badhAM mukhya pAtro ja navalakthAkArane vividha saptaraMgI vaso bahelAvavAmAM sAdhanarUpa thaI paDe che. ane chevaTe badhA rasonI vizrAMtirUpa zreSTha "zAMtarasa' relAvavAmAM paNa! vizva-sAhitya akAdamIne AvI sarvabhakSI moMghavArInA samayamAM A anekhI navalakathA prakAzita karavA badala dhanyavAda! gujarAtane vAcaka varga ke dhanika varga AvI uttama navalakathA gujarAtImAM prakAzita thaye jAya che mATe eka yA bIjI rIte joIne Teke akAdamIne pUro pADaze, evI AzA sAthe viramuM chuM. tA. 2-7-'98 puche che. paTela gopALadAsa paTelanI bIjI puNyatithi Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "dhI baoNnDamaeNna' cAre ki. 100-00 Atma-balidAna haoNla keIna saMpAgopALadAsa paTela vaMdana! [amara pALiyArUpa - A kathAne] mAtRbhASAnA premI gujarAtI vAcakane, sva zrI maganabhAI prabhudAsa desAIne, sva vijayazaMkara maMchArAma bhaTTa, sva0 gapALadAsa paTelane, sva0 zrI ThAkorabhAI desAIne ane vizva-sAhitya akAdamIne hola keInanI eka uttama navalakathAnA A bRhat-saMkSepanA prakAzana TANe vaMdana haoNla keInanI amara pALiyAorUpa A kathA ApaNA samAjane unnata banAvavAnI beThI tAkAta dharAve che. vArtAne prasanna kathA-pravAha ekadhAro ne satata vahe che. A vArtA tenA pAvakatama bhAvamAM vAcakane taraboLa kare che. haoNla keIne suMdara pAtronuM rasapUrNa citra derIne pitAnI vArtAkaLAne kharekhara jaba akho che. hova keInanI A eka mahA-kathA che. lekhaka pote ja ene "sAgA' kahI che. "sAgA' nAma te prAcIna rASTrIya itihAsane AdhAre racAyela mahAkAvya jevI vIra-sthAone ja ApavAmAM Ave che. paNa lekhake A navalakathA, jenI ghaTanAone kALa I.sa. 1800 AsapAsane kahevAya, tene "sAgA' kahI che, te samucita ja nahIM, paraMtu yathArtha paNa che. joke, AisalaeNnDa jevA yuropakhaMDanI cheka uttare AvelA ane kaThorakaparI kudaratI paristhitivALA turacha TApunAM pAtronI A kathA che, jyAM sUrya paNa ghaNuMkharuM Athamato nathI tathA jenI dharatIne moTo bhAga kAM te 114 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma-balidAna baraphathI ke phATI nIkaLelA dharatIkaMpanA UkaLatA lAvArasanAM jAmI gayelAM gaciyAMthI chavAyela che. vArtA sIdhIsAdI che - kazA kAvA-dAvA, gupta rahasya, bheda-bharama ke bIjI phAlatu lAgaNIonA uchALA temAM nathI. chatAM temAM mAnavajIvananI carama kRtArthatA sAkAra thatI nirUpAyelI hovAthI e sanAtana kathA - mahA-kathA banI rahI che. vAcakane jarUra prazna UThaze ke, A navalakathAne mukhya nAyaka haDadhUta thayelI mAtAne badhethI haDadhUta thayelo putra ja che. chevaTe te te pitAnI premapArA mAnelI yuvatI taraphathI paNa jAkAro pAme che. potAnI mAtAne raMjADanAra ane tenuM jIvana barabAda karanAra pitAnA pitA upara, tenA bIja gerakAyade lagnanI patnI upara tathA tene thayelA saMtAna upara vera levA te nIkaLe che; chatAM chevaTe e badhAmAMthI eke vastu te pAra pADI zaka nathI. vastutAe paNa sukhabhega ke bIjI vyAvahArika saphaLatAo ke saMpannatAnI daSTie ja jo jIvananI sArthakatA nANavA jaIe, te te ApaNI navalakathAnA nAyakanuM jIvana cheka ja nirarthaka-vyartha gayeluM lAge. naryA duHkha ane narI hatAzA sivAya te pitAnA jIvanamAM kazuM ja hAMsala karI zako nathI. paraMtu te pitAnA tuccha jIvana daramyAna bIjAne mATe balidAna thavAne chevaTe e anupama lahAvo prApta kare che, jethI tenuM jIvana dhanya banI jAya che. jIvananI e eka kSaNa paNa tene jIvananI kRtArthatAnI Toce pahoMcADI de che. mAnava itihAsanA evAM AtmabalidAnanA dAkhalA ja pachIthI saune yuga sudhI mahA-kathAomAM kIrtana karavAnI vastu banI rahe che. 3 navalakathAkAra prasaMgenuM ane pAtronuM ghaDatara karate karate chevaTe jyAre ApaNA samagra lAgaNItaMtrane uchALI mUke - hacamacAvI mUke evo prasaMga upara Ave che, tyAre ApaNe paNa e ghaDIe jANe eka prakAranI dhanyatAne uchALe anubhavIe chIe. A navalakathAnI balihArI to e che ke, emAM paLe parve hadaya-uchALa prasaMge Ave che! evA prasaMge ja bharapaTTa rajU karavAnI kuzaLatA lekhakanI A navalakathAne sAcA arthamAM "sAgA' banAve che. mahAbhArata vize ema kahevAyuM che ke, "je AmAM che te ja saumAM che; ane je AmAM nathI e koImAM nathI" Ama kahIne AkhA sAhitya-jagatane mahAbhAratanuM ja Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! upajIvI' batAvyuM che. ene artha eTalo ja che ke mAnava-bhAvanAne uchALI mUke - valovI nAkhe - pAvana kare, evA prasaMgo e mahAkAvyamAM eTalA badhA tathA evA vividha prakAranA che ke, bIja kavio have je kaMI kalpaze, te emAM koI ne koI rUpe AvI ja gayuM haze! A navalakathA paNa strI-puruSa vaccenA, pitA-putra vaccenA, bhAI-bhAI vaccenA are duzamana-duzmana vaccenA aneka bhAva-uchALa prasaMge uparAuparI rajU kare che. mAnavahRdayanA e badhA bhAvone deza-kALa ke jAta-pAtanI kazI maryAdA hoya nahIM. e badhA bhAvo mAnava-sulabha I sArvajanika che. eTale dharatIne uttara cheDe AvelA AisalenDamAM bhajavAtI A kathA gujarAtanAM garama medAnamAM paNa aprastuta haragija nathI banatI. A navalakthA 1890mAM lakhAI che. tenA lekhakanI sauthI prathama navalakathA 1885 mAM lakhAI hatI, ane sauthI chevaTanI jANItI kathA 1923mAM. lekhaka pote 1931mAM gujarI gayA che. chatAM aMgrejI bhASAmAM have tenI eka paNa navalakathA eka paNa AvRttimAM upalabdha nathI! e uparathI vAcana-rasanI bAbatamAM atyArano jamAne zuM zuM chAMDI beTho che athavA zAnI pAchaLa paDyo che, e samajI zakAya che. chatAM gujarAtI bhASAmAM e vizva-sAhityanI navalakathAo haju paNa utAravAnuM sAhasa karI zakAya che, tene artha e che ke, gujarAtI vAcaka haja paMDita naherunI "jJAnanI bArI"nI cuMgalamAM pUrepUro phasAI gayo nathI. haju tenA aMtaranA tArane cheDanAruM kAMI paNa maLe, te te tene jhaTa AvakAre che. gujarAtanA e gupta tArone ja ApaNe jeTalA vaphAdAra rahIzuM, teTalA sabaLA ane sadhdhara banI zakIzuM. dvArikAnA mohana zrIkRSNa, porabaMdaranA mehana gAMdhI, carotaranA saradAra, tathA saurASTra-kaccha-surata-bharUca-amadAvAdavaDodarAnA seMkaDo nara-ratnane yAda karIne gujarAta haju dhanya thaI zake che. tA. 2-10-'98 putra che. paTela Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. eka jhalaka Arogya vijJAnanI DioN. ema. ema. bhagarAnAM lakhANamAMthI saMkalita 2. meMga ane sAcuM paryAvaraNa-vijJAna [Yoga And Ecology: DaoN. ema. ema. bhamagarA, lekhaka: DaoN. ema. ema. bhamarA ki. 13 saMpAdakaH gepALadAsa paTela zrI. gopALadAsa paTele DaoN. bhamagarAnAM A be pustakane "bhArobhAra senAne bhUle" akIne temanAM lakhANamAMthI saMkalita karyA che. prAcIna enI jema A navA bhAratIya RSi DaoN. bhamagarAnA upayogI anubhavajJAnane bharapaTTe lAbha gujarAtI vAcaka uThAve e ja zubhecchA. gopALadAsa paTelanI prastAvanA chellA traNa-cAra dAyakAthI DaoN. bhamagara potAnA kudaratI upacAra-kendra (NATURE CURE CLINIC) dvArA deza-paradezanA daradIone pitAnI sevAone lAbha ApI rahyA che. daradIo dbhajiyAtathI mAMDIne kensara sudhInA ke pAcanakriyAnA bagADathI mAMDIne madhuprameha (diabetes)nA rogavALA heya, are- blaDaprezara, hRdayaroga, zvAsocchavAsanA vikAre ke jJAnarajaju taMtranA rogavALA hoya - teo temanI pAsethI samucita salAha, mArgadarzana ane kudaratI upacAranI sevAo prApta karI zake che. iMglenDa- amerikA jevA videzamAM paNa hajAro daradIo temanI sevAone lAbha uThAvI rahyA che. te uparAMta zrI. bhamagarA pite paNa pitAnA anubhavajJAnanI vRddhi arthe videzone vArSika pravAsa kheDatA rahe che ja! Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! zrI. bhamagarA mAnavanuM mAtra jaDa zarIra saMbhALIne besI rahetA nathI te te mANasane tana-mana-AtmA ema trimUrtirUpa mAne che, tethI mANasanuM mana ane aMtarAtmA jayAM sudhI nIrogI - zuddha na bane, tyAM sudhI mANasanA zarIrane ja upacAra karIne besI rahevAthI kaMI ja nIpajatuM nathI, ema mAne che. tethI te potAnI upacAra-paddhatine "mAnasika-AdhyAtmika' paNa kahe che. kAraNa ke, ApaNA rogo ApaNe ja AmaMtrelA - are ApaNe ja UbhA karelA hoya che. beTI jIvana-paddhatine lIdhe ja teo pedA thAya che: "khoTI jIvana-paddhati' eTale khATo khorAka le, kasaratane - zarIrazramane abhAva, savacchatAno abhAva, tathA jIvana ane tenA lakSya viSe tathA te aMgenA saMbaMdho ane AkAMkSAo viSe avaLA - beTA khyAlo! e kAraNe ja mANasa jIvana daramyAna sAme AvIne UbhAM rahetAM tanAva ane dabANanI sAme TakI rahevAne badale ekadama bhAgI paNa paDe che. - zrI. bhamagarA jaNAve che ke, Arogya viSenA jJAnane pracAra karatI veLA huM joradAra davAo ane vADhakApane Azaro levAnuM tyAgavA upara bhAra mUkuM chuM. kAraNa ke, ApaNA zarIra-mananuM ghaDatara ekabIjAnI samanvita rIte thayeluM che. arthAtu zarIrane ekeeka avayava ekeeka mAnasika zakti sAthe samanvita che. eTale tame utAvaLa karIne eka Tonsila ke eka epenDikasa kApI nAkhe, tenI sAthe mananA samagra ghaDataramAMthI paNa tame kazuMka kApI nAkhyuM, ema tamAre mAnavuM ja rahyuM. uparAMta je davAo khAIne ApaNe rogane upacAra karyo ema mAnIe chIe, te davAothI ghaNI vAra mULa roga karatAM vadhu kharAba roga zarIramAM na Ubho karatA hoIe chIe! ghaNA sudharelA kahevAtA dezamAM Aje 'dAkataroe UbhA karelA rega' (IATROGENIC)nI ja saMkhyA vadhatI jAya che. tethI huM davAo chADI lokone kudarate ja zarIramAM mUkI rAkhelI ghA rUjhavavAnI ane roga nAbuda karavAnI zaktio tarapha sabhAna karavA prayatna karuM chuM. mAnava sevAne ja jeNe pitAnI pravRttinuM kendra banAvyuM che. evA "saMta" kahevAne lAyaka DaoN. bhamagarAnAM vaktavyomAMthI vAnagIrUpe kaMIka gujarAtI bhASAmAM utAravAno ane prayatna kare che. AzA che ke, gujarAtI vAcaka zrI. bhamagarAnA anubhava-jJAnane yathocita lAbha ethI uThAvI zakaze. tA. 10-3-86 gopALadAsa paTela Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka putra che. paTelanuM nivedana gAMdhIjI ane temanA keTalAka cunaMdA sAthIoe kudaratI upacAranI paddhatine navo opa ApIne tene prANavAna banAvI che. ApaNA saunA jIvanamAM A emaNe eka kAyamI ane amUlya umero karIne saune dhanya karyA che. kudaratI upacAra paddhati mAnavaprANIne (zarIramana ane AtmA ema) trimUrtirUpa gaNavA upara ja racAyelI hoI, traNane samanvita upacAra karavAmAM mAne che. arthAt pagane upacAra karavA mATe te tenA bAhya pUla lakSaNo sAthe ja cheDachADa karIne besI nathI rahetI. tema ja Arogya prApta karavAne te kaI TuMke ne Taca mArga batAvavAno dAvo paNa nathI karatI; kAraNa ke evo koI TUMka mArga che ja nahi. kudaratI upacAra-paddhati tarkazuddha, DahApaNabharI tathA vaijJAnika che. kadAca e prazna karavAmAM Ave che, jo kudaratI upacAra-paddhati AvI kAryakSama ane tarkazuddha che, to te lokapriya kema nathI banI? tene javAba eTalo ja che ke, rogI pAse te moTuM balidAna mAge che: samayanuM balidAna ane khoTI - nukasAnakAraka Tevo choDavAnuM balidAna! kudaratI upacAra-paddhati regI "pitAnA prayatnathI Arogya prApta kare evI apekSA rAkhe che. te tenI pAse Atma-saMyama ane Atma-niyaMtraNanI apekSA rAkhe che. te tene zAparUpa nIvaDanArA bhega bhogavavA detI nathI - jevA ke dhUmrapAna ane madyapAna;- je bhAge kAyamI Arogya ane sukhane bhege kSaNika sukha ja Ape che. vaLI moTA bhAganA daradIo adhIrA banI gayA hoya che; temane 'utAvaLe AMbA pakavI devA' hoya che. liokomAM Arogya aMgenI bAbatonuM ajJAna cakAvI mUke tevuM che; uparAMta abhaNa loko karatAM bhaNelA gaNAtAone samajAvavA e vaLI vadhu agharuM che. gAMdhIjI 1906 thI 1948 sudhI satata Arogya aMge ciMtanamanana karatA rahyA hatA. "AgyanI cAvI" e pustaka gAMdhIjInI ApaNane moTAmAM moTI deNa che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAro! harbarTa spensare kahyuM che, "mAnavamAM eka tattva evuM raheluM che, ke je badhI mAhitI meLavavAmAM tene avarodharUpa banI rahe che; badhI dalIle sAme ADazarUpa banI rahe che; ane tene sadAkALa aMdhArAmAM ja rAkhe che. te tattva che - pUratI tapAsa karatAM pahelAM ja koI vAtane vakhoDI kADhavI te!' kudaratI upacAra-paddhatine bhUtakALamAM e rIte ja vakhADI kADhavAmAM AvI che. paraMtu bhaviSyamAM tema haragija banavAnuM nathI; kAraNa ke kudaratI upacAra-paddhati have kAyama rahevA mATe AvI che! have tenA vinA mANasajAtanuM gADuM gabaDe tema nathI. 120 zrI, bhamagarA 'necara kayaoNra kilanika' (kudaratI upacAra-kendra) calAvanArA dAktara che. paraMtu mANasanA rogane te mAtra zArIrika ke bhautika vikRti gaNavAne badale tenA mAnasika, naitika ane AdhyAtmika ' aparAdha'nuM paNa pariNAma mAne che. prAcIna Ayurveda paNa rogane 'prajJAparAdha ' (prajJAe karelA aparAdha) gaNe che. mAnava kevaLa jaDa bhautika zarIra ja nathI; tethI tenA roganA upacAra karavA mATe tenA mana tathA adhyAtma sudhI paNa pahoMcavuM joIe : ane adhyAtmamAM nItineA khyAla AvI gayA! tethI zrI. bhamagarA mAnavanA upacAra mATe mAnavanA tana-mana-ane dhanane paNa AvarI laIne, Arogya mATe saue dhana -zuddhi paNa sAdhavI paDe emeya kahe. ane tethI te tamArI jAtane 'dhana'nA TrasTI mAnavAnI salAha paNa tamane Ape, kAraNa ke, dhananI bAbatamAM 'TrasTI'paNAnA bhAva svIkAratA thA, to jema tenA ulbhAganI bAbatamAM maryAdA AvI jAya, tema tene meLavavAnI bAbatamAM paNa AvI ja jAya : je dhana ApaNuM nathI - jenA mAtra ApaNe TrasTI ja chIe, e dhana pachI khoTe raste meLavavAnuM paNa na ja hoya. Ama, tamArA upacAra karatI veLA zrI. bhamagarA tamArA tanane-manane-ane dhanane paNa tapAse! prAcIna RSinI jema A navA bhAratIya RSi upacAra vakhate rogonuM zArIrika, naitika, mAnasika ane AghyAtmika kAraNa tapAsavA sudhI paheAMce che. DaoN. bhamagarAnAM vaktavyo ane lakhANA uparathI saMkalita karIne A pustaka prasiddha karatAM AnaMda thAya che. emanA vicArone judA judA phakarArUpe gAThavIne rajU karavAthI vAcakane vadhu sagavaDa thaze ema mAnIne saMpAdake e rIta akhatyAra karI che. zrI. nAnI pAlakhIvAlAnuM pustaka 'vI dha pipala ... rajU karatI veLA saMpAdake e ja rIta akhatyAra karI hatI, ane te bAbata Acakone sAro pratibhAva sAMpaDayo hato, Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. bhayagaza 11 ahIM sAthe sAthe vAcakane bIjI khuzakhabara paNa jaNAvavAnuM mana thAya che. AcArya zrI. je. bI. kRpalAnI ane maganabhAI desAI memeriyala TrasTe, amadAvAdanI pazcime seTelAITa vistAramAM, jodhapura hIlanI taLeTImAM, rAmanAma' nAmanA kudaratI upacAranA eka AzramI paddhativALA seneToriyamanA DaoN. ema. ema, bhamagarAnA zubha haste tA. 2-3-'86nA roja maMgala prAraMbha karyA che. A kendra dvArA lokonAM mana kudarata tarapha pAchAM phre, temanAM jIvana kuMdana [sarvAMga-suMdara ] thAya, tathA te tamAma prakAranA haThIlA regAmAMthI chuTakAro meLave, tevA tamAma prayatna karavAmAM Avaze. A kendranI sAravAra ane pravRtti aMgenuM vigatavAra bodhapatra be rUpiyAnI TikiTa bIDavAthI TapAla dvArA mekalI ApavAmAM Avaze; athavA TrasTanA kAryAlayamAMthI rUbarU paNa meLavI zakAze. kendramAM hAla 15 pathArInI sagavaDa che, jemAM bhAIo ane bahene mATe alaga vyavasthA che. spezyala rUmanI paNa vyavasthA che. kendramAM darI mATe rahevAnI, jamavAnI, vyAyAmanI, upacAranI ane haravApharavA mATe suMdara ane vizALa bAgabagIcAnI sagavaDa che. AuTaDora darIne kendramAM rAja savAramAM 9 thI 12 tapAsIne AhAra-upacAra aMge salAha - mArgadarzana ApavAmAM Ave che. tA. 2-4-'26 pu. che. pahela DaoN. bhamagarA [arvAcIna bhAratIya RSi] pAtaLA deha, divasanA game tyAre maLe tyAre jANe ke hamaNAM ja nAhIne AvyA hAya eNTalI sphUti, avAjamAM Aveza nahIM ke ene AdhAre thata koI Arohaavaroha nahIM, cAmaDInA raMga ane nAkathI oLakhAI Ave ke pArasI che -- paNa tattvajJAnanI vAta kare tyAre A che ke te che - evA keTalAye 'che.' kharI paDe ane eka sAdhakanI pratIti Ape, e DaoNkaTara maheravAna bhamagarA maLavA jevA mANasa che, bahu ochAtrAlA che. sAmAnya mANasa kalAkamAM jeTalA zabdo bolatA haze-- eTalA zabdo emane beMka divasa cAle. pete DaoNkaTara che ane muMbaImAM nisargopacAranuM kilanika calAve che eTale dekhAI Ave evI - adekhAI Ave evI parejI pALe che. TUMkamAM, bAlavAmAM ke khAvAmAM jIbhane pUratA saMyama. je vyakti Silence absorb karI zake - maunane AtmasAt karI zake te pramANamAM sahelAIthI DaoN. bhamagarAne pAmI zake. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! paradeza emane avAranavAra AmaMtraNa Ape che- paNa ene emane no nathI. eka vAra paradeza gayA pachI keTalAya mANase tyAM koI evA saMbaMdho bAMdhI Ave che ke pote tyAM chAzavAre jaI zake ene eka nakazo taiyAra karI de che. bhamagarAne AvI koI pharavAnI ke paradezI sthaLanI ghelachA nathI. jayAM hoya tyAM kAma mahattvanuM che. paradeza jaI AvelA keTalAye mANasane "huM jyAre laMDanamAM hato, huM jyAre paeNrisamAM hatuM, ke huM jayAre nyUyorkamAM hato.' - ema kahIne vagara gulAle hoLI ramata jouM chuM tyAre ApaNA lokonI sAmAne AMjavAnI vRtti mATe duHkha thAya che, dayA Ave che. bhamarA masAja karatA hoya ke lAITa ApatA hoya - ApaNane e anubhava thAya ke jANe ke kArya dvArA teo cUpacApa prArthanA karatA heya che. zrI. baMsIlAla desAI nAmanA zikSakanI emanA upara bhAre asara paDI che. rajanIzajIthI bhamagarA prabhAvita che. rajanIzajInI vANI pAchaLa dhabakatA tatvajJAna sAthe bhamagarane saMbaMdha che. e vANI pAchaLa kyAreka cabarAkI dekhAya che-enAthI bhAMgarA vAkepha che. tattvajJAna, yoga ane saMgIta - emane mATe brahmA, viSNu, maheza jevAM che. DaoNkTare kavitA paNa lakhItI ane citro paNa deyatAM. daradInA asAdhya rogane jyAre te maTADI zake che tyAre koI maMdirano jIrNoddhAra karyo hoya eTalo emane AnaMda thAya che. DaoN. bhamagarAe aneka paricaya pustikAo lakhI che. upavAsa dvArA Arogya' nAmanI pustikAmAMthI eka avataraNa Apu chuM: jyAM avakAza che tyAM ArAma che. mAnavI mAnavI vacce paNa avakAzanI jarUra che. mAnavInAM makAna vacce paNa avakAza jarUrI che: mAnavInA vicAro vacce paNa avakAzanI AvazyakatA che: mAnasika ArAma mATe ja nahIM, balake vicAronI zuddhi mATe paNa vicAro vAraMvAra rokatA rahevAnI, mana zUnya karavAnI, citta zAMta karavAnI jarUra che." eka bhojanathI bIjA bhojana varace paNa aMtara - avakAza jarUrI che. bhojana-bhojana vacce ja nahIM, paraMtu eka koLiyA ane bIjA keLiyA vacce paNa thoDuM aMtara hoya te rAkanuM pAcana sudhare che.' kevaLa zarIra nahIM ke kevaLa mana nahIM - evA manuSyanI AcArasaMhitAnuM eka pAnuM UghaDatuM ahIM joI zakAya che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArebhAra senAne bhUle" keTalAka DaoNkTarone evI kuTeva hoya che ke phalANa netA ke DhIMkaNe abhinetA emane daradI che. daradInI Rflected glory mAM Shine thavAne avaguNa DaoN. bhamagarAne nathI. phoTogrAphIne paNa DaoN. bhImagarAne zekha che. eka vAra kahe ke mArI pAse vRkSanI eka chabi che. loko vRkSa para pitAnAM nAma lakhe che. evA nAmathI kotarAyelA vRkSanI eka chabi che. sAmAnya mANasane A kuTeva mATe zuM kAma doSa devo? chevaTe to kAgaLanuM muLa paNa vRkSa ja che. bIjA badhA mANase pitAnuM nAma chapAya enA AgrahIo hoya che. A badhA mANaso pelA vRkSa para nAma lakhanArAthI kyAM judA che? nAmane moha DaoN. bhamarAne nathI ane eTale ja emane eka vakhata evuM vicAra Ave ke ApaNe nAma chapAvIe chIe, paNa ApaNe nAma aMte to ApaNI ja mAtA taraphathI maLeluM "cuDA neIma' che. mane Do. bhamagarA game che, kAraNa ke mane emAM ogaLelA ahaMkAranA svastha pravAhanuM darzana thAya che. kAryanA emanA vaheNamAM prabhunA nAmanI raTaNAnI dhUna macelI joI zakAya che. - "Arogya vijJAnamAMthI). - sureza dalAla "bhArabhAra sonAne mUla" zrI. gopALadAsa paTele DaoN. ema. ema. bhamarAnA be pustakone bhAbhAra sonAne mUle AkIne temanAM lakhANomAMthI saMkalita karyo che: 1. eka jhalaka Arogya vijJAnanI ane 2. yoga ane sAcuM paryAvaraNa-vijJAna. A pustakonI zrI. gopALadAsa paTelanI prastAvanA gujarAtI vAcakane atyaMta upayogI thAya evI che, te atre rajU karIe chIe. bIjuM zrI. ramaNalAla enjiniyaranAM kudaratI upacAranAM DhagalAbaMdha pustako prasiddha karAvI temaNe ekavIsamI sadInA gujarAtI vAcaka upara mATe upakAra karyo che. te mATe gujarAtI vAcaka temane kAyamI upakAra mAnaze. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya RSi DaoN. bhamagarAne dhanyavAda ! [zrI. geApALadAsa paTelanI prastAvanA] 1. gAMdhIjInA hAthamAM zrI. tharsTane lakhelI 'philaoNsaoNphI oNpha mereja nAmanI ceApaDI AvI ke tene vAMcatAM veMta te bolI UThayA. " bhArAbhAra sAnAnI kiMmate mUlavI zakAya evuM A pustaka che." zrI. tharsTana eziyA taraphanA dezamAM miliTarI sarvisa bajAvI gayelA aMgreja aphasara hatA. temaNe eziyA taraphanA dezAmAM nava-pariNIta pati-patnIne eka ja pathArImAM bhegAM suvADavAnA rivAja sAme e cApaDImAM AkarI TIkA karI che; ane ati Avazyaka cetavaNI paNa ApI che. temaNe eTale sudhI kahI dIdhuM che ke, pati-patnIe roja eka pathArImAM bhegAM sUvuM, e vezyAgamana karatAMya badatara vastu che; ane prajAne nirvIrdha - nirmAlya banAvI denAra enA jevI bIjI koI vastu nathI. zrI. tharsTane te pachI peAtAnA rahevAnA makAna vagerenA phoTA ApIne jaNAvyuM che ke, ame pati-patnI eka pathArImAM to zuM paNa eka eraDAmAM paNa, sAthe sUtAM nathI. e rItanuM Avazyaka aMtara rAkhavuM e pati-patnInA sukha-premanI vRddhi-khAtara tathA temane temanA jIvananAM kartavyo bhalI pere bajAvavA yAgya arthAt lAyaka rAkhavA khAtara paNa atyaMta jarUrI che. 2. zrI. tharTananA pustaka mATe gAMdhIjIe vAparelA zabdo atre yAda karyA, tenuM kAraNa e che ke, DaoNT zrI. ema. ema. bhamagarAe I.sa. 1973mAM 'svAmI satyAnaMda gAlDana jyubilI kanvenzana', bihAra skUla oNpha yoga - me(ghIra (bihAra) mATe khAsa taiyAra karela 10 phulsakepa pAnanuM TAIjhDa - sAikalAsTAIla kareluM cApAniyuM tAjetaramAM hAthamAM AvatAM, tene vAMcatAM laiMta, mArA mAMmAMthI paNa acAnaka evA zabdo nIkaLI paDavA ke, A ceApAniyuM bhArobhAra sAnuM ApIne tALI levA jevuM che! 3. DaoN0 zrI. bhamagarAnA cApAniyAne viSaya che- YOGA AND ECOLOGY' arthAt 'yoga ane (sAcuM) paryAvaraNa-vijJAna.' e mathALuM vAMcIne saheje prazna thAya ke, vijJAna eTale viziSTa jJAna. tene 124 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya RSi DaoN. bhamarAne dhanyavAda! 