Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhusAvI zibira mAthA[muMbaI)nA upakrame yojAyelI vyAkhyAnamALA dharmAnubaMdhI vizvadarzana bhAga : 7 kAMtikAra pravacanakAra : munizrI nemicaMdrajI saMpAdaka: gulAbacaMda jaina : prakAzaka : lakSmIcaMda jhaveracaMda saMghavI maMtrI mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInI vADI - amadAvAda - 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtinI zota zAMtinI jAti [saMpAdakIya ] mAnava jIvana eka satata vahetI nadI jevuM che, jemAM pANI vahI vahIne nirmaLa thayAM kare che; AsakhasanAM jIvanane jIvana bakSe che, te baMdhAIne zakita pedA kare che; vikharAIne loka-bhUminuM siMcana kare che. ane visarAi jatAM AsapAsamAM vinAza paNa macAve che, te chatAM e jaLa vahetAM rahe che. hamaNuM moTA moTA nagaro vasI jatAM tenA gaMja pANI paNa emAM ThalavAya che te chatAM e pAchuM tene vahAvI vaLI zudhdhatA ANI bIjA nagarane zuddha pANI Ape che ke ene upayoga thAya che. bhAratIya vicAradhArA pramANe krAMtine kharo artha upara kahelI vahetA pANInI prakriyAo ja gaNAvI zakAya che. jenA vaDe niraMtara lokajIvana ghaDAtuM, sApha thatuM, navazakti pAmatuM ane navasarjana karatuM AgaLa dhapatuM rahe che. koI kALe temAM gaMdakIo ThalavAya che paNa pAchI e ja kriyA zuddha thaIne jIvana upayogI thatuM AgaLa vadhe che. A eka svayaMcAlita prakriyA che je ahInI (bhAratanI) kAMtimAM ApaNane jovA maLaze. eTale ke ahIM krAMtine artha navasarjananI zAMtimAM thatuM rahe che. pariNAme pazcimamAM jevI kAMtio thaI tevI krAMti che ke bhAratamAM na thaI paNa aMdaranuM satata parivartana jIvananA kAMta-darzanane laIne AgaLa vadhatuM rahyuM. ene ja krAMtinI sAcI paribhASA gaNI zakAya ane AvA je tirI nA gata so Aira, ne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ navasAjana ApavAM. te chatAM temaNe mAnava jagatanI aMdara ta, vizvAsa, zradhdhA ane abhayane sAMtaLIne rAkhyAM. ethI taddana viruddhamAM itihAsane pAne khAsa karIne yurepa, amerikA ane hamaNAM hamaNAM AphrikA, eziyA vagere pradezamAM evI keTalIka sattA-parivartananI vAte maLe che jayAM agAunA zAsako ke zAsaka daLane khatama karIne navA zAsako AvyA. ItihAsamAM e paNa jovA maLe che ke je mULabhUta tane laIne temaNe e lohiyALa zAsana parivartana karAvyuM te tane vikAsa thaye nahi, ane thoDA samayamAM ja badalAyelA zAsakeno paNa e ja raste vinAza thaye. Ane bhUlathI " krAMti" nAma pazcimanA dezomAM ApavAmAM Ave che. A tarapha khAsa dhyAna te lokonuM tyArathI kheMcAyuM jayAre bhAratamAM be krAMtio chellA pacAsa varSamAM thaI. 1947mAM hiMda AjhAda thayuM ane te paNa ahiMsaka rIte. tyAre jagatane Azcarya thayuM ane ethI vadhAre to Azcarya e hatuM ke tyArabAda hiMdI ane briTIza prajAjane vaccenA snehasaMbaMdha sudharatA gayA; eTaluM ja nahIM A rakta vihIna krAMtinA-khAsa karIne zAsana aMgenA prayogo bIje paNa thayA. te chatAM tyAM A zAMtinI krAMtinA pratyAghAto bhArata pramANe na paDyA. tenAM kAraNe tapAsatAM jaNAze ke bhAratanI bhUmi upara yugayugathI A krAMtinI prakriyA lokajIvanamAM cAlatI ja rahI hatI. eTale ja gAMdhIjI bAda paNa vinobAjI bhUdAna jevI krAMti karI zakyA. sAmAnya rIte jamIna ke milakatanuM A rIte lokahitArthe arpaNa karavuM bahu ochuM bane che. ane jayAM briTIza vArasA pramANe tasu jamIna mATe korTe javuM ane sAmyavAdI vicAradhArA pramANe lehI reDavuM e kama banate hatA tyAre bhUdAna eka moTAmAM moTI ahiMsaka krAMtinI prakriyA banI gaI eTaluM ja nahIM eNe jagatanA lokonuM dhyAna paNa AkarSita karyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 - have bhAratanI bahAra thayelI bhUtakALanI thoDIka krAMtio je yuropamAM thaI tenuM vizleSaNa karI joie! sarvaprathama briTena tara najara paDe che. tyAM kromavelanA jamAnAmAM loko bhegA thayA. tenA netRtvamAM lohiyALa krAMti thaI; rAjAnuM DekuM uDADI mUkavAmAM AvyuM 'paNa teno aMta kromavelanI hatyAmAM Avyo ane Aje paNa briTIza lokazAhImAM "rAjA amara rahonAM gIta gavAya che. krAMsamAM traNeka rAjyakrAMtio thaI. nepoliyana ke vatI samrATa banIne Avyo. paNa A badhI krAMtionAM mULamAM sattA pacAvI pADavI ane mojazokha karavAnA heIne traNa krAMtio thavA jatAM krAMsanuM jIvana phezana, vilAsa ane majazokhathI AgaLa vadhI zakyuM nathI. jarmanI vadhyuM. vikasita thayuM paNa sattA ane sarvoparitA mATe ane pariNAme jagatane be vizvayuddha bhaNI te ghasaDI gayuM. jApAna paNa e ja mArge gayuM ane tenuM pariNAma suvidita che. sahuthI chellI lahiyALa krAMti raziyAmAM thaI. tyAM joke lekajIvananA sukhanuM lakSya mAnavAmAM AvyuM paNa sAdhano azuddha hAIne pariNAma e AvyuM ke lenina vAdIone nAza sTAlina vAdIoe karyo ane sTAlina vAdIone nAza have kuvavAdIo vaDe thaI rahyo che. kevaLa vicAronI bhinnatAnA kAraNe aneka dezavAsI svajana baMdhuone goLIe ThAra karavAnA sAmyavAdI dAkhalAo raziyA, cIna, haMgerI temaja anya sthaLe banyAM che. sattA ane zAsana mATenI kahevAtI krAMtio AphrikA, mitra, IrAka, arabastAna, barmA, InDocAyanA vagere dezomAM niraMtara thatI vAMcavAmAM Ave che. ekanuM khUna karIne bIjAe sattA pacAvavAnI jANe ke ghaTamALa lAgI hoya evuM mAnyA vagara rahevAtuM nathI. pADozI pAkIstAna hiMda sAthe ja janmavA chatAM, tyAM sAta sarakAra badalavA chatAM lokazAhI AvI nathI. . ' pariNAme jagatano ciMtaka varga vicArato thayo che ke Ane krAMti kahevI ke nahIM? krAMtine kharA artha te e ja che ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavajIvananI sukhAkArI mATe navAM mUlya sthApita karavA ! navuM zAsanaAve ke navo vAda AvI jAya paNa je sukhAkArI mATe mANasa jhaMkhe te na Ave to tene kaI rIte krAMtinI zAMti kahevI ? " A aMge bhAratamAM satata krAMtinI prakriyA cAlI rahI che. eNe sarva kSetramAM je asara pedA karI che. enuM pariNAma e che ke ahIM bahArathI AvelA ahIMnA thaIne rahI gayA. ahIM rahyA bAda temane kaI upara AkramaNa karavAnI vRtti na thaI ane parivartananI prakriyA pUrI thatAM koI paNa prakArano DaMkha jIvanamAM na rahyo. pariNAme svataMtra bhAratanA prathama gavarnara janarala tarIke lerDa mAunTabeTana AvI zakyA. eTaluM ja nahIM bhAratano saMbaMdha AkhA vizva sAthe ajoDa rahyo. emAM cIna-pAkistAna aMge apavAda gaNAvI zakAya. paNa ahIM. maMtinI zAMtine artha kAyaratAmAM khapa na hato. pariNAme cInI humalA vakhate AkhuM hiMda badhA bheda-bhAva bhulAvIne eka thaIne UbhuM thaI gayuM. Ama thavAnAM kAraNomAM eka mukhya kAraNa to e che ke A bhUmimAM satata evI krAMtinuM kheDANa thatuM rahyuM che. agAunA rAjAono vachApUrvakane vAnaprastha-sanyAsAzramathI laIne kAmarAja, yojanA pramANe zAsana tyAga e vacce akhaMDa kaDI rahI che. evI ja rIta atiya devo bhAva thI laIne "smillA sudhInI bhAvanAmAM bIjAne apanAvavAne satata saMcAra rahelo che. eTale ja ahIMnA tahevAra, parvo badhAnA tahevAre banI zakyA che. musalamAna bhAIne hiMdu bena rAkhaDI vadhI zake che ke musalamAna begama hiMdurAjane rAkhaDI bAMdhI zake che. e badhuM ahIM ja bane che kAraNa ke A dezamAM saMskRtinI apUrva, krAMti sarva kSetre thatI AvI che. AvI kAMti karanAra krAMtikAranAM jIvane aMgenA pravacanamAM A vAtane mukhya rUpe levAmAM AvI che. kAMtikAranI vyAkhyA karatAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja kaLAmAM AvyuM che ke te vavAM mAthA sthApe; paNa temAM potAnI batane pAmIne parivartana ANe, na ke lokone evI pratihiMsAnI Aga cetAvavA mATe bhaDakAve, jemAM AjanA ghaNAM rASTro lakhI zakyA che ! kAMti mATe sAdhana zuddhi ane bhAva vizuddhi hAvAM joie ane te krAMtikAramAM to vaNAyelA hovA joIe. rAma, kRSNa, buddha, mahAvIra, gAMdhI A badhAnA jIvanamAM A vastu bahu ja spaSTa hatI! tyAre chelo prazna rahI jAya che ke zuM zAsana kanja karavAthI parivartana na ANI zakAya? tenA paraMparAgata pariNAmo to vizva ItihAsanA pAne najare caDe ja che ane hAlamAM vizvamAM je thai rahyuM che-zomAM tatAe palaTAvatI hiMsaka ghaTanAo-e te spaSTa sUve che ke