________________
શ્રીકૃષ્ણા નસ’વાદ
અથવા
બુદ્ધિયાગ-૧-૨-૩-૪
સપાદક : મગનભાઈ દેસાઈ
’િ. ૧૧૦-૦૦
ગીતા ઉપર અનેક વિવરણા-ભાષ્યા-ટીકાઓ ઘણા જૂના સમયથી લખાતાં જ આવ્યાં છે, અને લખાતાં રહેશે. પરંતુ મેાટા ભાગના ભાષ્યકારો કે વિવરણકારા, ગીતાને જીવનદર્શનના મુખ્ય આધાર માનીને તેની પાસે જવા કરતાં, પોતાની વસ્તુને ગીતા કેટલે અંશે પ્રમાણે છે તે બતાવવા જ કોશિશ કરે છે.
અને તેથી તેને ઘણી વિચિત્ર પરિસ્થિતિમાં મુકાવું પડયું છે : કાં તા ગીતાની મહાભારત-યુદ્ધવાળી ભૂમિકાને અવગણવી પડી છે કે રૂપક તરીકે ઘટાવવી પડી છે. (જેમ કે, શ્રી શંકરાચાર્ય, ગાંધીજી); અથવા અમુક શ્લોકો છાડી દેવાનું કે ફરી ગાઠવી લેવાનું જરૂરી લાગ્યું છે (જેમ કે, રાજાજી, કાકાસાહેબ); કે પછી સાંખ્ય, યોગ, યજ્ઞ, બ્રહ્મકર્મ, કૃત્સ્ન કર્મ, બ્રહ્મનિર્વાણ, બુદ્ધિ, બુદ્ધિયાગ જેવા અગત્યના શબ્દો કે સિદ્ધાંતોને સળંગપણે – સમન્વિત રીતે – અર્થપૂર્ણ રીતે – ઘટાવવાને બદલે, ત્યાં આગળ અગડંબગડું જેવું કરી આગળ ચાલવું પડયું છે.
છતાં સૈકાઓથી ગીતા ધાર્મિક આચાર-વિચારના આકર-ગ્રંથ તરીકે — ડિક્ષનેરી તરીકે – ભારતવર્ષમાં સ્વીકારાતી આવી છે, અને તે યથેાચિત જ છે. ગીતાના આધાર લઈને સીએ, વૈશ્ય તથા શૂદ્રો પણ પરમ ગતિને પામી શકે, એવી સહેલી અને માર્મિક વાત તેમાં રજૂ કરવામાં આવી છે, એવા ગીતાકારના પોતાના કોલ છે (અ૦ ૯, ૩૨).
એ દૃષ્ટિએ, ગીતાના સર્વાંગ-સૂત્ર અર્થ રજૂ કરવાના ઇરાદા ધરાવતું, તથા સળંગ-સૂત્ર સીધા અર્થ રજૂ થાય તેવી રીતનું જ ગીતાનું ઘડતર છે એવું માનીને ચાલતું આ વિવરણ સૌ કોઈને આવકાર્ય બનશે,
૫૫