125 vaLI "sAcuM" evuM vizeSaNa lagADavAnI zI jarUra? paraMtu meDhethI paryAvaraNavijJAna' evA zabdo bolyA eTale kazuM nIpajI jatuM nathI. zrI. bhagagarAne kahevAno Azaya e che ke, yoga vinA sAcuM paryAvaraNa vijJAna saMbhavI zake nahi; ane yogI ja sAco paryAvaraNa-jJAnI che! 4. bAkI Aje te dezane koI paNa vaDo ke nAnA pradhAna dezanA paryAvaraNamAM thayelA asahya bigADanI vAta karI. TI.vI. kemerAvALAonI palaTaNe tAkelA kaeNmerAo heThaLa eka ke be choDavA ropIne paryAvaraNa sudhAravAnI ke gaMgA nadInA vArANasInA ghATa AgaLa "saMskArI kAryakramonA nAca-gAna sAthe gaMgA nadInuM pradUSaNa dUra karavAnI vAta kare, tethI zuM nIpaje vAru? 5. keI vijJAnI ke koI rAjakAraNIne paryAvaraNane sudhAravA mATe lAyaka ke sAce gaNI zakAya nahIM pegI ja sAco paryAvaraNa-jJAnI hoI zake. ane e vAta samajavI hoya to samajAya tevI che. kAraNa ke, vijJAnIoe ja paryAvaraNane nAza karanArI - jaMgalone nAza karanArI - nadIone pradUSita karanArI vijJAna-TekanolojI arthAtu yaMtro ane kArakhAnAM ApyAM che; tathA vikasita kahevAtA dezoe ja e vijJAnIone abajonI madada karIne e badhA vinAzaka - vighAtaka sAdhane tayAra karAvyAM che. ApaNe na vaDo pradhAna vikasita dezonI e TekanolaoNjIne ja dezamAM lAvIne pAchA sAthe sAthe paryAvaraNa sudhAravAnI vAta kare che! 6. garIbIne dUra karavAnI sAcI khevanAvALo eka gAMdhI ja jIvanabhara eka laMgoTa jeTaluM vastra paherIne, garIbone rojI-roTI bhegA karavA, carakhAsaMskRtinA bhalAmaNa karato rahyo. tenI sAthe, dUradarzananA kaeNmerA sahita garIbonAM jhuMpaDAMmAM pharI AvavAno dekhAva karI AvanArA rAjakAraNIo bIje divase paradezI Adhunika TekanolojI mATe dezanA abajo rUpiyAnuM AMdhaNa karI, "garIbone vadhu garIba ane paisAdArone vadhu paisAdAra " banAvavAnA veMtamAM ja paDI jAya che, te vAta sarakhAvo ! ane garIbonAM jhUMpaDAMnI mulAkAta karatAM, paradezomAM rAjavIonA mahelonI temanI mulAkAte keTalA gaNI vadhAre hoya che, tenI paNa sarakhAmaNI karI juo! 7. paNa have zrI. bhamagarAnI "yoga" ane "yogI nI mULa vAta ughara ja AvIe. zrI. bhamagarA mATe yoga eTale Asana - prANAyAma ke judA judA yamaniyama mAtra nathI. te badhuM te yoganAM ATha aMgemAM zarUAtanI - madadarUpa nIvaDI zake tevI - bAbate mAtra che. AjakAla Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhAraza = Asana - prANAyAmanI kasaratA tA paradezamAM nAcanArI ke khelADIo paNa apanAvI rahyAM che. e zArIrika kasaratanA paNa yAgamAM upayoga che ja; paNa kharo yAga to dhyAna-samAdhi ja samagra sRSTi ke jIvanathI vyaktinuM judApaNuM ke ahaMpaNuM dUra karI, samagra sAthe ekAtmabhAva prApta karAve che. vyaktinA ahaMbhAva - ego - 4 samagra sRSTi karatAM judApaNAne khyAla UbhA karAvIne - are, samagra sRSTine potAnA upabhAga mATenI ane mAlakIpaNA mATenI vastu gaNAvIne tenI mAraphata samagra sRSTinuM zoSaNa ane vinAza nipajAve che. - 8. aphATa pANIvALuM eka sarovara kalpA. pachI mATInA eka ghaDo lAvI temAM sarovaramAMthI pANI bharo. tarata ja e ghaDAmAMnuM pANI AkhA sarovaranA pANI karatAM judA AkAra, judA guNadharma, are judI kAryakSamatA dhAraNa karaze. paNa kharI rIte e pANI sarovaranA pANI karatAM juduM che ja nahi ! e ghaDAnuM DhIMkaruM te! ApaNe ApaNAM viziSTa prayojanAne anulakSIne UbhuM kareluM kRtrima kATaluM che. te koTaluM phoDI nAkhIe, te e pANI sarovara sAthe ja pAchuM ekarUpa thaI jAya ! tevI ja rIte samagra jIvana sRSTimAMthI ApaNe ApaNA kRtrima ahaMbhAva - ego - UbhA karIne ja judApaNuM mAnI beThA chIe. ane e ahaMbhAva - ApaNA e judA jIvabhAva ja - pachInI ApaNI badhI yAtanA, mUrkhAI ane bhramaNAonuM mULa banI rahe che. pariNAme ApaNe mAnava - mAnava vacce te zuM, paNa samagra prANI-jagata ke samagra sRSTithI alagapaNAnA ghamaMDamAM AvI jaI, AkhI sRSTine ApaNA upabhoga mATenI cIja mAnIne tenA upara rAta ane divasa atyAcAra karIe chIe. 9. ahIM AgaLa ja zrI. bhamagarA bhAra mUkIne kahI de ke, e ahaMbhAvane dUra karyA vinA ApaNA chUTako thavAnA nathI. kAraNake, tema karyA vinA ApaNI yAtanAonA ane mUrkhAInA cheDo AvavAnA nathI. e ahaMbhAva dUra karavAnA ekamAtra mArga 'yoga' che. kAraNake, mAga eTale dhyAna-samAdhi; arthAt je sthitie pahoMcatAM veMta ghaDAnA DhIMkarA jevuM ApaNuM e kRtrima ahaMpaNuM dUra thaI jatAM samagra cetanA sAthenA ApaNA ekAtma bhAva pragaTa thAya che. tyAre ja ApaNe prANImAtra te zuM paNa amAtra sAthe ekAtmabhAva anubhavIe chIe; ane pachI koI prANInI hiMsA karavAnI ke koI padArthanA upabhAga ke nAza karavAnI bhAvanA ja bAkI rahetI nathI. jayAM badhuM ja eka AtmArUpa banI gayuM, tyAM koNa kone mAre ke bhAgave? Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya RSi DaoN. bhamarAne dhanyavAda! 127 10. tethI ja zrI. magarA ema kahe ke e ekAtmabhAvane anubhava prApta karanAra yogI ja AkhI sRSTi pratyene judApaNAne - bhoktApaNAne bhAva miTAvI zakato hovAthI, samagra sRSTi pratye yathArtha - sAco - bhAva dhAraNa karI zake. 11. tenI sarakhAmaNImAM bhraSTa rAjakAraNIo ane bhADUtI vaijJAnikonI cAlu kAravAI tapAse. sAcA paryAvaraNa-ttAo have eTaluM te spaSTapaNe kahevA lAgyA che ke, sRSTinA padArthone upabhega ane nAza AjanI jhaDape cAlyA karaze, te Akho pRthvIgraha eka saikA jeTalA samayamAM te "hite - na hato" thaI jaze. pRthvInA khanija padArtho vanaspatinI peThe dara mAsame navA pedA thatA nathI. chatAM lokhaMDa, kolasA, peTrola vagere bIjA khanija padArtho pahelAM kadI nahetA vaparAyA teTalA moTA pramANamAM hAla vaparAtA jAya che, ane nAza pAmatA jAya che. khanija padArtho to pRthvInA zarIranA baMdhAraNanA mukhya bhAgarUpa dhAtu kahevAya. eTale zarIranI dhAtuo kSINa thaI jatAM jema chevaTe kSayaroga zarIra upara pharI vaLe che. tema pRthvInI dhAtuo paNa kSINa thaI jatAM, chevaTe, pRthvInuM peTALa phADIne lAvArasa ja puTavI upara pharI vaLe ! kavivara TAgore caMdranI bAbatamAM temanA eka nATakamAM evI ja kalpanA karI che. caMdrakanI prajAe AkhA grahanI khanija saMpatti eTalA moTA pramANamAM vAparI - veDaphI nAkhI, ke pachI AkhA graha upara javALAmukhInAM bhagadALAM ja chavAI rahyAM. 12. ane tethI ja ahIM AgaLa "yoga'nI AvazyakatA AvIne UbhI rahe che. yama-niyama vagerethI niyaMtrita tathA ekAtmabhAvanA AdhyAtmika anubhava upara maMDAyela jIvana ja atyAre pRthvI graha upara je baLAtkAra (Rape) - atyAcAra AcarAI rahyo che, temAMthI sau koIne pAchA vALI zake. bAkI AjakAlanA vijJAnIo ane rAjakAraNIo te vadhu ne vadhu hisA - yuddha - vinAza tarapha ja lokone derI javAnA. juone Ajano nA vaDA pradhAna dezane Adhunika vijJAna-TekanolaoNjInI 21 mI sadI tarapha deza javAnI ja vAte - Avyo che tyArano - karavA lAge chene! e saunI sAme UbhA rahI "ga'-samAdhine ane tenA AnuSaMgika yama-niyamane paryAvaraNanA - are, mAnavajAtanA uddhAranA ekamAtra sAdhana tarIke rajU karavAnI hiMmata ane zANapaNa dAkhavanAra DaoN0 zrI. bhagavAne dhanyavAda ApyA vinA rahevAtuM nathI. "yoga ane sAcuM paryAvaraNa-vijJAnamAMthI) - gepALadAsa paTela Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama e ja jIvanane nAro bulaMda kare [ prakAraka che. pu chopaTelanuM nivedana] TaMkArava' mAsikamAM hapatAvAra prasiddha thayelI A lekhamALAne pustakarUpe pragaTa karavAmAM Ave che. saMpAdake DaoN. bhImagarAnA mULa ropAniyAne "senAne mUle' AMkavA jevuM jaNAvyuM che, te vAta sAthe pustaka vAMcanAra paNa saMmata thayA vinA nahIM rahe. kAraNake, DaoN. bhamarAe A vyAkhyAnamAM yoganuM tattva tathA sAcuM paryAvaraNa-vijJAna e be muddA upara je rIte bhAra mUkyo che, te mAnavajIvana tathA pRthvI grahanI bAbatamAM javAbadArIbhera vicAra karanArA saune yathArtha tathA samayocita ja lAgaze. ciMtana-manananI AvI sAmagrI gujarAtI vAcaka AgaLa mUkatAM amArI saMsthA AnaMda ane dhanyatA anubhave che. ane tene gujarAtImAM utAravAnI rajA ApI te mATe DaoN. bhamagarAnA khAsa RNI chIe. mAnavajIvanamAMthI "ga' cAlyo jatAM tathA amaryAda upabhega-sAmagrInA utpAdanathI pRthavI grahanA paryAvaraNane are pRthvI grahane pitAne mAnave je pramANamAM raMjADavA mAMDayo che, te kharekhara ciMtAjanaka che. ane chatAM khUbI e che ke, e Adhunika TekanolaoNjInAM ja guNagAna rAta ane divasa saunA kAnamAM bharyA karavAmAM Ave che. gAMdhIjIne reMTiyo ane saMyamI - sAdAkartavyaparAyaNa jIvananI vAto, TI.vI. ane reDiyo "ekavIsamI sadI' ane Adhunika TekanolojI mATe karI mUkelI kAgAroLamAM kyAranAM roLAI gayAM che. te vakhate mAnavajIvananI maryAdA ane sArthakatA vize yathAtatha vicAra raja karavA mATe DaoN. zrI. bhamagarAe "saMyama e ja jIvana ne nAro hiMmatabhera bulaMda karyo che, te kharekhara prazaMsApAtra che, kAraNake, pRthvInA paryAvaraNane bigADa ane vinAza aTakAvavA haze, te mAnave pitAnA jIvanane ja- tana ane mana baMnene - dharamULathI palaTI nAkhavAM paDaze. mAtra be-cAra choDavA varSamAM eka vAra vAvIne, tathA gaMgAnadInA pradUSaNane dUra karavAnI vAto dUradarzananA kemerA tathA saMskAra-kAryakrama kahevAtA nAca-gAna vacce karI levAthI paryAvaraNa sudharavAnuM nathI. paryAvaraNane 128 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANasa kudaratanuM meTAmAM meTuM pradUSaNa! 129 kharekhara bacAvI levuM haze, te Adhunika vijJAna-TekanolaoNjInI pAchaLa je AMdhaLI doTa mUkavAmAM AvI che, tyAMthI hiMmatabhera ane jhaDapabhera pAchA pharavAnI tathA mAnavajIvanane paryAvaraNa sahayogI eTale ke "sAduM ane saMyamI" banAvI mUkavAnI jarUra paDaze. paraMtu AkhI duniyAne "pragati' kahevAtA e "kudhArAmAMthI pAchA vALavAnI tAkAtavALe koI "mahAtmA' gAMdhI te have janme tyAre kharo! bhagavAna ApaNa saune bacAve ! "yuga ane sAcuM paryAvaraNa vijJAnamAMthI] puche choga paTela mANasa kudaratanuM moTAmAM moTuM pradUSaNa! ApaNuM astitva pUrepUruM puchavI uparanI vanaspatine avalaMbeluM che. kAraNake, ApaNe je kaMI AhAra khAIe chIe, je kAMI pANI pIe chIe, ke je kaMI oNkisajana vAyu (O2) zvAsamAM laIe chIe, te badhuM vanaspati ja ApaNane sIdhesIdhuM ke ADakatarI rIte pUruM pADe che. pRthvI uparanI badhI zakti mukhyatve sUryamAMthI Ave che; paraMtu ApaNuM ghaDatara evuM thayeluM che ke, ApaNe te zakti (moTe bhAge) sIdhesIdhI upayogamAM laI zakatA nathI. choDavA, jhADavAM ane vRkSo ja sUrya pAsethI maLatI zaktinuM ApaNe khAvAnA upayogamAM laI zakIe tevA padArthamAM rUpAMtara karI Ape che. | vanaspati sRSTi ApaNane khAvA-pIvAnuM pUruM pADe che, eTaluM ja nahi paNa, vAtAvaraNanI havAmAMnAM jhera potAnAmAM samAvI laI, ApaNuM saMrakSaNa paNa kare che. dAkhalA tarIke, "eka moTuM jhADa eka jhatu jeTalA gALAmAM vAtAvaraNamAMthI 130 liTara jeTalA peTrolanuM sIsuM (lIDa') pitAnAmAM samAvI le che. jhADa e jherI dhAtunuM lIDa-phosapheTamAM rUpAMtara kare che, je pANImAM ogaLatuM nathI; tathA tenA thaDamAM ja saMgharAI rahe che. tyAM te jhADane pitAne, kone ke jAnavarane jarA paNa nukasAna karatuM nathI. je jhADa A pramANe ApaNuM saMrakSaNa na kare, to ApaNe sIsAnA jheranA bhAga banIe - arthAtu ApaNI baroLane nuksAna thAya, ApaNuM blaDaprezara vadhI jAya, athavA ApaNA magajanI prakriyAne mAThI asara pahoMce. ga ane sAcuM paryAvaraNa-vijJAnamAMthI] DaoN. ema. ema, bhamagarA gu0- 9 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka jhalaka kudaratI upacAranI [gidANajIta nisargopacAra dvArA regamukti"ne vikrama saMkSepa lekhakaH vI. pI. cidavANI kiM. 10-00 saMpAdakaH gopALadAsa 5Tela AvakAraH varadhIbhAI Thakkara kudarata tarapha pAchA phare [ zrI. varadhIbhAI ThAkarane AvakAra] gAMdhIyuganA rASTrIya keLavaNIkAro ane saMniSTha kAryakara tarIke zrI. maganabhAI desAI, zrI. viThThaladAsa koThArI ane zrI. gopALadAsa jIvAbhAI paTelanAM nAma gujarAtamAM khUba jANItA che. gUjarAta vidyApIThanI temanI prANavAna ane yazasvI kAmagIrI, temanAM preraka pustako ane potAnI ToLInA nAnaka-sevake DAMgathI sAbarakAMThA sudhI ropI daIne janatAnI amUlya sevA karI che. ane temAMya zrI. nepALadAsa paTele te dharma-sAhitya ane vizvasAhityano dhodha vahevaDAvI gujarAtI vAcakanI umadA sevA karI che. zrI, maganabhAI prabhudAsa desAI gAMdhIjInAM "harijana" patronA chellA taMtrI, zrI. viThThaladAsa koThArI mAnava arthazAstrI ane zrI. gopALadAsa jIvAbhAI paTela potAnI tejAbI kalama dvArA "satyAgraha' ane 'TaMkArava" patro dvArA A trimUrtie gAMdhI-mUlyanuM AkharI dama taka bahAdurIthI jatana karyuM te badala temane vaMdana karuM chuM. - zrI. maganabhAI desAIe potAnA gItA uparanA vivaraNamAM zrIkRSNArjanasaMvAdane yathArtha evuM "buddhiga' nAma ApyuM che. eka vivecake AcArya ke. lakSmaNa zarmAnA "prekiTakala necara kyora' nAmanA pustakane kudaratI upacAranuM "mahAbhArata' kahyuM che. e jAtanI ja paribhASA vAparavI hoya, te AdaraNIya zrI. gidavANIjInA A lokapriya pustakane kudaratI upacAranI gItA' kahevI joIe. A pustakanI aMdara uparAMta AvRtti thaI che. AvA 10 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 eka jhalaka kudaratI upacAranI suMdara ane upayogI pustakane vikrama saMkSepa prasiddha karIne zrI gopALadAsa paTele uttama kArya karyuM che. tene biradAvatAM mane AnaMda thAya che. mAnavInA zarIra, mana ane AtmAnuM Arogya sacavAya tevI nIce mujabanI upayogI pustikAone paNa A saMsthAe tenA kAryakramamAM agasthAna ApyuM che te bhAre AnaMdanI vAta che. 1. eka jhalaka - paryAvaraNa vijJAnanI (DaoN. zrI. bhamagarA) 2. eka jhalaka - Arogya vijJAnanI (DaoN. zrI. bhamagarA) 3. eka jhalaka - sarvAgINa ArogyanI (DaoN. zrI. bhamagarA) (Holistic Health ) 4. eka jhalaka - rASTranA ArogyanI (mULarAja AnaMda). 5. eka jhalaka - sarvAgINa vyAyAmanI (zelTana). 6. prANAyAma (DaoN. upendra sAMDesarA ) navI peDhInA ghaNA loko sva0 zrI. vI. pI. cidavANIthI aparicita haze. teo zuddha vaijJAnika kudaratI upacAranA cikitsaka ane keLavaNIkAra hatA. e puNyAtmAne mArI hRdayanI zraddhAMjali arpaNa karuM chuM tathA temane koTI koTI vaMdana karuM chuM. saune kudarata tarapha pAchA pharavAnI bhagavAna sadabuddhi Ape e ja prArthanA! tA. 1-5-97 varadhIbhAI Thakkara mAtRbhASA gaurava-dina kudaratI upacAranI gItA [prakAzaka zrI. pura chopaTelanuM nivedana] eka vivecake AcArya ke, lakSmaNa zarmAnA "prekiTakala necara kayaoNra' nAmanA pustakane kudaratI upacAranuM "mahAbhArata' kahyuM che. e jAtanI ja paribhASA vAparavI hoya, to zrI. gijavANInA pustakane kudaratI upacAranI "gItA' kahevI joIe. kurukSetranA raNamedAnamAM svajana-saMhAranI kalpanAthI bhAgI paDelA arjunane zrIkRSNa jema "gItA"ne "buddhiyoga' upadezIne tene potAnA svakarma - svadharmane AcaravA mATe tatpara karyo, tema zrI. gijavANIe, mA-kudarata potAnAM sarva saMtAna mATe svAthya ane jIvanazaktine sadA prabaMdha karatI hoya che chatAM aneka vyAdhigrasta bhAIbahene ajJAnane kAraNe kudarata-mAtAnI e kRpAthI vaMcita rahetAM hoya che, teo e Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! kudarata-mAtAne khoLe mAthuM mUkIne gumAveluM svAthya puna: prApta kare, e AzayathI kudaratI upacArane "buddhiga' temanA pustaka "nisargopacAra dvArA rogamukti' vaDe rajU karyo che e arthamAM e pustaka kudaratI upacAranI gItA" che. zrI. maganabhAI desAIe potAnA gItA uparanA vivaraNamAM gItAnA zrIkRSNAna-saMvAdane yathArtha evuM "buddhiga' nAma ApyuM che. pitAnuM pustaka lakhatA pahelAM zrI gidavANIe jAta anubhavathI kudaratI upacAra age samaja prApta karI lIdhI hatI. tathA tyAra bAda kudaratI upacAranI bAbatamAM duniyAnA vikhyAta cikitsako ane pragavIronAM lakhANono abhyAsa karIne potAnI samajanuM yathocita saMzodhana tathA samarthana prApta karI lIdhuM hatuM. AvA suMdara ane upayogI pustakane saMkSepa karavAnI paravAnagI ApI, te mATe zrI. gidavANIjInA khAsa AbhArI chIe. AcAryazrI je. bI. kRpalAnI ane maganabhAI desAI meriyama TrasTa taraphathI tA. 2 jI mArca, 1986 thI "rAmanAma" kudaratI upacAra kendra zarU karavAmAM AvyuM che. eTale gujarAtI vAcako "kudaratI upacAra eTale zuM? tathA zA mATe?' e aMge mAhitI prApta karI zake. te arthe zrI. gidavANIjInA pustakane saraLa saMkSepa TrasTanI "TaMkArava' mAsika patrikAmAM hapatAvAra rajU karavAmAM Avyo hato. tene have pustakarUpe pragaTa karavAmAM Ave che. gujarAtI vAcako e uparathI kudaratI upacAra-paddhatinI mAhitI meLavavAnI sAthe kudaratI jIvana-vyavahAra UbhuM karI, svakarma - svadharma bajAvavA mATe pitAne lAyaka tathA samartha banAvaze, e AzA sAthe A pustaka gujarAtI baMdhuone arpaNa karIe chIe. tA. 15-8-86 puche che. paTela Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kherAka ane svAthya jhaverabhAI paTela ki. 2-00 khorAka viSayaka jJAna saraLa bhASAmAM gAMdhIjIe zrI. jhaverabhAIne temanI bhAvanA vize nIce mujaba pramANapatra ApyuM che: bhAI jhaverabhAI no abhyAsa karIne pitAnA Avazyaka jJAnamAM vRddhi karI rahyA che. teo A vRddhine upayoga ane pracAra karIne sahaja rIte karI le che. teo potAnI ke rASTrabhASAmAM vicAre che, tethI hajAronI saMkhyAmAM loko sahelAIthI apanAvI zakaze. bhAI jhaverabhAIe mITho nibaMdha rahyo che ane te dvArA khorAka viSayaka jJAna saraLa bhASAmAM rajU karyuM che. huM AzA rAkhuM chuM ke ene moTI saMkhyAmAM upayoga thaze ane emAM lakhelI sUcanAono amala thaze. lekhakane uddeza upayoga mATe jJAna ApavAne che, pAMDitya mATe nahi." ArogyacitananI ratnakaNikAo 0 bImArI mAtra mANasane mATe zaramanI vAta hovI joIe; bImArI koI paNa doSanI sUcaka che. jenuM tana, mana sarvathA svastha che tene bImAra thavI na joIe. 0 mANase alpa AhAra karavo joIe ane avAranavAra upavAsa karavA joIe. 0 Arogya mATe tAjAM phaLa ane tAja zAka-tarakArI ApaNA AhArano | mukhya bhAga hovAM joIe. 0 vicAranI zuddhi hoya tyAM roga azakya banI jAya che. 0 sadAcAramAM IzvaranA badhA kAyadA AvI jAya che. 0 kudaratI upacAranI pAchaLa badhAM zubha sAhasanI pAchaLa joIe tema tapa joIe. najara pazcima tarapha na jAya paNa aMdara jAya. gAMdhIjI 13 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kaTATI - rASTranA ArAgyanI " [mUvarAja Anada | "HEALTH CRISIS..."] sa'pAdaka : geApALadAsa paTela ki. 20-00 prakAzaka pu. cheA paTelanuM nivedana 'TaMkArava' patramAM hapatAvAra prasiddha thayelI A lekhamALAne geApALadAsa paTela zatAbdI parvamAM pustakarUpe pragaTa karavAmAM Ave che. A lekhamALAne 'TaMkArava'nA keTalAka rasiyA vAcakoe 'hIrA-mANekane mUle AMkavA jevuM jaNAvyuM hatuM. te vAta sAthe A pustakanA vAcaka paNa "saMmata thayA vinA nahIM rahe. kAraNa ke, mULa rAja AnaMde A pustakamAM rASTranA Arogya upara je rIte bhAra mUkatho..che, te mAnavajIvana tathA pRthvIgrahanI bAbatamAM javAbadArIbhara vicAra karanAra saune yathArtha tathA samaye|cita ja lAgaze. rASTranA ArogyanA ciMtana-manananI AvI sAmagrI gujarAtI vAcaka AgaLa rajU karatAM zatAbdI samiti AnaMda ane dhanyatA anubhave che. mULa rAja AnaMda ane 'TaMkArava'nA taMtrazrIe A pustaka chApavAnI rajA ApI te mATe temanA khAsa RNI chIe. suMdara Arogya prApta karavuM paDaze, te mAnave peAtAnA jIvanane ja tana ane mana baMnene dharamULathI palaTI nAkhavAM paDaze. have pachI A mALAmAM aneka deze, prajA, sAdhu-saMtA, mahAtmA ane mahApuruSonA bhaMDAramAMthI vINI kADhela bodhaka, rocaka ane hradayane kuMdana karanArI suMdara vArtAo (bodhaka vArtA game tevAM kALAM haiyAMne paNa palaTAvIne seAnAnAM banAvI zake che) tathA DaoN. zelTananuM sarvAMgINa vyAyAma aMgenuM pustaka prasiddha karavAmAM Avaze. DaoN. zelTana ArogyanI bAbatamAM duniyAnA uttama koTInA mArgadarzaka, mitra- philasUpha - bheAmiyA hatA. sva0 gApALadAsa paTele A lekhamALA dvArA gujarAtI vAcakanI kImatI sevA karI che. te mATe gujarAtI vAcaka temane RNI raheze. tA. 1-5-2001 pu paTela 134 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika * 1. AjhAdI pachI 50 varSa bAda eka navo ja yuga jANe bhArata dezamAM pravarte che. keTalAMya bahumALI makAne AkAzanA ghumaTane zuMbI rahyo che; dezanA kArakhAnAMmAM eTalI badhI jAtanAM mAla utpanna thAya che, jenI gaNatarI nathI; sTImaro upara sTImaro dezamAM utpanna thatA mAlathI ladAIne dharatIne khUNe khUNe pahoMcI jAya che, pahelAM paradezathI ja badhu AyAta karanAro deza banI rahyo che; dezamAM skUla-kaoNlejo yunivarsiTIone te rAphaDo ja phATayo che: gAmaDAM ane jaMgalonAM chokaruM paNa moTI moTI dezI-paradezI DigrIo dhAraNa karavA lAgyAM che, bhaNataranA pracAre jANe mAjhA mUkI che; IjanerI ane dAktarI kaoNvajomAM have "khAlI jagA nathI'nAM ja pATiyAM kAyamI dhoraNe jayAM tyAM najare paDe che.... paNa bhArata dezanA nAgarikanuM zuM thayuM che? mAro javAba che ke, te te tana ane manane bhaMgAra banate cAlyo che, AjhAdInI laData daramyAna adamya jaze ane niraMtara taravarATa dAkhavanAro bhAratIya nAgarika have jANe pUrepUro muDadAla banI gayo che;AjhAda bhAratanuM punanirmANa karavAnA bhagIratha kAma mATe te upayogI thaI zake te rahyo nathI. ' ' 2. ApaNane bhUta kALane bhavya vAraso maLyo che: saMskAra, paraMparA ane saMskRtine. e to hRtihAsane pAne noMdhAyelI vAta che ke, eka vakhata ApaNe deza AkhI duniyAno AgevAna deza hato. joke, vItelAM thoDAM saikA daramyAna ApaNe paradezIonA gulAma banI ApaNuM bhavya vyaktitva beI beThA hatA. paraMtu sadabhAgye dezanA thoDA sapUto evA nIkaLyA jemanI netAgIrI heThaLa AjhAdIne eka abhUtapUrva jaMga khelavAmAM Avyo ane deza pharIthI AjhAda banyo. 3. AjhAdInA jaMga daramyAna ApaNe nakkI karyuM hatuM, ane ApaNI vaDatanA netAoe paNa ApaNane vAraMvAra kahe kahe karyuM hatuM ke, eka vakhata 15 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! ApaNe AjhAda thaIzuM, eTale pachI ApaNe gumAvelI kIti - ApaNI prAcIna bhavyatAne vAraso ApaNe jarUra pAcho meLavIzuM; - ane ApaNe deza pharIthI duniyAne eka agraNI deza banaze. paraMtu e badhI dhAraNAo khoTI paDI che; ApaNe ApaNuM e dhyeya siddha karI zakyA nathI. UlaTuM dezanuM samagra citra kALuM - nirAzAjanaka banI rahyuM che. AjhAdInAM 50 varSo daramyAna paristhitimAM kazo phera paDayo nathI. gera mAlikone badale have ghauMvarNA mAliko AvyA che, eTaluM ja, bAkInuM badhuM to jemanuM tema ja rahyuM che, athavA sAcuM kahIe te vadhu vaNasI gayuM che. 4. AjhAdI e kaI aMtima lakSya na hoI zake. AjhAdI to ApaNuM bhaviSya navesara ghaDavAnuM mAtra sAdhana kahevAya. e sAdhana vaDe te ApaNe vadhu nIrogI - vadhu samRddha - vadhu bhavya bhArata deza ghaDavo joIto hato - eve deza jene dareka nAgarika samagra dezanA sAmUhika hita mATe kArya karate hoya - pitAnuM aMgata hita ja tAkata na hoya. paraMtu kamanasIbe ApaNA "navA mAliko'nI TUMkI dRSTi, mUDhatA ane svAthIpaNAne lIdhe ApaNe avaLe raste caDI jaI, ApaNA sAcA dhyeyathI dUra nIkaLI gayA chIe;- are, pahelAM karatAM paNa vadhu badatara banyA chIe. 5. ApaNe vadhu buddhimAna, sudharelA ane pragatizIla banyA chIe ema mAnIne ke vicArIne ApaNe ApaNI jAtane ja chetarI rahyA chIe. vastutAe ApaNe aMdhArAmAM ja bhUsako mAryo che; ane vIjaLInI jhaDape adhogati tarapha kUca AraMbhI che. jo ApaNe jhINI najara karIne joIe, to jaNAze ke AkhI mANasa-jAtanA itihAsamAM ApaNe A kALAmAM kALo yuga che. 1. ApaNAM zarIra ke je samagra pravRtti ke pragatinuM mULa kahevAya, are je kharI rIte paramAtmAne vasavA mATenAM "maMdira' che. temane ApaNe mAtra gaMdo kacaro bharavAno ukaraDo banAvI mUkayAM che. rAte ane divase ApaNe ApaNAM zarIromAM marI gayelA, poSakata vinAnA tathA khanijatathI rahita evA khorAko ThAMsyA karIe chIe - are, mANasajAte kadI na joyelA atyAcAra zarIra upara karIe chIe. ApaNe "zuM khAvuM joIe, Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika 130 - *kevI rIte khAvuM joIe,' 'kayAre khAvuM joIe" tathA kevI rIte rAMdhavuM joIe ' te paNa ApaNe jANatA nathI. ApaNe sUrya, caMdra ane graha - tArAonuM jJAna meLavavA doDIe chIe, paraMtu ApaNe mATe ati agatyanuM kahevAya tevA jJAnathI ApaNI jAtane vaMcita rAkhIe chIe. A kevI karuNatA - pAmaratA che! ApaNe bIjI bAbatAnuM jJAna bhale pAmIe, paraMtu pRthvI uparanA ApaNA astitvane zakaya banAvanAra 'khorAka rUpI tattva bAbata ApaNe cheka ja abUjha rahIe, te ApaNA bIjA kiMmata nathI. - 'jJAna'nI kazI * 2. AMdhaLA vaDe dorAtA AdheLAe nI laMgAranI jema ApaNe cAlu ghareDamAM ja cAlyA karIe chIe; tathA ApaNe karyAM jaI rahyA chIe tenI paNa ApaNane khabara nathI. ApaNI rIta ghaNI ja khAmI bharelI tathA ArogyanA nAza karanArI che. ApaNe mAtra khAvAne khAtara khAIe chIe; ghaNI vAra te bIjAne khuza karavA tathA bIjA karatAM nIcA na dekhAvA mATe meTe bhAge to ApaNe bhUkha vinA ja khAIe chIe; ane tyAre paNa ApaNA zarIrane na joItI, eTaluM ja nahi paNa, zarIrane khAsI hAnikAraka vastu ja khAIe chIe. ane emAM pheraphAra karavAnI koI ApaNane salAha ApavA jAya, te ApaNe tene mATethI hasI kADhIe chIe. 3. ApaNA zarIrane joIe teTalA tathA te pacAvI zake teTalA khArAka karatAM ApaNe traNathI cAragaNo khArAka zarIramAM ThAMsIe chIe. are, 'vadhAre paDatuM khAvuM' e ja ApaNI rIta banI gaI che. sinemAmAM beThA hAya tyAre, rastA upara cAlatA hoya tyAre, adharAta-madharAte, resTorAMmAM, nAiTa-kalabAmAM, relavemAM musApharI karatAM, are, game te vakhate ke vakhate loko khA-khA karatAM - mADhuM halAvatA ja jovA maLe che. mIThAInI, pAna-bIDInI, cATa'nI dukAnAe divasanA koI paNa kalAke le!konI bhIDa ja jAmelI rahe che. zerIone dareka khUNe, ApaNA zarIrane pASaNa mATe je kakSAnA khArAka joIe tethI UlaTI ja kakSAnA ke guNavattAnAM badhI ja jAtanAM khAdyo vecatI hAthalArIonI AsapAsa gharAko mAkhIonI peThe niraMtara baNabaNATa karatI ja hoya che. oNphisAmAM paNa krAme caDelA loko dara be ke traNa kalAke dhUmrapAna karatA, cA-kaoNphI pItA, koI ne koI jAtanAM ThaMDAM ke ' saoNphaTa' kahevAtAM pINAM pItA, tathA seva-gAMThiyA-biskiTa ArogatA najare paDe che. mANasanI buddhi jANe ' dhumADe' gaI che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . gujarAtamAM vizva sAhitya bhalenDadhArekha 3 * 1. vaLI have lAkha ane karoDo rUpiyA loka "prosesa' karelA ke che phAsTa phUjha' kahevAtA khAdya-padArtho kharIdavAmAM ke khAvAmAM kharce che. te barAka suMdara paMkigomAM peka karelA hoya che, paraMtu je cIjomAMthI te banAvavAmAM Ave che, temanI mULa kiMmata karatAM daza gaNI vadhu kiMmate te vecAya che. khAdya-padArthone "presesa' karavAthI temanI piSaNa-kSamatA nAza pAme che. mANasa jo kharekhara "buddhizALI' prANI ja hoya, to te potAnA khAdya padArthonuM poSaka tatva nAza karIne, daza gaNI kiMmata ApIne temane khAvAnuM pasaMda kare kharo? dezanA arthadhvaMtra upara paNa tethI kevo nAhakane bojo vadhe, tathA duniyAmAM khAdya-padArthonI taMgImAM paNa kevo vadhAro thAya; vAru? ' ' ' ' . 