loka mAnasamAM AmUla parivartana je na thAya to hiMsA pratihiMsAthI sAsana uthalAvavAnI e hiMsaka yiA rUpe rahI jAya che ! paNa, bhArate varSothI je rIte vicAryuM che te ja kharo krAMti artha che ema jagata avyakta rIte mAnatuM te thaI rahyuM che. aNu enA prayoga upara sthAnA pratibaMdha aMge raziyA-amerikAnuM saMmata thavuM, vizvanA moTA udyogapationA saMmelanamAM majUro-kAryakaronA jIvana vikAsa mATe sakriya vicAraNA thavI ane chelle chelle svacAlita (automative) yatra vaDe mAnavanuM bhaviSya zuM e aMge amerikAnI prajAnI mUjhavaNe-A badhI bAbato bhAratanI krAMtinAM sidhdhatine apanAve ja che. vadhatA jatA yaMtravAdane bhAratanA Arthika jIvanamAM pahelethI ja mahatva ApavAmAM AvyuM nathI. Aje jyAM ya vaDe mAnavanA vaibhava vilAsanI pracUratA vadhI che tyAM amerikAmAM paNa yaMgavAdanA (Apa Apa gaNatrI vagere karI ApatAM yaMtranA) vikAse mANasane kaDI hAlatamAM mArI dIdhA che. eTale krAMtinA aya mAnava mAnava vacce ema vimAsa, bahAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ navAM mUlya sthApavA temaja spaM sukha, zAMti ane samRtinA vikAsa mATenI navI prakriyA thaI zake ane krAMtikAra mATe e kArya arthe prANa-pratimA-parigrahane tyAga dhama banI javo joIe. e sivAyanI jeTalI hiMsaka rItio che te krAMti nathI paNa apakrAMti che-zAMtinI brAMti che. jagate e zAmaka zAMtine raste cheDe paDaze te ja krAMtinI sAcI zAMti Avaze. AvA krAMtikAronAM jIvane aMge zibira pravacananuM A sAru pustaka saMpAdana karatAM huM je sAra grahaNa karI zake chuM tevI ja asara vAMcanArane paNa thaze evI mane zraddhA che. aMti, krAMtikAra ane sarvakSetramAM tenI asara aMge pU. munizrI micaMdrajI ane zraddheya zrI dulerAya mATaliyAe bahu ja spaSTatA ane saraLatApUrvaka pravacane vaDe kahyuM che, ane kAMtinI paribhASA bahu ja spaSTa karI che, eTaluM ja nahIM temaNe krAMtikAra thavA mATe A pravacane vaDe spaSTa mArgadarzana ApyuM che evuM mAruM na mAnavuM che. ). bIjI divALae 15 naveMbara, 1963 maka gAya na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAtikAranI upayogitA A jagatamAM yugeyuge krAMtikAro pAkayA che ane temanI aniseTIo thaI che. koI paNa samAja ke rASTra agara te dharma-saMpradAya zarUAtamAM koI paNa krAMtikArane sAMkhI zakto nathI. prAraMbhamAM enA kAryane zaMkA, bhaya ke upekSAnI daSTie jovAmAM Ave che. pachI ene virodha vadhato jAya che. jema jema tenI pratiSThA vadhatI jAya che, tema tema tenA upara pratikriyAvAdI baLo dvArA vidhe, AkSe avarodho ane prahAro karavAmAM Ave che. A tabakkAmAMthI jayAre krAMtikAra pasAra thaI jAya che, virodhane premathI, prahArono upahArathI, ane AkSepane namrapaNe satyanA prakaTIkaraNathI javAba Ape che. ko vacce TakI rahe che, gabharAIne ke kaMTALIne pitAnuM nakakI karela mArga choDato nathI, tyAre tene te ja samAja, rASTra ke dharmasaMpradAya AvakAre che. eTalA mATe ja krAMtikAranA sAmAnya lakSaNamAM parigraha, prANa ane pratiSThAnA tyAganI taiyArInI apekSA rakhAI che. ane e traNenAM tyAgane daDha karavA mATe tenA upalakSamAM dhRti, utsAha, sAhasa, nirbhayatA ane daDhatA vagere guNa jarUrI che. evA krAMtikAranA mArgamAM game teTalA vidane Ave, keTalIka vakhata teM ema jaNAya ke badhA sAthIo ane sahayogIo ene choDI deze, tyAre paNa te "ekalo jAne re' e maMtra laIne AgaLane AgaLa dhapato jAya che. tenI krAMtinuM mUlyAMkana tenA jIvitakALamAM kadAca na thAya. paraMtu e vastu cokakasa che ke evA krAMti jeTalA je je samAja, rASTra ke dharmapradAyamAM thayA che, teTalI ja gatizIlatA te samAja, rASTra, dharma ke vizvane maLI che. AvA kAMtikArone apanAvavAmAM jeTaluM moDuM thayuM che, teTaluM ja vadhAre nukasAna te samAja, rASTra ke dharmanuM ane saravALe vizvanuM thayuM che, ane e badhAne sahevuM paDyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ', sAdhusAdhvI zibiramAM eTalA mATe ja deza-videzamAM judAM judAM kSetramAM thayelA krAMtikAronA jIvana upara UMDANathI carcA-vicAraNA karavAmAM AvI hatI. ane tethI zibirArthIo ane samAjanA sa skartAo samajI zake ke jyAM jyAM AvA krAMtikAre vadhAre thayA che, tyAM tyAM tyAMnA samAja, rASTra ane dharma saMpradAyane gatizIlatA maLI che. jyAM krAMtine nAme hiMsA, hiMsaka saMgharSa ke raktapAta thayA che, tyAM apakrAMtine lIdhe samAja UlaTe raste dorAyuM che, ane bhUtakALanI sArI kArakIrdI upara pANI pharI vaLyuM che. 'krAMtikAronAM jIvane upara pravacane ane carcA vicAraNA karavAne uddeza e paNa hato ke zibirArthIo ane krAMtinI javAbadArIvALA sAdhako dareka krAMtinuM sAcuM mUlyAMkana, yathArya vizleSaNa ane vAstavika viveka karI zake. te sAthe ja sarvAgIkrAMtikAra ane ekAMgI krAMtikAra athavA ekakSetrIya krAMtikAra ane sarvakSetrIya krAMtikAra temaja krAMtikAra ane sudhArakanuM pRthakkaraNa paNa karI zake. : zibiramAM ane te pahelAMthI pU. munizrI saMtabAlajI mahArAja sAdhu-sAdhvI saMnyAsIo mATe " krAMtipiya" vizeSaNa vAparatA hatA, ane sarvAgI daSTivALA janasevake mATe "krAMtadazI guNa paNa jarUrI batAvAyo hate; eTale carcAyela krAMtikAranAM jIvane uparathI A banne baLI krAMtine dhaDa laI zake ane potAnI javAbadArI adA nahiM karavAthI pitAne ane samAja tathA rASTrane keTaluM nukasAna thAya che, samAja keTalo aMdhakAramAM rahI jAya che ane vikAsamAM keTaluM moTuM gAbaDuM paDe che, enI pratIti thaI zake te mATe A muddA upara svataMtra pravacanamALA ane carcA vicAraNA zibiramAM rAkhavAmAM AvI hatI - te uparAMta keTalAka lokonA manamAM e paNa jAma haja sudhI sevAya che ke krAMti ekalI vyakti dvArA ja thaI zake, te zramanuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikAraNa paNa A "vikAsanAM jIvana" upasthI thaI jAya che. pazcimamAM karelA anya te yAtya vicAronI asaravALA ema samaje che ke rAjaya saMsthA ja kAMti karI zake; paNa A vastu nirAkata paNa jAya che. sattA dvArA ke ekalI rAjanItika saMsthA dvArA kadI dhruti thaI ja na zake. kadAya mAne ke kahevAtI lohiyALa krAMtine dAkha teo TAMke to paNa sarvAgI ane dharmamaya daSTivALA loko tene koIti kAMti" kahIne biradAvI ja na zake. kAraNake tenAM pariNAmo ane aniSTa-saramukhatyArazAhI, vyakita svAtaMtrya, vANusvAtaMtrya upara pratibaMdha, pratihisA vagere-ApaNA jovAmAM AvyAM che eTale krAMtinI peraNuM bhale eka vyakita dvArA ja thAya, paNa krAMti saMsthAo dvArA ja thavAnI. pachAtavarga, gAmaDAM, zramikavarga, mare, mAtAo ane madhyamavarga vagerenuM nItilakSI janasaMgaThana baLa ja krAMtinuM sAcuM vAhana thaI zake. adhyAtmalakSI netika janasevaka saMgaThana ja krAMtinuM saMcAlaka baLa heI zake ane adhyAtma priya sAdhu varga ja caMtinuM mArgadarzaka baLa hoI zake. eTale jyAM kAMtikAranI sAthe AvA janabaLo ane janasevaka baLo nathI rahyAM, tyAM te krAMti theDIka AgaLa cAlIne thaMbhI gaI che; asarakAraka nathI rahI; evAM bane krAMtikArI dizAmAM madadagAra thayAM che, paNa jAte "iMtikArI " puravAra nathI e. . te sivAya "tikAranA jIvana mAM TheraThera prasaMgopAta kAMtimAM avarodhaka baLo kayA kayA che, te paNa cokhavaTa karavAmAM AvI che. moTe bhAge kAMtinA avarodhaka baLamAM mUDIvAdI varga, sthApitahitavAla varga, dharmAdhatA ke rUDhicustatAvALe varga, saMsthAnavAdI ane sAmrAjyavAdI baLa gaNAya che. eTale krAMti karanAre A badhAM avarodhaka bAthI sAvadha rahIne AgaLa dhapavAne puruSArtha karavo joIe e vastu mAMthI lata thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama savagI kAnikArothI mAMDIne sAmAjika, Arthika, dhArmika, rAjakIya, zaikSaNika sAhityika ane sAMskRtika va. judA judA kSetrenA krAMtikAra ane krAMtikAranI dizAmAM gayelI vyakitaonA jIvanaprasaMge A pravacanamAM sarasa rIte AlekhAyA che. priya gulAbacaMdabhAIe pitAnI suMdara saMpAdana kaLAthI A pravacananuM saMpAdana karyuM che. AnnA che ke vAcakone A prayAsa gamI jaze ane daMti mATe javAbadAra sAdhake AmAMthI savizeSa preraNA leze. vrajagrAma sevA maMDaLa ) mathurA tA. 23-11-63 ] -muni