2. "TesTa DijhAInanAM kapaDAM paheravA jenTalamene tathA camakatA vastro paherelI tathA "maoNDarna meka-apa' karelA caherAovALI "leDI ' dekhavAmAM te AkarSaka ane suMdara dekhAya che, paNa aMdarakhAne moTA bhAganAM te mANase tanathI ane manathI bhaMgAra banI gayela hoya che. teo paTanA ke bIjA ghaNA "kronika rogonAM zikAra banelAM hoya che; tathA tenuM davA-DAkaTaranuM bila cAra-pAMca-cha ke sAta AMkaDAnI hade pahoMcatuM hoya che. e badhuM khAmIbharelA kherAkanuM ja pariNAma che. eTaluM yAda rAkhavuM ke, roga e kaMI Akasmika AvI paDatI ghaTanA nathI; te te ApaNI khoTI Tevane kAraNe zarIramAM UbhI thatI vikRtionuM ja pariNAma che. 3. hAlanI A sthitine kaI paNa arthamAM pragati' ke "saMskRti kahI zakAya tema nathI. kahevuM hoya te te vadhu gherI banatI jatI. barabAdI ja che. samagra mAnavajAta'nI kakSA UtaratI jAya che.- adha:pAta pAmI rahI che. pahelAM kadI nahatA teTalA rogo - ane keTalAka to bhayaMkara jIvaleNa rogo-vadhatA ja jAya che tathA vyApaka banatA jAya che. A badhuM mAnavAnI. vicArasaraNI viparIta - bhUlabharI na banI gayAnuM, ane temanI pravRtti avaLe mArge caDhI gayAnuM pariNAma che. .. : 4. je lokone mAthe lekonuM Arogya jALavavAnI javAbadArI che, tathA jemaNe kalyANa-rAjya sthApavAnA, tathA prajAnA dareka mANasane sukhI, nIrogI ane jIvanamAM sarva tako samAnapaNe prApta karatA banAvavAnA zapatha lIdhelA che, te pradhAne temanuM dhyeya hAMsala karavAmAM sadaMtara niSphaLa nIvaDayA che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika 139 eTaluM ja nahi paNa, peAtAnI kama-akkalanA ghamaMDamAM AvI jaI. te mANasAne madada tathA rAhata pahoMcADavAne badale temane du:kha ane vedanAnI vadhu UMDI khAImAM dhakelI rahyA che. * 5. Arogya-pradhAne jyAM ne tyAM mAMdA paDelA lokone davA-dArUnI sagavaDa pUrI pADavAmAM ja peAtAnI itikartavyatA samajI beThA che. rogonuM bhAraNa ochuM thAya ke nAbUda thAya tevI svastha cokhkhI - paristhiti UbhI kare tevI yAjanA ghaDavAnI tathA amalamAM mUkavAnI temanAmAM daSTi ja nathI. loko Arogya jALavavAnI bAbatamAM samajadAra " bane, tathA javana jIvavAnA khATA mArgo na apanAve, e jAtanuM vAtAvaraNa UbhuM karavA mATe teo kazA ja prayatna karatA nathI. 6. sarakAro mahesUlanI Avaka UbhI thAya te mATe jherI davAo, dArU, sigAreTA, cA, kaoNphI, saoNphTa, DrIMkasa ane badhI jAtanA prosesa karelA 'taiyAra' - ' insTanTa '. khArAkonA vecANane uttejana ApavAnI ja-dAnata rAkhe che. kudaratI jIvana jIvavAnuM zIkhIne tathA kudaratI upagnAra-paddhati dvArA loko nIrogI bane ane rahe temAM kadAca temanuM ' hita ' nathI. gi 7. lokoe jema bane tema sarakAronI tathA prosesa karelA khArAko taiyAra karI, mATI mATI lAbhAmaNI jAherakhabarothI - ane te paNa dUradarzana, AkAzavANI jevAM sarakArI pracAra-mAdhyamA dvArA ja - temanA vecANa vaDe dhUma kamANI karavA tAkatI kaMpanIenI mAyA-jALamAMthI mukta thaI, (gAMdhIjI jevA) je sAdA --- svaccha - kudaratI jIvana jIvavAnI, tathA jherI davAo karatAM kudaratI upacAra dvArA ja barabAda thayeluM Arogya phrI prApta karavAnI bhalAmaNa kare che, temanA zabdo ja sAMbhaLavA joIe, tathA te mujaba AcaraNa karatA thavuM.joIe. sAcA arthamAM . sukhI thavAnA - kalyANane - pragatinA e ja ekamAtra mArga che. C - mUla rAja, Anadu Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka jhalaka sarvAgINa vyAyAmanI (DaoN. harbaTa ema. zerana kRta "EXERCISE!' pustaka uparathI] saMpAdakaH gepALadAsa paTela kiM. 30-00 kasarata, khorAka ane svacchatA ArogyazAstra vize Aja sudhI ekaThI thayelI badhI ja mAhitIne jo TUMkAmAM samAvI devI hoya te traNa ja zabdomAM ApaNe samAvI zakIe : kasarata, khorAka ane savachatA. zAstrIya kasarata, pathya khorAka - jemAM pANI, havA ane sUryaprakAza samAI jAya che - ane saMpUrNa svacchatA - jemAM nagarasvacchatA (Sanitation) paNa AvI jAya che - e traNa Adarza Arogya meLavavA ane jALavavA icchanAra mATe sonerI niyame che. manuSyajAti Aje je rogothI ribAI rahI che, emAMnA 90% uparAMtanA rogono uddabhava A traNamAMnA eka ke vadhu niyamonA bhaMgane laIne che. A traNe praznomAM sauthI vadhu agatyane prazna vyAyAmane che. chatAMya Aje e praznanI vadhumAM vadhu upekSA thaI rahI che. zarIranI zakti vadhAravAnA badhA mArgomAM gya ane pramANasara vyAyAma e sauthI mahattvane ane sauthI sAro rasto che. je loko Adarza Arogya meLavavA ane jALavavA icche che, temane mATe te vyAyAma anivArya che. enuM kAraNa e che ke, zakti e svAthyane pAyo che. nabaLuM, nisteja ane muDadAla zarIra nIrogI che ema kahI zakAya ja nahi, svAthya ane zakti vacce ghaNe ja gADha saMbaMdha che. naMdurastI meLavavAnI dRSTie paNa khorAka karatAM kasaratanuM mahattva ghaNuM vadhAre che. kasarata, mahenata ane ramata'mAM] ramaNalAla jiniyara 140. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AhAra, samyaka vyAyAma ane samyaka nidrA letAM nAgarikane zIkhave 1. amerikAnI prajA duniyAmAM mAMdAmAM mAMdI prajA che. tyAMnA kUtarAM ne bilADAM paNa mAMdAM che: e pAlatu prANIomAMnAM daza TakA prANIone DAyebiTisa roga thayelo hoya che! paraMtu te deza pAse eTaluM badhuM dhana che ke te enA badhA rogone baradAsta karI zake che - arthAtu rogI rahevAnuM kharca upADI zake che. paraMtu ApaNe kiDanInA DAyelisIsa pAchaLa mANasa dITha 64,000 rUpiyA varSe kharcI zakIe? ane dhAro ke kharcI zakIe, te paNa tenA karatAM kiDanIne nIrogI rAkhIne jIvavuM vadhu pasaMda karavA jevuM nahi? 2. te ja rIte hRdayane bagaDavA daIne pachI "InTensiva kADayAka kera yuniTamAM sAravAra mATe bharatI thavuM, tenA karatAM hRdayane nIrogI rAkhavuM vadhu sAruM nahi? - e badhAM yaMtro ane prakriyAo te rogane bhega banI cUkelA mATe che. paraMtu sadUbhAge moTA bhAganA loko e rogonA bhoga banyA hotA nathI. temane evI jalada - inTensiva - sAravAranI paNa jarUra nathI; temane te kasarata, sAce khorAka ane mAnasika sahaja avasthArUpI vyApaka - "ekasTensiva' saMbhALa rAkhIne jIvavAnI Teva pADavAmAM Ave, te pelI badhI prakriyAonI jarUra ja na paDe. 3. alabatta emAM samayanuM kharca karavuM paDe tathA amuka prakArane saMyama jIvanamAM dAkhala karavo paDe paraMtu ApaNA ulAsamaya Arogya mATe ApaNe thoDo samaya, zakti tathA dhana kharcavAM paDe te paNa, teTalA mUDIrokANa pAchaLa je mabalaka vaLatara - DiviDaMDa maLatuM thAya e sodo ghaNe lAbhadAyaka ja kahevAya ! "eka jhalaka - Arogya-vijJAnI'mAMthI] DaoN. ema. ema. bhAgarA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramaNalAla enjiniyaranAM AreAgyane lagatAM pustakA nisargopacAranI sAcI samaja kardI, davAo ane dAktarA sAcA khArAka ane khATA kheArAka lejAnA regA rAratI ane saLekhama paheluM sukha pASaka khArAka sAMdhA tathI kabajiyAta dAMtanAM dardI AMkhAnuM AreAgya apacAnA sahelA upAye kasarata, mahenata ane ramata lAMbu' cAlA ane lAMbu" jIva 90.00 50... 20.00 20,00 15.00 10:00 10,00 10.00 10,00 10,00 10.00 10,00 10.00 mANa [prakAzakanuM nivedana] "kudaratI upacAranI pALa, badhAM zubha sAhasanI pAchaLa joIe tema tapa joie. najara pazcima tarapha na jAya paNa aMdara jAya." --gAMdhIjI 1 45 varSathI DaoN0 ema. ema. bhamagarA peAtAnA kudaratI upacAra kendra dvArA deza-paradezanA daradIone peAtAnI sevAonA lAbha ApI rahyA che. mAnava-sevAne ja jeNe potAnI pravRttinuM kendra banAvyuM che, evA saMta ' kahevAvAne lAyaka DaoN bhamagarAe amArI saMsthAne premapUrvaka sUcavyuM ke, "vallabhavidyAnagaranA vizvakarmA bhAIkAkAnA suputra sva0 ramaNalAla 142 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aregyane lagatAM pustaka eNnjiniyare Arogya aMge bhAre ciMtana manana ane vakhANa karyuM che. temanuM e badhuM sAhitya silasilAbaMdha tamArI saMsthA Aje gujarAtI vAcakane navesarathI pIrasaze te moTI mAnavasevA thaze. DaoN. bhamagarAnA sUcanane Adeza mAnIne amoe sva0 ramaNalAla enjiniyaranI Arogya aMgenI ciMtana-mananI upayogI sAmagrI gujarAtI vAcaka AgaLa rajU karavAno saMkalpa karyo che. tene pharIthI chApavAnI temanA parivAre premapUrvaka rajA ApI te mATe temanAM sau kuTuMbIjanonAM ane bhAratIya sAhitya saMghanA RNI chIe. sAmAM pravAhe UbhA rahI - are, mAnavajAtanA uddhAranA ekamAtra sAdhana tarIke rajU karavAnI hiMmata ane zANapaNa dAkhavanAra sva0 ramaNalAla enjiniyara ane temanA parAkramI pitAzrIne vaMdana karyA vinA rahevAtuM nathI. emanA "bhArobhAra senAne bhUle' AMkI zakAya tevA sAhityane rajU karavA mATe judI judI pustikA prasiddha karavAnuM vicAryuM che. A Arogya aMgenI navI zreNI zarU karavAne nimitte sva0 ramaNalAla eNnjiniyaranA sAhityanuM pharIthI ciMtana-manana karavAnI je suMdara taka amone DaoNbhamagarAe UbhI karI ApI, te mATe saMsthA temane khAsa AbhAra mAne che. satata UMDuM adhyayana karI tene ni:svArtha lAbha janatAne ApavAnA bhAIkAkA parivAranA A lakSaNathI gujarAta sArI rIte paricita che. gujarAte temanA parivAranA A lakSaNano puro lAbha uThAvyo che. te ja rIte sva0 ramaNalAla enjiniyare Arogya aMgenA sAhityane je adUbhuta dhodha vahevaDAvyo che tene puro lAbha gujarAtI vAcaka uThAvaze evI AzA che. temanuM A ati upayogI ane suMdara lakhANa prasiddha karavAnI je taka amArI saMsthAne maLI, tene mATe AbhArapUrvaka te pavitra AtmAne ane temanA parivArane koTI koTI vaMdana. sAco khorAka ane be rAkamAMthI] julAI, 1998 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramaNalAla eNnjiniyara ramaNalAla bhAIlAlabhAI paTelane janma 1912nA sapTembaranI 19mI tArIkhe carotaramAM thayo hato. meTrika sudhIno abhyAsa karIne gAMdhIjInA satyAgrahanA vAtAvaraNamAM abhyAsa choDI kudaratI upacAra tarapha vaLyA. aneka niSNAtenA pratyakSa paricayamAM AvI e paddhatinA siddhAMto ane sAravAra upara khaMtathI gajabanuM prabhutva meLavyuM. DaoN. ema. ema. bhamagarA temanA ananya sAthImitra che. 1938mAM be varSa "Arogya graMthAvalI" calAvI. tyAra bAda aneka prakAzane karyo. "Arogya" mAsikanuM eka varSa taMtrIpada saMbhALyuM. tyAra bAda thoDo vakhata amadAvAda, vidyAnagara ane sojItrA rahI lekhana, saMzodhana, presa, prakAzana ane cikitsAnI pravRttio karI. 1946mAM vallabha vidyAnagaramAM dasa varSa emaNe ArogyakhAtuM ane vRkSAropaNakhAtuM saMbhALI vidyAnagaranI sikala pheravI nAkhI, uttama sevA bajAvI. ramaNalAla 21 mArca 1994ne divase amerikAmAM devaloka pAmyA. te pahelAM vIsa varSa emaNe pitAnA parivAra sAthe amerikAmAM rahI svAdhyAya karI temanA jJAnadIpakane prakAza temanAM patnI zrI. zAMtAlakSmInA sahakArathI videzamAM paNa phelAvyo. - ramaNalAla bhAIkAkAnI lIlI vADInuM anupama phaLa hatuM. bhAIkAkA parivAramAM pAMca siniyara sITIjhana, pAMca DaoNkaTara, aDhAra enjiniyara, be cArTarDa ekAunTanTa, pAMca mAsTara DigrIvALA, ogaNatrIsa grejyueTsa, nava kaoNlejiyana ane vIsa bALako che. temAM amerikA 81, vidyAnagara 10, muMbaI 2. ramaNalAlane traNa saMtAno che : gautama, dhRvasvAminI ane susmitA. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. maganabhAInuM ane temanA viSenuM keTaluMka graMthastha vAmaya 1. satyAgrahanI mImAMsA (1934) 2. apaMganI pratibhA (helana kelaranI AtmakathAne prathama bhAga 1936) 3, jekila ane hAIDa (aMgrejI kathAne anuvAda - 1938) 4. hiMdI-gujarAtI kela (1939) 5. jagatano AvatI kAlane puruSa (1939) 6. kuMvarabAInuM mAmeruM (1940) 7. sudAmAcarita (1942) 8. hidanI aMgreja vepArazAhI (1946) 9. muMDakepaniSada (1947) 10. naLAkhyAna (1951) 11. yoga eTale zuM? (1952) 12. kenopaniSada (1956) 13. svarAja eTale zuM? (1956) 14. ApaNA dezamAM ApaNuM rAjya) (1956) 15. aMgrejI ane sAMskRtika svarAja (1957) 16. rAjA rAmamohana rAyathI gAMdhIjI (1957) 17. ApaNAM parama maMtra (1957) 18. hiMdIpracAra ane baMdhAraNa (1957) 19. Isapa ane tenI vAto 1-4 (1958) 20. jaMgalamAM maMgaLa (robinsana kUjho 'ne anuvAda - 1958) 21. nivApAMjali (1959) 22. mAMDUkyopaniSada (1959) 23. vivekAMjali (1961) 24. ativastIne savAla (1962) 25: pravezikA (1963) 145 gu0 - 10 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10-00 146 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! 26. gItAnuM prasthAna (1963) 5-00 27. gItAne prabaMdha 2-00 28. buddhiyoga - 1-2-3-4 110-00 29. pUrNa jIvananuM upaniSada 1-00 30. izAvAsya upaniSada 2-00 31, sukhamanI 5-00 32. japajI 5-00 33. satyAgraha kI mImAMsA 2 0 0-0 0 keLavaNIkAranuM pita ane pratibhA [zrI. maganabhAI desAI abhinaMdana graMtha) saMpAdaka gepALadAsa paTela ane mukulabhAI kalArthI rASTrIya keLavaNIkAra zrI maganabhAI desAI lekhakaH bipina AjhAda bhArata para caDAI maganabhAI desAI ||cInI AkramaNane khyAla ApatI pustikA, nakazA sAthe - vaDApradhAnanA . saMrakSaNa phaMDanA lAbhArthe]. 30mI jAnevArI maganabhAI desAI [rASTrapitAne zraddhAMjali- agiyAra pheTe citro sahita ] sAvadhAna! maganabhAI desAI [aMgejI aMge samaja ApatI pustika] 0-75 1-10 0-10 badhI rIte yogya vAIsa-cAnselara rASTrIya zikSaNanA kSetramAM gujarAte gAMdhIjInA vicAro je zraddhAthI jhIlyA che, tene vicAra karatAM, gujarAta yunivarsiTInA kulapati [vAisacAnselarInuM pada maganabhAIne maLyuM e badhI rIte yogya ja thayuM che. gujarAta yunivarsiTIne bhAra maganabhAIne mAthe AvatA, teo soLe kaLAe prakAzaze." tA. 11-10-'50 kAkA kAlelakara Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta yunivarsiTInA krAtadarzI kulapati maganabhAI desAI lekhakaH canalAla sI. parIkha ki. 10-00 svAdhIna bhAratanA zikSaNanA ItihAsamAM anekhuM ane yAdagAra sthAna "AjathI barAbara 50 varSa pahelAM gujarAtanI prAdezika yumivarsiTI tarIke sthapAyela gujarAta yunivarsiTInuM sukAna saMbhALanAra ATha jeTalA kulapatie gayA ne nava (ne eTalA ja kAryakArI kulapatio AvyA ne gayA) AvyA. te saue potapotAnI zakti - mati anusAra gujarAta yunivarsiTInI ane te dvArA gujarAtane samAjanI sevA karI che. tenI kRtajJatApUrvaka nadhi levI joIe. paNa te saumAM sadUgata zrI. maganabhAI prabhudAsa desAInAM pitA ane pratibhA aneka rIte nyArAM hatAM, ane samayanI retI para temaNe pADelAM pagalAMnI mudrAo (footprints on the sands of time) svAdhIna bhAratanA zikSaNanA ItihAsamAMthI kadApi bhUMsI zakAze nahi. yunivarsiTI jevI saMsthAnI kAmagIrInA yazamAM saMsthAnA tamAma sabhyonI ochIvattI bhAgIdArI hoya che; to paNa sarvagrAhI carcA-vicAraNAne aMte samAjanA vyApaka hitamAM levAmAM AvelA tenA sucitita ne kadIka, te dUragAmI pariNAmavALA nirNave para pahoMcavA pahoMcADavAnuM tathA te nirNayane lagabhaga Izvaradatta dharmakAryanI bhAvanAthI pAra pADavAnuM kAma koI amuka abhyAsaniSTha, ciMtanazIla, kAnadarzI ne daDhanizcayI vyaktine mAthe Ave che. rAjakIya svataMtratA maLyA pachI ApaNA dezamAM zikSaNanA sudhArAnI bAbatamAM havAtiyA mAratI ApaNI yunivarsiTInI bodhabhASA to mAtRbhASA ja hoI zake e vidyAmaMtra ApIne tenuM pratikara prayogadarzana sauprathama Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhArI! karAvavAnuM mAna gujarAta yunivarsiTIne phALe jAya che, ane gujarAta yunivarsiTInA A zakavartI nirNayanI ane tene anurUpa pagalAM preravAnuM zreya zrI maganabhAI desAIne phALe jAya che. te mATenuM baLa temanA keTalAka viziSTa gulabakSI - pUrI viyAra, pADo nirNaya, spaSTavatRtva aMDI abhyAsaniSThA, nIDaratA ane ni:spRhI sevAbhAvanAe pUruM pADayuM hatuM." 'antadRrzI dusayati ' bhAMthA ] -phaMcanalAla parIkha abhinaMdana aura AzIrvAda maiM zrI maganabhAI desAI ko unakI 61 vI janma jayaMtI ke avasara para apanA abhinaMdana aura AzIrvAda bhejatA huuN| aura dezakI sevA meM satata samarpita rahane ke liye tathA khAsa karake mahAtmA gAMdhIjI ke upadezoM ke. pracAra ke liye unake dIrgha jIvanakI kAmanA karatA hUM / rAjendra prasAda tA. 10-10- 159 sarvodaya-premI zrI. maganabhAI desAIne jo vividha prakArakI sevA sarvodayakI kI hai, vaha kaunasA sarvodaya - premI nahIM jAnatA? gAMdhIjI ke batAye hue mArga para, lekina apanI svataMtra buddhise socakara, calanevAle inegine logoM meM maganabhAI kI ginatI hai / paramezvara unheM pUrNa Ayu de aura unakI nirmala hRdayase kI huI sevAkA lAbha janatAko milatA rahe yahI merI kAmanA / vinobA kA jaya jagat Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI gavarnarsa kaMpa 1 agasta, 1959 abhinaMdana (C zrI. maganabhAIjI kitane hI varSoM se lagAtAra gUjarAta vidyApauThakI sevA kara raheM haiM / usakI unnati aura prasArameM unakA bahuta bar3A hAtha rahA hai / ka HH zrI. maganabhAIjI ke Upara isa samaya gujarAta vizvavidyAlaya ke upa-kulapatikA bhI bhAra DAlA gayA hai / isako unhoMne uThAkara hama sabakA bar3A upakAra kiyA haiM / unakA to sArA jIvana sArvajanika kAryoM meM hI bItA aura unhoMne sadA hI kaThina se kaThina kArya karanekA nimaMtraNa saharSa svIkAra kiyA / ,, zrIprakAza satya mATe marI phITanArA zrI maganabhAI desAInI buddhine gAMdhIjI paNa pramANatA. te pakkA AzramavAsI te| hatA ja. gUjarAta vidyApITha ane gujarAta yunivarsiTInI uttama sevA temaNe karI. teo sAdhaka, rASTrIya keLavaNIkAra spaSTavaktA, satya mATe marI phITanArA sAcA vIra puruSa hatA. je kaMI emane sAcuM lAgyuM te pragaTa karavAmAM te kadI acakAyA nathI. vidyApIThanA te AjIvana sabhya hatA. paraMtu jyAre vidyApIThanA sAthI sAthe emanA matabheda thayA ane emane lAgyuM ke sAthIo emanI sAthe nyAyI rIte nathI taNakhalAnI peThe vidyApIThane tyAga karyo. te eTalA sAthIonA ayAgya vartAve emanA majabUta dilane paNa vIMdhI nAkhyuM." varyA, tyAre temaNe bhAvanAzIla hatA ke gAMdhIjInA AzramanA a'tevAsI] 149 R - alavatasiMha Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavAmAM rAjavI samA "zrI. maganabhAI desAI gujarAta yunivarsiTInA vAIsa cAnselaranuM gauravavaMtu pada zobhAvI rahyA che. mahAtmA gAMdhInA jIvana mArga pratyenI niSThAne lAbha gujarAtanA lokone ane temanA dvArA bhAratanA tathA vizvanA lokone ApatA rahe che. maganabhAI, Ama mAnavAmAM rAjavI samA [Prince amongst man] virAje che; athavA kahe ke, AjanA bhautika jamAnAmAM ApaNI jUnI kalpanAnA "Si samA che." maganabhAInA bacapaNanA mitra] = sI. sI. desAI jhaDapI ane sAruM pariNAma lAvavAnI cAvI gujarAta yunivarsiTIe dezanI yunivarsiTIomAM eka pragatikAraka ane suniyaMtrita yunivarsiTI tarIke nAma kADheluM che, tenA paDaghA cheka pArlAmenTa ane sarvocca adAlata sudhI pahoMcelA che. tene kAraNe maganabhAI desAIne yunivarsiTI sudhAraNAnA savAlo -[mAtRbhASA ane zikSaNanuM mAdhyama] akhila bhAratIya kakSAe pahoMcADavAnuM mAna maLyuM che. maganabhAIe zikSaNa ane jAhera sevAmAM satyAgrahanI je zakti batAvI che te zakti ane vRtti jeTalI ApaNe sau sArI rIte keLavI zakIzuM teTaluM parivartana sAruM ane jhaDapI thavAnuM che. tamAruM, mAruM ane bhaviSyanI peDhInuM maganabhAI je kArya karI gayA che tene jIvaMta rAkhavAnuM kAma temanA vidyArthIo ane sAthIonuM che." tA. 2-10-99, gAMdhI jayaMtI -putra che. paTela svataMtra vicAraka ane rASTrIya keLavaNIkAra "gujarAta yunivarsiTIe aMgrejI haTAvIne aMgrejI mAdhyamane badale gujarAtI mAdhyama apanAvIne dezamAM eka anokhuM kArya karyuM che. A yunivarsiTI para ekale hAthe gujarAtI mAdhyamanI saphaLatApUrvaka chApa mAravAnuM mAna zrI. maganabhAI desAIne phALe jAya che. zrI. maganabhAI desAI svataMtra vicAraka ane rASTrIya keLavaNIkAra che. aMgrejI haThAvo' e bAbatanuM emanuM darzana gAMdhIjIne tole AvI zake evuM DuM talasparzI che." kAntaza kulapati'mAMthI] - DaoN. rAmamane hara lahiyA 150 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sukhamanI pizama zIkha guru zrI arjunadeva kRta] saMpAmaganabhAI desAI . 5.00 [gAMdhIjIne patra] ci0 maganabhAI, suyoge jIvaNajIe, huM nIkaLyo tyAre ja, mArA hAthamAM tamAruM "sukhamanI", kAkAnuM "jIvanane AnaMda' mUkyAM. "sukhamanI" e mane kheMcyo te kheo ja. aSTapadIe sivAyanuM badhuM pUruM karI A lakhI rahyo chuM.... aSTapadI paNa zarU karI ja che..... anuvAda sarasa ne mITho che. tamane samaya hoya ne tame vAMcI zake, te tamAre zIkha-itihAsa lakhI nAkhavo joIe. tene sAru tamAre ghaNuM sAhitya vAMcavuM paDe tema che; zIkhAmAM pharavuM joIe; khAlasA kaoNlejanI lAIbrerI gUMthavI joIe; sara jagandara siMgane maLavuM joIe. e jabaro lekhaka che, e jANatA haze. sAro ItihAsa lakha nAnakaDuM kAma nathI. paNa "sukhamanI"ne tamAre abhyAsa mane bahu gamo che. tamane emAM rasa che ema jouM chuM, eTale kadAca A kAma tame karI zake. uparacoTiyA pustakthI mane saMtoSa nahIM thAya. kadAca tamAruM varSo lagInuM kAma nirmita thayuM hoya? to "svadharme nidhana zreya:'. segAMva-vardhA bApunA AzIrvAda 11-11-'36 zrI. maganabhAI prabhudAsa desAIe gujarAtane caraNe mahAmUlA dharmasAhityanI je vividha bheTa dharI che, temAM zIkha dharmanI jANItI ane mAnItI kRtio "japajI" ane "sukhamanI" e benuM saMpAdana khAsa ullekhanIya che. cAturveda sanAtana hindu dharmanA cAra mukhya pravAha: brAhmaNa, jaina, bauddha ane (teramA saikA bAda khAsa pragaTela) saMta-dharma, saMtadharmano eka strota te zIkhadharma che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! - adhyApaka TI. ela. vAsavANI jaNAve che, "sukhamanImAM guru arjune peAtAnA aMtarAtmA ThAlavyo che. ... temanAM pado parama vizvAtmAne,-- mAnavasRSTinA parama aikayane - kavi hradaye ardhelI aMjalIrUpa che ... 'sukhamanI ' zabdanA artha mananI zAMti athavA prasannatA thAya che. tethI tene huM 'zAMtiprasannatAnI gAthA', kahuM chuM.... aneka, vAra mane lAgyuM che ke, 'bhagavadgItA' ane 'sukhamanI' e be evAM pustako che ke, jemane dareka hindI yuvAne avazya jANavAM joIe." 152 'sukhamanI ' zabdanA artha bhAvuka zIkhA 'sukhanA maNi' kahe che. pArasamaNine aDavAthI jema leADhuM paNa suvarNa banI jAya, tema A 'sukhamanI' rUpI maNine sparzatAM -- sevatAM ja, kharekhara, mana prasannatAnA agAdha sAgaramAM tarabALa thaI jAya che. mULa pATha, zabdArtha, gadya anuvAda ane vivaraNa sAthe. zrI japajI [guru nAnakadeva kRta r sauMpAdaka : maganabhAI desAI ki'. 4-00 [Adivacana : gAMdhIjInuM] * je dezanI sevA karavA icche che, je Innurane oLakhavA icche hiMdustAnanA karoDonuM aikaya sAdhavA icche che, te mAtra che, je peAtAnA ja dharmanA kaMIka abhyAsa karIne saMtoSa vALI besI zakatA nathI. teoe hiMdustAnamAM cAlatA dharma ne saMpradAyAnAM mULatattvo te te dharma ke saMpradAyanA anuyAyInI dRSTie samajavAM joIe evI mArI mAnyatA che. A kAma te te dharmapustako vAMcyA vinA na ja thaI zake e dekhItuM che. zIkha saMpradAyanuM mULa pustaka' graMthasAheba che. japajI' e saMpradAyanA praNetA guru nAnakasAhebanI vANI che. eTale tenA paricaya ApaNe badhAe karavA ghaTe che. maganabhAInA sarala anuvAda gujarAtIone sAru A paricaya sulabha karI mUke che. mArI AzA che ke sahu te lAbha uThAvaze, tA. 22-3-18 mAhanadAsa karamacaDha gAMdhI kalakattA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 zrI japajI. "japajI" zIkha lokonA guru graMthano sarvottama mahattavane bhAga che. graMthasAhebamAM te AdimAM che, eTaluM ja nahi, tenuM mULa ne sattAvAra rahasya batAvavAmAM paNa "japajInuM sthAna sarvottama ane prathama gaNAya che. zIkha dharmanAM mULa to AmAM AvI jAya, ema zraddhALu zIkho samaje che. tethI ene teo "guru maMtra' paNa kahe che, ane dareka zIkha roja savAre ene vidhipUrvaka pATha kare che. guru nAnakane upadeza koI khAsa kAma ke yuga mATe nathI. emAM bodhAyeluM satya manuSyamAtra mATe che. gurU nAnakanA jamAnAmAM dharmabhraSTatA cArekora phelAI gaI hatI. adhUrAmAM pUruM karavA deza para bAbara caDI Avyo ane teNe hiMdu tema ja musalamAna baMnenA jAnamAlanI nirapekSa bhAve barabAdI karI. lekanI thayelI AvI DhaMgadhaDA vinAnI sthitimAMthI temane bacAvavAno ekamAtra mArga sAcuM IzvaracaraNa sivAya bIjo koI nathI, ema joI, guru nAnake potAnI bhaktine lokagurunA bIbAmAM DhALI ane aMdhakAra-yugamAM dIvo pragaTAvyo. sAco dharma e rASTranirmANa karanAra mahAna prajAkIya baLa che ane enuM phaLa sArvajanika lokasaMgraha che, e Ama karIne guru nAnake puravAra karI batAvyuM hatuM. mULa pATha, zabdArtha, gadya anuvAda ane vivaraNa sahita. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAnuM prasthAna ane gItAnA prabaMdha sa'pAda : maganabhAI desAI gItA kaMI kurukSekSanA ramakhANamAM ja acAnaka nathI pragaTI. tenuM maMDANa mahAbhAratanAM mukhya pAtro dvArA thatuM Ave che. saMvAda-kathArUpe e AkhA bhAga mahAbhAratamAMthI A pustakamAM judA tAravI ApavAmAM Avyo che. prakaraNAne aMte te te prakaraNamAM AvatA mULa zleAkAmAMthI subhASita jevA zloko anuvAda sAthe tAravI ApavAmAM AvyA che. te zlokonA vAcanathI mahAbhAratanI mULa vANInA prasAda paNa aMtarane paritRpta karI de che. . 500 ', 200 gItAnA baMdhanI gItAnA baMdhAraNathI samaja ApavAmAM AvI che. kAkAsAhebe mAnanIya prastAvanA lakhI ApIne gItAnI samajutI ApI che. IzAvAsya upaniSada sa'pAdaka : maganabhAI desAI kiM. 200 * meAkSa mATe badhAM upaniSadomAM jema ekaluM mAMDUkaya upaniSada basa che, ema kahevAya che, te pramANe badhAM upaniSadA na hoya paNa IzApaniSadanA pahelA maMtra ja bAkI rahyo hoya, topaNa basa thAya - ema paNa kahevAyuM che. zrI. maganabhAI desAIe 'muMDakopaniSada', kanaiApaniSada' ane 'mAMDUkayopaniSada ', mULa zlAka, padArtha, anvaya, anuvAda tathA vivaraNathI susaMpanna karI gujarAtI vAcakane ApyAM che. temanI saMpAdanazailI Adhunika jamAnAnA vAcakane phAvatI Ave che tathA upayAgI nIvaDe che. e ja zailImAM A agatyanuM upaniSada rajU karavAmAM AvyuM che. dharmasAhityanA rasiyA gujarAtI vAcaka-vargane te upayogI tathA rasaprada nIvaDaze. 114 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkRSNA nasa'vAda athavA buddhiyAga-1-2-3-4 sapAdaka : maganabhAI desAI 'i. 110-00 gItA upara aneka vivaraNA-bhASyA-TIkAo ghaNA jUnA samayathI lakhAtAM ja AvyAM che, ane lakhAtAM raheze. paraMtu meATA bhAganA bhASyakAro ke vivaraNakArA, gItAne jIvanadarzananA mukhya AdhAra mAnIne tenI pAse javA karatAM, potAnI vastune gItA keTale aMze pramANe che te batAvavA ja koziza kare che. ane tethI tene ghaNI vicitra paristhitimAM mukAvuM paDayuM che : kAM tA gItAnI mahAbhArata-yuddhavALI bhUmikAne avagaNavI paDI che ke rUpaka tarIke ghaTAvavI paDI che. (jema ke, zrI zaMkarAcArya, gAMdhIjI); athavA amuka zloko chADI devAnuM ke pharI gAThavI levAnuM jarUrI lAgyuM che (jema ke, rAjAjI, kAkAsAheba); ke pachI sAMkhya, yoga, yajJa, brahmakarma, kRtsna karma, brahmanirvANa, buddhi, buddhiyAga jevA agatyanA zabdo ke siddhAMtone saLaMgapaNe - samanvita rIte - arthapUrNa rIte - ghaTAvavAne badale, tyAM AgaLa agaDaMbagaDuM jevuM karI AgaLa cAlavuM paDayuM che. chatAM saikAothI gItA dhArmika AcAra-vicAranA Akara-graMtha tarIke -- DikSanerI tarIke - bhAratavarSamAM svIkArAtI AvI che, ane te yatheAcita ja che. gItAnA AdhAra laIne sIe, vaizya tathA zUdro paNa parama gatine pAmI zake, evI sahelI ane mArmika vAta temAM rajU karavAmAM AvI che, evA gItAkAranA potAnA kola che (a0 9, 32). e dRSTie, gItAnA sarvAMga-sUtra artha rajU karavAnA irAdA dharAvatuM, tathA saLaMga-sUtra sIdhA artha rajU thAya tevI rItanuM ja gItAnuM ghaDatara che evuM mAnIne cAlatuM A vivaraNa sau koIne AvakArya banaze, 55 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnI bhaktanI pratibhA saMpAdakaH maganabhAI desAI . nAsAI kiM. ra5-00 [jJAnI kavi zrI. rAyacaMdabhAI] . gAMdhIjI jaNAve che tema, temanA upara traNa mahApuruSonI UMDI chApa paDI hatI : TaoNlsTaoNya, raskina ane rAyacaMdabhAI. iMglenDa vAsa daramyAna UbhA thayelA AtmamaMthana vakhate hiMdu dharma bAbatamAM temane jayAre zaMkA pedA thaI hatI, tyAre tenA nivAraNamAM madada karanAra rAyacaMdabhAI hatA. hiMdudharmamAM ja je joIe te maLe ema che, evA gAMdhIjIne temanI sAthenA patravyavahArathI vizvAsa beTho hato. gAMdhIjInA jIvanano (khAsa karIne temanA adhyAtma-vikAsanA kSetre) abhyAsa karanAre temanA upara Avo prabaLa prabhAva dharAvatI A vyakti viSe jANavuM joIe - e khyAlathI zrI. maganabhAI desAI kavi rAjacaMdranAM lakhANo vAMcavA zarUAtamAM prerAyA hatA. tyAra pachI zrImad rAjacaMdra janmazatAbdI aMge lekha lakhavAne AvatAM temaNe noMdhyuM che ke, zrImad rAjacaMdranI jANa (gAMdhIjInI jagamazahUra "AtmakathA' vATe) jagatabharamAM phelAI hovA chatAM, zrImadUnAM jIvanakArya tathA bodhavacane tema ja sAhityane ghaTate abhyAsa thayo che ema na kahI zakAya. gujarAtanA sAmAjika, dhArmika tathA AdhyAtmika lokajIvananA ItihAsamAM kavizrInuM TUMkuM jIvana paNa eka anekhuM prakaraNa banI zake evuM prabhAvazALI ane maulika che. te vicArathI zrI. maganabhAI desAIe zrImad rAjacaMdranuM moTuM ane abhyAsapUrNa jIvanacaritra lakhavAnuM kAma AraMLyuM hatuM. mahApuruSone paNa ucita - adhikArI jIvanacaritra-lekhaka maLavA e temanuM khuzanasIba gaNAya che. joke, gItAnA vivaraNa peThe zrI. maganabhAInuM A bIjuM agatyanuM pustaka paNa temanA akaLa avasAnane kAraNe adhUruM ja rahyuM che. chatAM e vAMcatAM, zrImada rAjacaMdranuM AvuM sarvopayogI thAya tevuM jhINavaTabharyuM jIvanacaritrA lakhAvuM keTaluM badhuM jarUrI che, tathA A pustakathI te UNapa keTale mahadaMze pUrNa thAya che, tene khyAla vAcakane AvyA vinA raheze nahi. 156 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miDala skUla : "adakeruM aMga" lekhakaH maganabhAI desAI kiM. 1-00 AvakAra [[ThAkorabhAI ma. desAI) aMgrejoe pitAne rAjavahIvaTa sArI rIte cAle te sAru bhaNataranI eka paddhati A dezamAM UbhI karI ane calAvI. tenA keTalAMka pariNAmo AvyAM. eka evuM ke, A dezamAM aMgrejI bhaNelAonI eka jamAta UbhI thaI. bIjuM evuM ke, lekamAnasamAM badhI rIte AgaLa vadhavAnI cAvI aMgrejI ane te vAMcavAlakhavAnI AvaData che, evo bhAva dRDha thayo. trIjuM e ke, bhaNatara ja nahIM, jJAna eTale paNa aMgrejI ja, evI eka vicitra manodazA A dezanA lokomAM ghara karI gaI. svarAjyanI sthApanA thayA pachI dezanA bhAvI vikAsanI dRSTithI rASTranI bhaNataranI vyavasthAmAM aMgrejInuM sthAna zuM hoya te bAbatamAM je aneka tarehavAra vicAro ne bhAvo vahevAramAM kArya karatA jovA maLe che, te parathI aMgrejoe zarU karelI zikSaNanI paddhatinAM rASTranA vikAsane bAdhaka pariNAmonI sAbitI maLe che. AkhAye dezamAM rAja rAjya ane pradeza pradeze aMgrejIne bhaNataramAM tema ja bIjA vahevAromAM tenA yogya sthAne mUkavAne mATe mathAmaNo cAle che. aMgrejIne maLI gayelA akudaratI sthAnane kAraNe e mathAmaNo bahu kaparI nIvaDI che. chatAM eka vAta nizcita che ke, eka prajA tarIke ApaNe A bAbatamAM sAcI paristhiti oLakhI, ApaNuM sAmarthya keLavavAne aMgrejIne tene ghaTate sthAne rokI daIzuM nahIM tyAM sudhI A dezanI AkhIye zikSaNavyavasthAmAM ane khAsa karIne prAthamika zikSaNamAM jIva AvavAno nathI. gujarAta rAjyamAM A muddA para varSothI vahIvaTane ane zikSaNane kSetre vAdAvAda cAlyA kare che. samagra prajAnA hitanA virodhamAM tenA eka aMganuM hita khaDuM thAya che tyAre e vAdAvAda kevAM kevAM citravicitra svarUpo dhAraNa kare che, tene ApaNane pAchalAM varSomAM sAro evo anubhava thayo che. 157 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! ghaNI vAra te, e aMgane svArtha te ja samagra prajanuM hita che, evI mAnyatA lokamAnasa para ThasAvavAno prayAsa thAya che. te vakhate e AkhA savAlamAM prajAnuM sAcuM hita kayAM ane kevuM raheluM che tenI prasaMge prasaMge spaSTatA karatA rahevuM paDe che. zrI. maganabhAI desAI varSothI, balake jyArathI A savAla jAhera carcAnA medAnamAM UpaDyo tyArathI, eka satyAgrahI tarIke lagabhaga ekale hAthe A pharaja adA karatA AvyA che. temAM hamaNAM hamaNAM e vAdAvAdamAM pitAnAM je lakhANethI temaNe paristhitinuM satya loko AgaLa rajU karyuM che, tene A saMgraha che. jene jene A dezanI sAmAnya ane khAsa karIne pachAta prajAnuM bhaNatara ne tenI vyavasthA ghaTatI goThavAya evI laganI che, te saune A lakhANo potAnI samaja spaSTa tema ja zuddha karavAmAM upayogI nIvaDavAM joIe. A dRSTithI A lakhANane saMgraha yogya samaye ekatra karI prasiddha karavAne sAru parivAra prakAzana sahakArI maMdirane abhinaMdana ghaTe che. satyAgrahano rasto kaThaNa che. te mArge janArAone ghaNI vAra ekalA ekalA pitAne pravAsa cAlu rAkhavo paDe che. paNa evA mArganA pravAsIo ja dezamAM cAlI rahelI sarvAgI kAtine AgaLa calAvavAnI prajAnI zakti nirmANa kare che. A cepaDI evI zakti keLavavAmAM upayogI nIvaDe. tA. 31-7-'65 ThAkarabhAI ma. desAI mAre je kahevuM che te eTaluM ja ke, jema ApaNuM rAjya pacAvI pADanAra aMgrejonA rAjyane saphaLatAthI ApaNe kAryuM. tevI ja rIte sAMskRtika svarAjane pacAvI pADanArI aMgrejI bhASAne paNa kADho. jagatanAM vepAra tathA rAjyanItinI AMtararASTrIya bhASA tarIkenuM te bhASAnuM kudaratI sthAna che, te te samRddha evI e bhASAnuM hameza raheze." 11-9-47 - gAMdhIjI A jarUrI pheraphAra karavAmAM jeTalA divasanI DhIla thAya che, teTaluM ApaNA rASTrane sAMskRtika nukasAna ja thAya che." 21-9-47 - bAMdhIjI Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhI" philamanI kahANI . [philama-nirmANanI eka anokhI kathA] saMpAdakaH gepALadAsa paTela ki. 10-00 prakAzaka putra chepaTelanuM nivedana bhArata deze ekavIsamI sadIe pahoMcatA pahelAM AtmahatyA karavAnuM niradhAryuM hoya ema lAge che. nahi to deze AdarelA AjhAdI mATenA saMgrAmanI, je gAMdhIjIe, dezotthAna mATenA jarUrI sAdhane jogavIne pUrNAhuti sAdhI ApI, te gAMdhIjI ane temanAM te sAdhanAne bhArata deze kadI ATalo jaladI jAkAro Apyo na hatA. Aje ke haju paNa "gAMdhI' zabda te dezamAM cAre bAju raTAya che; paNa te te pArasI komanI aTaka che, mehanadAsa karamacaMdanI nahi. sadIothI paradezIonI gulAmI veThIne muDadAla banI gayela prajAmAM navacetana UbhuM karavA gAMdhIjIe satya, ahiMsA, dezaprema, svadezI, mAtRbhASA, rASTrabhASA, saMyama, tyAga, dArUbaMdhI, reMTiyo, khAdI, vagere je atyaMta jarUrI sAdhano ke zastro dezane dhAraNa karAvyAM hatAM, temane tyAga karIne badalAmAM Aje aMgrejI, dArU, nirodha, Adhunika yaMtra ane TekanolaoNjI tathA aniyaMtrita bhoaizvaryanI lAlasAne sthApavAmAM AvyAM che. uparAMta, A varSe koMgresanI zatAbdI UjavavAmAM AvI rahI che - - paraMtu kaI koMgresanI? je koMgrese gAMdhIjInI pitAnA sabhyapadethI hakAlapaTTI karI hatI, athavA kaho ke je koMgresathI jAte ja chUTA thaI javA jeTalI kheladilI gAMdhIjIe dAkhavI hatI - kAraNa ke, dezanA be bhAgalA pADeluM svarAja gAMdhIjIne khapatuM na hatuM, ane te vakhatanA bIjA koMgresI netAo bhAgalA pADeluM svarAja svIkArI levA adhIrA thaI gayA hatA - tathA svarAja maLyA pachI koMgrese rAjasattA dhAraNa karavAne badale lokasevA-saMvamAM parivartita thaI javuM, evo vicAra gAMdhIjIe chevaTanA 2ja karyo hato, je vicAra paNa koI koMgresIne maMjUra na hatuM! 159 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! - te koMgresanI A varSe comera zatAbdI UjavavAmAM AvI rahI che. te paNa koMgresanA sthApanA-dina 28 DisembarathI mAMDIne nahi, paNa tethI keTalAya mahinA pahelAM motIlAla naherunA janmadivasathI; ke je motIlAla, koMgresa sthapAI te divase mAMDa 22 ke 24 varSanA juvAniyA haze! arthAtu gAMdhIjIne pAchaLa nAkhIne AjhAdI mATenI tathA AjhAdI bAdanI dezanI dhurA cAra-pAMca peDhIthI naheru-vaMza vahana karato Avyo che, evuM dezanI navI tathA bhaviSyanI peDhIone ThasAvavA! hA, potapotAnA dezane khUnakhAra yuddhomAMthI hemakhema bahAra kADhI lAvanAra eNlina, mA, cacila vagere senApatio, sarvasattAdhIzo ke saramukhatyAronI smRtine pachInI peDhIo bhUMsI nAkhatI hoya evA dAkhalA itihAsamAM noMdhAyelA maLI Ave che. paNa rAma, kRSNa, buddha, kAIsTa jevA mahApuruSanI pUjA ane smRti pachInI peDhIo paNa kALajIpUrvaka saikAo sudhI jALavI rAkhe che. eka bhArata deza ja gAMdhIjI jevA mahApuruSanI puNyasmRtine dezanA phalaka uparathI bhUMsI nAkhavA be-cAra dasakA jeTalA gALAmAM ja utAvaLo thaI gayo che. bIjA zabdomAM kahIe te Aje gAMdhIjI pharI dezamAM sadehe dAkhala thavA mAge, te dezanI 80 TakA vastI temane kivaTa iMDiyA' evA zabdo ja saMbhaLAve! paraMtu gAMdhIjIne saMdeza ekalA bhArata mATe hato ja nahi. kharekhara te AkhI duniyAne paNa vinAza ane barabAdImAMthI bacavuM hoya, te temaNe cadhala mArga ja apanAvavo paDe. eTale bhale bhAratamAM temane saMdeza bhUsI nAkhavAmAM Avyo, paNa duniyAbharamAM to keTalAya samajaNA ane vicAraka loko gAMdhIjInA saMdezanuM mUlya samajIne gAMdhIjIne saMdeza jIvaMta rahe te mATe pitapatAnI rIte prayatnazIla rahyA che. tevAmAM eka motIlAla koThArI paNa hatA, je laMDanamAM rahyA rahyAya gAMdhIjIne saMdeza jIvaMta rahe ane pracAra pAme te mATe prayatna karyA karatA hatA. temaNe, chevaTe, Adhunika jamAnAne vicAra karIne, gAMdhIjI vizenI philama bane to temanA saMdezane vadhu vyApaka rIte pracAra thAya, ema nakkI karyuM. paraMtu kaI philama-nirmAtAo e kAma. hAthamAM levAnI IcchA batAvI nahi. eka to gAMdhIjI jevAnA jIvanamAM philamanuM vastu banI zake tevuM kazuM ya nahi ema mAnIne; ane bIjuM, gAMdhIjI vize jANavA vaLI AjanA jamAnAne kayo mANasa che, e vicArathI paNa. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhI philamanI kahANI an paraMtu jANe jaganniyaMtAnI ja yAjanA kAma karI rahI hoya, tema, chevaTe bhArata tema ja gAMdhIjI viSe kazuM na jANanAra eka aMgreja bacA ja e philama banAvavA taiyAra thayo: lUI phizaranA gAMdhIjI viSenA pustakanAM thoDAM pAna vAMcavA mAtra! paNa mAtra icchA rAkhyuM badhuM ochuM patI jAya che? te aMgreja pote te mukhyatve eka eNkaTara hatA; philamanuM nirdezana ke nirmANa karavAnA tene khAsa anubhava na hatA. chatAM jANe Izvara ja tene (bhUtanI peThe) vaLagyA hAya tema, vIsa vIsa varSa sudhI, gAMdhIjInI philama banAvavAnI pAtAnI e icchAne vaLagI rahI, peAtAnI kArakirdI tathA kamANIne paNa jekhamamAM nAkhyA karIne teNe te kAma kevI rIte pAra pADayuM, enI kathA kharekhara romAMcaka che. levina jevAnA yahUdI-mAnasaneA, tathA aMgrejI hakUmatamAMthI bhAratane AjhAda karAvanAra pratye sAmAnya aMgrejane virodha tA samajI zakAya che; paraMtu bhAratanA keTalAya kherakhAMonA paNa virodha veThavA paDe, are te veLAnA rASTrapatie vAisaraoNya-bhavana tarIke tyAM cAlelI carcA-vicAraNAonA sIna levA khAtara AjanA rASTrapati-bhavananA upayoga karavA devAnI paNa nA pADI, ane tethI rASTrapati-bhavananAM mAtra bahAranAM pagathiyAM upara caDatA gAMdhIjInA ja sIna laI zakazeA, - e badhuM ApaNane vicAramAM nAkhI de tevuM che. -- A AkhI kathA ghaNA TUMkANamAM chatAM ghaNI saraLatAthI saMpAdaka A pustakamAM utArI zakayA che, tethI gujarAtI vAcakane te badhuM jANavuM ghaNuM saraLa thaI paDaze, e AzAthI A pustaka prasiddha karavAmAM Ave che. 30-11-85 gu0 - 11 pu. che. pahela matro Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stavana [gAMdhIjInuM, hajAra mukhe] 1. bIjA siddhAMta ke vicArasaraNIo te amuka eka samayane ja lAgu paDatAM hoya che, harakoI samayane nahi. paNa DahApaNa ane mAnavatAnA bhavya ane kalyANakara dIpaka samA gAMdhIjInA upadezo te anaMta kALa mATenA che. tethI karIne ApaNe sau gAMdhIjInA jIvanakALa daramyAna bhale temane lAyaka na nIvaDayA; paNa temanA zAzvatakALa mATenA upadezone anusarIne temanA mRtyu bAda temane lAyaka banIe! - pAlakhIvAlA 2. "samagra vizva gAMdhIne je pUjyabhAvathI sanmAne che, tenA pAyAmAM, moTe bhAge aNachatI evI bhAvanA rahelI che ke, AjanA ApaNA naitika adhogati pAmelA jamAnAmAM e eka ja rAjakAraNI puruSa e hato, ke je rAjakAraNanA kSetramAM paNa mAnava saMbaMdho bAbata evA ucca AdarzonuM udAharaNa raja karatA hatA, ke je Adarzone pahoMcavA ApaNe saue ApaNI samagra tAkAtathI koziza karavAnI che. ApaNe e agharo pATha zIkha ja, paDaze ke, vizvane lagatA tathA bIjA paNa sau vyavahAramAM nagna pazubaLanI dhamakIne badale nyAya ane kAnUnane pAyAmAM rAkhIne ApaNe sau vartIzuM, te ja mAnavajAtanuM bhAvI kaMIke sahana karI zakAya tevuM banI raheze. bhAvI peDhIo te evuM mAnI paNa nahi zake ke, Avo mANasa A pRthvI upara (lohImAMsanuM) zarIra dhAraNa karIne vicArato hato." - AInasTAIna 3. bhAratanI juvAna peDhI ke je gAMdhIjInAM asaMkhya balidAne ane athAka parizramonA suphaLa bhogavI rahI che, te temanA vyaktitvane jAdu samajI nahi zake. bahAranAM kAMI sattA ke adhikAra dharAvyA vinA ja te pitAnA dezabaMdhuonA netA banI rahyA hatA. rAjakAraNanA kSetramAM paNa temaNe pitAnI saphaLatA kaI cAlAkI ke karAmatane badale mAtra potAnA aMtaranI naitika bhavyatAthI ja hAMsala karI hatI. pazubaLanA sahArA vinA ja pRthvI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stavana 133 uparanA sauthI zaktizALI sAmrAjya upara temaNe vijaya meLavyA hate. UMDuM DahApaNa ane sAmAne jhaTa vaza karI lenArI namratA dharAvatA heAvA chatAM te leAkhaMDI saMkalpa-baLa ane aDaga nizcayabaLa dharAvatA hatA. lazkarI tAkAtanI pAvikatAnA, mUThI hADakAMvALA temaNe, sAdA mAnavanI pratibhAthI ja sAmanA karyA hatA! pAlakhIvAlA 4. "saikAM bAda jyAre temanA samakAlIneAnuM nAma paNa bhulAI gayuM haze, tyAre mahAtmA (gAMdhI)ne sau koI yAda karatA haze. AvI namratA, ni:svArthatA, AMtarika sAhajikatA ane zatru pratye paNa kSamAbhAva dhAraNa karanArI bIjI koI vyaktinuM jIvana ItihAsane pAne noMdhAyeluM jovA maLatuM nathI." -vila DurAM pa. jyAre gAMdhIjI bhAratanI AjhAdI mATe jhajhUmI rahyA hatA, tyAre temaNe kahyuM hatuM -- "thoDA mANase sattA kabaje kare enAthI sAcuM svarAja AvyuM na kahevAya, jayAre sattAnA durupayoga thAya tyAre tene sAmanA karavAnI zakti 'badhA' ja prApta kare. bIjA zabdomAM kahuM te, rAjasattAne nAthavAnI ane niyaMtraNamAM rAkhavAnI pAtAnI zakti pratye sabhAna karavA mATe prajAne keLavIne ja ApaNe svarAja meLavavAnuM che." - pAlakhIvAlA 66 6, "jema jema gAMdhIjInA jIvana viSe huM vicAra karato jAuM chuM, tema tema mane spaSTa thatuM jAya che ke, pAzcAtya jagatane pajavI rahelI bAbA sudhAravA mATe gAMdhIjI ja upayogI nIvaDI zake tema che." - luI phizara 7. zukravAra, jAnyu0 tA. 30nA roja ahiMsAnA mahAnamAM mahAna pegaMbara eka hatyArAnI goLInA bhAga banyo. saMskRtine ujALanAro Ave tejasvI ane caLakatA sitArA bhAgye udaya pAmatA hoya che itihAsamAM koIe pahelAM na karyA hAya teTalA meTApramANamAM gAMdhIjIe lokone sAmAjika anyAyanAM aniSTo pratye sAbadA karyA hatA. AkhI mAnavajAtanA aMtarAtmAne jAgrata karavAnuM kArya jANe temaNe mAthe lIdhuM hatuM. duniyAe pahelI vAra eka saMtane krAMtinA netA banelA joyA hatA. ...... BON pAlakhIvAlA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre 8, gAMdhIjIne arthazAstrane lagatI bAbatamAM ghaNA loko (pragatine kaTi pAcho pheravanAra ke kevaLa) gaganavihArI - AdarzavAdI mANasa gaNI kADhe che. paraMtu te lokoe gAMdhIjInA siddhAMtanA pAyAmAM rahela vastu samajavAnI tasdI ja lIdhI hotI nathI. gAMdhIjIne mana reTiyo e bhUkhyAM karoDa mANasanI sAthe AtmabhAvanuM pratIka che. e bhUkhyAM karoDo ja temane mana pahelo tema ja chello arthAtuM ekamAtra prazna che. te mUMgA lAkho-karoDa manuSyonA aMtaramAM ja jenuM darzana thAya che, te Izvara sivAya bIjA koI Izvarane te oLakhatA nathI. yaMtrono upayoga ke vijJAnanI madadane te InakAratA nathI, paraMtu te baMne bAbate samagra prajA janenI Arthika tathA sAmAjika jarUriyAto - AvazyakatAo sAthe baMdhabesatI hovI joIe. gAMdhIjI kahe che ke, "mArA dezane joItI badhI vastuonuM utpAdana traNa karoDa mANasane badale (yatranI madadathI) mAtra trIsa hajAra mANasanI majUrIthI karI levAmAM Ave, tene mane vAMdho nathI. paraMtu pelAM traNa karoDa mANasa bekAra tathA berojagAra haragija na banavA joIe. mukhya prazna... prajAnA kAmakAja vinAnA kalAkono upayoga karavAno ane e rIte kudaratI prakriyAo dvArA tenI vadhatI jatI garIbAI haTAvavAno che...raMTiyAnI samagra philasUphIno pAyo ja e hakIkatamAM rahelo che ke, hiMdustAnamAM ardhabekAra koDa manuSya che. ane huM kabUla karuM chuM ke, jo tevAM karoDo mANase dezamAM bekAra rahetAM na hoya, to reTiyAne temAM kazuM sthAna na hoI zake... hiMdustAnanI karoDo lokonI garIbAI tathA pariNAme nIpajatI berojagArI haTAvI zakAtI hoya, te AdhunikamAM Adhunika yaMtrono upayoga paNa huM maMjura rAkhuM." - pAlakhIvAlA 9. gAMdhIjIne mana A sAta bAbate mahA-pAparUpa hatI - nIti vinAne - vepAra; aMtarAtmAne saMtoSa vinAnuM - sukha, siddhAMta vinAnuM - rAjakAraNa; cAritraya vinAnuM - zAna; mAnavatA vinAnuM - vijJAna; udyama vinAnI - saMpatti, AtmasamarpaNa vinAnI - bhakti, - pAlakhIvAlA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 10. gAMdhajInAM be svapna : temAMnuM paheluM te dezanI AjhAdInuM. te svapna tA. 15mI oNgasTa, 1947nA reja siddha thayuM. paraMtu navI dilhImAM jyAre gUgalA ane tApeAnA gaDagaDATa vacce eNnI UjavaNI cAlI rahI hatI, tyAre gAMdhIjI tyAM hAjara na hatA. te to baMgALAnA garIba vacce pagapALA vicarI rahyA hatA. zAthI ? kAraNa ke, temanuM prathama svapra alabatta siddha thayuM hatuM, paNa te te| ema mAnatA hatA ke, kharI UjavaNIno vakhata tA temanuM bIjuM svaprasiddha thaze tyAre ja Avaze. temanuM bIjuM svapra A hatuM stavana - * huM to evA bhAratadeza mATe prayatna karatA rahIza, je bhAratamAM garIbamAM garIba lokone paNa ema lAgatuM hoya, ke A temanA deza che, tathA jenA nirmANamAM temanA asarakAraka avAja rahelA che; je dezamAM tavaMgara evA koI varga nahi hAya, ke garIba evA koI varga nahi heya, tathA jemAM badhI ja kAmA saMpUrNa sulehasaMpa tathA meLathI rahetI hoya, mArA svagnanuM bhArata e che!" - pAlakhIvAlA 11. dezamAM atyAre cAritryanI kaTokaTI pravartI rahI che. Aje dezanuM sarvAMgINa cAritrya 18mI sadImAM hatu te kakSAe pahoMcI gayuM che. yAda karo te samayanA dezavAsIonA adha:pAta, jene lIdhe mUThIbhara yuropiyano AkhA deza upara sahelAIthI rAjya sthApI zakayA. ApaNA dezavAsIenuM AjanuM cAritrya paNa gunAkhorI, apramANikatA tathA svArthaparAyaNatAthI tevuM ja chinnabhinna ane kAMkita banI gayuM che. AkhA deza upara naitika adha:pAta leDhAnI aNIkhe kotarAI gayo che ...... dezane atyAre rAjakIya netAgIrInI nahi paNa naitika AdhyAtmika netAgIrInI jarUra che. evI netAgIrI je AkhA rASTranA cAritryanuM navanirmANa karI Ape ! saukAMo sudhInA ApaNA dezanA itihAsa upara najara nAkhaze te jaNAI Avaze ke, jyAre jyAre dezane koI udAtta rAjavI ke mahApuruSanI doravaNI prApta thaI che, tyAre tyAre dezanA lokoe abhyudayanI sarvocca kakSA hAMsala karI che. - pAlakhIvAlA Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUla keAnI? [zrI. gurudatta kRta hiMdI navala 'mU'] ki. rU. 7-00 gagAjaLa [zrI. gurudatta kRta navalakathA 'gAdI dhArA'] ki', rU. 12-00 saMpAdaka: subahena pu. che. paTela hiTalaranI apekSA rAkhyA vinA sau koI vicAre * hiTalare jarmanInI strIone nokarI karatI rokIne pharajiyAta gRhiNI banAvI mUkI hatI. evA koI hiTalaranI apekSA rAkhyA vinA, sau koIe vicAravuM te joIe ja ke, bALakonA uchera tarapha durlakSya karI, pati-patnI mAtra potAnA sukhane ja lakSamAM rAkhe te zuM pariNAma Ave ?..... . yuvatI pahelAM nAkarI karatI hAya to paNa lagna bAda teNe nekarI cheADI de vIjoIe, -e bhAvI peDhInI ane samagra dezahitanI dRSTie hitakara na kahevAya ?" saddabhAgye jIvanane lagatA badhA praznono ukela zodhavA AkhI bAhya paristhiti badalAya tyAM sudhI rAha jovI paDatI nathI. dareka vyakti potAnA jIvana pUratA pheraphAra zarU karI ja zake che; ane mAnava-prANInI mahattA paNa bAhya paristhiti game teTalI pratikULa hoya, tA paNa tenA upara vijaya meLavavAmAM ja rahelI che. eTale badhuM badalAze tyAre ke bIjA badalAze tyAre badhuM thaze, ema kahIne hAtha joDIne besI rahevAthI mAnavajIvanane lagatA koI praznanA ukela na maLI zake. dareka mAnava peAtAnI paristhitino ghaDavaiyA paNa che. paristhitine ja sarvoparI mAnIne namI paDavuM athavA besI rahevuM, e ta| nAstikatA che, --mAnava mahattAmAM, mAnava sarvoparitAmAM, tethI ja aneka nirmaLA devI ane arjunadevA jevA ane aneka madanamehano vacce ja mahAsitArA paristhitithI aspRSTa - peAtAnI 133 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gagAjaLa AgavI tejasvitAthI - camakyA kare che; pite paNa tarI jAya che, ane pitAnI bhAvI peDhIne paNa tAratA jAya che. evAM mAtApitA gAtaH pitarI che; temane vaMdana karIne kRtArtha thaIe. tA. 8-9-75 putra chepaTela gaMgAjaLane lAbha levo hoya, te gaMgotrI pahoMce gurudattajIe gaMgAjInuM nAma bhAratIya saMskRti-pravAhanuM cina varNana karavA mATe ja lIdhuM che. temanuM kahevuM ema che ke, hajAro-lAkho varSathI gaMgAjIno pravAha himAlayamAMthI nIkaLI bhAratavarSanAM medAnane pAvana karate - phaLadrupa karato vahe che. mULa AgaLa tenuM pANI, alabatta, "pavitra che, svaccha che, madhura che ane roganAzaka che. paraMtu hugalI pAse to e ja gaMgAjInuM pANI maLa mUtra, kIcaDa ane kacaro vahetuM apavitra, asvaccha ane hAnikAraka banI gayuM che. te pANIne gaMgAjInuM kahI pavitra tathA svaccha mAnIne svIkAravuM e buddhimattA nathI. gaMgAjInA pavitra gaMgAjaLane lAbha levo hoya, to gaMgotrI tarapha pahoMcavuM joIe UbhAM caDhANa sAdhavo joIe." - prakAzakanA nivedanamAMthI] - kamubahena putra che. paTela vaMde mAtaram bolavA prere e ja sAhitya gurudattajInI A navalakathA bhUtakALanA itihAsane bahAne jANe atyAranI ApaNI vartamAna adhogati jovA mATenI ArasI ja ApaNI sAme dhare che. ane e rIte ja A navalakathAne jevI ane AvakAravI ghaTe. Ave vakhate te krAMtinA nArAo ja hoya; ane nArAone saMgItaguNa koI carcavA besatuM nathI. tema AvI navalakathAnA kevaLa sAhityaguNanI carcA asthAne che. atyAre te 'vaMde mAtaram bolavA ApaNane prere e ja sAhitya, e ja kaLA, e ja saMgIta, e ja kavitA. bIjA badhA kevaLa phaMda che, pekhe che, bevakUphI che." - AvakAranA be belamAMthI] - gopALadAsa paTela "tilaka, gAMdhI jevA bhAratamAtAnA sapUtanA balidAnane pratApe deza AjhAda thayA. saradAre rAjakIya rIte AkhA dezane eka paNa karI Ape. paraMtu tyAra pachI paMDita naherue paMcavarSIya yojanAnI thelI hAthamAM laI, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhAre ! badhAM rAjyone temanI khuzAmata karatAM ane e thelInA paisA mATe paDApaDI karatAM karI mUkayAM. pariNAme atyAre judAM judAM rAjya vacce avara-javaranI, nokarI-dAMdhAnI, anAjapANInI eTalI badhI samasyA UbhI thaI gaI che ke, ApaNe bhArata nAmanA eka dezanA prajAjana chIe evuM haragija na lAge. mahArASTramAM bIjAM rAjyanAM mANasAne neAkarI na maLe te mATe ziva-senA UbhI thAya che; tAmilanADumAM judA drAviDistAna - rAvaNarAjya mATe ja jhuMbeza cAle che, ane hiMdI lipimAtrane DAmarathI bhUMsI nAkhavAmAM Ave che (alabatta, aMgrejI lipi pavitra che ane tethI surakSita che !); eke nadInuM pANI takarAra-jhaghaDA vinAnuM rahyuM nathI." -geApALadAsa paTela zrI. gurudatta zrI. gurudattanA janma sana 1894nA Disembara mAsamAM lAhAra mukAme thayA hatA. temanuM kuTuMba AryasamAjI hatuM. sana 1919mAM paMjAba yunivarsiTImAMthI ema. esasI. pAsa karI, yunivarsiTInA risarca-skaoNlara tarIke kAma karyuM; pachI gavarnamenTa kaoNlejamAM DemeTraeNTara banyA. gAMdhIjInI asahakAranI caLavaLa vakhate peAtAnI sarakArI karI cheADI,kaoNMgrese sthApelI nezanala skUlamAM heDamAstara banyA. 1931mAM AyurvedanA abhyAsa karI, vaiduM zarU karyuM. temanI pahelI navalakathA svAdhInatA vatha var'sana 1942mAM chapAI, tyArathI temanI gaNanA zreSTha navalakathA-lekhakomAM thavA lAgI. atyAra sudhImAM temanI sA navalakathA pragaTa thaI che, ane haju thaye jAya che. . gurudattajInI gujarAtImAM UtarelI cAra jANItI navalakathAo - 'kuTuMba parivAra' (muna), 'premanAtha' (yaMtranA), dhana ane dharatI (dharatI gaura ghana), 'bhraSTAcArane mArge' (vatanA mArtta), 'gaMgAjaLa'. (gaMgAjI dhArA) ane ' 'bhUla konI ?' (sU) -- temaNe gujarAtI vAcakanA sArA cAha saMpAdana karyo che. mubahena pu. che. paTela kamubahenano janma 1934nI 11mI Disembare kheDA jillAmAM thaye hatA. zrI viThThala kanyA vidyAlayamAMthI gUjarAta vidyApIThanI vinIta pasAra karIne 1954mAM temaNe vidyApIThanA kulapatizrI DaoN. rAjendraprasAda pAse snAtakanI dIkSA lIdhI. tyAra bAda amadAvAdanA majUra mahAjana saMghamAM joDAI majUra bALakonI keLavaNInuM kArya karyuM. te pachI kamubahene paccIsa varSa sudhI mahAdeva TrasTa Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgAjaLa dvArA elisabrija, kocaraba AzramamAM kayUreTara-granthapAla tarIke tema ja jodhapura hilanI taLeTImAM seTelAITa vistAramAM satyAgraha chAvaNImAM khAdI grAmodyoga, vizva-sAhitya ane gAMdhI-sAhityanI pracAra pravRtti, mahilA vikAsa ane bALakonA kalyANanI pravRttio, dhyAna ane kudaratI upacAranI zibire karI. 1962 mAM parivAra prakAzana, satyAgraha chAvaNI, aMbara-khAdI-grAmodyoga myujhiyama, phUlavADI, rAtarANI, maganavADI, dhyAna akAdamI, DaoN. hariprasAda desAI meDikala sosAyaTI, heltha phUDa sTora, zrI gopAladAsa jIvAbhAI paTela - vizva-sAhitya TrasTa graMthAlaya ane "saradAra-brigeDanA saMsthApaka sabhya tarIke joDAI A badhI saMsthAonI sthApanAmAM agresara bhAga laI temane saMgaThita karavAmAM bhAre jahemata uThAvI. temaNe putra cho0-morArajI saMgharSamAM bahAdurIpUrvaka sakriya bhAga laI chevaTa sudhI aNanama rahyAM. satyAgraha', 'TakArava", "pArasamaNi", "jJAnati ane bIjAM sAmayikomAM prAsaMgika lekha lakhyA. ane zrI. maganabhAI desAInI preraNAthI sAta zikSApatrI (ciMtana-maNimALA, vicAra-mALA, amaravela, AmAdhana-mALA, pArasamaNi, avaLavANI ane vicAramaNimALA) gujarAtI vAcakone bheTa ApI. tathA sAkSarazrI govardhanarAma tripAThI kRta navalakathAno vistRta, sacitra saMkSepa prasiddha karyA. tema ja hiMdI lekhaka gurudattanI cha navalakathAo (patavA mA - bhraSTAcArane mArge, "TTana'- kuTuMba parivAra, pravaMvanA' - premanAtha, "irii ghArA' - gaMgAjaLa, "mUtra'- bhUla kenI? ane "dharatI gaura vana' - dhana ane dharatI) gujarAtImAM utArI. have badhI pravRttiomAMthI nivRtta thaI Arogya, saphAI-vijJAna, nahiMga, gausevA ane bAlavADI jevI haLavI pravRttio sAthe saMkaLAyelAM rahI, svAkANI, svAvalaMbI ane svamAnI svataMtra jIvana jIvavAno zokha dharAve che. temane vAcana, pravAsa ane lokasaMparkane bhAre zekha che. bhAratayAtrA uparAMta iMglenDa, svIDana ane nervene pravAsa paNa temaNe be vakhata karyo che. - 1950mAM temaNe zrI. pu. cho. paTela sAthe lagna karyuM che. temane cAra saMtAna che: rAju, nAnaka, prIti ane prajJA. saMparka: 170, satyAgraha chAvaNI, seTelAITa, amadAvAda-15. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMjagraMthI saMpAgopALadAsa paTela ki. 100.00 [parivAra saMsthAnA bIjA dharmagraMtho paNa vAcake jovA jevA che; jevA ke japamALA, sukhamanI, japajI, gItAnuM prasthAna, gItAne prabaMdha, buddhiyoga 1-2-3-4. IzAvAsya upaniSada, pUrNa jIvananuM upaniSada, mUMDakopaniSada, kepaniSada, guru nAnakanAM bhakti-pado, guru nAnakanI vANI, bhajanAvali, saMta kabIranI vANI, dAdu bhagatanI vANI, dariyA bhagatanI vANI, saMta malukadAsanI vANI, saMta palaTUdAsanI vANI, jJAnI bhaktanI pratibhA]. IzvaramAM lavalIna thaI gayelA zIkhaguruonAM pAMca bhakti-stotra mULa, anuvAda, TippaNa tathA vistRta udaghAta sAthe. zIkhaguruo IzvaranI bhaktimAM lIna banI gayelA oliyAo ja na hatA; paraMtu parama tatva - parama satya - paramAtmAnuM darzana ke sAkSAtkAra karanArA ArSadaSTA RSi hatA. temaNe pitAne thayeluM darzana arthAtu pitAne lIdhe satya anya jIvone avagata ke upalabdha karAvavA zAstragraMthanuM mAdhyama svIkAravAne badale bahujana-ga tema ja hRdayaMgama evuM kAvyanuM arthAtuM rAmabaddha bhajananuM mAdhyama svIkAryuM che. zIkhaguruo daza che; paraMtu temAMthI cha guruoe (1-2-3-4-5 9) bhajano tathA bhakti kAvyo racyAM che. temAMthI pahelA guru nAnakanAM traNa bhaktitetro: 'japujI', "AsA-dIvAra', 'sidha-gosaTi', trIjA guru amaradAsanuM anaMdu', tathA pAMcamA guru ajanadevanuM "sukhamanI' - e pAMca stotra A jagraMthI' pustakamAM anuvAda, TippaNa vagere sAthe utAryA che. zIkhaguru eka IzvaranA nAma-smaraNa upara ja bhAra mUke che; tathA cheka sudhI gRhasthadharmanuM sadAcArapUrvaka pAlana karatA rahevA upara paNa. 68 tIrthomAM snAna karIne pAvana thavAya tevAM A bhajanane amRtavANI' kahI che, te sarvathA ucita che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ japamALA guru nAnakanI vANImAMthI sapA. geApALadAsa paTela [saMpAdakanuM nivedana] guru nAnake jagatanA satyanA arthAt parama tattva paramAtmAnA sAkSAtkAra karyA bAda, jIvA uparanI anahada kRpAthI prema-bhaktipUrvaka IzvaranA nAmasmaraNane arthAt Izvarane yAda karyA karavAnA mArga, peAtAnI sAdI-sahaja vANImAM pragaTa karyo che. te vANImAMthI roja pATha karavA mATe A mALA" cUMTI kADhI che. "6674 pUrvajanmanAM puNya lalATe lakhAyAM hoya, te sadguru - saMtanI vANI hRdayamAM dhAraNa karavA pAmIe. saMsAra-sAgara taravA mATe sadUgurunI vANI ja saMpUrNa sahIsalAmata naukA che. geApALadAsa pahela dAdU bhagatanI vANI kiM. 30-00 AzA rajanIzajI sapA : geApALadAsa paTela kri. 12-00 [prakAzakanuM nivedana] mAnavanuM prAcInamAM prAcIna je sAhitya upalabdha che, te vedo che. vedomAM bhautika tema ja AdhyAtmika saMskRtinA vikAsanA namUnA sAtheA * sAtha ja maLI Ave che. kheDUta iMdranI prArthanA kare che tyAre mArA khetaramAM khetaramAM na vasajo' varasajA, mArA paDozI ke je mArA duzmana che tenA evA, tathA atharvavedanA jAraNa-mAraNa vidyAnA prayogA tenI sAthe sAthe bAhya bhautika jagatanI pAchaLa rahelI AdhyAtmika zakti jevA bhAgA paNa che, - devatAonI stutionI vAta uparAMta te badhI zakti paNa je eka 171 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! "sanAM ja "bahudhA' kahelAM nAme che evI eka parama tatvanI - parama satyanI paNa vAta che. vedonI sAthe sAMkaLavAmAM AvelA pachInA "brAhmaNa kahevAtA graMthomAM vividha pakSo dvArA vividha bhautika zaktio ke upabhoge hAMsala karavAnI vAta che, tema sAthe sAthe upaniSada graMthomAM eka evA parama AtmAnI - iza - nI vAta paNa che. e parama satya ke parama tattamAMthI ApaNe AvyA che, temAM pAchA samAI javAnuM ApaNuM kartavya che, e vAta paNa che. bIjI ghaNI laukika vidyA saMpAdana karyA chatAM "ka" dUra thatuM na hovAthI guru pAse besI (3+niSa) parama satya ke parama tattva kema prApta karavuM tenuM mArgadarzana meLavavA doDI janAra jijJAsu - mumukSuonI vAta paNa che. paraMtu e badho te bahu jUne itihAsa thayo. tyAra pachI te bahAranA verAna raNapradezomAM rahetA jaMgalIoe ApaNA dezanI bhautika rAMpatti TI levA karelI caDAIone ja itihAsa zarU thAya che. temAMya musalamAna paradezIo te kApharone mAravAne, lUMTavAno, tathA temanI strIone bhraSTa karavAne khudAne Adeza laIne AvelA. temaNe maMdiro toDI nAkhyA, mUtio bhAgI nAkhI ane aneka jaNane katala karavAnI dhamakI sAthe baLAtkAre vaTalAvIne musalamAna banAvI dIdhA. joke khudAe te aMdhAdhUMdhIne kALamAM paNa saMto-oliyAo rUpe avatAra laI laIne dharmane jIvato rAkhyo. saMtanA satyane pratApe nAnaka jevA hiMdune (zIkhane) musalamAna ziSyo maLyA ane keTalAya musalamAna oliyAone hiMdu bhaktA maLyA. Aje paNa keTalAya oliyAo Ursa vakhate musalamAna tema ja hiMdu bhaktono meLo jAme che. dAdUnAM ja bhaktipadomAM te rAma tema ja allA bela nAme vApare che. kabIra to muvalamAnane tyAM ja janmyA hatA, paraMtu temaNe mukhyatve rAmanAmanAM pado ja gAyAM che. dezamAM musalamAna pachI garA khristIo AvyA. teo paNa dhamAMtaramAM mAnanArA jhanUnI loko ja hatA. seMTa jheviyara jevAe jyAM jyAM pirTagIjha rAjasattA sthapAI hatI, tyAM tyAM gAmanA badhA kUvAmAM gomAMsa naMkhAvI, AkhAM gAmone lazkarathI gherI laI, tyAM vasatA badhA lokone khristI banAvI dIdhA. ane keTalAka udAramatavAdI brAhmaNoe ema paNa khristI banAvelAonI ApatudharmanI rIte jyAre zuddhi karavAnI hilacAla upADI. tyAre seMTajheviyare reja amuka vajananI jaIo (brAhmaNanI katala karIne) bhegI karavAnuM AvyuM. joke jayAM piATugIjha rAjasattA nahotI, tyAM Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAdU bhagatanI vANI 13 aMgreja, phrenca vagere geArAoe bhUkhe maratA AdivAsIone tathA achUta gaNAtA lokone bhAjana, haoNspiTala, skUla, nAkarI vagerenI lAlaca ApI khristI dharmAMtara AraMbhyuM je Aje paNa cAlu che. dharmAMtara karavAthI khudA kayAmata vakhate pegaMbaranA anuyAyIonA ane 'gaoNDa' pote jisasanA anuyAyIonA meATA meTA gunA mApha karI deze eTalI ja lAlacanA mAryA dharmAMtara karavAmAM tathA karAvavAmAM Ave che. paNa dharmanuM nAma ke IzvaranuM nAma badalavAthI kharekhara AdhyAtmika lAbhaprada evuM mUlya hAMsala thAya che te jANavAnI koIne darakAra nathI. dAdu bhagata tethI akaLAIne kahe che ke, A badhA prapaMcanA ja saMsAra che. kharI vAta to aMtaranA maLa dhAvAnI che. jyAM sudhI aMtaranA maLa na dhovAya, tyAM sudhI IzvaranA prakAzanI jhAMkhI aMtaramAM thAya ja nahi; ane tyAM sudhI tenA pratye prema-bhAva paNa zI rIte utpanna thAya? tathA badhuM sAMsArika cheDIne tenAmAM lInatA paNa? tethI saMtA sadgurunAM sevA-saMga upara bahu bhAra mUke che. kAraNa ke, pUrA gurue IzvaramAM lInatA prApta karI hAvAthI te IzvarasvarUpa ja banI gayA hoya che. lAyaka banelA sAdhakane ke mumukSune sadgurunAM darzana thatAM ja paramAtmAnAM sAkSAt darzana thayAM hoya evA anubhava thAya che, ane tene lIdhe pachI guru je nAma-japa ke dhyAna-samAdhine mArga batAve temAM zraddhApUrvaka tathA sarvasamarpaNanA bhAvathI te AgaLa vadhe che. keTalAkane sadgurunAM darzana thayA vinA paNa pahelethI paramAtmA pratye bhaktibhAva Ape|Apa ja prApta thayA hoya ema dekhAya; paraMtu AvA dAkhalAmAM paNa pUrvajanmamAM gurunAM sevAsaMgathI sAdhelI pragatine kAraNe ja A chellA janmamAM temane pahelethI ja paramAtmA mATene virahAgni bhabhUkatA ja prApta thayA hAya che. saMtA e paNa kahe che ke, sAdhaka ke mumukSu lAyaka banyA hAya tyAre tene Izvara tarapha AgaLa vadhavAnuM mArgadarzana ApavA Ape|Apa sadgurunA saMga. prApta thAya, evI A sRSTinA sarjanAranI yojanA ja che. tema ja te mumukSu bhagavad-bhaktimAM lIna banI jAya tyAra pachI tenA yAgakSemane bhAra paramAtmA pAte ja vahana kare, evuM paNa sRSTikartAnuM ja AyeAjana che. alabatta, e badhuM ApaNA badhAmAM paramAtmA pratye sAcI premabhakti utpanna thAya te sAru saMto dvArA karavAmAM AvyuM hAya che. eTale saMtAnI vANInuM ApaNe jeTaluM sevana karIe teTaluM ochuM. ApaNe sadbhAgye evA evA aneka saMtAnI vANI Aje paNa upalabdha che, eTaluM ja nahi paNa AzA rajanIzajI jevAe paNa aneka saMtAnI vANI deza-paradezanI prajAo Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhArI ! samakSa cAlu hiMdI bhASAmAM meTA vyAkhyAnarUpe TippaNa sahita pharIthI tAjI karAvI che, e emanA mATo upakAra che. guru nAnake kahyuM che ke, "hAtha-paga, tana-deha jo melathI bharAI jAya, to pANI vaDe dhAvAthI e mela utArI kaDhAya, mUtrathI kapaDuM je palIta thaI jAya, tA sAbu daIne ene dhAI levAya. tema buddhi jo pApanA saMgathI lina thaI jAya, teA nAmaneA raMga daIne tene zuddha karI zakAya." (ja0 20) saMtA-bhaktonI vANI buddhinA - aMtaranA mela dhAI kADhavA mATe sAburUpa che. te vANImAM te saMtA-bhaktAnuM aMtara ThalavAyeluM hAya che. tenA jeTalA satsaMga karIe teTalA ochA. judA judA pradezanA judA judA saMtAe tyAM pracalita prAcIna prAdezika bhASAmAM peAtAnAM bhakti-pado gAyAM che. gujarAtI vAcakane te padonA bhAva samajavA sugama thAya te mATe temane AzA rajanIzajIe vyAkhyAnarUpe cAlu hiMdImAM je anuvAda ApyA che, tene AdhAre A gujarAtI anuvAda taiyAra karavAmAM Avyo che. zrI. maganabhAI desAInI adhyakSatA heThaLa pahelA dhoraNathI mAMDIne vinIta (meTrika) sudhInAM dhAraNA mATenI vAcanamALA taiyAra karavAnuM kAma gUjarAta vidyApIThe upADayuM hatuM tyAre saradArazrIe kahevarAvyuM hatuM ke, ApaNI vAcanamALAnA pAThomAM bhagavAnane lAvavAnuM na bhUlazeA, tathA kavitAmAM bhajanA lAvavAnuM. -- kAraNa ke, have pachInA jamAnAmAM bALakane kAMya bhagavAnanuM nAma sAMbhaLavA maLavAnuM nathI. ane saradArazrIe bhAkheluM bhaviSya keTaluM badhuM sAcuM nIvaDayu che, te kahI batAvavAnI jarUra che kharI ? kharI vAta to e che ke, vizva-sAhitya akAdamIe zeA rajanIzajIe je saMtAnAM je bhaktipadA upara vyAkhyAnA ApyAM che, te bhaktipadAnA temaNe karelA bhASAMtarane gujarAtI anuvAdarUpe prakAzita karavAnuM TharAvyuM, tyArathI ja evuM mAnI lIdheluM che ke, e cApaDI koI kharIdavAnuM nathI ke vAMcavAnuM nathI, paraMtu naheru-vaMze UbhA karalA dharmarahita jamAnAne dareka jaNa jyAM UbhA hoya tyAMthI, je rIte bane te rIte nahi paDakAre, te naheru-vaMza sAthe AkhA deza paNa rasAtaLamAM lupta thai jaze. eTale akAdamIe A saMta-mALA prakAzita karavAnuM AraMbhIne pAtAnI TAMcI sAmagrIthI paNa jamAnAnI dharmarahitatAne paDakAravAnA niradhAra karyo che. sinemA ane dUradarzananI sAmAnya hRdayA upara ati kAramI asara thAya che. temAMya lAMcakhAu bhraSTa sarakArI amaladAronA niyaMtraNa heThaLa mukAyelAM e be sAdhanAe te badhAM sAMskRtika tathA dhArmika mUlyonA samULagA dATa Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMta paladAsanI vANI 175 ja vALavA mAMDyo che. kAmazRMgAra, dArU, dANacorI, mArAmArI tathA polIsanA bhraSTAcAra ane atyAcArathI bharelAM e citro ApaNI prajAnAM janAM badhAM sAMskRtika mUlyone hUAsa karI dIdho che. tema chatAM bhagavAna chevaTe dezanI prAcIna - AdhyAmika saMskRtine bacAvI leze, evI prArthanA ane AzA sAthe saMtamALAnuM A pustaka mA-gUrjIne caraNe dharyuM che. tA. 12-2-'98 saMta palaTradAsanI vANuM eze rajanIzajI kiM. pa-00 saMpAdakaH gopALadAsa paTela saMta sevatAM suta vAdhe [prastAvanA] Adhunika vijJAna-TekanolaoNjInA varNasaMkara mAnava-putre ghaNA padArtho ane ghaNAM prANIone kAyama mATe dezanikAla te zuM pRthvI-nikAla - are astitva nikAla karI dIdhAM che. keTalAka padArthone vAparI nAkhIne te keTalAMka pazu-paMkhIne khAI nAkhIne. te padArtho ke prANIo upara tene kazo "sarva haka svAdhIna' e dAvo na hovA chatAM, tathA pitAnI ja bhaviSyanI peDhIone haka gerakAyade DubADavA jevuM nAlAyakapaNe dAkhavIne, tathA te peDhIo pitAnA hakonuM rakSaNa karavAnI sthitimAM na hoya te vakhate temanI vastuone vAparI nAkhIne sAruM vaDIlapaNuM dAkhavyuM kahevAya! paraMtu pitAne vaijJAnika kahevarAvatI ane mAnatI Adhunika prajAe paramAtmA ane tene je rIte dezanikAla karyA che, te rIte te taddana ajJAnika tathA atArkika ja che. vaijJAnika siddhAMtane vaijJAnika e arthamAM kahevAmAM Ave che ke, bIje koI paNa mANasa teNe batAvelI rIta pramANe prayoga kare to te paNa e niSkarSe ja pahoMcI zake. paraMtu paramAtmA ane saMtane teNe nakArI kADhayA che te te adhyAtmajJAnIoe batAvelI rIte praga karI joyA vinA ja. emAM vaijJAnikapaNuM ke tArkikapaNuM zuM AvyuM? paramAtmA te Ameya "alakha' hevAthI kazo vAMdho na uThAve; paNa satae avAranavAra dekhA daIne paramAtmA ane temane pAmavAnA mArgane Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! sAbuta rAkhyA che. e saMte ema pragaTa thayA karyA na hatA, te paramAtmAnuM nAma ja kathAnuM bhUMsAI gayuM hata- graMthamAMthI tema ja lokonA magajamAMthI paNa e saMto potAnI pAchaLa lokabhASAmAM eTaluM ja nahi paNa sAmAnya mAnavIne paNa sugama evAM geya bhajana ane parUpe pitAnA anubhavanuM tema ja AdhyAtmika mArganuM nirUpaNa karatA rahyA che. bhAratavarSamAM te vacamAM eka Akho gALo ja evA saMtanI zreNIne AvI gayuM, jethI tene saMtayuga" evuM nAma paNa ApavuM paDe. e saMtonI vANI dareka prajAnA amUlya vArasArUpa tathA khajAnArUpa che. dareka prajAe e amUlya vArase jIvaMta rAkhavA badhI rItanA prayatna karI javA joIe. temAMnI eka rIta te bhajanano cAlu lokabhASAmAM anuvAda 2ju karavAnI che. ghaNI vakhata e tenI jUnI lokabhASA ja temanA padone artha samajavAmAM muzkelI UbhI kare che. - eNe rajanIzajIe aMgrejI bhaNelI ane AjhAdInI laData daramyAna tathA AjhAdI maLyA bAda na kalpI zakAya tevA naitika adha:pAtane paMthe paLelI bhAratIya prajAmAM tema ja paradezanI bIjI prajAomAM AdhyAtmika utthAna mATe vyAkhyAne, zibiro, Tepa, keseTo ane pustakamprakAzana dvArA je amUlya kArya karyuM che, te kharekhara ati prazaMsanIya che. temAMya 35 thI 40 paradezI saMti ane sUphIonA pada upara anuvAda, TippaNa, praznottarI sAthe je moTAM vyAkhyAna temaNe ApyAM che, te te khAsa ullekhanIya che. pitAne viSe jude jude samaye judI judI mahattA arpaNa karatA te adhyAtmajJAnIe judA judA saMtonAM caritra ane pado rajU karatI vakhate potAnI jAtane jarA paNa AgaLa karI nathI, paraMtu te te saMtanI tathA te saMtanAM padonI mahattA ane mUlyavattAne ja AgaLa kI che. sAcI "svarAja-sarakAre dezanI rAjamAnya badhI bhASAomAM te pustakonA anuvAdo prakAzita karI devA joItA hatA. rajanIzajIe je mahAkArya karyuM che, tene lAbha samasta bhAratIya prajAne e rIte sulama karI Apa e kaI paNa AjhAda sarakAranI pharaja che. evA ja kaMIka AzayathI vizva sAhitya akAdamIe saMtamALAnuM gujarAtI saMkSipta anuvAdarUpe prakAzanakArya hAtha upara lIdhuM che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMta paladAsanI vANuM , , rajanIzajIe pitAnA hiMdI anuvAdamAM je muddA upara bhAra mUkyo che tathA je bAbata upara lAMbu TippaNa karyuM che, tene samAvI laI saMtamALAnA A gujarAtI anuvAdo zrI. gopALadAsa paTele taiyAra karyA che. eTale temAM ozo rajanIzajInI vidvatAne, AdayAtmikatAno ane bhASyakAra tarIkene jeTalo lAbha laI zakAya teTalA levAmAM Avyo che. A saMtamALA e rIte mA-gUjarInA zaNagAramAM ane susajajatAmAM agatyane umero karaze. manuSyanA jIvanane kSaNavAramAM palaTI nAkhe evA saMtone sIdhe saMga te koI lAyaka baDabhAgIne ja maLe; paraMtu temaNe lokabhASAmAM gAyelAM pado to sadAkALa saune upalabdha rahevAnA ja. sAmAnya jana paNa temane yathocita lAbha uThAvI zake evA svarUpamAM temane upalabdha karatA rahevuM joIe. ozo rajanIzajIe hiMdI bhASAmAM te mahatuM kArya ghaNe aMze te pAra pADI dIdhuM che. have dezanI judI judI lekabhASAoe - prAdezika bhASAoe AgaLa AvI cherajanIzajIe AraMbheluM kArya pUruM karI devuM joIe. - vijJAna TekanolojInA Adhunika jamAnAmAM paramAtmA vize ane te viSe jeTalI zaMkAo ane mazkarI uThAvavAmAM Ave che, temane pAra nathI. tethI jemaNe parama satya-paramAtmAne sAkSAtkAra karyo che tevA guru nAnakanI zabdomAM te be vize karelAM vidhAnemAMthI keTalAMka atre utAryA che. Adhunika vaijJAnike jeTalI hiMmatathI paramAtmA ene saMtanA astitva tathA mahattA bAbata ThekaDI urADe che, tenA karatAM keTalAya gaNI daDhatAthI tathA spaSTatAthI guru nAnake te be viSe prazaMsAnA vidhAno karyo che. vAcakanA manamAM zarUAtathI ja paramAtmA ane saMte viSe azraddhA ke zaMkA jevuM hoya te dUra thaI jAya, ane temane vize sAcI vicArasaraNI UbhI thAya che tene hetu che. paramAtmA ane saMta vize pitAnuM aMtara sApha karyA pachI temanI vANIne marma sahelAIthI vAcakane avagata thaze enI khAtarI che. AjanI dharmarahitatAne bahAdurIpUrvaka paDakAravAmAM nahi Ave to Akhe deza rasAtaLamAM lupta thaI jaze. eTale akAdamIe A saMta mALA prakAzita karavAnuM AraMbhIne pitAnI TAMcI sAmagrIthI paNa jamAnAnI dharmarahitatAne paDakAravAne niradhAra karyo che. gu0- 12 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! mana kudako mArIne jhaDapI le evI copaDIo varSe ke dAyakA pachI vAMcavAmAM AvI hoya to te zrI. gopALadAsa paTelanI guru nAnakanI vANI, saMta kabIranI vANI, saMta malukadAsanI vANI, dAdU bhagatanI vANI, dariyA bhagatanI vANI, japamALA, paMjajthI, japajI, sukhamanI, bhAgavata, yogavasiSTha, sarasvatIcaMdra, le-mijharASpa, thrI-maskeTiyarsa ane temanI bIjI vizva-kathAo. tA. 27-'99 50 chora. paTela gopALadAsanI trIjI puNyatithi bAbA malUkadAsanI vANuM eze rajanIza ki. 25-00 saMpAdakaH gopALadAsa paTela mastInuM dhama-sarovara [prakAzakanuM nivedana] deza-paradezanA cUMTI kADhelA saMto, bhakto, sUphI ane phakIronAM guNagAna karIne rajanIzajIe jagatanA keTalAya lokone dhanya karI dIdhA che. kahevuM hoya to ema paNa kahI zakAya ke, tenI AkhA zarIranI jUnI cAmaDI UtarI jaIne jANe AkhI navI cAmaDI AvI gaI - jANe pate bIjI koI navI vyakti ja banI gayo. joke A pariNAma AvavAmAM vyAkhyAnanA viSaya karatAM ke zrotA enI kakSA karatAM vyAkhyAna ApanAranuM vyaktitva ja mukhya bhAga bhajavatuM hevuM joIe. nahi to eTama ane seTelAITenA A yugamAM bAvA-phakIranA carita ATalo rasa na jamAve. rajanIzajIe keTalAMka vyAkhyAne aMgrejImAM tathA keTalAMka hiMdImAM ApyAM che. e badhAM vyAkhyAne dezanI badhI prAdezika bhASAmAM utArIne prakAzita karavAM joIe. Ameya A badhA saMta-phakIro judA judA pradezanA ja hoya che. gujarAtamAM bAvo akhaMDAnaMda e nIkaLe jeNe "satI' gItAthI zarUAta karIne moTAM moTAM purANa, tathA mahAbhArata jevA totiMga graMtha paNa, vecAze ke nahi, tenI paravA karyA vinA, dhaDAdhaDa prakAzita karavA mAMDayA. pachI te "vividha graMthamALAne nAme upayogI tathA vAMcavA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbA malukadAsanI vANI 179 lAyaka pustakonI hAramALA ja prakAzita