nemicandra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ be bela - munizrI saMtabAlajIne tame sau jANe che. teo eka krAntikArI je sAdhu che. teo AtmasAdhanAmAM magna rahevA chatAM samAjakalyANanI aneka pravRttimAM sakriya mArgadarzana akhaMDapaNe aheniza ApatA rahe che. teozrI mAne che ke have mAtra upadezathI kAma nahIM cAle paNa je samAja-jIvana cUMthAI gayuM che; Dagale ne pagale azAnti dekhAya che tenA nirAkaraNa mATe sAdhusaMtoe sakriya mArgadarzana ApavuM joIze. A te ja banI zake je sAdhusAdhvIo prANa pratiSThA ane parigrahane meha choDe ane sAMpradAyikatAmAMthI mukta banI, sarvadharmane abhyAsa kare. Ama karavAthI ApoApa grAmajanatAno ane AmajanatAne saMparka AvI jaze. Aje koI paNa eka prazna ke eka ja kSetranA aneka prazno levAthI samAja vyavasthA pUrNa nahIM bane. je dharmamaya samAjaracanA UbhI karavI haze te mAnavajIvanamAM UbhA thatA sAmAjika, Arthika, dhArmika, rAjakIya ane dareka kSetranA praznone sarvAgI vicAra karavo paDaze. ane amala paNa saMsthA dvArA janatA vATe karavo paDaze. prAcIna kALamAM yugAnurUpa Ama thatuM hatuM; eTale ja bhAratanI saMskRti sarvazreSTha banI che; ane Aja sudhI TakI che. ApaNe tyAM gharanA dharmanI cokI strIo karatI eTale kuTuMba hasabhara ane pavitra rahetuM. samAjanI cakI brAhmaNe karatA, teo kayAMya vyasana, apramANikatA ke gerarItio pesI na jAya tene mATe satata kriyAzIla rahetA; tethI deza nItisabhara rahe che. ane saMto AkhA dezamAM paribhramaNa karI saMskRtinI eka akhaMDapaNe karyA karatA hatA. rAjya paNa saMte, brAhmaNone AdhIna rahIne cAlatuM. A badhAnA kAraNe samAja zAntithI jIvato ane adhyAtmalakSI rahI zakto; koI jAlIma duSTa kRtya karanAra nIkaLato te rAjya tene yogya nazyata karatuM. Aje sthiti badalAI gaI che. pUrva pazcima eka thavA lAgyAM che. vinAne doTa mUkI che. eTale mahArAjazrI e ja purANI saMskRtine najaramAM rAkhI, yugAnurUpa navI Dhabe samAja vyavasthA goThavavA prayatna kare che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ have vizvarAjyamAM lokazAhI vyavasthA zreSTha banatI jAya che tyAre janatAne ghaDavAnuM ja mukhya kAma agatyanuM banyuM che. eTale emanAM nItimAM pAyA para saMgaThano banAvavAM joIe. e saMgaThane satata sAce raste vikAsa karatAM rahe te mATe tenuM saMcAlana AjanA brAhmaNo ke je racanAtmaka kAryakaro kahevAya che temanI banelI saMsthAnA hAthamAM mUkavuM joIe. ane racanAtmaka kAryakaronI saMsthAne paNa mArgadarzaka preraNA maLatI rahe te mATe sAdhusaMtoe dhyAna rAkhavuM joIe. duniyAbharanAM rAjyanI azuddhio dUra karavA mATe paNa sAdhusaMtoe dhyAna ApavuM joIe. - A sAdhusaMto sarvAgI praznone samaje, ane te mATe sAthe besI vicAra vinimaya karI zake te mATe saMvata 2017 nA cAturmAsamAM muMbaImAM mATuMgA (gurjaravADI) mukAme sAdhu-sAdhvI ane sAdhaka-sAdhikAone eka zibira yojavAmAM Ave. te satata cAra mAsa cAle che, temAM je pravacane carcA vi. cAlyAM tenuM pustaka AkAre saMkalana thAya to bIjA sAdhu sAbI, sevako ane prajAne temAMthI upayogI mArgadarzana maLe tevI ghaNAM bhAIbdanene lAgaNI thaI AvI. khAsa karIne pU. nemicaMdrajI mahArAjanI evI tIvra IcchA hatI. paraMtu ATalA badhA sAhityane taiyAra karavuM, tenuM saMpAdana karavuM, ane pachI chapAvavuM te ghaNuM agharuM kAma hatuM. tene mATe samaya joIe ane sahAya mATe nANuM paNa joIe. AnI vimAsaNa cAlatI hatI. paNa je kAma kudaratane gamatuM hoya che te kAmane AgaLa vadhAravA kudarata ja koIkane nimitta banAvI preraNA Ape che. mATuMgAne A zibiramAM zIvamAM rahetA zrI maNibhAI lakSmIcaMda lokhaMDavALA prathamathI rasa letA hatA. temane munizrI saMtabAlajI upara apAra zraddhA che. mahArAjazrI je dharmakArya karI rahyA che te AjanA yuge khUba jarUrI che tema teo mAne che. eTale zibiranAM kAmomAM aneka rIte teo upayogI thatA hatA. temaNe kahyuM ke "mahArAjazrInA A zibirapravacane pustakarUpe chapAya ane sAdhusaMtane apAya te tene lAbha temanA jIvanavikAsamAM to thAya ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja tegA kApi (samAjanAM mAbApa) che tethI samAjane mAna ApavAmAM thANu upayogI thaI zake." temanA A zubha vicArathI ane prayatnathI A pustako chApavAnuM cahAna kAma zarU karI zakAyuM che. A pravacananuM mukhya tAva jALavI Aga alaga muddAvAra nAnAM nAnAM pustakarUpe chapAya; te vAMcanArane sugama paDe ema lAgavAthI dareka viSayanA judAM judAM pustako chApavAnuM nakkI karyuM che. kula dazeka pustako taiyAra thaze evI dhAraNA che. A pustakonuM saMpAdana paNa TUMkANamAM chatAM mULa bhAva ane anivArya evI vigate jALavIne thAya e jarUrI hatuM. e mATe paNa zrI maNibhAI lokhaMDavALAe madrAsanA jaina vidyArthIgRhanA gRhapati zrI gulAbacaMda jenanuM nAma sUcavyuM. temane rUbarU maLavA bolAvyA ane vAtacIta karI ane temaNe saharSa A kAmagIrI svIkArI. aMtamAM ame pU. munizrI saMtabAlajI temaja munizrI nemicaMdrajIe AvuM sarvAga suMdara anubhavapUrNa sAhitya janatAne ApyuM te badala temane AbhAra mAnIe chIe. te ja rIte sAyanamAM zIva sosAyaTImAM rahetA verA maNibhAI lakSmIcaMda kaccha muMdrAvALAe A pustako chapAvavAmAM pUrato sahakAra Apela che, temaja mahenata laI zeTha zrI. padamazIbhAI tathA bIjAo pAsethI sahakAra apAvela che te badala teozrIone AbhAra mAnIe chIe. temanI madada vagara ame A sAhitya prakAzita karI zakta ke kema? te savAla hato. ane madrAsavALA zrI. gulAbacaMda jaina ke jemaNe aneka javAbadArIo hovA chatAM A kAmane dharmakArya mAnI samayasara saMpAdana karyuM che temane paNa AbhAra mAnIe chIe. pu. zrI. daMDI svAmI, zrI. mATaliyA, vidhavAtsalya prAyogika saMdha vageree paNa raNu ApI che, tethI temane ane jJAta, ajJAta saue je sahakAra Ape che temane paNa ame AbhAra mAnIe chIe. sAdhusaMta, sAdhvIo, sevako ane janatA A pustakone abhyAsa karI svApara kalyANane spaSTa mArga akhatyAra karaze evI amane AzA che. tA. 24-4-kara sAdhusAdhvI zibira vyavasthApaka samiti, mahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ nuM caNikA 1 kAMtikAronAM jIvane 2 sarvAgI kAMtikAra - 1 3 savagI krAMtikA-2 ja sarvAgI kAMtikAre - 3 5 sarvAgI kritikAranI dizAmAM 6 sAMskRtika kSetranA krAMtikAra-1 7 sAMskRtika kSetranA maMtikA-ra 8 dhArmika kSetranA krAMtikArI A dhArmika krAMtikAranI dizAmAM 10 sAhityika kSetranA krAMtikAra - 1 11 sAhityika kSetranA krAMtikAra - 2 12 sAmAjika kSetranA krAMtikAra 13 Arthika kSetranA krAMtikAre 14 rAjakIya kSetranA krAMtikAra 15 vaijJAnika kSetranA krAMtikAra 10 sarvAgI krAMtimAM mahAtmA gAMdhIjIne phALe 17 zibirArthIone savagI krAMtimAM phALe 121 12 14 114 178 184 207 21: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMti patha pagale pagale sAvadha rahIne, premaLatA pragaTAvye jA aMtarane ajavALe vIrA ! kAMti pathe cAlyA jA. kAMTA Ave kaMkara Ave, dhama dhakhaMtI retI Ave, khAMDAnI dhAre ne dhAre, haiye dhArI cA jA; kAMti paMthe cAye jA. hiMmata tArI te nA, svArtha sAme jotonA, krAMti, kartavya ne kriyAzIlatAne pATha saune Ape jo; krAMti paMthe cAlyo jA. : -saMtabAla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ | [1] kAMtikAranAM jIvane "krAMtikAronAM jIvane" e viSaya upara, vizvanA phalaka upara thaI gayelA alaga-alaga vaMtikAronAM jIvana aMge vicAra karavAno che. evA krAMtikArone zA mATe leke sadI dara sadIe yAda kare che. emaNe samAjanA kyAM navAM mUlyo sthApyAM hatAM? A badhI bAbatonI UMDI vicAraNA, alaga alaga krAMtikAronAM jIvana-kavana sAthe ahIM karavAnI che. krAMtikAra eTale ke krAMti karanAraeTale svAbhAvika rIte pahele prazna e thAya che ke kAMti zuM che? ene mAnavajIvana sAthe zuM saMbaMdha che? samAjamAM je mANasa rahe che tene samAjanI dareka prakriyAne vicAra karavo paDe che. samAja jyAre aniSTomAM sabaDatA hoya tyAre tenI zuddhi Avazyaka bane che. Ama je prakriyA samAjamAM thAya che te krAMti kahevAya che. AvI prakriyA bahu ja UMDuM vicAranArI samAjasevI vyakti vicArIne zarU kare che ane te dharamULathI AkhI samAjaracanAne badalIne tenA badale navAM sAmAjika mUlyone sthApe che. AnA mATe sAdhanA jarUrI che, te sAdhanA mATe jIvana-samarpaNa karavuM jarUrI che. A krAMti vagara-samAjazuddhi vagara Atmazuddhi sarvAgI thatI nathI eTale Atmazuddhi mATe paNa krAMtinI eTalI ja jarUra che. krAMtinuM nAma sAMbhaLatAM veMta ja sAmAnya lokomAM hiMsaka-lohiyALa rAjyakrAMtiene khyAla Ave che. yuropamAM ane anya dezomAM AvI ghaNI rAjyakrAMtio thaI che. paNa A lehiyALa-krAMti kharekharI krAMti hetI nathI. temAMthI apakrAMti janme che. pratihiMsA jAge che ane tenuM cirasthAyI mUlya rahetuM nathI. duniyAnA itihAsamAM lehiyALa krAMtinA prasaMge uparathI ApaNe e samajI zakazuM? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtinI vyAkhyA : krAMti zabda mULa to saMskRta bhASAne che. "kramu" "pAda-vikSepe" dhAtu uparathI kAMti zabda banyo che. teno artha thAya che pagalAM mAMDavAM. Ama to dareka prANI pagalAM mAMDe che; paNa te krAMti kahevAtI nathI. paNa mANasa vicArapUrvaka dravya, kSetra, kALa ane bhAvane khyAla rAkhIne pagalAM mAMDe che. manuSyanI vyAkhyA karatAM niyuktikAra yAska munie kahyuM che "maravA ni satata manuSya :" - manana karIne kAryamAM pitAne paravI de che te ja manuSya che. eTale dravya, kSetra, kALa, bhAvane cAre bAjune vicAra karIne pagalAM mAMDavAM evo artha kAMtine phalita thAya che. AjanI bhASAmAM kahIe te samAjamAM cAlatAM khoTAM mUlyone nivArI sAcA mUlyanI sthApanA karavI te krAMti che. krAMti ane sudhArA vacce phera: ghaNIvAra sudhArA-vadhArA thAya che tene krAMtimAM khapAvavAmAM Ave che; te beThuM che. krAMti hamezAM dharamULathI parivartana karavAthI thAya che, paNa temAM je jUnAM upayogI ta haze tene krAMtikAra pheMkI deze nahIM, eno upayoga karaze. paraMparAnI maulika saMskRtine te jALavaze ane sAtatyarakSAnI sAthe parivartana karaze. paNa sudhArAmAM to tAtkAlika je bagaDelI vastu lAge tenI marammata karavAnI hoya che." e mATe eka dAkhalo laIe. eka makAna jIrNazIrNa che. ene pAye hacamacI UThayo che. eka mANasa ene pADI de che ane tenA kATamALamAMthI sAro mAla laI; bAkIne na mAla kharIdI tana navuM makAna banAve che. jyAre bIjo mANasa haju cAlaze ema mAnI upara uparathI jyAM darAro-tarADa paDI hoya tyAM marammata karI. thIgaDa thAgaDa ke Teke vagere daIne kAma calAvaze. te pahelAMnuM kAma "kAMti gaNaze tyAre bIjAnuM kAma "sudhAro" gaNAze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pahele mANasa samAjanA krAMtikAra tarIke samAjarUpI jIrNazIrNa makAnane pADI, tenA dareka aMgamAMthI sArA sArA to haze temane tAravI leze ane samAjanA navA makAnamAM yathAsthAne goThavI deze. tyAre sudhAraka mANasa eka ke be rUDhiomAM pheraphAra karAvI tAtkAlika jhaDapI lAbhathI lokone AMjI deze paNa AvI marammatathI samAjarUpI makAna vadhAre TakI zakaze nahIM. aMgrejI bhASAmAM enA mATe be zabdo che krAMtine Revolution (rIvelyuzana) kahevAmAM Ave che tyAre sudhArAne Reform (rIphorma) kahevAmAM Ave che. jema mANasane tAva Avyo hoya tyAre tAtkAlika rAhatanI daSTie elopethika -Ijekazana vagere jalada upAyothI tAvane dabAvI detuM dekhAya che-tAva maTI paNa jAya che, paNa te thoDo vakhata pachI bIjI rIte phUTI nIkaLe che kAraNa ke aMdaranI zuddhi thatI nathI. tenA badale bIje mANasa thoDuMka kaSTa vadhAre sahIne tAvane jaDamULathI kADhavA mATe nisargopacAra ke Ayurvedika upacAra kare che. jethI tene badhe maLa nIkaLI jAya che ane pharIthI tenA upara bIjI pratikriyA thatI nathI. evI ja rIte samAjamAM cAlatAM aniSTane eka sudhAraka koTine mANasa jalada upAyothI, tarata dabAvI de che, paNa krAMtikAranI koTine mANasa, badhAM ja aniSTone gharamULathI nAbuda karavA mATe cAre bAjuthI, prayatnathI kArya kare che, e upAya cirasthAyI hoya che. jo ke eka krAMti pachI bIjI krAMti karavI paDatI nathI; ema nathI. paNa bIjI karavI paDe te paNa te pahelAMnAM anusaMdhAnamAM ja hoya che, ane samAjamAM sAcAM mUlyo vaNAI jAya che. evI krAMti cirakALa-sthAyI hoya che. sAmAnya rIte tevo kALa yuga jevo gaNAya che. hiMsaka ane ahiMsaka krAMti : A banne krAMtimAM paNa ghaNe pharaka che. hiMsaka krAMtithI tAtkAlika ane jalada lAbha dekhAya che, paNa enA pratyAghAto paNa evA ja jalada Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che ane e hatI-na hatI thaI jAya che. dA. ta. eka chokaro mAstara pAse bhaNavA jAya che te bhaNato nathI. mAstare ene seTIthI mAryo. chokaro tohAna baMdha karIne bhaNata thaI jAya che, paNa enA dilamAM bhaya ane hiMsAnA je saMskAra paDayA che te nIkaLavAnA nathI. te moTo thaze tyAre pitAnI pAse kAma karatA mANasone dhAka-dhamakI ane mArathI kAma levAnA upAyo ajamAvaze. kAraNa ke, tene premathI samajAvIne kAma levAnI rIta mAstare batAvI na hatI. A rIte tenA dila upara khoTA pratyAghAto paDayA, ane hiMsAnI pratiSThA vadhI. evI ja rIte samAjamAM, rAjyamAM jyAM jyAM hiMsAthI badhA praznone ukela lAvavAmAM Ave che, enA pratyAghAto paNa thayA che; temaja e krAMti cirasthAyI hotI nathI. ApaNe te ahiMsaka krAMtimAM mAnIe chIe ane enA vaDe ja samAjanA prazno ukelavAno prayatna karIe chIe, samAjaracanA, navanirmANa ke samULuM parivartana jeTalAM ahiMsaka krAMti vaDe UMDA ane sthAyI bane che teTalAM hiMsaka krAMtithI thatA nathI. ekAMgI kAMti ane sarvAgIkrAMti ghaNuM leke ekAMgIkrAMti ane sarvAMgI krAMtino bheda samajatA nathI ane ekAMgI ke anekAMgI krAMtine paNa sarvAgI krAMti kahI de che. eTale bane bheda samajavo joIe. ekAMgI krAMti, dravya-kSetra-kALa ane bhAva e cAramAMthI kaI eka aMgane laIne thAya che. anekAMgI eka karatAM vadhAre paNa cAreya aMge ane badhAya kSetrone nahIM; evI krAMti che. tyAre sarvAgI krAMti A cAreya aMgone ane mAnava jIvananAM badhAM kSetrone sparzane cAle che. AvI sarvAgI krAMti tIrthakare, krAMtinA dakSa ane sarvAgI purUSo dareka kSetramAM kare che. tene dharmakrAMtirUpe paNa mAnavAmAM Ave che. paNa A dharmakrAMti kevaLa dhArmika kSetramAM ja nahIM, jIvananAM badhAye kSetrane AvarI letI hoI te sarvAgI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvI sarvAgI dharmakrAMti kayAre thAya che, e mATe zAstrIya pramANu A pramANe che : yadA yadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata / abhyutthAnanadharmasya tadAtmAnaM sRjAmyaham // paritrANAya sAdhUnAm vinAzAya ca duSkRtAm / dharma-saMsthAnAya samavAmi yuge yuge che Ane artha to suspaSTa ane suvidita che. jyAre jyAre dharma ane saMskRtine vAsa thAya che ane adharmanI vRddhi thAya che tyAre huM pitAnA te (krAMtikArane) saju . sajAnA rakSaNa mATe eTale ke jagatamAM sAcAM mUlyo sthApavA mATe ane dujanonA nAza mATe eTale ke beTAM mUlyo ne nIvAravA mATe evA krAMtikArI yugeyuge Ave che. tenAmAM bhagavad aMza hoya ja che. krAMti-preraka vyakti paNa vAhanasamAja ! have e vicAravAnuM che ke krAMti vyakti dvArA thaI zake ke samAja dvArA ? bhAratanA AjasudhInA ItihAsamAM krAMtinI preraka vyakti thaI zake paNa tenuM vAhana te samAja ke saMsthA ja banI zake ! krAMti preraka vyaktie; jeNe samAjanA mAdhyama vaDe krAMti karavAnI teNe zuM-zuM jovuM joIe? A aMge jainazAstra dazavaikAlika savanI eka gAthA vicAraNIya che - balaM thAmaM ca pehAe saddhA maaruggmnvnno| khetaM kAlaM ca vinAya tahappANaM niuNje|| krAMti prerake pitAnI ane samAjanI zakti, utsAha, zraddhA, Arogya, kSetra ane kALa joIne krAMti mAge jhaMpalAvavuM joIe. temaja krAMtinA prerake pitAne samAja kayAMthI zarUAta pAmyo ? tyAM dravya-kSetra-kALa pramANe zuM zuM parivartane AvyAM che te badhuM vicArIne vartamAna paristhitine tALo meLavIne teNe krAMti karavAnI rahe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1] prathama krAMtikAra : Adimanu have eja krame ApaNe krAMtikAronAM jIvananI zodha karazuM te - jene samAja kahI zakAya e rUpe mAnava samudAya bhegA thaye ane rahevA lAge te kALamAM jeNe kaMika sAmAjika vyavasthitatA