karI dIdhI. tamane navAI lAgaze ke orisana sleTamArDananAM "AgaLa dha' jevAM preraka pustakonA anuvAda paNa temaNe bahAra pADayA. e yugane "akhaMDAnaMda yuga' ja kahevo paDe. pachI AvyA gAMdhIjI ane AjhAdInI mahAna laData. tenI sAthe AvyuM navajIvana prakAzana maMdira ane gUjarAta vidyApITha. AjhAdI AvyA pachI AvyuM parivAra prakAzana maMdira jeNe gAMdhIjInA sAhitya uparAMta vizvasAhitya kahevAya evAM pustakonA anuvAdone paNa Dhagalo vALI dIdha. paNa have Avyo maraNakALe bhAgavatanI saptAha sAMbhaLI rAjA parIkSitanI peThe paraleka sidhAvavAne yuga. haju prakAzanakArya gujarAtImAM thAya che, paNa aDhIse traNaso rUpiyAnI kiMmatanI kavitAnI, nibaMdhanI, jIvanacaritranI ke navalakathAnI paDI kharIdIne kaNa vAMcI zake? eTale ghaNIkharI to sarakArI grAMTavALI lAyabrerImAM ke smAraka pustakAlayamAM jatI haze. navajIvana prakAzana tathA vidyApITha prakAzananI te "merArajI"-saptAha maMDAI gaI. haju gujarAtamAM tathA muMbaImAM be-cAra gujarAtI prakAzana-saMsathAo cAle che jemanAM prakAzanenAM lAMbAM lIsTa vAMcIe te AbhA thaI javAya. A sthitimAM rajanIzajInA saMta-sUphIonI racanAonA gujarAtImAM anuvAda prasiddha thavA asaMbhavita che. nava gujarAtI vAcaka, ane teya yunivarsiTImAM tathA kaoNlejamAM bhaNatA yuvaka saMta ane phakIranuM nAma sAMbhaLIne ja moTuM maraDe, tyAM rajanIzajInAM lAMbAM TippaNavALA anuvAdo joIne te bhAgI ja jAya. kAraNa ke, je pustako khAsAM meTAM che, tathA keTalAMka pustakonA to cAra-pAMca-daza-paMdara jeTalA bhAge paNa che. te pustakonA anuvAdo karAvI chapAvIne prasiddha karAvanAra keI utsAhI prakAzaka nIkaLe tenI to rAha ja jovI rahI. paraMtu vizva-sAhitya akAdamIe vacalo mArga kADhI te pustako kevAM haze tene svAda mAtra cAkhavA maLe tevA nAnakaDA anuvAdamAM te "saMtavANI prakAzita karavA nirNaya lIdho che. temAMnA "bAbA malUkadAsanI vANI' pustaka mATe. zarUAtamAM rajanIzajIe malUkadAsajIne paricaya karAvavA ja lakheluM che temAMthI thoDAka bhAgano anuvAda nIce rajU karyo che. te uparathI saMta ane phakIro uparAMta rajanIzajI jevA vivecakono paNa kaMIka paricaya gujarAtI vAcakone paNa kaMIka paricaya maLI raheze. rajanIzajI kahe che Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre ' bAbA melukadAsa - e nAma sAMbhaLatAM ja mArI hRdaya-vINAnA badhA tAra jhaNajhaNI UThe che. jANe acAnaka vasaMta Rtu besI gaI ane acAnaka hajAra phUlone varasAda varasya. | . nAnakathI huM sArI peThe prabhAvita thayo chuM; kabIrathI huM cakita thayo chuM; paNa bAbA malukadAsanI to mane mastI ja caDI che. AvAM naryA zarAbamAM DUbelAM hoya evA masta AkaLAM vacana bIjA koI saMtanAM meM jAyAM nathI. ' nAnakamAM jANe dharmane arka tAravI kADhIne bharelo che; joke na lUkhosuka. kabIramAM dharmane nAme cAlatA adharmane paDakAra che - bhAre kAMtikArI, bhAre vidrohI. malUkamAM dharmanI mastI che, dharmanuM paramahaMsa rU. dharmane jeNe pIdho hoya te kevo hoya ? dharmanuM sAratattva sau koIne kahevAnI tene citA nathI; ke na adharmathI laDavIne keI Agrahe. dharmane zarAba jeNe pIdho hoya, tenA jIvanamAM dharmanI mastInA kevA taraMgo UThatA haze vAru? jema vRkSa pitAnAM phulomAM jharI jAya che, tema bAbA malukadAsa pitAnA vacanamAM - pitAnAM gItAmAM karI gayA che. temanAM vacanone koInuM samarthana - keIna Teke nathI, tema kaIne virodha paNa nathI. temanA jIvanamAM je kaMI bharAyuM ke ekaThuM thayuM che tene ja savAbhAvika pravAha te che. jene masta ja thavuM che, jene na te dharmanI koI tAkika vyAkhyA karavI che ke na adharma sAthe koI saMgharSa, jene pitAnI aMdara paDelI vINAne jhaMkRta karI levI che, jene jhaMkRta karyA vinA na te kaI satya jANI zakAya che ke na adharma sAthe koI saMgharSa saMbhAvita che. - maluka karatAM vadhu suMdara sarovara tamane bIje kyAMya nahi maLe. je tarasyo che, tathA jene potAnI tarasa bujhAvavAnI AturatA che, jaLa saMbaMdhI vivecana karavAnI jene ciMtA nathI, te te mAtra eTaluM ja kahe che ke, ame tarasyA chIe, amAre te pANI joIe, nahi ke pANI saMbaMdhI vivecana, khare ja pANInI tarasa miTAvavA pANI kyA vAyuonuM baneluM che evI tenI vyAkhyA samajavAnI kyAM jarUra paDe che? tame jANI lo ke pANI kayA be vAyu bhegA maLavAthI bane che, koI tamane samajAvI de ke oNkisajana ane udUjana vAyuo (HO) pramANamAM maLavAthI pANI bane che, te paNa tamArI varasa nahi bujhAya. tarasa to pANIthI ja bujhAya. tarasa bujhAvavA mATe nIcA namI sarovaramAMthI pANIne bebo bharI lAvavAnI ja jarUra che." Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmA malkadAsanI vANI 11 malUkadAsa evuM sarovara che ke tame nIcA jhUkIne khAbA bharaze| to tRpta thaIne ja UThaze.. tame jo rAjI thaIne tamArA hRdayanAM dvAra khullAM mUkaze, te malUkanA taraMgo tamArAmAM jhaMkAra pedA karI mUkaze. tame nAcI UThazeA. e nAcamAM ja tamAruM rUpAMtara thavA lAgaze, ane e rUpAMtara sAthe ja paramAtmAnA AviSkAra. 3 emaNe kaheluM eka vacana ja lAkone yAda che; gayAM che. vacana bahu prasiddha thaI gayuM paNa samajavAmAM Avyo. e vacana che. bAkInAM badhAM bhulAI tenA artha khATo ja ajagara kare na cAkarI, paMkhI kare na koma / ', dAsa malUkA kahi gayA, sabake dAtA rAma // A sIdhA-sAdA lAgatA vacananA be artha thaI zake che. tame tamArA adhikAra mujaba je artha pasaMda karo te kAM tA tamAro mArgadarzaka bane, athavA tamane mArgabhraSTa karanAra paNa banI zake. te vacanamAM eTaluM ja kahyuM che ke, ajagara majUrI karavA jatA nathI tathA paMkhI khetaro ane vADIe ucheravAnuM kaparuM kAma paNa karatAM nathI, chatAM peAtAne roja khAvAnuM pAme che. enuM kAraNa eTaluM ja che ke, saune khAvAnuM ApanAra jogavanAra prabhu rAma che. tenA bhaMDAra bharelA ja rahe che - kadI khUTato nathI. - upara jaNAvyuM tema sAdA zabdomAM kahevAyelA A dohAnA be artha thAya che - artha karanAranA adhikAra pramANe. paramAtmA ja sRSTinuM badhuM taMtra calAve che, temaNe vividha prANIo sa' che, teA temanA nirvAhanI - khAna-pAnanI jogavAI paNa teNe ja karI rAkhI che. eTale kazI ciMtA karyA vinA tuM bhagavAnanA nAmanuM ja smaraNa karyA kara - evA artha malakadAsa jevA bheALAbhAlA bhaktane sUjhe. tyAre ALasu harAmakhAra leka temAMthI evA artha kADhe ke, ju ajagara kathI majUrI karyA vinA jhADanI totiMga DALA upara vIMTAIne paDayo rahe che, ane tene khAvA joItAM paMkhIo ane prANIe tenA moMmAM AvIne paDayA kare che. bIjI bAju paMkhIo khetara kheDavA - vAvavA tathA laNavAnI mahenata karavA jatAM nathI, chatAM temane khAvA joItuM anAja -- tenA dANA tene kheDUte pakavelA khetaranA pAkamAM taiyAra maLe che, mATe khAvApIvA mATe kamAvAnI dhamAlamAM paDayA vinA ArAmathI paDI raheA, bhagavAna Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! rAma rAdhAnuM khAvAnuM pUruM pADe che. te mATe mANase kazI dhamAla karavAnI jarUra nathI: bane arthomAM bhagavAnanI vAta che; paraMtu ALasu harAmakhora mANasa badhuM bhagavAna karI Apaze mATe ApaNe kazI mahenata karavAnI jarUra nathI ema kahIne ajagara tathA paMkhInA dAkhalA UMdhA arthamAM rajU kare che. ajagarane prANIo ane paMkhIo pakaDavA Akho vakhata lAMbI DALa upara viTAIne paDI rahevuM paDe che, jethI prANIo ane paMkhIo tyAM jhADanI DALI ja che ema mAnI tenA zarIra upara kUdAkUda karavA mAMDe ane tenA ughADA rAkhelA momAM jhaDapAI jAya. ajagaranI peThe ema Akho divasa sthira paDI rahevuM e sahelI vAta nathI. paMkhIo paNa jyAM khetara ke vADIo laherAI rahI hoya tyAM pitAnAM nAnAM baccAMne mALAmAM ekalAM choDI mALAthI ghaNe dUra jAya che tyAre baccAMne joItA kumaLA dANA cAMcamAM bharI lAvI zake che. e ochI majarI ke ciMtAnI vAta nathI. paNa ALasu mANasa tene dANA mATe khetara vAvavAnI mahenata karavI paDatI nathI ema kahIne bhagavAna ja badhI jogavAI karI Ape che evo beTo artha le che, tyAre bhakta baccAMne bhagavAnane bharause ekalAM mUkIne dUra jAya che. ekalAM mUkI dUra dANA bhegA karavA jAya che, te daramyAna bhagavAna tenAM baccAMnuM rakSaNa kare che evo bhagavAna upara premane tathA vizvAsane artha le che ane bhagavAnane vadhu yAda kare che Ama eka ja hakIkatamAMthI ALasu mANasa ALasu thaIne paDyA rahevAne pATha zIkhe che, tyAre bhakta bhagavAnanI kRpA ane dayALutA upara bhAra mUkI bhagavAnane vadhu prema karato thAya che. tA. 2-10-09 gAMdhI jayaMtI] puche che. paTela Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanTina DaravADa yAne ki. 10000 hiMmate mardA kenilavartha yAne prIta kiye duHkha heya sara vaoNTara skaoNTa saMpAdakaH gopALadAsa paTela [saMpAdakanuM nivedana] ki. 20-00 vizva-sAhityamAMthI vikaTara hyuge, alekajhAnDara DUmA, cArlsa Dikansa vagere vikhyAta lekhakonI jANItI navalakathAo gujarAtImAM bRhat saMkSepa rUpe utAravAnuM kAma hAtha dharyuM hatuM te veLA sara vaoNlTara skaoNTanI jANItI navalakathAonA saMkSepa paNa gujarAtImAM taiyAra karavAno saMkalpa hatuM. te have ATalAM varSa bAda phaLIbhUta thAya che tethI AnaMda thAya che. AvI navalakathAone rasa ciraMtana hoya che. kadI vAsI thato nathI ke UtarI jato nathI. e vastu gujarAtImAM uparokta navalakathAkAronA saMkSepone gujarAtI vAcako dvArA maLelA hArdika AvakArathI avagata thaI ja hatI. te ja pramANe sara vaoNTara kaoNTanI "prema-zaurya-aMkita' navalakathAone paNa gujarAtamAM AvakAra maLaze ja enI khAtarI che. kAraNa ke, gujarAtI vAcakanuM hArda paNa narmada kavie gAyuM che tema prema-za-aMkita ja che. bhale upara uparathI te pradeza naryo vepArI-vANiyAnA pradeza tarIke jANItuM hoya, paraMtu vastutAe gujarAta-kAThiyAvADanA keTalA moTA pradeza kAThIe rajapUta-ThAkora vagere prAcIna kALamAM zuravIra laDavaiyA tarIke paMkAyelI kamethI bharelA che. te ke premazaurvanA raMgathI keTalI raMgAyelI hatI te to temanI prakAzita thayelI thoDIghaNI lokasAhityanI rasadhAra'thI ja sAbita thayuM che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhArI ! ane gujarAtanA vANiyA tathA kheDUto paNa prema-zauryathI keTalA chalakAtA hoya che te AjhAdInI laData vakhate te vargomAMthI AvelA gAMdhIjI ane saradAra paTelathI sAbita nathI thayuM? 184 2 prasiddha navalakathA lekhaka skaoNTa paNa IMglaeNnDa-skaoNTalaeNnDane lagatI, ane mukhyatve peAtAnA vatana skaoNTalaeNnDane lagatI aitihAsika navala kathAo vaDe premazauryanI kathAonA ja adbhuta rasa relAve che. 1792 mAM baeNrisTara thayA pachI vaeNkezana daramyAna skaoNTa pAte sarahadI vistAromAM leAkagItA ane AkakathAo bhegI karavA pharyA karatA. ane temAMthI temaNe pAte keTalAka jANItA vIrarasanI kathAovALA rAsaDAo 1805thI 1810mAM racyA. tyAra bAda .temaNe romAMcaka addabhuta-kathA lakhavAnuM zarU karyuM. temanuM 'vevarlI ' 1814 mAM prasiddha thayuM. tyAra pachI 1819 sudhImAM temanI naveka navalakathA prasiddha thaI. te evI lAkapriya nIvaDI ke 1820mAM temane oNreneTa banAvavAmAM AvyA. 1820mAM temanI 'AIvanaho' navalakathA prasiddha thaI. ane te pachI tA aitihAsika navalakathAonI hAramALA ja AraMbhAI. temAMnI 'kavenTina DaravArDa ' 1823mAM prasiddha thaI. 1825 sudhImAM bAre tevI navalakathA prasiddha thayA bAda skaoNTa eka mATI Arthika saMkaDAmaNamAM aTavAI paDayA. baeNlenTAIna prakAzana saMsthAmAM temaNe khUba ja mUDI-rokANa karyuM hatuM. te kaMpanIe 1825mAM devALuM kADhayuM, tyAre skaoNrTa bahAdurIbhera e AkhuM devuM potAnI upara eDhI lIdhuM. tyAra pachI temaNe potAnuM hIra nicAvI-niceAvIne satata lekhanakArya calAvye rAkhyuM; ane temanA mRtyu sudhImAM temanAM pustakonA vecANamAMthI e badhuM devuM bharapAI thaI gayuM skaoNTanA jIvanamAM parAkrama ane hiMmatanA AvA addabhuta-rasa bhArobhAra bharelA hatA. temanI navalakathAomAMthI 'kavenTina DaravArDa ' navalakathA gujarAtI saMkSepa mATe pahelI pasaMda karavAnuM eka kAraNa e che ke, agAu saMpAdana karela vikaTara hyugAnI 'huMcaoNka oNpha netradAma ' (' dharmAdhyakSa ') navalakathAnA sthaLa-kALane sparzatI ja e navalakathA che. arthAt frAMsanA rAjA lUI-11 nA samayanI (142383). tema ja AkhI kathA frAMsanI bhUmi upara ja maMDAya che ane pUrI paNa thAya che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phenilavatha 15 alabatta, tenA nAyaka skaoNTalaeNnDano eka ThAkora khAnadAnano juvAniyA che. tenuM AkhuM kuTuMba e khAnadAnanI aMdaraaMdara cAlatI laDAIomAM khatama thaI gayA bAda, te ekale bacI nIkaLI peAtAnA mAmA ke je phrAMsamAM rAjA lUI-11nA skaoNTiza saMrakSaka-daLamAM nAkarI bajAvatA hoya che, temanI madadathI tevI ja nokarI meLavavAnI icchAthI TrAMsa tarapha cAlyA Ave che. te frAMsanA rAjAnA turamAM AvelA rAjagaDha sAmenI nadIne kinAre vArtAmAM praveza kare che, tyArathI ja A premazauryanI kathAnA je rasapravAha maMDAya che, te A navalakathAnI chellI lITI sudhI askhalita vahyuM jAya che. ApaNe tyAM paNa rAjapUtAnI tathA kAThIonI evI ja vIrarasabharI aneka cAraNa-kathA jANItI che. rAjasthAna ane saurASTra te| evI kathAenAM dhAma che. skaoNTalaeNnDanI vIrakathAonA eka suprasiddha lekhakanI A kathA gujarAtI vAcakone paNa gamaze tathA temane premazauryanA rasathI tarabALa karaze, evI AzA che. prema ane zaurya e koInA paNa jIvanamAM addabhuta rasa pUravA mATe pUratAM samartha baLA che. ane mAnavajIvana mukhyatve e bethI ja rasabharyuM banyuM che, paraMtu e baMneyanI UtaratI hIna kakSA paNa hAI zake che; ane ema bane tyAre temanA jevI mAna jIvanane bhraSTa ane barabAda karanArI cIjo paNa bIjI koI nathI. eTale e be vastuonI kathAonuM sevana bahu sAvadhAnIthI karavA jevuM che. koI pratibhAzALI virala lekhaka ja e be bhAvAne nirbheLa zuddha svarUpamAM rajU karI zake. A navalakathA ja juo-- pahelethI chelle sudhI emAM pazcAdbhUmikAmAM eka suMdara strI ja vyApI rahI che, kavenTinanI kathA maMDAya che tyArathI ja - malamerI-maMDapa laoNjamAMthI ja -- isAbelA tenA jIvanamAM dAkhala thAya che, ane chevaTa sudhI rahe che. chatAM te enA parAkramI jIvananA eka prerakabaLa tarIke ja rajU thAya che -- ane rahe che. navalakathAnI lagabhaga chellI lIMTImAM ja temanA lagnanI hakIkata noMdhAya che; chatAM AkhI navalakathAmAM temanA prema-bhAva ja tenA mukhya sUtra tarIke AkhI vArtAnA rasa-pravAhane dhAraNa karI rAkhe che. koI paNa bIjA sAmAnya lekhakanA hAthamAM A navalakathA prema-auryane badale sthUla bhAgarasamAM paNa pariNata thaI hAta. prema-rasane kSullaka bhAgarasamAM sarakI jatAM vAra nathI lAgatI. premI pAtronA udAtta ane zauryabharyA svaccha jIvana-kAryathI ja te rasanI preraka-baLa tarIkenI tAsIra jaLavAI rahe che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhAre! alabatta, strI-puruSanA prema-rasanI vastu AjanA jevA sAmAnya sukhethI jamAnAmAM tenI hInamAM hIna koTIe ja pragaTatI hoya che. ApaNA dezamAM jemake atyAre e vasatu kuTuMbaniyojananAM plAsTika ke nastaramAM ja aTavAI gaI che. ane tethI ja pazcima hiMdanA eka agragaNya aMgrejI chApAnA philma prakAzanamAM eka kaTAralekhaka, jayAre tene prazna pUchavAmAM Ave che ke tamane kevI strI game - vAMkA popaTa-nAkavALI (hRkaDa) ke sIdhA nAkavALI? tyAre te javAba Ape che - mane te 'luDa'- AMkaDI nAkhelI nAkhelI strI game ! bhArata sarakAra dezanA sAhityakAro - navalayA-lekhako - kavitA lekhako - citrakAre - philma nirmAtAo - e saunI pAse kuTuMba-niyojananA kAma mATe ja madada mAgI rahI che. tene samagra sAhitya-kaLA dvArA mAtra e eka ja lakSya siddha karavuM che. ane te mATe rUpALI dalIla evI karAya che ke, dezanI saMpatti maryAdita che eTale ene bhagavanArAM amaryAdita na hovAM joIe. arthAtu atyAranI peDhInA hAthamAM dezanI je kaMI dhanasaMpatti AvI che, tene upabhega teNe ja gharaDA thaI maratA sudhI karyA karo - navI saMtAnotpatti dvArA jeTalA temAM hissedAro vadhaze, teTaluM tenuM ja sukhathena ochuM thaze! AvI bhAvanAvALA dezamAM prema-zaurya-svArpaNa-balidAna vagere udAtta bhAve ane bhAvanAonu pachI Dhaba ja thaI rahe, mA pitAnA roTalAnA TukaDAMmAMthIya pitAnA bALakane moTe bhAga ApI de, e bhAvanA te mAnacita bhAvanA kahevAya. paraMtu mA pitAnuM sukhacena ochuM na thAya, te mATe bALakone garbhamAM AvatAMta ke AvatA pahelAM rokI rAkhavA iccha, e to kaI nItine yogya bhAvanA kahevAya e kahevuM muzkela che. dezamAM anAja ochuM che mATe khAnArAM moDhAM ochAM karaze evI rASTrIya hAkala na hoI zake. rASTrIya hAkala te evI hoya ke dareka hAthane kAma maLavuM joIe, ane dareka maDhAne khAvAnuM. e jAtanI hAkala nIce badhI mAnacita bhAvanAone khIlavAne ke janmavAne avakAza rahe che. paNa 'tamArA sukhacenamAM bhAga paDAvavA AvanAra tamArA bALakane AvatuM roko' evI hAkala mA-bApane karavI, e te badhI udAtta bhAvanAone janmatAM veMta ja mArI nAkhavA jevuM che. e deza ke evI AkhI duniyA pachI ekabIjAne bhoge sukhI thavA IcchatAM, ane aMdaroaMdara laDI jhaghaDIne khatama thatAM kAMgalAnI ja duniyA banI rahe. evA bhaviSyathI bhagavAna saune bacAve. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzA ane dhIraja eTale sAcA prema-zauryanAM jIvana-citro rajU karatI AvI navalakathA jeTalI maLe teTalI ochI. evAM prema-zaurya aMkitasrI-puruSanAM saMtAna paNa evAM tejasvI pAkaze, je dharatI khUMdIne game tyAMthI khAvAnuM ane pIvAnuM meLavI leze, tema ja ekabIjAne vaheMcIne khAvAnuM ja Icchaze. lUpAnI phaeNTarI ane nirodhanAM paeNkeTo e te sau AdarzonuM -- sau udAttA bhAvanAonuM - are premazauryanI ja bhAvanAnuM kabrastAna che. tA. 1-12-93 geApALadAsa paTela AzA ane dhIraja alekajhAnDara DUmA saMpAdaka : geApALadAsa paTela ki. 30-00 187 kAunTa oNpha meAnTakrisTA' [bALaka mATe] prakAzakanuM nivedana mazahUra phrenca navalakathA-kAra tathA nATaya-kAra alekajhAnDara DUmA (1802-70)nI vikhyAta navalakathA 'kAunTa oNpha menTa-krisTo 'nA saMkSepanI A bIjI AvRtti gujarAtI vAcaka samakSa rajU karatAM AnaMda thAya che. mULa navalakathA / mAe I.sa. 1844-5 daramyAna 18 bhAgAmAM prasiddha karI hatI. te bRhatkathAnA AkhA anuvAda gujarAtImAM prasiddha karavA, e tA Arthika dRSTie karatAM, vadhu te, AjanA gujarAtI vAcakanI dRSTie mithyA pravRtti ja gaNAya. chatAM A saMkSepa evI saphaLa rIte taiyAra thayA che ke, e vAMcatAM - ane keTalIka vAra te vAraMvAra vAMcatAM paNa - rasanA ghUMTaDA UtaryA ja kare che. - A navalakathA addabhuta rasanI navalakathA che. paraMtu ene adbhuta rasa alAdInanA jAduI dIvAnI kathAnA jevA mAtra maneoraMjana pUrato adbhuta nathI. A navalakathAmAM mAnavanA aMtaranI sArI tathA khATI ema baMne jAtanI lAgaNIone adbhuta rasanA raMgathI raMgIne evI parAkASThAe paheoMcADIne rajU karavAmAM AvI che ke, jethI te saMpUrNa yathAtathatA dhAraNa karavA uparAMta vadhu tA pUrepUrI vedhaka banI rahI che. ApaNI UMDI lAgaNIone Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! jyAre lekhaka pitAnI kasabI kalamathI jhaNajhaNAve che, tyAre ApaNe koIka arlIkika rasamAM taraboLa thaI jaIe chIe. tevA prasaMge vAMcatI vakhata ApaNI AMkhamAMthI eka prakAranI kRtArthatAnAM AMsu vahyA vinA rahetA nathI. A navalakathA pUrI karIne heThI mUkyA bAda ApaNane ApaNA jIvanane amUlya samaya veDaphI mAryo ema lAgavAne badale kRtArtha karyo ema ja lAge che. koI paNa navalakathAne mATe Ama kahI zakAvuM, e tenI guNavattA bAbata sarvottama pramANapatra gaNAya. DamAe pitAnI lekhaka tarIkenI kArakirdInI zarUAta te aitihAsika nATyalekhanathI (I.sa. 1829) karI hatI. navalakathAkAra tarIkenI tenI khyAti I.sa. 1844mAM teNe lakhelI navalakathA "zrI maskeTiyarsa'thI zarU thai. pachI to teNe pate tema ja teNe ApelA vArtAtaMtune AdhAre vistArIne lakhanArA bIjA sahAyaka lekhakoe maLIne lakhelI navalakathAonI kula saMkhyA 300 jeTalI thAya che! parivAra saMsthAe DUmAnI navalakathAnA A saMkSepa uparAMta "zrI macchaTiyarsa'nA pAMca bhAgo rUpe bIjI pAMca navalakathAonA sacitra saMkSepa paNa prasiddha karyo che. te pAMceya mULe te svataMtra navalakathAo ja che. parivAra saMsthAe DUmA uparAMta vikaTara hyuga, TaoNlsTaoNya, Dikansa vagere bIjA vikhyAta lekhakonI mazahura navalakathAonA saMkSepa paNa gujarAtI vAcakane ApyA che. temAMnI keTalIkanI paNa bIjI AvRttio bahAra pADavAnI thaI che. vizvasAhitya kahevAya tevI vikhyAta navalakathAo, gujarAtI vAcakane mAphaka Ave tevA saMkSepa rUpe, prasiddha karavAnI pravRtti saMsthAe upADI ke tarata ja gujarAtI vAcakavarga taraphathI tene je AvakAra maLyo, tethI prerAIne parivAra saMsthAe e moTuM kAma hoMzabhera vistAryuM hatuM. paNa evI nirdoSa tathA rASTrasevA kahI zakAya tevI pravRtti upara paNa AsamAnI-sulatAnInA evA oLA pharI vaLyA ke, saMsthAnI tamAma pravRttio sthagita thaI gaI. Ama be-eka dAyakA sudhI niSkriyatAmAM gedhAI rahyA bAda, uparavALAnI kaIka agamya kaLAthI, parivAra saMsthA judA kalevara vaDe pitAnI sevA pharIthI gujarAtane caraNe rajU karavA zaktimAna thaI che. amane AzA che ke gujarAtI vAcaka taraphathI amane pahelAMnI peThe ja hArdika ane vyApaka sahakAra prApta thaze. tA. 2-4-86 putra che. paTela Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AIvana he| ti prema-vijaya vaoNlTara skaoNTa sa'pAdaka: gApALadAsa paTela prastAvanA: esa. Ara. bhaTTa ka. 12-00 rakaoNTanI bIjI rasika kRtie Ape [prama-zauya aMkita kathA : ivAna ho] 15mI oNgasTa 1771nA varSamAM janma, ane 1832 nI sAlamAM mRtyu - AvaDI jIvanaavadhamAM aMgrejI sAhityane raMgIna sparza ApI janAra vaoNlTara skaoNTa pazcimanI aitihAsika kautukakathAnA pitAmaha gaNAyA che. gujarAtamAM sAdazya zeAdhavuM hoya tA narmada, munazI ane meghANInuM tripuMDa racavuM paDe. leAkasAhityanA kasUMbI raMga skaoNTe AkaMTha pIdhA hatA. kalamanA khela racIne eNe yAgakSema vAMchayuM hatuM. skaoNTiza asmitAnA e ArAdhake vatananA jAhera jIvanamAM ane svapradazA pUjAmAM itihAsanA navA raMga siddha karyA hatA. phreMca sAhityanA leAkapriya sarjaka elekajhAnDara DUmA, IMglaeNnDanA Dikansa ane thekare, raziyAnA TaoNlsTaoNya - A sahunA te pUrvAcArya hatA. e sahune mATe skaoNTanuM sAhitya gaMgeAtrInuM tIrthasalIla hatuM. skaoNTalaeNnDanI rAjadhAnI eDInabargamAM saoNlisiTara pitAne tyAM lekhakanA janma thayA. skaoNTalaeNnDa eNTale aMgrejI itihAsanI sAraTha bhUmi. hRdayanA drAvaNa jevA lAkagItAnI e bhUmi, baMDakhAra bahAravaTAnI enI tavArIkha, vakIla pitAnA putra ane jANItA dAktaranA dohitra vaoNlTara skaoNTa bALavaye lakavAnA bhAga banyA hatA, tyArathI ja aMgata khADanI maryAdAne AMbI javAnA eNe manasUbA ghaDayo hato. zArIrika kamajorInuM sATuM eNe saMkalpabaLa ane kalamanI karAmatane prayojIne pUrepUruM vALyuM hatuM. parIkathAo, rAma rAmane pulakita kare tevI leAkakathA, vismaraNanAM aMdhArAM ulecIne meLavelAM prAcIna kavitAnA avazeSA--kizAra vaoNTara skaoNTanuM 189 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhArI ! mana AnAthI tarabatara hatuM. nirbaLa zarIrane avagaNIne skaoNTa rakhaDu banyo, DuMgarA bhamyA, enI rUkSa bhayAvaha evI moMdherImAbhAma, lAkheNA enA dezabaMdhu, prakRtisauMdarya - nisarganuM ane manujanuM - AmAM skaoNTanuM mana umaMge mahAryuM hatuM. 1783mAM zALAMta parIkSA ApIne eNe kAyadAnA abhyAsa zarU karyAM - saoNlisiTara tarIkenI tAlIma eNe pitAnI peDhImAM meLavI lIdhI ane te pachI parIkSA ApI evAkeTa banyo. tyAM te yuropanA itihAsamAM jhaMjhAvAtanA vAyarA phUMkAyA -- phrAnsamAM krAMtineA visphoTa thayA; tyAre svecchAthI yuvAna skaoNTa lazkaramAM bharatI thayA, vatananuM lAkasAhitya ane jarmanInuM kautukapriya vAMgmaya, ubhayanI UMDI asara nIce skaoNTanI lekhanapravRttinA prAraMbha thayA. skaoNTalaeNnDanA cAraNI sAhityanA traNa graMthAnuM teNe saMpAdana karyuM. pariNAme vismaraNamAM sarI paDelI vatananI tavArIkha, jUnI peDhInI dilAvarI ane rItarasameAnA paricaya tAjo banyo. dhULadhAyAnuM kAma enI kalpanAne jagADI gayuM -- 1805 nA varSamAM ' lokakavinA layabaMdha ' ~ * Lay of the Last Minsrel', te pachI zauryakathA 'mAmina', ane ' saravaranI suMdarI ' - Lady of the Lake' - ema traNa kAvyakRti enI kalame racAI. - te samaye jillAnuM zerIphapada ane prApta thayuM eTale sArA evA samaya jAhera kAmakAjamAM chinavAI jatA. chatAM enA lakhANane vega askhalita rahyo. aMgreja kavi DrAyaDana, ane sAmAjika cAbakhAne lIdhe vikhyAta gadyasvAmI sviphTanAM lakhANAnuM saMpAdana eNe sADatrIsa graMtheAmAM karyuM. A zekha ene bhAre paDayo. belAnTrI nAmanA mudraka joDe eNe bhAgIdArI karI. mudraNa ane prakAzananuM sAhasa mAthe vahAryuM. pariNAme lAkhAnA karajanA bhAramAM e cagadAyA. dilAvara dilanA A lekhake nAdArI na vaheorI. eNe jIvananAM pAchalAM varSomAM mAramAra jhaDape sAhitya racIne mRtyu pachI badhuM ja devuM bharapAI karyuM. kalamanI AbarU eNe bAMdhI jANI. garIbInA bhayathI eNe kadI manane kRpaNa na thavA dIdhuM. vaibhavane eNe AjIvana sAcavI jANyA; lAkha meLavatAM AvaDayuM - to savA lAkha kharacatAM paNa e zIkhyA. garIbanI jAsAciThThI ane leNadAronI dhAMsa, enI vacce itihAsanA pAnAne skaoNTe jIvanadAna ApyuM. 