ApI te hatA AdimanuM! teo temaja bhagavAna RSabhadeva bane samakakSAnA Adya krAMtikAra hatA. te vakhatanA AdimanunA jIvana aMge kaMIpaNa spaSTa ullekha zAstrI ke purANamAM maLatuM nathI. paNa temaNe manusmRti nAmane je graMtha Apyo che te uparathI khyAla AvI zake che ke te vakhatane samAja kevo haze? te vakhatanA leke jaMgalamAM rahetA. vRkSa, phaLa, phUla, pAMdaDA vagere upara jIvana gALatA hatA. te vakhate kuTuMba samAja ke rAjya vagere nahAtAM banyAM. leke vyaktigata jIvana jIvatA hatA. koInA bharaNa-poSaNa ane rakSaNanI javAbadArI koI bIjA upara na hatI. * manu bhagavAne vicAryuM haze ke be hAthavALA mAnava keTalo zaktizALI che? enI buddhi, hRdaya, ikiya, zarIra vagerenI zaktio je khilI zake ane e vyavasthita samAja banAvIne rahe, to badhAye pitApitAnI zakti pramANe samAjanA dhAraNa-poSaNa-rakSaNa-sarvasaM- zAdhananI javAbadArI upADe te eka moTuM kAma thAya ! mANasa te vakhate je ati parizramI ane saMrakSaNa vagaranuM jIvana jIvatA hatA. te ghaNuM saraLa ane AnaMdamaya jIvana jIvI zakatuM hatuM. manubhagavAne pahelAM to aMgata ciMtana karyuM. emanA magajamAM e vicAra paNa AvyA ke jyAM samAja Ubho thaze tyAM badhA kaMI eka sarakhI prakRtinA nahIM hoya! eTale athaDAmaNa paNa thavAnI. nibaLene sabaLa dabAvavAnA; te samaye A samAja zuM karaze? eTale emaNe samAjanA cAra varNa, cAra Azrame tathA e badhAMnAM kartavya ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIti niyamo ghaDyA. e samAja-zAstranuM nAma rAkhyuM "manu-smRti" lekee temanA e zAstrane mAnya rAkhyuM. paNa dareka prakriyA vakhate thAya che tema lokoe tarata jUnI praNAlikA cheDI heya ane navIne sIdhI rIte apanAvI hoya tevuM banyuM nathI. vyaktine badalavAmAM paNa keTalI muzkelI paDe che to AkhA samUhane badalavAmAM keTalI muzkelI manubhagavAnane paDI haze? te vakhate temanuM lekoe apamAna paNa karyuM haze; yAtanAo paNa ApI haze paNa aMte badhI kasoTImAMthI pasAra thaIne temanA samAjazAstrane lekee svIkAra karyo haze. Ama Adimanue jene vyavasthita samAja kahI zakAya; ane parasparanA sahayogathI-saraLatAthI kArya thaI zake te aMge sarva prathama ekAkI bhaTakatA mANasane mArgadarzana ApyuM ane sarvAgI krAMti karI. [2] kAMtikAraH RSabhadeva manu bhagavAne te vakhatanI prajAne samAja aMgenuM tattvajJAna ApyuM; vicAra-pracAra karIne tene rasa letI karI, te aMge niyamonuM zAstra racyuM; dravya, kSetra kALa, bhAva joIne sarvakSetrIya krAMtinA yajJa mATe kone taiyAra karyA, paNa amalamAM mUkavAnuM ane pratyakSa karIne batAvavAnuM kAma bhagavAna RSabhadeve karyuM che. jaina AgamomAM bhagavAna RSabhadevanA jIvananuM varNana maLe che. temaNe akarma-bhUmikAvALI prajAne kama-bhUmikAmAM lAvavA mATe traNa sUtra ApyAM -(1) asi (2) masi ane (3) kRSi. e traNeya traNa varNonA pratIka che asi-eTale talavAra-zastra vidyAnA pratIka rUpe samAjanI saMrakSaNa vi.nI javAbadArI. masi eTale zAhIne khaDiyA e utpAdananA vitaraNa ane vahIvaTanuM pratIka. ane kRSi = eTale khetI-gopAlana, grAmodyoga, gRhelloga. Ama A badhAM judA judA samAja sevAnAM kAryonAM pratIka banyAM. bha. RSabhadeve pote jAte pratyakSa karIne te vakhatanI prajAne khetI, pAkavidyA, pAtra-nirmANa vagere vidyAo zIkhavI. temaNe sarva prathama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsana saMbhALyuM, teo rAjA banyA, prajAne vyavasthA batAvavA mATe, samAja ra; nIti-dharmayukta niyama ane vahevAra banAvyA, zikSaNa ApavAnuM, saMskAra reDavAnuM kAma paNa temaNe jAte karyuM. kuTuMba vyavasthA ane samAja vyavasthA pote pratyakSa AcarIne batAvI. temaNe nagarI vasAvI. vAstuzilpa batAvyuM. A rIte jyAre eka samAja sthAo, rAjaya paNa banyuM - Ama tenA sucArU saMcAlana mATe nyAya ane daMDanI vyavasthA paNa karI. te vakhatanA loko bahu ja vinIta ane bhadrika hatA eTale temaNe nagarInuM nAma "vinItA' rAkhyuM. daMDa vyavasthAmAM mAtra traNa zabda ja mUkayA -hakAra eTale ke "he! tame AvI bhUla karI che !mAkAra eTale ke AvuM karaze mA ! " ane dhikakAra eTale ke "dhikAra che. tamane ! Avo aparAdha tame karo cho? Ama jovA jaIe to temaNe je kaMI karyuM te ahiMsaka Dhabe karyuM -ahiMsAnA pracAra mATe karyuM. daMDa vyavasthAmAM je kayAMye prANa-daMDa na hatuM te khetI paNa ahiMsAnA pratIka sama hatI. je leka khetI karI anAja pakavIne na khAya to teo prANIne mArIne khAtA. eTale temaNe samAjanA dareka praznamAM jAte ukela ANyo. temaNe akarma bhUmikAvALAM jIvananAM jUnAM mulyone nivAryA ane karma bhUmikAnA sAcA mUlyanI sthApanA karI. temaNe sahayogI jIvana jIvavAnI kaLA batAvI. A rIte sarvakSetrIya krAMtine pA nAkhyo. krAMtikAranA jIvanamAM keTalI jAgRti kavya, kSetra, kALa, bhAvanI hevI joIe te mATe emanA ja jIvanano eka prasaMga che. te vakhatanI prajAne bhagavAna RSabhadeve baLa vaDe khetI karavAnuM sUcavyuM, paNa anAjano khALo kADhatI vakhate baLado anAja khAvA maMDayA. eTale tarata teo RSabhadeva pAse gayA ane temane jaIne pUchayuM : "prabhu! baLada amArUM anAja khAI jAya che, tenuM zuM karavuM?" temaNe moDhAM upara sI, bAMdhavAnuM sUcavyuM, paNa kAma thaI gayA - pachI te choDavAnuM na sUcavyuM. bicArA bhoLA kheDutoe sIkuM na khelyuM. baLado AgaLa ghAsa nAkhyuM-nIraNa karyuM paNa baLada khAya nahI. Ama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAra kalAka nIkaLI gayA. baLado teTalA samaya bhUkhyA rahyA. leke doDatA doDatA gayA ane kahyuM bhagavAna baLade khAtA nathI. te vakhate temane yAda AvyuM ke sIku to choDAvyuM nathI! pachI temaNe sIkuM choDAvyuM. ATalI ajAgRti mATe jaina kathAkAre lakhe che ke tenA badale bhagavAna RSabhadevane bAra mAsa sudhI tapasyA karavI paDI. jaina samAjamAM te nimitte Aje paNa varSItapa thAya che; A rIte gRhasthAzramamAM rahIne bhagavAna RSabhadeve je kaMI pravRtti karI hatI te badhI potAnA svArtha pratiSThA mATe nahIM, paNa prajAnA samAjanA hita mATe karI hatI. ene khAsa ulekha jabudIpa prApta sUtramAM A pramANe maLe che - pAhiyAe uvadisaI rAjA paNa bhoga vilAsAthe nahetA banyA. enA mATe pAMca kAraNamAM eka kAraNa batAvyuM che - "nIti dharma pravartAya " eTale ke dharma ane nItinuM pravartana karavA mATe. bhagavAna RSabhadevane samAjane A bhUmikA sudhI ja rAkho nahato, ethIye AgaLa sarvocca bhUmikA sudhI laI javo hato ! eTale gRhasthAzrama pachI paNa brahmacaryanuM navuM mUlya sthApI; temaNe saMnyAsa grahaNa karyo, sAdhu dIkSA grahaNa karI. temaNe rAjya ane samAja vyavasthAne badhe bhAra potAnA moTA putra zrI bharatajIne sepI dIdhe. samAja paNa tyAM sudhImAM vyavasthita thaI gayo hate. badhA varSo pitApitAnuM kAma karatA hatA. bhagavAna RSabhadeve ucca bhUmikA svIkAryA pachI dharmakrAMtinA bAlyakALa pachI yogakALa Ave che. bhagavAna RSabhadeva jAte varSo sudhI sAdhu-vezamAM samAja AgaLa phare che-sAdhucaryAnI samAjane jANa kare che karAve che. ajANa lekone thAya che ke prabhune zuM du:kha hatuM ke saMnyAsI thayA! kaI mugaTa te kaI maNi, keI kanyA to kaI gAya; badhI vaibhavanI sAmagrI prabhu AgaLa hAjara kare che. prabhu tenA tarapha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jetA nathI. dhIme dhIme lokone thAya che ke jIvanamAM vaibhava ane sattA karatAM paNa kaMika mahatvanI vastu che jenA mATe prabhu phare che! chevaTe zreyAsakumAra IkSarasa vaherAve che, ane varSItapanA pAraNA kare che. tyAra pachI te vakhatanA bhadra lekene sAdhune bhikSA ApavAne khyAla Ave che. jyAre RSabhadevane lAge che ke samAja e jJAna pacAvavA taiyAra che tyAre teo caturvidha [ sAdhu-sAdhavI, zrAvaka-zrAvikA rUpa ] saMghanI sthApanA kare che, temaja dharmakrAMtine vikasAve che. have teo vizvanA prANImAtranA mAtA-pitA hoIne samAja, rAjaya, saMdha vagere badhA kSetromAM naitika dhArmika preraNA Ape che; tenI cokI rAkhe che. jyAM kaI anubaMdha tUTato hoya tyAM tarata sAvadhAna kare che pote paNa jIvananAM ucca lakSyane meLave che ane bIjAne paNa pamADe che. A che be krAMtikArAnAM jIvana ane kavananA rekhA citro te uparathI je vAta phalita thAya che te eke krAMtikAronAM jIvanamAM zuM zuM hevuM joIe? (1) sauthI pahelAM to prANapratiSThA ane parigraha, cheDavAnI taiyArI, (2) dvavya, kSetra, kALa, bhAvanuM jJAna, (3) vahevAra ane Adarza meLa pADavAnI yogyatA. (4) jUnA Adarzo ke sidhdhAMtane sAcavI navA pheraphAra karavAnI jAgRti. (5) satata jAgRti rAkhIne bagaDelA anubaMdhane sudhAravA ane varelAne sadhavAne prayatna mAnava samAjanA Adi kALanA be krAMtikAranAM jIvana ahIM rajU karyA che. have pachI bIjA krAMtikAronAM jIvana upara kramazaH vicAra karazuM, ! carcA-vicAraNuM pU. zrI daMDI svAmIe krAMtinI AvazyakatA darzAvatAM kahyuM : "dharmathI ja prajAne sukha thaze ane tene AdhAra RSio ane saMte che. manusmRti ane Itara graMthamAM traNa vastuthI dharmanA nirNayanI vAta Ave che- (1) zAstra daSTi, (2) jJAnI anubhava, ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) Atma nirNaya. ekalAM zAstrathI je dhamane nirNaya thAya te hAni thavAne pUro saMbhava che. dharma, artha ane kAma e traNeya je eka lITImAM hoya te ja mokSa thAya. leke kahe che ke "rAjakAraNamAM saMnyAsI ke brAhmaNethI bhAga na levAya paNa te barAbara nathI. khuda izopaniSadanA bIjA zlokamAM kahyuM che - "kuvaneha karmANi jIjIviSetata zataM samAH " te pramANe se varSa lagI karma karavAnuM vedamAM kahyuM che. tyAre paMcotera varSanA saMnyAsI thAya tene karmanI kaI rIte manAI hoya ? savAre nemimunijI pAse bhagavAna RSabhadeva jene ame vaidika loke AThamA avatAra tarIke gaNIe chIe temaNe zastravidyA zIkhavelI jANIne khUba ja navuM jANavAnuM maLyuM che." zrI. devajIbhAI: "lokonI kakSA mujaba rAjya to che ane ATale mAnava jAtane vikAsa thayA chatAM ce kaMIka to aniSTa rahevAnuM ane te mujaba daMDa zakita paNa rahevAnI. eTale rAjya pAse jyAM arAjakatA vagere hiMsA phATI nIkaLe tyAre daMDazakitano upayoga kSama gaNavAmAM Avyo che." zrI. mATaliyA : " bhagavAna RSabhadevane samAjane ucca kakSAe laI javo hato ane laI gayA hatA. eTale ja gRhasthAzramamAM hathiyAravidyA zIkhavI paNa dIkSA lIdhA bAda to pitAnA eka putra sivAya badhA putrI-putrIone dIkSA mArge ja joDI gayA che. je ATaluM spaSTIkaraNa na thAya te temane anyAya karI besazuM." pU. zrI. daMDI svAmIe khuza thatAM kahyuM: "jenenA jhASabhadeva vaidika dharmamAM AThamA avatAra daza avatArI purUSanI daSTie buddha navamA avatAra Ama vaidika, jaina ane bauddha traNeya dharmone samanvaya thaI jAya che. A [ zrI. mATaliyAe kRSNa saMbaMdhI je vicAraNu raju karI hatI te pravacana-2 nA anusaMdhAnamAM heIne tyAM ApavAmAM Avela che. ] (180-61) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] sarvAgI krAMtikAro zrI ariSTanemi ane pArzvanAtha sarvAgI kRtine artha samAjanA badhA aMgamAM krAMti karavAne che. zarIramAM bhale koI eka ke be aMge duHkhatAM heya; paNa te zarIra mAMdaluM gaNAya che ane tenI sAravAra saMpUrNa zarIrane paNa lakSamAM rAkhIne karavAmAM Ave che, tevI ja rIte samAja-zarIranAM bhale amUka aMga bagaDI gayAM hoya; paNa sarvAMgI krAMtikAra te aMgomAM gati karato hoya, te chatAM te badhA aMgenuM paNa dhyAna rAkhatA hoya che ane khUTe tyAM zakti bharata hoya che. badhAye kSetramAM dharma ke adhyAtmane bharato hoya che. te jue che ke dareka kSetranA pAyAmAM dharma che ke nahIM? jyAM jarUra lAge tyAM te kSetramAM paDe che ane pAyA tarapha pitAnI mULa dRSTi te rAkhe ja che. te khoTAM mUlyone pAMgaratAM aTakAve che ane sAcAM mUlyonI pratiSThA karAve che. paraMparAgata sAcAM tane sAcave che ane aniSTone nivArI navI saMsthA vaDe navAM mUlyonuM sarjana kare che; samAja AkhAnuM navInakaraNa kare che. ekAMgI krAMtimAM evuM hetuM nathI. sarvAgI kAMtivALo sAdhaka jyAM krAMti karavA mAge che tyAMnA dravya, kSetra, kALa ane bhAva (lekamAnasa ke bhUmikA ) ne jue che. pachI jUnAmAMthI kayAM sArAM taravo sAcavavAM che ke kayAM bagaDelAM to phagAvavAnAM che; tene viveka kare che. koI davA bagaDI hoya te rasAyaNa zAstrI tene bagADa dUra karI, keTalAMka navAM rasAyaNe umerI tene zuddha karI le che, tevI ja rIte sarvAMgI krAMtikAra sAtatyarakSA sAthe parivartana karIne samAjane samarasa bane che. evo krAMtikAra kaI navI vAta rajU kare che te tenuM anusaMdhAna junA sAthe hoya che. chatAM sAmAnya mANaso to te vAtane tadana UlaTI samajI prathama virodha kare che; pachI barAbara - kaTI kare che ane krAMtikAranI prathama parikSA tyAM thaI jAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 krAMtikArenAM jIvananI pUrva taiyArI krAMtikAre pitAnAM jIvananI pUrva taiyArI pUrNa rIte kare che. potAnA jIvanamAM zArirIka, mAnasika ke AdhyAtmika baLa keTaluM che tema ja pitAnI sahanazIlatA ane sahiSNutA keTalI che tenuM mApa kADhI le che. te sAthe sAthe pitAnA najIvA deSone paNa zodhI-zodhIne dUra kare che. te samAjanI zakti, utsAha, zraddhA, ArogyakSetra ane kALane jANIne pachI krAMtimAM jhaMpalAve che. te potAnI pUrva taiyArI mATe badhI vAtane vicAra kare che. te pahelAM pote nAnuM kSetra le che. paNa tenI krAMtinAM mojAM AjubAju phelAvI de che. bhagavAna ariSTanemi bhagavAna ariSTanemi jenA 22 mA tIrthaMkara thaI gayA. temaNe AvI ja rIte pUrva taiyArI sArI rIte karI hatI. teo zrI kRSNanA kAkAnA dIkarA thatA hatA. zrI kRSNanA pitAnuM nAma vAsudeva hatuM tyAre neminAthanA pitAnuM nAma samudravijaya hatuM. jenenI kALagaNanA pramANe teo 86000 varSa agAu thayA hatA. tyAre vaidika paraMparAmAM bane 5000 varSa pUrvenA mAnavAmAM Ave che. e vivAdAspada praznane bAjue mUkIe paNa, bane yaduvaMzanA hatA. yAdavajAti mathurAnI AsapAsa phUlI phAlI hatI. vaidika paraMparAmAM paNa vedanA svasti vAcanamAM ariSTanemine ulalekha Ave che. mathurAmAM zrIkRSNa upara Aphata AvatAM te pazcima taTe jaIne navI rAjadhAnI dvArakAmAM sthApe che. bhagavAna ariSTanemino uchera ane juvAnI dvArikAmAM thayAM hoya tema lAge che. te vakhatanI yAdavajAti mAMsAhArI, dArU pInArI, ezaArAmI ane vilAsI hatI. yAdava lakomAM zArirIka zakita khUba ja hatI paNa AdhyAtmika zakti na hatI. krAMti karatAM pahelAM ariSTanemi pitAnI pUrva taiyArI A rIte kare che. jaina kathAnakamAM kahevAmAM AvyuM che. eka vakhata. kautukavaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ neminAtha bhagavAna kRSNanI AyudhazALAmAM jaI caDhayA, tyAM judI judI jAtanAM zastrAstro hatAM. badhAM joyAM pachI eka zaMkha joyo. tene zrIkRSNaja vagADI zakatA hatA. te paNa Aphata ke bhayanA samaye. ariSTaneminA manamAM thayuM ? "lAvane huM paNa jouM to khare ke mArAmAM keTaluM baLa che ?" temaNe zaMkha hAthamAM laIne tarata ene vagADo. zaMkhane avAja sAMbhaLI leko bhegA thayA ane zrIkRSNa darabAramAM te sAMbhaLe. temane Azcarya thayuM ke mArA jevo bIje keNa zakitazALI che ke jeNe A zaMkha vagADo ? teo AyudhazALAmAM pahece che. tyAM neminAthane joI AnaMda pAme che ane temane gaLe lagADe che. temane manamAM kaMika bIjo bhAva paNa Ave che ? jo A zakti lagna baMdhAya te mArI sahAyaka banI zake. nahIMtara mArA karatAM paNa te savAyA thaIne pharaze? paNa, temane paraNavavAnI hA koNa paDAve? zrI kRSNanI rANIoe bIDuM jhaDapyuM. ekavAra Idra mahotsava cAlato hato te vakhate rANuoe temane dabANa karyuM. ariSTanemi ThaI na bolyA; paNa " diyarajI zaramAya che paNa aMdara hA che !" ema kahI temaNe zrI kRSNane kahyuM ke ariSTanemi lagna mATe rAjI che. zrI kRSNa temanA mAtA-pitAne vAta karI ane mA-bApe saMmati ApI eTale teo ugrasena rAjA pAse gayA. temanI putrI rAmatI sAthe sagapaNa nakakI thayuM ane lagnanI taiyArIo thavA lAgI. zrI neminAthanA manamAM kaMIka juduM hatuM. temanI AMkha AgaLa eka karatAM aneka patnIo sAthe purUSone bhega-vilAsa; strIne dAsI jema gaNavI vagere bAbato hatI. tyAre bIjI tarapha vaibhava-vilAsa mATe dArane nazo vagerenuM jora hatuM ane puSkaLa mAMsAhAra cAlato hato. eTale temane e hiMsA paNa