1813mAM 'vevarlI' - e nAmanI skaoNTiza kathAnuM eNe anAmI prakAzana karyuM. skaoNTanI ananya siddhi e hatI ke itihAsanI ghelachA, enI lagana aMNe vAcakomAM jAgRta karI. te pachI e dhelachAne Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AIvana he satiSavA eNe avirata prayatna karyA ane asaMkhya kRtio aMgrejI sAhityane samapita karI. pratyeka kRti sAthe skaoNTanuM AbhAvaLa vistRta banyuM. jIvananAM chellAM varSomAM lekhakanuM svAthya tUTI rahyuM hatuM tyAre iMglenDanI sarakAre skaoNTa bhUmadhya samudranI khuzanumA saphara karI zake ane taMdurastI pAchI meLavI zake te hetuthI rASTrIya naukAsainyanuM eka jahAja ene suparata karyuM. ItihAsamAM khavAI javuM, vartamAnane avagaNave, AvI vRtti nirAza mANasanuM lakSaNa gaNAya che; paraMtu A sikkAne bIjI bAju paNa che - che tevA saMsArathI akaLAmaNa anubhavavI, bhulakathI vAja AvIne zAzvatanI jhaMkhanA karavI, bhAvanAmAma suSTinuM raTaNa karavuM - vikAsazIla jIvanamAM A lakSaNo hoya che. yathArtha ane ikhita vaccenA grejagrAhathI vaoNlTara skaoNTanI kRtio mukta nathI. skaoNTa dezanA bhUtakALane Azaka hate. madhyayuganuM jIvanaMdarzana enI mugdhAvasthA hatuM - sAthe ja bhAvidarzana ene thatuM hovAthI jUnuM anivArya rIte nAza pAme ane yugapalaTAnI navI cetanA ene samAja jhIlI zake tevI ene vAMchanA hatI. parasparano cheda uDAve tevI A bevaDI vRttinI bhIMsamAM enI zreSTha kRtionuM sarjana thayuM che. eNe jhaMkhyo che purANA skaoNTalaeNnDa ane navA iMglenDanI vibhinna zaktine samAsa. "ivAna '- jenuM bhASAMtara A pustakamAM sthAna pAmyuM che, te iMglenDanA, nahi ke skaoNTalaeNnDanA, eka aitihAsika tribheTAnuM darzana karAve che. skaoNTa vize kaheNI che ke eNe koTiza navalakathA sajIne skaoNTalaeNnDane dezavidezanA pravAsIo mATe AkarSaNanuM kendra banAvyuM che. tevI ja rIte A iMglenDanA itihAsamAMthI upasAvelI kathAo dvArA navalakathAne raMgabhUminA saphaLa ane prabaLa harIphanuM sthAna apAvyuM che. kahe che ke yuddhanI vArtA hamezAM rakhya heya che, te aphalAtunI raMgIna premanI kathA kadI plAna nathI hatI. nATakIya saMgharSa, kaTokaTI ane vismayakArI snehakathA - "ivAna tenuM hRdagata manAyuM che. kavisahaja chUTa laIne skaoNTe itihAsamAM je saMgharSa vilIna banyuM hatuM tene, eTale ke be vibhinna praja, naoNrmana ane sekasana, zAsaka ane parAjita vaccenA vairabhAvane sajIvana karIne manameLanI puna: sthApanA karI ApI che. nATakIya prasaMga-gUMthaNI, kutuhala sAcave tevA prasaMgapalaTA, kAvyocita snehasaMbaMdho, vIrAcita sAhaso, nyAyane ucita tevAM samApane ane aMte sahune atikramIne jIvananI agamya karuNAne vyakta kare Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAre! tevuM, mAnavazaktinI maryAdAnA mudraNasamuM, yahudI kanyA rebekAnuM niSkamaNaA navalakathAne navI ja gaharAI ape che, ane "pramAdI mane jana' evA upAlaMbhathI dUra rAkhe che. jemAM badhuM samusutaruM Utare che ane normana - sekasana vacce sumeLabharyo vyavahAra sthApita thAya che - tevI "ivAna hai" kathAmAM, jANe zekasapiyaranI deNa che tevuM - IsAka ane rebekAnuM haiyAnuM hIra nirarthaka Thare che - e kevuM kaThina darzana! jAtajananA mAnavasamUha vacce premasaMbaMdha ane sukhamaya vyavahAra haju anAgata rahyAM che tenuM A eMdhANa bane che. >> skaoNTanI bIjI pasaMdagInI kRtio paNa gujarAtI vAcakane A prakAzana maMdira Apaze, te e eka suMdara ane upayogI sevA thaze. A saMsthAne mArI zubhecchA pAThavI viramuM chuM. tA. 28-3-'71 esa. Ara. bhaTTa rage rage krAMtikArI AcArya kRpalAnI lekhakaH bipina AjhAda ki. 3-00 pAgala he gaye kyA? tame amane page zAnA lAgo cho? ame kAMI tamArAthI UMcA chIe zuM? ame koI very special mANase nathI. ame te Dema piviTizyane chIe. tame netA banAvyA emAM paga zAnArapakaDo cho? pAgala he gaye kyA? huM tamane sApha sApha cetavuM chuM ke, AvuM karazo te gulAmI pAchI Avaze. ame to sAva sAmAnya mANasa chIe, kadAca tamArAthI vadhu sAmAnya svataMtratAnI kiMmata cukavavA jAgrata rahe, nahi to tamane sArI sarakAra kadApi maLaze nahi. A jayajayakAra zA mATe belA cho? trIsatrIsa varSo sudhI tame A jayajayakAra bolAvyo. pariNAma zuM AvyuM? A zuM kare che? kaI divasa poliTizyanonA paga pakaDaze nahi. kaI poliTiziyana pitAnA aMgata svArthathI para nathI. mArI tamane namra vinaMtI che. lagAma tamAre tamArA hAthamAM rAkhavAnI che. DaravAnuM nathI ke gabharAvAnuM nathI. piviTizyane kAMI AdhyAtmika mANasa che ke page lAge che? emane bhAI che, putra che, patnI che. badhAMne svArtha che. sagAM zuM kare enI khabara Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoNna kivakasaoNTa 193 keTalIka vAra A lokone paDatI nathI. jAgrata tamAre rahevAnuM che. koI piliTizyana dAnavIra nathI, pagI nathI, saMnyAsI nathI. koI piliTizyana pitAne bhulyo nathI. e prAmANika haze te enI patnI aprAmANika haze. A zuM mAMDyuM che? khabaradAra rahe. rAjakAraNIo dezanI sevA kare e ja mAtra juo. samajI lo; I tell you, take it from me ke pioliTizyanAnA paga mATInA che. ApaNe gulAmI jaI, AjhAdI joI, ne hAlamAM barabAdI paNa eI. A barabAdImAMthI dezane ame nahi tame bacAvyo che. ane e mATe huM tamane dhanyavAda ApuM chuM. paNa mArI cetavaNI sAMbhALajo. basa, mAre A ja kahevAnuM che." - - "paritrANa" sarvaTsa oNpha dhI pI5la saMsAyaTI, (amadAvAda zAkhAnuM mukhapatra) mAMthI, lokasevaka maMDaLa', taMtrI kRSNavadana joSI, pR. 2-3. DaoNna kivoTa! [pramazauryanI eka anokhI nAma-kathA] sarvAnTIsa kiM. 8-00 saMpAdakaH gopALadAsa paTela "mAnavatAnu bAIbala A navalakathAe, te janmI te ja divasathI, spenane ja nahIM, AkhA yuropane gAMDuMgheluM karI mUkyuM, te Aja sudhI cAlu che! ane bhalabhalA kalA-vivecakoe potAnI zakti e para nyochAvara karI che. keTalI badhI zAhI ane kAgaLa emAM jagate kharacyAM che, teya, Iza - guNagAna peThe - tene pravAha pUro nathI thato." - AvakAra"mAMthI maganabhAI desAI Atmadarzaka arIse , "ApaNA AjhAdI jaMganA itihAsamAMthI AvA namUnAo saheje tAravI ApI zakAya. keTalAya "bAgI'e (krAMtikArIo), "vAdIo (samAjavAda i8nA puraskartAo), "janA kAre i0 bhAratavarSanA itihAsagu9- 13 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! paTa upara AvI kAmagIrI bajAvI gayA che, ane bajAvI rahyA che. mATe bhAge teonA prayatnonuM pariNAma zUnya athavA viparIta AvyuM hoya che. dareka dezane AvI navalakathAnI jarUra rahevAnI ane tethI jagatanI ghaNI bhASAmAM tenA anuvAdo thatA ja AvyA che, tathA te vaMcAtI ja rahI che. e graMtha saune mATe Atmadarzaka arIso che ane sAthe sAthe eka bhAre uhAra paNa. -prAstAvikamAM thI nepALadAsa paTela jIvananA satyAnuM tAraNa balekhake madhyakAlIna "nAiTa'-sAhasavIronI prathAne AdhAre A ThaThThA-kathAmAM, sadAkALane mATe rasa ane AnaMda paDe evuM raMgaraMgIluM lakhANa karyuM che, eTaluM ja nahi paNa, jIvananAM so tAravI emanI sAcI mulavaNI eka philasUphanI adAthI karI che. 2 jagatanI judI judI paMcAvana bhASAomAM enA anuvAdo thayA che ane atyAra sudhImAM tenI be hajAra uparAMta AvRttio bahAra paDI che. A jANItA pustaka viSe spenanI prajAne evo dAve che ke, bAIbala pachI bIje naMbare "DaoNna kivakaseTa' pustaka duniyAmAM rasapUrvaka vAMcAya che." -"prakAzakanA nivedanamAMthI kasubahena putra che. paTela eka jhalaka - inducAcAnI AtmakathA saMpAdakaH dhanavaMta ojhA ki. 75-00 - "sAmAnya rIte lakhAtI AtmakathAmAM lekhaka ja tene nAyaka hoya che. paNa A pustakanA vAcaka joI zakaze ke AdithI aMta sudhI temAM jhaLakatA ane sugaMdhIdAra aneka mAnavapuSpo nIce huM te eka sUtrarUpe DhaMkAI jAuM chuM, arthAta A jIvanakathAno nAyaka huM nathI paNa gujarAtanI prajA che, kiMIka aMze tenA sevako ane ghaDavaiyA che." - indulAla yAjJika [zrI. dhanavaMta ojhAe bhagavAna pANinI ke, 3-00 ane "dAdA mAvaLaMkara' ki. 3-00, A be pustako gujarAtI vAcakane bheTa ApyAM che.] Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMta phrAnsisanuM jIvanagAna [saMta phrAnsisanA jIvana ane kArya ane samaja ApatuM pustaka] anu. dhanajIbhAI phakIrabhAI prastAvanA: maganabhAI desAI saMta phrAnsisanuM jIvanagAna gujarAtImAM ApavA mATe sva. dhanajIbhAIne dhanyavAda saMta kAnsisanuM jIvanagAna gujarAtImAM utArI ApavA mATe sva0 dhanajIbhAIne ApaNe kRtAMjali ApIe. prakAzaka saMsthAe tene prasiddha karIne gujarAtI dharma-sAhityamAM kImatI umero karyo che." ....tenI bhASA anurUpa mokaLAzavALI ane saMta pratyenA premanA umaLakA bharelI che- temAM eka prakAranuM kAvya che, ke je A mahAna Izubhakta saMtanA samagra jIvanamAM raheluM hatuM. tethI ja AnA nAmamAM e bhAva Utaryo che - saMtanuM "jIvanagAna sva0 dhanajIbhAIe A kathAnA gadyamAM gAnanA bhAva bharyA che. te pote ene mATe sakSama evA bhaktahRdaya hatA." prastAvanAmAMthI] maganabhAI desAI tA. 10-11-17 dhuraMdharanAM pustako samyaka AhAra, samyaka zrama ane samyaka nidrA Arogya sAcavavAnI mAsTara kI jaya saradAra-jaya saradAra tathA bIjA bALakAvyuM mata para manana subhASitAnI pAMkhe kamase rAma? 10.00 10.00 10,00 15.00 1,00 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udyoga-dhaMdhAmAM saphaLatAnI vyuharacanA ki. 10-00 udyoga-dhandhemeM saphalatAkI vyUha-racanA ki. 15-00 saMyojakaH Do. vihArI paTela prakAzakIya DaoN. vihArI paTelanuM A pustaka prakAzita karavA dvArA parivAra prakAzana - saMsthA eka navuM prayANa AraMbhe che. atyAra sudhI A saMsthA dharma, tatvajJAna, saddavicAra, Arogya ane surucipUrNa vizva-sAhityanI navalakathAnAM pustako prakAzita karatI AvI che. A pustakathI te udyoga ane dAMdhAkIya saMcAlananA kSetramAM praveza kare che. A jAtanuM ApaNI bhASAmAM A prathama pustaka che. (tene hiMdI anuvAda paNa prasiddha thayo che) paradezathI vidyAo zIkhIne AvelAo DaoN. vihArI paTelanI rIte tipitAnI mAtRbhASAmAM pustaka lakhe ane potAnA dezabaMdhuone lAbha Ape, e bahu jarUrI che. e dRSTie paNa A pustakanuM prakAzana karatAM parivAra saMsthA yazovita tharva ane AnaMda anubhave che. prakAzakanA nivedanamAMthI) putra che. paTela maMtrI 19 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAMtanA rogo ane mAvajata kAntilAla na. laMgAliyA -DaoN. paTTaNI kiM. 1-00 dAMtanAM da ramaNalAla eMjiniyara ki. 10-00 suvarNa niyama - dAMta mATe 0 eka hIro paNa dAMta jeTalA kImatI nathI. 0 dAMtanI mAvajata ArogyanI cAvI che. 0 suMdara ane svaccha dAMta zarIranI zobhA che. 0 nAnA bALakane kadI paNa dUdha pAvA mATenI zIzI ke bIjI rabaranI ToTI ramavA khAtara cUsavA na ApavI. 0 moTapaNe dararoja be vakhata savAra-sAMja sApha karavA. 0 rAtre sUtA pahelAM narama braza agara AMgaLIthI dAMta ghasIne sApha karavA, 0 peDhAM upara divela ane kapUranA mizraNa nuM mAliza bahu lAbhadAyaka che. 0 dareka vakhate kaMI paNa khAdhA pachI pANInA kogaLA karI nAkhavAthI mAM cokhkhuM rahe che. ' 0 dAMta khotaravAthI nukasAna thAya che. 0 pAna, sopArI, tamAku, cUne, bIDI, sigAreTa, dArU nukasAnakartA che. 0 dAMta, peDhAM ane jaDabAMne kasarata maLe tevo kaThaNa khorAka levo. 0 dAMtanuM Arogya AkhA jIvananA Arogya upara AdhAra rAkhe che. 0 dAMta mATe sAro pauSTika khorAka ane viTAmInayukta AhAra AvakAra dAyaka che. phaLaphaLAdi, dUdha, dAMtane majabUta banAve che. 0 be samayanA jamaNanI vacce mIThAI athavA khAMDavALo khorAka dAMta mATe hAnikAraka che. bekaTerIA khAMDane puraka che. mIThAIvALo khorAka jamyA pachI tarata ja khAvAthI ane tarata ja dAMta sApha karavAthI bekaTerIA mATe kaMI paNa karavAnuM rahetuM nathI. 0 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! 0 jamaNa pachI banne vakhata braza karavuM joIe. 0 paDI gayelA dAMta banAvaTI dAMtathI bane teTalI tvarAthI besADI devA joIe. 0 baccAonA dAMta meDA UgatA heya te DenTIsa pAse kApa mUkAva jarUrI nathI. dAMta vagara sAravAre UgI nIkaLaze. 0 sAvacetI rAkhI dUdhanA dAMtamAM phIlIMga (cAMdI ke sImenTa jevuM phIlIMga maTerIala) karAvI levAthI kAyamI dAMtanuM baMdhAraNa sarasa thAya che. 0 aMgUTho cUsavAnI Teva bALakanA prathama be varSa daramiyAna kaMI nukasAna karatI nathI. bALaka samajaNuM thatAM ja e Teva ochI kare che. paraMtu pAMca varSanuM bALaka thAya ane Teva na choDe to tene samajAvIne A Teva choDAvavI joIe. 0 dAMtane saDe khorAkamAM pUratuM dhyAna rAkhavAthI bALakomAM aTakAvI zakAya che. phaLaphaLAdi, lIlAM zAkabhAjI, sUko mevo vigere ApavAthI cokaleTa-pIparamenTa jevA khAMDavALA padArtho ApavAnuM aTakAvI zakAya che.. dAMtanuM saMpUrNa Aregya "dAMtanuM Arogya e AkhA zarIranA Arogya ke mAvajata karatAM judI -svataMtra vastu nathI. AkhA zarIranuM khAna pAna, raheNI-karaNI vagere saMbhALIe, to ja dAMtanuM pUrNa Arogya saMbhALI zakAya. kogaLA, TUthapesTa vagere vastuonA upayogathI dAMtanA bahAranA bhAganI svacchatA saMbhALI zakAtI haze. paraMtu dAMtanuM saMpUrNa Arogya teTalAmAtrathI jALavI zakAya nahIM. amerikA vagere dezomAM jyAM TUthapesTa ane Tuthabrazone sajavavA-banAvavAmAM Adhunika vijJAna ane pracArano bhArobhAra upayoga thAya che, tyAM ja kudaratI dAMta vinAnA lokonuM pramANa sauthI vizeSa che. enI sarakhAmaNImAM ApaNA dezamAM grAma-pradezanA lokonA dAMta vizeSa sudaDha - vizeSa sArA che. enuM kAraNa e lekonuM mukhyatve sAduM lUkhuM-sUkuM khAna-pAna, cokhkhI havA, pUrata zArIrika zrama vagere ja kahI zakAya. picA rAMdhelA, taLelA, gaLyA, masAlAvALA padArtho jeo vadhu pramANamAM khAya che, tathA moTebhAge beThADu jIvana gALe che, te lokonA dAMta, - gAmaDAmAM ke zaheramAM, pUrvamAM ke pazcimamAM - kharAba ja hoya che ke thAya che." prastAvanAmAMthI] gopALadAsa paTela Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI jIvanadaSTi saMpAdakaH vijayazaMkara maMchArAma bhaTTa kiM. 2-00 AvakAraH maganabhAI desAI jIvananI zodhamAM bIjAne madada karo A jIvanakarmayoga ke jJAnavijJAnayoga potAnI sAdhanA banAvanArA keTalAka (Adhunika vijJAnayugamAM pAkelA) sAdhakone emanI e sAdhanAmAMthI zuM lAdhyuM, te rajU karatI A copaDI ApaNI bhASAnA sAhityamAM umerAya che, e AnaMdanI vAta che. A badhA sAdhake pazcimanI arvAcIna duniyAnA nAmAMkita puruSe che: pazcimanA lokajIvanamAM vividha kSetromAM potAnA puruSArthathI ane sevAthI temaNe nAmanA meLavI che. evI 23 vyaktionI jIvana viSenI mAnyatA zI che, tenAM AtmanivedananA saMgraha rUpe prasiddha thayela "AI bilIva' nAme pustaka i0mAMthI, 15 vyakitaonAM Atmanivedanane sAra A pustakamAM ApaNane maLe che. e sAra mArA mitra bhAI vijayazaMkare, e vyaktio peThe ja udAtta jIvananI samAja pAmavA mATenI potAnI zodhanA ja namra abhyAsa rUpe, - kahe ke, potAnA svAdhyAya rUpe cAlatI pitAnI akSara-sAdhanAne pariNAme - AtmaprInya meLavyo, ane gujarAtImAM te sau sAmAnya vAcakone ahIM Avyo che. te puNyakarmane mATe saue emane AbhAra mAnavo joIe. tA. 10-4-64 maganabhAI desAI vizvavikhyAta vyaktionI jIvanadaSTi 'A pustakamAM paMdara vizvavikhyAta vyaktionI jIvanadaSTi moTe bhAge temanA ja zabdomAM saMpAdita karavAmAM AvI che. upayogI kAryarata jIvana jIvatAM pitAne je jIvanadarzana lAdhyuM, te atyaMta saraLa bhASAmAM teoe 2jU karyuM che. philasUphInI koI tAtvika ke tArkika AMTIghUMTImAM UtaryA sivAya sAmAnya tema ja asAmAnya vyaktine paNa upayogI nIvaDe tevA vicAra, A pustakamAM saMgrahavAmAM AvyA che. 19 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! moTe bhAge badhAye eka vAta upara saMmata jaNAya che te e che ke, emaNe purANI svarga-narakanI kalpanA tathA pApa-puNyanA vicAromAM AmUla pheraphAra karI dIdho che; ane vijJAnanI upAsanA karatAM emane je navI daSTi lAdhI che, temAM AgaLa vadhI, nisarganI samaja vadhAravA emano prayAsa che. ekAMgI dRSTie vijJAnanI upAsanA karatA DAvinanA vicAronI UMDI chApa A badhAnA upara sArI peThe paDelI jaNAze; ane chatAM AmAMnA ghaNA badhA potAnI jIvanadaSTine dharmadaSTi tarIke oLakhAvatA dekhA de che. A paristhitimAM tatvajJAnanuM pIMjaNa dhRtAvAra vAtra ke pAtrAdhAruM dhRtam - mane jarAye AkarSatuM nathI. ene mukAbale mane vijJAna game che. vijJAna mArAmAM jIvanajijJAsA jAgrata kare che; dharma-jIvana pratyenI mArI AdarabhAvanA vikasAve che; sAhitya ane ajAyabImAM garakAva kare che; ane tatvajJAna ane mArI bauddhika zaktinI sImAmAM kaMIka jIvanadaSTi Ape che." (pR0 3-4] -lina yuTAMga - mane lAge che ke, mAnavImAM mULabhUta je icchAzaktinuM svAtaMtraya che, te ja tenI mahAmUlI mUDI che. pUrvanirmita koI paNa yojanAmAM pheraphAra karavA jeTalI prabaLa zakti emAM samAyelI che. pratyeka mAnavInI AjubAju bhalene vArasAgata vastuonI vADa UbhI hoya, bhalene paristhiti enI sAme ghUrakatI hoya, bhalene A badhA aMtarAyo hoya, Ama chatAM A badhAnA mizraNathI eka navuM tatva UbhuM thAya che ane te anekhuM che. A navuM tatva guNAtIta banavAnI prabaLa zakti dharAve che. bhalene mRtyu ApaNI sAme moM phADIne UbhuM hoya, paNa jene AtmajAgRti sAthe jIvavuM che, tene koNa aTakAvI zakaze? [50 10] -pale vaka ( "je guDha tattva vizvamAM vilasI rahyuM che, te ja kalA tathA vijJAnanuM poSaka tatva che. A prakAranI bhAvanA jenAmAM nathI, e mAre mana mRtaprAya che. jIvana pAchaLanI ajAyabInI ane chatAM kaMIka bhayamizrita bhAvanAe mArAmAM dharmadaSTi nipajAvI che. je mULabhUta tatva sacarAcaramAM vilasI rahyuM che, tene pAra buddhi pAmI zakatI nathI. Ama chatAM kaMIka DahApaNabharyuM suMdara tattva ApaNI upara che, e bhAvanAnI daSTie huM bhaktahRdayanA dhArmika puruSanI koTimAM mArI jAtane gaNuM chuM." [50 13] - mAphasTApha Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI jIvanadaSTi 20 paNa sAmAnya rIte jema manAya che tema, mArI A dharmadaSTi yAne vizva nihALavAnA daSTibiMdune koI paMtha ke dharma sAthe nisabata nahotI. mArI samaja pramANe mArA cittamAM bauddhika ane bhAvanAmaya mAnyatAo viSe je gharSaNa rahetuM te zamI gayuM ane mane upara jaNAvelI daSTi prApta thaI. A jagata ane tiraskaraNIya lAgatuM maTI gayuM. mAnava ane prakRtinI pAchaLa vilasatuM caitanya eka ja che, evuM mane bhAna thayuM ane e bhAna thavAthI sacarAcara vizvamAM mAruM sthAna paNa nakkI thayuM. pariNAme mane UMDI cittazAMti lAdhI - mAro vivAda vIkharAI gayo." (pR 16] - deva trita gaTee mane zIkhavyuM che: "dazya vastunI pelI pAra jovAno prayatna karo nA; dazya vastumAMthI ja mArgadarzana maLaze." A vAkya Ama te nIrasa lAge che; paNa enI bhItaranA UMDA vicAre prakRtinAM dvAra mArI samakSa khulalAM karI dIdhAM che ane A prakRtimAM otaprota chatAM enAthI virATa evA vibhunI mane kaMIka jhAMkhI thavA pAme che. "gaTenA upara jaNAvelA vicArathI mane prakRti eka prakAranA sarvavyApI ke vizvavyApI guMjanathI vyApta thayelI jaNAya che. jyAre jyAre huM bhUstarazAstra dvArA avaninAM paDanI bhItaramAM daSTikSepa karuM chuM, jyAre huM pharate pharate vizALa AkAza tarapha daSTi nAkhuM chuM, tyAre tyAre A vizvasaMgItamAM lIna banI jAuM chuM. jIvaMta prakRtinI A prakAranI uDI bhAvanAthI mane eka ja zaktinA vividha pratikonI samaja paDe che. pratyeka banAva pAchaLa kaMIka hetulakSI sarva kAma karatuM hovAnuM mane bhAna thAya che. vaiyaktika AnaMda ke avasAdanI pAchaLa paNa eka jIvaMta sarva pragaTa thAya che; ane A virATa zakitamAM, jema nadIo satudramAM samAI jAya che, tema badhuM bhaLI jAya che; ane jyAre pharIthI prakRtimAM halacala thavAnI prakriyA zarU thAya che, eTale vaLI pAchI A ghaTamALa zarU thAya che. AthI bhaviSya vize mane koI muMjhavaNa paDatI nathI." [50 30] - mitra kuvA hiMsAmaya, kUra jagatamAM, mAre mana sAcavI rAkhavA jevI cIja aMgata saMbaMdha che. paNa AjanA yugamAM je vaLa jAmI paDyo che, temAM ApaNe aMgata saMbaMdhamAM vizvAsa mUkI zakIe kharA? mAro A praznane javAba "hA" che. dhyAnamAM rAkhavAnuM eTaluM ja che ke, A kAMI dhaMdhAdArI Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhAro! sAdA nathI. A to hRdayanA UMDANamAMthI UgI AvatI bAbata che. A viSe baMne pakSAne sparzatA karAra nathI hotA. AmAM teA AMtarika umaLako e ja meTAmAM moTo karAra che." [pu0 21] - rU. ma. zaeNrsTara "sattA ke saMpatti huM mAgatA nathI. sahRdayI mitro mane maLe tA mArI e sAcI saMpatti che. A saMpatti mane pUrepUrI sAMpaDI che.' [pu0 64] - heralDa lAskI "" 66 Ama chatAM mAnavI buddhinI maryAdA ApaNe samajavI joIe. A jagatamAM -- enI nAnAmAM nAnI vastunI pAchaLa paNa keTalI badhI yojanAzakti upayogamAM AvI che, tenA vicAra karatAM ApaNe stabdha banI jaIe chIe. ane AnI pAchaLa koI caitanyazakti, bhItaramAMthI kAma karatI hovA chatAM, enAthI ati vizALa hAvAnI paNa kaMIka jhAMkhI thAya che. A zaktine 'prabhu ' kahI zakAya; paNa sAmAnya rIte bahujana-samAja jene 'prabhu, prabhu' kahe che, te mAre gaLe UtaratuM nathI. prakAranA kahI zakAya : A eTale saravALe mAro mata kaMIka A zakti ApaNI sAthe saMtAkUkaDInI ramata ramatI hoya evuM lAge che. A jagata eka yojanAbaddha navalakathA jevuM jaNAya che. ApaNe enAM pAnAM pheravIe chIe kharA, paNa enI vasturacanAnA pUrA pAra kadI pAmI zakatA nathI. Ama chatAM ApaNe A navalakathA rasapUrvaka vAMcI rahyA chIe. jema jema ApaNe AgaLa vadhIe chIe, tema tema ApaNA paMtha AghA AdhA jatA dekhAya che. 'vAdhuM huM tyAM vadhu vanavATa' emAM jarA pherabadalI karI vAMcIe tA jaNAze ke, A zeSanA aMta nathI. Ama mArI jIvanadRSTi, jJAna ane saMzAdhana vadhatAM, sthagita na rahetAM parivartanazIla banI rahI che." [] 37] - sara Arthara kItha - 66 66 A sAmudAyika hita sAdhavAnI vRttine dhArmika vRtti tarIke oLakhavAmAM Ave che; ane e vRtti tadna 'imparsanala avaiyaktika che ema dhAravAmAM Ave che. paNa ema mAnavAnI jarUra mane jaNAtI nathI. dhArmika valaNa ke vRtti ane IzvaranI bhAvanA saMkaLAyelAM che, ema keTalAka mAne che, paNa paristhiti tapAsI vicAratAM jaNAya che ke, IzvarI tattvanA InkAra karanAra vyaktioe paNa sAmudAyika hita ke utthAnamAM AgaLapaDatA bhAga niSThApUrvaka lIdhelA hoya che." [pura 53] - jaoNna sTrecI - Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI jIvanadaSTi 203 bemAM be umerIe te cAra thAya, e vAtanuM pramANa ApavAnI sAmAnya rIte jarUra hotI nathI. Ama chatAM AjakAla sattA upara AvatI sarakAro uparano svata:siddha saravALo svIkAratI nathI; eTaluM ja nahi paNa evo saravAro karanArane dehAMtadaMDa ApavAmAM pAchI paDatI nathI. eTale sAmAnya lAgatI vAto paNa pharI pharI cittamAM ThasAvavI paDe che. amArA jamAnAmAM amane lAgatuM ke, yahudI ane khristIone ekasarakhA sAmAjika tema ja rAjakIya hakko hovA joIe, kAyadAnI sarvoparitA badhAne mATe sarakhI rIte nyAyapUrNa hovI joIe; ane vicArasvAtaMtraya aNIzuddha sarvane mATe hovuM joIe. mAtra yuddhakALamAM ja amuka niyaMtraNa svIkArI zakAya. A pAyAnA niyamono bhaMga AjakAla (keTalAka) dezo karI rahyA che. sAmyavAdIo sattAvAdI (phesisTa) dezAne vakhoDe che; paNa sTAlina pitAnA sAthIdArone dehAMtadaMDa Ape temAM e jarAye doSa dekhatA nathI. sattAvAdI dezo mAne che ke, yahudIono saMhAra karavo joIe; temanA prati dayA dAkhavI zakAya nahi. Ama duniyA kUratAmAM pagalAM mAMDe che ane potAnA pakSe AcarelI krUratAne poSaNa maLI rahe che. "A paristhitimAM eka daSTibiMdu evuM che, ke je loka udArabhAvI lokazAhImAM vizvAsa dharAve che, teo potAnI jAtane parAbhava vahorI le che; kAraNa ke, A jagatamAM jIta to sattAvAdI ke sAmyavAdInI ja thavAnI che; A dRSTibiMdune itihAsa samarthana ApatA nathI. - "AkharI jIta ugratAvAdIonI - dhokAkUTiyA jhanUnInI -("pheneTikasa'nI) thatI nathI, kAraNa ke, mAnavIne hamezane mATe taMga mAnasika vAtAvaraNamAM rAkhI zakAto nathI. mAnavIne moTA bhAga naMga hAlatanI baradAsta karI zakatA nathI. itihAsa uparathI jaNAya che ke, 17mI sadI sudhI je dharmayuddha cAlyAM, temAMthI mukti meLavIne 18 mI sadImAM bahujanasamAje chuTakArAne dama kheMcyo ane e sadI - "eja oNpha rIjhana'- buddhinA varcasa nIce AvI. itihAsanA A pATha uparathI huM evuM anumAna karuM chuM ke, ApaNe be vizvayuddho joyA bAda have evA kALamAM jaI rahyA chIe, jayAre agAunI mAphaka pharI pAchuM buddhinuM varcasa svIkArAze ane mAnavI ekabIjAnI mAnyatAonI bAbatamAM udArabhAve hakIkata tapAsI nirNaya leze - ugramatavAdInI peThe parapIDanapriya nahi rahe." pU0 44-45] - barTAnDa rasela Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhArI! - "mAnava, vyakti ke samUha tarIke AtmasaMtASa - AtmatRpti prApta karI zake che; joke dekhItI rIte jIvanamAM vyarthatAnI bhAvanA, dhyeyahInatA, AchakalApaNuM, kaMTALA, ALasa, nAsIpAsI vagere vRtti bhale viharatI hoya. eTale jagatamAM ke jIvanamAM koI hetu hAya ema huM mAnatA nathI. chatAM mane samajAyuM che ke, mAnava peAtAne mATe koI hetu zeAdhI zake che ane saMtoSI banI zake che. mAnava samudAya mATe paNa AvI koI zeAdha zakaya che kharI. [pu0 65] rev " eTale saravALe huM vividhatAmAM mAnuM chuM. bahuvidha ane saMkula jIvanane ekAda sUtrathI samajAvavA mathavuM te barAbara nathI, A badhA (kahevAtA) mULabhUta niyamAnI pAchaLa kaMIka AtmavizvAsa yA zraddhAnuM baLa jarUrI che; ane jene AtmavizvAsa ke zrAddhA kahIe chIe te zuM che?jIvanamAM vizvAsa mUkI AgaLa vadhe. vividha prakAranuM sabhara ane pragatipASaka jIvanakSetra tamArI AgaLa peAtAne vistRta paTa dAkhavI rahyuM che, mArI zraddhA AkhIye jIvaMta sRSTimAM che. [pu0 74 ] - juliyana haksle sara oNllara bIjA eka bhASaNamAM oNskara vAilDanI eka ukti TAMke che : 'jIvanamAM be moTI karuNatA che: eka to ApaNane joItI cIjavastu nA maLe te; ane bIjI ApaNane joItI badhIye cIjavastu maLI javI te.' A ukta TAMkI peAtAnI anubhavavANImAM oNskara kahe che : "A vicArano kaTutAnuM darzana mane mArA keTalAye sAthIdAromAM jovA maLyuM che. peAte AMkelI saphaLatA jIvanamAM sAMpaDayA chatAM e lokone nathI tRpti ke zAMti. ciMtA ane azAMtinA UbharA emanA jIvanamAM AvyA ja kare che. ane A jotAM mane eka pAdarInA zabdo yAda Ave che : * Atmika azAMti ane vyathA sAtheAsAtha ApaNA baMne hAthamAM cIjavastuo ThAMsIne bharavAmAM AvI hoya, tenA karatAM zAMti saMtoSa sAthe theADI Avazyaka cIjo maLI hAya te vadhu pasaMda karavA jevuM che." [y0 89] - sara viliyama Aslara tA. 31-12-63 = Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekavIsamI sadImAM! [hivana TephalaranA "phayucara zone sakSepa. saMpAdakaH gopALadAsa paTela kiM. 10-00 ceta, cita", jhaTa pAchA phare [saMpAdakanI cetavaNI pitAnAM mAtAjIe niradhArelA bhAratanA vaDApradhAna komyuTara-gAMdhIe jyArathI "ekavIsamI sadI' evA be zabdo uccAryA, tyArathI nAnuM-moTuM sau koI bagalamAM kAkhalI vagADatuM vagADatuM, "ekavIsamI sadI', "ekavIsamI sadI" e pikAra karatuM thaI gayuM che. jene "vIsamI sadI' eTale ja zuM e nathI samajAyuM, teo "ekavIsamI sadI nAM vadhumAM vadhu gIta gAtA thaI gayA che. kAraNa, ekavIsamI sadI te vIsamI sadImAM ApaNe je kAMI karyuM haze, tenA phaLa rUpe ke sajA rUpe AvavAnI che. te kaMI AkAzamAMthI adhdhara TapakavAnI nathI. eTale jagatanA vicAravaMta puru, vIsamI sadImAM ApaNe AcarelAM karatUtathI kevI ekavIsamI sadI ApaNI rAha joIne beThI che, tenuM darzana karavA lAgyA che, ane tene AchuM darzana thatAM veMta coMkI UThI, cete, cete', "jhaTa pAchA phare, nahIM te AgaLa UMDI vikarALa khAI che', - evA pikAra karavA lAgI gayA che. ekavIsamI sadInA kaMIka vikarALa svarUpanuM ja darzana temane thayuM hovAthI, "ekavIsamI sadI'ne teoe "phayUcara zaoNka'- arthAt sAme AvI rahela "AghAta' kahIne varNavI che. tyAre ApaNe bhAratanA loko koI abhUtapUrva bAlizatA dAkhavIne e ekavIsamI sadIne bheTavA jANe sAmI doTa mUkI rahyA chIe! paraMtu vIsamI sadI pUrI thatAM sudhImAM duniyAnA lokoe zuM hAMsala karyuM che te tapAsIe to jaNAya che ke, mAtra baMdUka ane tepagoLAnAM zastrothI duniyAnA khUNe khUNe gorAo pharI vaLyA che; prAcIna prajAone ane dharmasaMkRtione nAza karI, teoe potAnI bhogezvaryamUlaka bhautika 205 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 gujarAtamAM vizva sAhitya bhale padhAre! saMskRti -gItAnI paribhASAmAM kahIe te AsurI saMpadAne parAkASThAe pahoMcADI che; vaLI bhautika vijJAna ane TekanolaoNjI vikasAvatA vikasAvatA teoe, babbe vizvayuddho laDIne have trIjA ayuddha mATe ane te avakAzamAM doTa mUkI che. AphrikA - eziyA - amerikA- oNsTreliyA khaMDa upara pharI vaLIne teoe keTalAya mULa vatanIone nAmazeSa karI nAkhyA che, temanI saMpatti ane jamIne kabaje karI che, ane temanA saMhAramAMthI bacI gayelI prajAo upara gulAmI ThokI besADIne temanuM lohI ane parase cUsyAM che. gerAnA e AsurI-baLa sAme koIthI koI paNa bhautika zastra vaDe laDAya evuM ja rahyuM nahi, ane comera saMskRtine - mAnavatAno - dharmane nAza ja me phADIne ubhe rahyo, tyAre bhAratamAM mUThI hADakAne eka mAnavI e Ubhe thayo, jeNe bhAratanI luma thavA beThelI prAcIna saMskRtimAMthI baLa meLavI, gorAonA e AsurI bhautika ekacakI sAmrAjyane mahadaMze khatama karyuM- AphrikA-eziyAnA seMkaDo dezo gorAonI gulAmImAMthI mukta thayA. paNa e mUThI hADakAMnA gAMdhInuM baLa zAmAM hatuM? gorAo sAme bhautika baLa te gulAmIthI sarvAgINa rIte pAyamAla thayelA lokomAM UbhuM karI zakAya tema hatuM ja nahi, ane gerAe bhautika baLanI to evI parAkASThA hAMsala karI hatI ke, te bAbatamAM temanAthI AgaLa vadhavuM e te koIne mATe azakya hatuM. - gAMdhIjIe gerAnA e bhautika baLa sAme svadezI, svAzraya, tyAga, jAtamahenata vagerenI AdhyAtmika bhAvanA jAgrata karIne prajAmAM pharIthI dharma-baLa- karmabaLa pragaTAvyuM ane sIdhA-sAdA reTiyA vaDe gorAonAM yaMtrone ane zastrabaLane mAta karI dIdhAM. kAraNa ke, e sIdho sAde reMTiye to gorAonI AsurI - bhauktika yAMtrika saMskRtithI viparIta evI "devI" bhAvanAo ane saMskRtinuM pratIka hatA - jAta-mahenata, saMyama, tyAga, svAzraya, tapa, svadezI vagere AdhyAtmika bhAvanAonuM! gAMdhIjInI hatyA bAda temaNe ja niyata karelA "vArasadAra" paMDita javAharalAla neharu rAjasattAnA siMhAsane AvyA. paNa te koI arthamAM gAMdhIjInI bhAvanAe - svapro ke AdarzonA vArasadAra na hatA. vArasadAra te eka ja bAbatamAM hatA - gAMdhIjIe Atmazuddhine mArge vALelI ane svadezapremathI dhamadhamatI bhAratanI prajA temane vArasAmAM maLI hatI ! Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekavIsamI sadImAM! 207 - javAharalAla judI ja mATInA banelA mANasa hoI, te aMgrejI, dArU, strI-puruSa saMbaMdhamAM niraMkuzatA, tathA gorAonI yaMtrodyogamUlaka bhoaizvaryasaMskRtinA Azaka hatA. ane temaNe tarata ja gAMdhIjIe "devIsaMskRti tarapha AgaLa dhapAvelA pragatinA kAMTAne bhAvI daI, pAzcAtya bhogezvasaMskRti ane vijJAna-TekanolojInI taddana UlaTI dizA tarapha pheravI nAkhyo. pachI te temanI putrI indirA gAMdhIne jamAne AvatAM veMta javAharalAlanA vakhatamAM gaLacavAM khAtAM khAtAM TakI rahelA lokazAhInA AbhAsane paNa ulaTAvI devAmAM Avyo; ane "ardha-mAzala laoN" ke sarvasattAdhIzapaNA tarapha ja viparIta prayANa AdaravAmAM AvyuM. gAMdhIjIe UbhI karelI anyAya-atyAcAra sAme laData ApavAnI bhAvanA to prajAmAMthI javAharalAlanA vakhatathI ja nAza pAmavA mAMDI hatI; ane bhogavilAsa, svAparAyaNatA ane "uparathI nIce sudhInA' bhraSTAcAranA kIcaDamAM AkhI prajA sabaDavA lAgI hatI. eTale indirA gAMdhIne sattA ekahaththu karI levAmAM kazI aDacaNa ja na naDI; ane pitAnI pachI pitAne putra ja gAdIe Ave- are pitAne vaMza dilahInI gAdI upara kAyama rahe, enI paravI paNa thaI zakI. indirA gAMdhI pachI gAdIe AvelA rAjIva gAMdhIe te potAnA dAdAe AraMbhelI vAta AgaLa vadhAravAnI jANe hoDa ja bakI che: te te * ekavIsamI sadImAM pahoMcI jatA pahelAM ja yaMtra vijJAna TekanolaoNjInI bAbatamAM bhAratane yuropa-amerikAnA vikasita dezonI haroLamAM lAvI devA mAge che, paraMtu atyAre yuropa-amerikAnA ja vicAravaMta loke vIsamI sadImAM AgaLa vadhatA vadhatA ekavIsamI sadImAM pahoMcatAM sudhImAM badhAnI zI vale thaze, enI kalpanA karI, dhrujavA lAgI gayA che. temaNe kahevA mAMDyuM che ke, veLAsara cetIne duniyAnA loko e ja mArge AgaLa vadhavAne badale gAMdhIjIe batAvelA - prAcIna mahApuruSa ke tatvaciMtakoe cIdhelA mArga tarapha pAchA nahIM vaLe, te badhI bAbatamAM saune bhayaMkara hatAzAnA ane azAMti - ajaMpAnA dahADA jovA maLavAnA che. * AdhUnika, pAzcAtya vijJAna-TekanolojI vaDe sarajelI krAMtinA mAnavanI daSTie sAmAjika ane mAnasika je pariNAmo AvavAnAM che, tene yathAtatha citAra rajU karanAra oNlivana Tophalara je koI bIjo citrakAra nahi maLe ! phayucara zaoNka' nAme teNe lakhelA pustakanuM vastu prathama te teNe be-traNa Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM vizva-sAhitya bhale padhAre! sAmayikamAM chUTaka chUTaka lekho rUpe prasiddha kareluM; paraMtu julAI, 1970mAM samagra pustaka tarIke tene prasiddha karavAmAM AvyuM ke tarata ja eprila 1971 sudhImAM tenuM 14 vakhata punarmudraNa karavuM paDyuM. vaLI 1970nA varSamAM ja te pustakanI judI judI bIjI be AvRttio prasiddha thaI. 1971nA oNgasTamAM tenI pepara-baeNka AvRtti prasiddha thaI tyAre tenuM 1977nA phebruArI sudhImAM sAta vakhata punarmudraNa karavuM paDyuM. e badhA ItihAsamAM ApaNe paDavAnI jarUra nathI. ApaNe te atyAranI TekanolaoNjIkala kAMti vaDe audyogika utpAdana, samAja ane tenA vargo, saMsthAo, saMgaThane, are mitratA tema ja kauTuMbika saMbaMdho bAbatamAM zuM tUTI rahyuM che ane zuM nipajI rahyuM che, tenA teNe karelA varNana sAthe ja levA-devA che. kAraNa ke, Adhunika bhAratanI netAgIrI bhAratane e TekanolaoNjInA ghamasANamAM - vamaLamAM - sIdhu utArI devA mAge che. jeke, Tophalare te ekavIsamI sadImAM zuM navuM UbhuM karavAnuM che ke jovA maLavAnuM che tenI paNa kalpanA rajU karavA prayatna karyo che, paraMtu 20mI sadIne je bhaMgAra teNe varNavyo che, temAMthI ApoApa e navuM phUla khIlaze ke nahi, e to sau koIne mATe mAnavA-na-mAnavAnI bAbata che. nakkara - nizcita - kahI zakAya evuM to eTaluM ja che ke, Adhunika TekanolojIkala kAMti atyAra sudhI mAnave hAMsala kareluM badhuM nAmazeSa karavA beThI che. tethI juduM evuM kaMIka Adhunika krAMtimAM ja AgaLa vadhye maLavAnuM che ke, koI bIjA gAMdhInI deravaNI heThaLa UlaTA ja mArge pAchA vaLIne meLavavAnuM che, - ane trIjo vikalpa sarvatomukhI vinAza paNa che je - te te Tophalara nahi paNa tene ane ApaNA saune bhagavAna jANato hoya te jANe! nepALadAsa paTela Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ geApALadAsa jIvAbhAI paTela gA. - gApALadAsa jIvAbhAI paTela A nAma gAMdhIyuganA pratyeka gujarAtI vAcakanA hRdayamAM kotarAI gayuM che. vizva-sAhitya, gAMdhIsAhitya, dharma-sAhitya ane gujarAtanI nIDara patrakAratvamAM temanuM nAma meTA gajAnuM hatuM. sAcI vAta rajU karavAmAM temaNe kadI pAchI pAnI karI nathI. teo gAMdhIjInA sAcA sipAI hatA. badhI laDatAmAM sakriya bhAga laIne aneka vakhata jelamAM paNa gayA hatA. - temanA janma kheDA jillAnA karamasada gAmamAM I.sa. 1905nI 28mI eprile thayA hatA. teo saradAra paTelanA najIkanA kuTuMbI hatA. gUjarAta vidyApIThanA snAtaka thayA bAda teo zrI. maganabhAI prabhubhAI desAInI sAthe mukhyatve gUjarAta vidyApIThanA kAryamAM samarpaNa bhAvanAthI joDAI gayA. vidyApITha dvArA hiMdu, jaina, bauddha dharmanA graMthAnAM gUDha rahasyA saraLa ane rocaka zailImAM rajU karyAM che. tathA vAcakanA nAme paNa tejAbI cAbakhA sAhitya-jagatamAM temaNe lagAvyA che. 6 1960nA arasAmAM vikAsane bahAne zrI. meArArajI desAIe, zrI. maganabhAI desAInuM rAjInAmuM mAgI laIne vidyApIThane rAjakAraNanA akhADo banAvavAnI zarUAta karI tenI sAthe geApALadAse vidyApIThanA TrasTI ane khajAnacI tarIke rAjInAmuM dharI dIdhuM. AkharI dama sudhI jyAre ane jyAM jarUra lAgI (paMDita javAharalAla naheru ane meArArajI desAI) tyAM bhalAbhUpanI paNa paravA karyA vinA 'satyAgraha' ane 'TakArava' jevAM pa dvArA aMgulInirdeza karavAnAM peAtAnAM kartavyAmAMthI bilakula calita thayA nathI. sagI mA karatAM paNa mAtR saMsthA vidyApITha mATe temane bhAre lagAva, prema ane Adara hatAM. eTaleA ja prema bhArata-mAtA mATe paNa temane hatA. teo sAcA mAtRbhakta ane tejIlA dezabhakta hatA. chellAM paccIsa varSathI te taddana pathArIvaza hovA chatAM gujarAtamAM vizvasAhityane dhodha vahevaDAvI bhAvi prajA mATe adbhuta ane yazasvI kAmagIrI bajAvI gayA che. gAMdhIjI'nA satsaMge temane mukhya rasa bApunI racanAtmaka pravRtti, zikSaNa, graMthAlaya, patrakAritva, kozanI pravRtti, sAhityanI pravRtti - khAsa 209 30 - 14 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhAro! karIne dharma-sAhitya ane vizva-sAhityanAM pustakonAM mudraNa-prakAzananA rahyo hatA. temanAM bhAgavata, yogavasiSTa, *'le-mijherAla', ane thrI maskeTiyarsa ' 'ane vizva-sAhityanAM bIjAM pustakonI yuvAna peDhImAM Aje paNa jabarI mAga che. tA. 2-7-'96nA roja temanuM avasAna thayuM che. temanA jevA 'maradamANasA' jamAnA sudhI kAyama - amara rahetA heAya che. gAMdhIjInI vAtA ApaNA rASTra samakSa nIDaratAthI rajU karanAra temanA tejasvI ane tejAbI kalama-nAda have baMdha thayA che. zrI. mArArajI desAIe gAMdhIjInI vidyApIThane niSprANa, dIna-hIna ane rAjakIya akhADo banAvI dIdhI tenuM temane mana bhAre duHkha hatuM tathA naheru-vaMzIonA dezanA kArabhAra viSe, temanA puNya-prakopa bahu ugra ane jANItA hatA. temanAM dharmaparAyaNa patnI kamaLAbahena temanA pahelAM cAlyAM gayAM che. temane eka dIkaro che, vihArIdAsa - DaoN. vI. jI. paTela. 1 krAMti ke utkrAMti ? yAne nAITI zrI rU. 5-00 2 huMcabeka k nAtraDhAma'rU. 10-00 Apha yAne dharmAdhyakSa 3 TAIlasa Apha dha sI' yAne prema-alidAna vikaTara hyugo sa'pAdaka : gopALadAsa paTela 3. 12-00 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "hazabeka oNpha netradAma" 211 nAInTI zrI' e vikTara hyugenI eka joradAra navalakathA che. phrenca kritie ghaNI jUnI saDelI vastuo miTAvI dIdhI; paNa vera IrSAmAMthI pragaTelA tenA juvALamAM sAmAnya mAnavatAnA keTalAka sAmAjika ane paNa dhvasa thaze ke zuM, e bhaya samakAlInene tema ja pachInA vicArone lAgyo hato. vikaTara hyugoe "kAMti basa nathI, tenuM lakSa utkrAMti hevuM joIe'- e muddA upara ja A romAMcaka navalakathA lakhI che. tA. 31-10-'63 maNibhAI vAghajIbhAI paTela haMcabeka oNpha netradAma "vikTara hyuganI navalakathAo jamAnAo sudhI comera rozanI phelAvavA sarajAyelI che.... AjanA jamAnAmAM amane pitAne navI peDhInuM cAritra ghaDavAno rAmabANa ilAja AvA vicArone kAyamI satsaMga ja lAge che - AvI mahAna ane jussAdAra navalakathA vAMcIne pUrI karIe, tyAre mANasa tarIke janmavA badala ApaNI jAtane abhinaMdana ApavAnuM mana thaI jaya che, - AvI sArI navalakathA vAMcavA maLI eTalA khAtara nahIM, paNa pitAnA dezanA aitihAsika jamAnAne ATale sArI rIte rajU karI zakanAra eka mahAna sAhityakAranA jAtabaMdhu havA badala." prakAzakanA nivedanamAMthI - kamubahena pu chepaTela 31-12-'74 remAMca-rasate puraskartA "vikaTara hyugenI A navalakathA "hecabeka oNpha netradAma' apUrNa mAnavajIvananI kathA che. alabatta, apUrNatAne paNa pUrNapaNe rajU karIne lekhaka pUrNatAne ja puraskAra karavA mAge che, ane tethI karIne ja, kadAca, pitAnA hetumAM te vadhu saphaLa nIvaDe che." je mahAna bhAvanAo, je mahAna satyo ApaNe ApaNA jIvanamAM kadI avagata na karI zakIe, te, mahAna lekhake, temanI adabhuta kalamane baLe ApaNane avagata karAve che. ane teTalA pramANamAM ApaNe utkrAMta thaIe chIe. vikaTara hyugo sAhityamAM romAMca-rasano puraskata che. ane tenI navalakathAo romAMca rasathI chalakAtI hoya che. alabatta, jema suSTinuM Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 gujarAtamAM vizvasAhitya bhale padhArA ! romAMcakArI darzana karavA evaresTa jevA UMcA zikhare caDavuM jarUrI che, tema ja hUgAnI vArtAonA adbhuta romAMca rasa anubhavavA mATe vAcake navala kathAkAranI sAthe amuka caDANa caDavuM ja paDe che. vinA parizrama maLatA rasa ke AnaMda jamIna upara ALATavAne ja heAI zake... 99 -prAstAvika be khelamAMthI] tA. 15-12-'74 -geApALadAsa paTela TAIlasa' Apha dha sI ' "koI mahAna lekhakanAM pustako jema jema vAMcatA jaIe chIe, tema tema dareka navuM pustaka AgaLa vAMcelA pustaka karatAM vadhu sAruM lAge che. evuM ja vikaTara hyugonAM pustakonI bAbatamAM paNa bane che... 66 ApaNA kSatriya-rAjapUta itihAsamAM prema-zauryanI anekhI vArtAo saMgharAyelI paDI che. paraMtu hyUgAe AlekhelA prema-zauryanI AvI suMdara vArtAnI kalpanA te ApaNe A vArtA vAMcIe tyAre ja AvI zake che." - prakAzakanA nivedanamAMthI] -mubahena pu. che. paTela tA. 16-2-'95 presa-zauya nI carama koTI mANasanI badamAzInI parama koTInuM ane mANasanI vIratAnI parama koTInuM A navalakathAmAM jevuM darzana karAvavAmAM AvyuM che, tenuM jhaTa Aje prApta thavuM muzkela che. 66 jagatanA taMtramAM mANasanI badamAzIne saphaLa nIvaDavAnA keTa avakAza che, te praznanuM lagabhaga AdhyAtmika kahI zakAya tevuM nirUpaNa, navI jAsUsI-kathAne rasa UbhA thAya tevI rIte, A navalakathAmAM che; paraMtu tethI vadhu tA mAnava-hRdayanA prema-zauryane saphaLa nIvaDavAnA kayA ane keTalA avakAza che, tenuM nirUpaNa temAM che. prema-zauryanI carama koTI eTale AtmabalidAna. ane e ja enI parama saphaLatA che, e darzana jIvana tattvane sparzI zakanArA AvA virala kalAkAro ja karI zake ke karAvI zake. e darzana AvA rasabharI rIte karAvavA badala Adhunika yuga vikaTara hyugAnA cirakALa RNI raheze." -sa'pAkanA e khAlamAMthI ] -geApALadAsa paTela tA. 1-2-71 66 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikTara cUMgA [1802 - 1885] vizva-sAhityamAM frAMsanuM nAma rAzana karanAra hyugAnA janma ogaNIsamI sadInA prAraMbhe I.sa. 1802mAM thayA hatA. te vakhate nepAliyana bAnApATaeNnI saradArI nIce, frAMsane vijayaDaMko, yuropa ane AphrikAmAM vAgato hato. tenA pitA, phrAMsanI te vakhatanI ajeya gaNAtI senAmAM meTA aphasara hatA, nepoliyananA patana sAthe pitA aTakAyatamAM gayA. ane 1821mAM mAtAnuM mRtyu thayuM. AthI hyugeA ekadama nirdhana sthitimAM mukAI gayo. A samaye mahinA sudhI khaMta ane AtmazraddhAthI teNe lekhana-pravRtti karI. 1827nA arasAmAM sAhityakSetre krAMtikArI vicAro dharAvanAra sAhitya kAronI kalaba sthapAI tenA hUgA netA banyA. teNe ghASaNA karI ke, kalAne jarIpurANI praNAlikAmAM sthagita ane jaDa na thaI javA detAM, tene vikAsalakSI ane gatirthaMta rAkhavI joIe. kaLAnuM lakSa sauMdarya nahi paNa jIvana hAya. vikaTara hyugA 'le-mijherAl' pustakanA potAnA TUMkA nivedanamAM (I.sa. 1862) jaNAve che ; "kayAM hatI kAyadA ane rUDhine kAraNe evI sAmAjika sthiti pravartatI raheze ke jene kAraNe saMskRtinI sAtheAsAtha jagata upara kRtrima rIte narako UbhAM thatAM rahe, tathA daivI kahI zakAya tevuM bhAvI mAnavatAnI ja hatyA sAthe aTavAI jAya; jyAM hrI~ A yuganI traNa vikaTa samasyAo - dAridyane kAraNe puruSanI adhAgita,bhUkhamarAne kAraNe strInI barabAdI, tathA bhautika ane AdhyAtmika aMdhAra heThaLa UgatAM bALakonuM ThIMgarAvuM - emane ukela nahi Ave; jyAM ii amuka kSetromAM sAmAjika rUdhAmaNa zakaya raheze: bIjA zabdomAM, tathA vadhu vizALa dRSTibiMduthI jotAM, ajJAna ane dArigha A pRthvI upara jyAM ruzI kAyama haze, tyAM lagI A jAtanAM pustako haragija nirupayogI nahi bane." hyUgAe mukhyatve kAvya, nATaka ane navalakathAo lakhI che. fAMsanA te zreSTha kavi che ane nATayakAra paNa che. Aje paNa te rasapUrvaka vaMcAya che. tenI lAkapriyatA apratima hatI, tenuM mRtyu I.sa. 1885mAM thayuM. 213 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pustakA - je mane gamyAM che' [BOOKS I HAVE LOVED'] ero. rajanIzajI sa'pAdakaH gopALadAsa paTela AzAnI japamALA ezA rajanIzajIne gamatAM pustakonI A japamALA'nI maheka ja evI jabarI che ke, tene koI prastAvanAnI jarUra kharI? bIjA siddhAMta ke vicArasaraNI te amuka eka samayane ja lAgu paDatAM hoya che, harakoI samayane nahi paraMtu jagatanA mahAna sAhitya samrATonAM pustako to ApaNA amara vArasA che. ki', 60 rUpicA ApaNe sau AzA rajanIzajInA jIvanakALa daramyAna bhale temane lAyaka na nIvaDayA; paNa temanA zAzvatakALa mATenA upadezAne anusarIne temanA mRtyu bAda te temane lAyaka banIe ! temanI A japamALAnA bharapaTTa upayoga karIne kRtakRtya thaIe. A pustaka gujarAtI vAcaka samakSa rajU karatAM AnaMda ane gaurava anubhavIe chIe, mana kUdakA mArIne jhaDapI le evI AzAnI A kImatI bheTa che. te mATe temane lAkhA praNAma. tA. 1-4-2002 66 AzA rajanIzajInI kImatI bheTa manuSyAnA jIvanane kSaNavAramAM palaTI nAkhe evA saMtA ane mahAna sAhitya samrATonA saMga tA koI lAyaka baDabhAgIne ja maLe, paraMtu mahAna sAhitya svAmInAM pustako te| sadAkALa saune upalabdha rahevAnAM ja. AzA rajanIzajIe uttama pustako suMdara rIte cUMTIne ApaNane kImatI bheTa ApI che. tenA saue bharapaTTa upayoga karavA joIe." gopALadAsa jIvAbhAI paTela 214 pu. che. paTela matrI Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya prakAzanA mAtRbhASAnA himAyatI maganabhAI desAI sapA. bipina AjhAda [vikrama sakSepa] sapA. vijayaza kara bhaTTa [vikrama sakSepa] satyAgrahanI mImAMsA sapA. rajanIkAnta jozI manikA hiMdanI agreja vepArazAhI saMpA. viThThalA jozI DozImAnA - gharagaththu vaidAnI eka jhalaka varasAda kema na vasyA vRkSAnI nagarIe khaDI karIe ciMtA - Tenzana dharatImAtA sapA. geApALadAsa paTela [AlbaTa hAvanA saoNila enDa heltha'nA saMkSepa] kudaratanI kitAba mAnavInA AreAgya sAthe Aphata sapA. geApALadAsa paTela lIka hAusa cAne adAlatI nyAya Dikansa gamAra!! DaoN. prajJA paTela mukhahena pu. che. paTela sa'pA. dilIpa nAyaka mubahena pu. che. paTela [TaoNlsTaoNya kRta parIkathA 'IvAna dha phUla'] AMdhaLAonA dezamAM sata kabIranI vANI guru nAnakanAM bhaktipado dariyA bhagatanI vANI guru nAnakanI vANI saMpA. gopALadAsa paTela [eca. jI. velsa kRta rasika laghukathAne anuvAda.] sAtInI mAyA [naoNkhela-prAijha vijetA jona sTAinanI lAkakathA pala'nA sakSipta anuvAda, ] 15 10,00 10,00 3.00 10,00 500 15.00 10.00 10:00 20.00 10.00 10,00 12,00 5.00 1.... 150 60.00 40.00 15.00 50.00 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenuM chevaTa rUDuM, tenuM AkhuM rUDuM : [jagyAnuM nizcaye mRtyu AjakAla mAnavIthI maraNa zabda sudhdhAM saMbhaLAto nathI. paraMtu dareka miniTe maraNa taraphanI majala acUka kapAtI jAya che. maraNanI TikiTa kapAvIne eka vAra jIvananI relagADImAM caDI beThA pachI tame game te karaze te paNa gADI tamane mRtyunA aMtima sTezane laI jaIne utAraze. ApaNe jamyA te ja ghaDIthI maraNanI TikiTa kapAyelI che. jIvanamAM bIjuM badhuM kadAca anizcita hoya, paNa maraNa nizcita che. chAtI para sAkSAnuM mRtyu nAcatuM hovA chatAM tene visAre pADavAnI kozizamAM ApaNe sau vAjate-gAjate phogaTa pravRttiomAM mAMDayA rahIe chIe. paNa mRtyu TaLe che kharuM? kAle mA marI gaI eTale mRtyu sAme DoLA ghurakAvatuM UbhuM jANo. nirbhayapaNe maraNano vicAra karI tene toDa kADhavAnI dareka mANase hiMmata keLavavI joIe. - maraNa aMge zravaNa, manana, ciMtana ane svAdhyAyamAMthI pote je kAMI pAmyA, tene TUMka sAra zrI. dhuraMdhare A nAnakaDI pustikAmAM ApIne maraNanuM smaraNa niraMtara karavAnI kImatI sAmagrI pIrasI che, te mATe saMkalanakAra ane prakAzakane dhanyavAda ghaTe che. ApaNA dharmagraMtho ane buddhapuruSanI AvI suMdara sAmagrIne upayoga karIne ApaNe sau e chevaTanI ghaDI madhura banAvIe e ja anaMta prArthanA. mAnavI mAtranI e chevaTanI ghaDI rUDI rUpALI nIvaDe teTalA mATe AkhA jIvananI badhI mahenata hovI joIe. jenuM chevaTa rUDuM tenuM AkhuM rUDuM e chevaTanA javAba para dhyAna ApIne dareke jIvanane dAkhala karavo joIe. maraNa vakhate je saMskAra upara tarI Ave evI IcchA hoya tene anusarIne jIvananuM vaheNa ane pravAha vALa ane maraNanuM niraMtara smaraNa rAkhe. rAtarANI sAMskRtika TrasTe' tAjetaramAM dhuraMdharanAM traNa nAnakaDAM batrIsa pAnanAM pustako prasiddha karyA che. tene gujarAtI vAcake suMdara AvakAra Apyo che. jIvana-ghaDataranI AvI lokapriya graMthamALA zarU karIne rAtarANI sAMskRtika TrasTa jIva upara mATe upakAra karyo che. tA. 22-11-2002 putra che. paTela meta para manana mAMthI] Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ govardhanarAma tripAThI cArlsa Dikansa GuthAne paEJ tela saha ana itpALad. le elekajhAnDara DUmA liyo TaoNlsaTaoNya rAtarANI sAMskRtika vikTara hyugo