aTakAvavAnI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 tyAM temane nimitta maLI gayuM. temanI jAna ugrasena rAjAnA nagare pahoMcI. tyAM bahAra eka vaMDe karIne temAM aneka pazu-paMkhIone paravAmAM AvelA. temane karUNu ArtanAda kALajAne chetaranAra hato. tyAMthI nIkaLatAM ariSTanemie sArathIne pUchyuM : "Amane zA mATe pUravAmAM AvyA che? A zA mATe cIso pADe che?" sArathIe kahyuM : " jAnaiyAnA jamaNa mATe A badhAne mAravAmAM AvanAra che. teo mRtyu pAse AveluM che e jANune raDI rahyAM che!" ariSTanemie vicAryuM ke lagna jevA maMgaLa prasaMge AvI hiMsaka pravRtti ThIka na lAge ! temaja mANasanA peTa mATe pazuone na mArI zakAya ! temaNe sArathIne kahyuM : "sArathI ! pele vADo choDI mUka! ane ratha pAche pherava! " sArathIe temanA kahyA pramANe karyuM. ratha pAcho pharyo ane pazuo chuTTA thaI gayA. jAnaiyAomAM khaLabhaLATa macI gayo. badhA pUchavA lAgyA ke "zuM thayuM? zuM thayuM? lagna karyA vagara kema pAchA pharo che?" ariSTanemie joyuM ke yAdava jAtine upadeza ApavA mATe A sArAmAM sArI taka che. temaNe khUba ja preraNAtmaka upadeza Apyo. sAmAjika jIvana, tenAM mukhya aMge, strInuM sthAna, saMskRti-rakSA mATe Avazyaka samAjanAM to; vagerenI UMDANathI samajaNa pADI. temanA upadezanI dhArI asara thaI. lekene saMyama; sAdhujIvana aMge spaSTa samajaNuM thaI. ghaNA yAdavo vratabaddha thayA; ghaNA temanI sAthe javA taiyAra thayA. bIjI tarapha rAjamatIne kAramo AghAta lAgyo. teNue vicAryuM ke "are, huM kevI abhAgaNuM chuM ke AvA guNa, zakti ane sadAcArI pati mane tarachoDIne cAlyA gayA ! mAre zuM vAMka hato ?" dhIme-dhIme ciMtanane cAkaDe tene UMDuM AtmabhAna thayuM. " A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArA pati A bhavanA ja nahIM; gayA ATha bhavathI mArA pati hatA teo mane lagnanuM sAcuM svarUpa samajAvavA ja cheDIne gayA che ke daihika sukha e ja lagna nathI; paNa Atmika yAga e ja sAcuM lagna che. eTale mAre mArA patinI sAthe vAstavika lagna karavAM hoya to mAre emanA AtmAnuM anukaraNa karavuM joIe. have amAruM Atmamilana thavuM joIe !" mA-bApa, sakhI-sahelIo badhe tene manAve che : " emAM zuM thaI gayuM? enA karatAM paNa vadhAre suMdara-rUpALA guNavAna chokarAo che; tenI sAthe tene paraNAvazuM?" paNa, rAmatI to ema ja kahe che ke "mArA pati to e ja eka ariSTanemi !" te koI bIjAne paraNatI nathI. pachI jyAre ariSTanemie tIrtha (caturvidha saMdha)nI sthApanA karI temAM sAdhvI tarIke rAjImatIe prathama nAma noMdhAyuM. A rIte ariSTanemie samAjane pahelA taiyAra karI dhIme-dhIme vyavasthita karyo. Arthika kSetramAM temaNe AjIvikA zuddhi vaDe krAMti karAvI mAMsAhAra zuddha bhojana nathI; zuddha bhojana na hoya te AjIvikA zuddha na thAya. rAjakIya kSetramAM te zrI kRSNa bhagavAna temanI pAsethI avAranavAra preraNA letA ja hatA. zrI kRSNanA nAnA bhAI gajasukumAra muni banI gayA. tethI temanA sasarAe teo masANamAM tapamAM hatA tyAM temanA mastaka upara dhagadhagatA aMgArAnI sagaDI karI teo zAMta bhAve sahI mukta thayA. bIje divase zrI kRSNa bha. ariSTanemine tathA pitAnA nAnA bhAI navadIkSita muninA darzanArthe teo jatA hatA tyAre rastAmAM temaNe eka lathaDiyA khAtA DosAne ITa mUkavAmAM madada karI hatI. bha. ariSTaneminI pAse gayA tyAre muni gajasukumArane joIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 temaNe pUchayuM. "bhagavAna ! navadIkSita muni gajasukumAra kayAM che?" bhagavAne temane kahyuM : "jema tame vRddhane sahAyatA karI hatI tema gajasukamArane paNa eka mANasa sahAyaka banyo che ane temaNe dehatyAga karyo che, tenA upara roSa na karazo !" zrI kRSNa Ama ariSTanemi pAsethI preraNuM pAmatAM jyAM jyAM kaMIka khUTatuM hoya tyAM preraNA ApatA. A rIte bhagavAna ariSTanemie te jamAnAmAM saMpUrNa krAMti karI hatI. bhagavAna pAzvanAtha AjanA bIjA krAMtikAra rUpe ApaNe pArzvanAthane lezuM. emanI janmabhUmi vArAsaNa nagarI hatI. emanuM nirvANa sthAna sametazikhara ( pArasanAtha) pahADa che. pArzvanAtha jyAre rAjakumAra hatA tyAre khUba ciMtanazIla hatA. pUrvajanmanA saMskAravaza temane te vakhatanA samAjanI vikRta vyavasthA joIne khUba lAgI AvatuM. leka karmakAMDe, vahemo, camatkAro ane aMdha vizvAsa tarapha vadhAre AkarSAyelA hatA. te vakhatanA tApasamAMnA eka kamaTha nAmane tApasa hato. kamaThanuM jIvana joIe to te khUba ja bAhaya tapasyA karate. leke temanI pAse dhana, saMtAna, pratiSThA tathA bIjA zArirIka lAbho mATe jatA. eka divasa pArzvanAtha tenI pAse jAya che ane kahe che, " A bAhya tapane daMbha karIne lekene zA mATe bhoLavo che? temane kharUM jJAna Apo !" kamaThanI vAta zeTha-senApati bIjA rAjA ane prajA badhAM mAnatA. tene eka rAjakumAranI A vAta kayAMthI gaLe Utare? te krodhamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvIne babaDavA lAgyoH "tamane amArI vidyAnI zuM khabara paDe ! tame leke azvavidyA ke zastravidyA jANe!" rAjakumArane thayuM ke AnA pAkhaMDane kholavo jarUrI che. eTale temaNe kahyuM: "bola ! A lAkaDAmAM zuM baLe che?" lAkaDAM ja bIjuM zuM?" pArzvanAthe te lAkaDuM haThAvyuM ane tene ThArIne temAMthI nAga-nAgaNanA joDAne bahAra kADhayuM; te maravAnI aNI upara hatuM. pArzvanAthe tene namaskAra maMtra saMbhaLAvyo ane teno uddhAra karyo. sAthe ja lekene paNa AvI khoTI zraddhA taraphathI dUra karyA. jaina kathAnaka pramANe nAga-nAgaNa marIne dharaNendra ane padyAvatI thayA. kamaTha tApasane jIva paNa meghakumAra devarUpe thaze. pArzvanAthane lAgyuM ke mAre AkhA samAjane taiyAra karavo paDaze te vakhate loko mATe A navuM hatuM. devasamAja ke nRpasamAja paNa bhoga, vilAsa ane tehika sukhamAM paDyo hate. pArzvanAtha mATe eka AkarI kasoTIne e samaya hate. temanA sahAyaka rUpe kevaLa dharaNendra ane padyAvatI hatA. kamaTha tApase paNa deva rUpamAM temane aneka kaSTo ApyAM paNa pArzvanAtha aDaga rahyA. jyAre temane pUrNa jJAna thayuM tyAre loko temanI tarapha vaLyA. temaNe caturyAma saMvara dharmanI sthApanA karI ane tIrtha (saMdha)nI racanA karI. temaNe dhIme dhIme comeranI krAMti karI ! " bhagavAna pArzvanAthanA saMpradAyamAM bhagavAna mahAvIranA mAtApitA hatA eTale temanI krAMtino vArase mahAvIra prabhune maLyo. temaNe emAM brahmacaryavrata umerIne pAMca mahAvrata banAvyA. tyAre pArzvanAtha aparigrahamAM tene samAveza karI letA hatA. kahevAya che ke bhagavAna buddhanA jIvana upadeza upara pArzvanAthanA saMpradAyanI UMDI chApa che kAraNa ke prAraMbhamAM e saMpradAyamAM teo joDAyA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bauddha paMDita zrI dharmAnaMda kezAbIe pitAnI chellI zodhakhoLa pramANe jAhera karyuM hatuM ke bauddha matanI meTA bhAganI vAte pArzvanAthanA saMpradAyamAM AvI hatI. ' Ama be jaina krAMtikAronAM jIvana joyAM, have anyanAM joIzuM. carcA-vicAraNA zrI kRSNanI sarvAgIkrAMti zrI mATaliyAe carcAne prAraMbha karatAM kahyuM "bhAgavatakAre asuravanI vAta karI che paNa gItAmAM devI ane AsurI prakRti uparathI asurano khyAla Apyo che, te spaSTa ja che. samAjamAM je bagADa pesI jAya che te asura sAmAnya hetuM nathI. mANasa nAnA sarakhA kuTuMbamAM mugdha bane che. khAsa karIne paraNyA pachI, bALaka va. thatAM svArtha, sapraha va. de vadhAre che ane vizvanuM traNa bhUlI jAya che. bhagavAna zrIkRSNa joyuM ke bheLo bhalo ane vizeSataH nisarga parAyaNa samAja che temAMthI putra kartavyanA nAme je putramoha phelAI rahyo che tene dUra karavo joIe. Ane "vasAsura" ke "vRtrAsura kahI zakAya. tene zrIkRSNa sarvaprathama haThAvavAnuM nakkI karyuM. * keTalIkavAra saMsthA, pakSa, saMpradAya, kula, jAti, deza evA evA vizALa nAme paNa A asura AvatuM hoya che. jema hara hiTalare Arya ane jamIna rASTra mATe jagatamAM keTale hAhAkAra macAvyo hato? eja rIte cInanI sAmyavAdI krAMtimAM hajAronI katala mAtra dezadvAranA nAme thaI hatI. raziyAmAM sTAline TaskI ane tenA TekedArono nAza karyo ane hamaNa kuve sTAlinanA TekedArono nAza karyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ A AsurI vRtti bahu rUpALA nAme dhAraNa karIne AvatI hoya che-Ave che; beThAkhAu, ALasavRtti, vyAja, vaTAva, saTTo, jugAra ane rASTra ke samAja virodhI guNo-AvA durgaNe upara uparathI pAchA sadaguNenA bAhyarUpa jevA banI jAya che. Ane bakAsura kahIe te kheDuM nahIM gaNAya. kAraNa ke bagale uparathI gheno sapheda ane dhyAnI lAge che paNa e te pitAnA svArtha mATe dhyAna magna rahevAmAM ja ustAda hoya che. evA "bakAsurane zrIkRSNa mAre che. A samAja bagADamAM ghaNIvAra keMdrita vyavasthA kAma kare che. jemake AjanAM bajAre. zahera ane temAM paNa moTAM rASTronA hAthamAM hoya che. jethI khANiyA majUro ke kheDUtanA hAthamAM mAtra chatAM rahe che. rasa te eja loko cUsI le che. A vRtti "adhAsura" kahevAya. te dUra karyA pachI bIjAnuM paDAvI levAnI vRtti dhenukAsura vRtti che. te dUra karAvavI joIe. Ama maMDanAtmaka mArganI sAthe emaNe (zrIkRSNa) racanAtmaka valaNa paNa svIkAryuM. jema zuddhi joIe tema puSTi paNa joIe. - temaNe e daSTie gosaMvardhananuM kAma karAvyuM ! gopAla vaDe krAMti karAvI. dinuM naivedya baMdha karAvI govardhana parvatane khAtara vagere ApyuM. navuM ghAsa ugADavAnuM karyuM. jyAre IMdra gAyo upADI lIdhI tyAre eka sagarbhA gAyane bIja-maMtrane yoga karAvI, traNa lAkha vAcharaDA pidA karAvyAM. Ama paNa vIryamAM aneka bALaka pedA karAvAnAM bIjakaNa te rahelAM hoya che. temaNe dUbaLI-jUnI aulAda dUra karI navI sazakta gAyanI aulAda pedA karI. A joIne Idra cakti thaI gayo. pachI mahiSAsura rUpI pADAone vadha tathA bheMsanA dUdha-ghI baMdha karAvI saMgaThita zaktithI gavaMza sudhArI-vadhArI zrI purANu racyuM. A saMdhazakti teja cAmuMDA devI. pachI zrIkRSNa "mA" upara dhyAna ApyuM. jJAnayajJa e ja sAco yajJa che. prathama IMdra ane brAhmaNe ja yajJAdhikArI gaNAtA. temaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 brAhmaNa zramajIvI samAja yaza-puruSa che ema aMte TharAvyuM. ahIM temane jJAna mATe nArIzakti suyogya jaNAI ane "veNu-vAdyathI e badhAMne AkarSyA. vAMsaLInA sAte sUronuM jema saMvAdana thayA pachI surIluM saMgIta nIkaLe che tema cAra varNa-brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zuddha, sAdhu, strI ane Itara jIvasRSTi (jemAM gAya kendra) e sAtenuM surIluM saMgIta UbhuM karyuM. jyAM je yogya kAma Ape te badhAne sAMkaLI lIdhA. temaNe rAsalIlA karI gepIo ane pitAnI vacce e abheda bhAva saLe ke vastrApaharaNa karavA chatAM te ayogya lAgatuM na hatuM. te chatAM paNa premane ahaMkAra na joIe te mATe rAdhA jhADa upara laTakI rahI'nuM udAharaNa ApyuM. TuMkamAM vyApaka kSetramAM jatAM pahelAM temaNe gokuLanuM kSetra taiyAra karyuM. tyAra bAda bAkInA najIkanA samAja tarapha vaLavAnuM zrIkRSNanuM banyuM. te ja vakhate mathurAnI dazA vicitra hatI. tyAM hatuM kaMsanuM zAsana! keNu ene virodha karI zake? bIjI tarapha duryodhana jevA rAjakumArI durvAsAnI paNa paravA karatA na hatA. droNanA dIkarAne rAbaDI pAvI paDI hatI. sudAmAnI garIbAI ane durdazA jANatI hatI. RSi ane brAhmaNeAnI AvI hAlata hatI. eTale tene sAmane karavA mATe-paristhiti sudhAravA teo mathurA pahoMcyA. dhobInAM kapaDAM laI sUcita karyuM ke teo AvI pahoMcyA che. pachI caMdana le che. tyAra bAda azvazALAmAM jaI zrIkRSNa ane baLadeva zaMkha vagADe che; gadA upADe che. temanI sAthe kaI sainike letA nathI. e rIte temaNe prajAmAM sarva prathama abhaya phelAvyuM. eTale kaMsa gAMDe hAthI cheDe che; tene zrIkRSNa vaza kare che; dvArapAlane harAve che. bhalene pachADe che. aMte kaMsa temane mAravA dhasI Ave che. dhanDa vidhAnA badhA niyamane bhaMga karIne, tyAre ja ene mAre che. jo ke pachI jaIne devakI-mA pAse pazcAttApa paNa kare che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 kAraNu ke kaMsa te mAmA hatA. Ama sagapaNu paNa sAcave che ane sAmAjika nyAya paNa jALave che. temane gAdI sAMpavAmAM Ave che tyAre zrIkRSNe nA pADe che ane kahe che ke gAdI meLavavA mATe temaNe e kRtya karyuM nathI. gAdI kaMsanA pitA ugrasenarAjAne ja sAMpe che. bahu Agraha thAya che tyAre te mArapIMcha mAthAmAM mukuTa rUpe rAkhI, bAkI kaMcana AbhUSNu tee tyAgIne ja rahe che. temaNe prajAne asAthI eTale ke daMDakita vagara premathI jItI lIdhI hatI. Ama prajA hRdayanA pyAra jItI lIdheA hate. A tarapha gepIe kRSNanI vATa jotI rahe che, pazu kRSNane prema vyApaka banI gayA hatA. bIjI tarapha kaMsanA vadhathI jarAsaMdha dhUMdhavAi UThe che. te aDhAra vAra mathurA upara caDhAi kare che ane bhagavAna kRSNa dareka vakhate ugrasena rAjAnI daMDazakritane TekA Ape che. temAM gAvALe mathurAnA sainyamAM hoya che. eTale geApIone bhrama thAya che ke premanI vAteA karanAra kanaiyA amArA pati, pitA, bhAI ane putrA, sainikAne zA mATe laDAimAM homAve che ? ahIM prazna AkramaNa sAme pratyAkramaNanA hatA. evI ja rIte yAdave mAMsAhArI hatA, dArUDiyA hatA. ApasamAM laDatA hatA. temane zrIkRSNe kAlayavana yuddhamAM saMjotIne eka karyAM. pachI temaNe yuddha cheDavAnA prayatna karyAM eTale te raNuchADa kahevAyA. A kAlayavana yuddhamAM mancu RSinuM vastra kheMcavAnI vAta Ave che. ene atha e thayeA ke sUtelI RSizakti ke saMskRtine temaNe jagADI hatI. jyAM sudhI RSizakita sUtI hatI, tyAM lagI kAlayavana, kSatriya zakita saMgaThita thavA chatAM ekalI hAine TakI rahyo hatA. te RSizakita jAgRta thatAM parAjaya pAme che. dvArikAmAM kRSNe kRSNI saMdha ' sthApyA--eTale ke leAkarAjya sthApyuM. tenA teo pramukha hatA. temaNe e rIte prajA-rAjyane TakA "6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Apa. dvArakAmAM jAte rahIne temaNe kadi yuddha na karyuM paNa aneka nyAya-yuddhamAM teo preraka jarUra hatA paNa zastra tarIke sIdhA bhaLyA na hatA. eTale ja loko temane raNachoDa rUpe Aje paNa mAne che. agAu meM krAMtinI pUrva taiyArInI vAta karI hatI (jene sArAMza A carcAnA aMtamAM che.) Aje krAMtinI samagra vAta TuMkANamAM karI che. emAM bhAgavata ke mahAbhAratanA AdhyAtmika arthane huM aDyo nathI; mAtra sAmAjika anubaMdhanI dRSTie kRSNa zabdane artha AkhA jagatane kheMcanAra !" ema kahIne kRSNanAM traNa svarUpa je gItAmAM varNavyAM che, te atre rajU karIza - (1) daipAyana kRSNa (2) mULa kRSNa ane (3) arjuna! e traNa rUpe varNavAmAM AvyA che. matsyavedhane purUSArtha arjune karyo hato. arjunanAM pAnI kRSNa hatAM. e rIte arjunamaya zrIkRSNa ane zrIkRSNamaya arjuna hatA. bhagavAna zrIkRSNa dvIpamAM jaIne zrIpati rahyA eTale teo vaipAyana kahevAyA ! sudarzana ke jene sAMketika artha huM sI. AI. DI. karuM chuM. anirUddhane levA pelI bAI gaI tyAre sudarzana cakra cakkara cakkara pharatuM hatuM. TuMkamAM bhagavAna zrIkRSNanA sI. AI. DI. Thera Thera sAvadhAnapaNe pharatA hatA. pAMcajanya zaMkha eTale muni saMtabAlajIe kahyuM tema (1) brAhmaNa, (2) kSatriya, (3) vaizya, (4) zuddha ane (5) saMnyAsIo; A pAMce zrIkRSNanI madadamAM hAya pachI te zAnA pAchA paDe? evI ja rIte pAMcAlI eTale pAMca tattanA AlayarUpI pRthvI tenuM vastra haraNa; je duHzAsana-eTale ke khoTuM zAsana kare, tyAre sarvAgI krAMtikAra e duHzAsanane pAcho pADyA vagara jape kayAMthI? alabatta A badhI paurANika vyaktio heIne temanAM sAMketika artho besADIe chIe te te vadhAre spaSTa rUpe ApaNuM sAme AvIne rahe che." tA. 18-7-61nI carcAne sAra] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvAgI kAMtinI pUrva taiyArI : zrI, bhATaliyAe sarvAMgI krAMtikAra zrIkRSNa aMge vistArapUrvaka kahyuM tene sAra A pramANe che - bhAgavata ane mahAbhAratane sAra ane zrIkRSNanA jIvanane sAra A pramANe kahI zakAya. (1) temaNe bhogavidyA rUpI pUtanA strImAMthI dUdharUpI adhyAtma vidyA tAravI lIdhI. tevI ja rIte adhyAtma vidyA mukhya ane alaukika vidyAne gauNa rU5 ApyuM. (2) temaNe zaTa-saMhAra karyo eTale ke rUDhirUpI gADAM (zakaTa)ne teDyo hato. te vakhate vaMzAbhimAna tIvra hatuM. eTale bhIme pAMDurAjA mATe aMbikAnuM apaharaNa karAvyuM. evI ja rIte ApakhudAI sAmrAjya lAlasA, dAMDAI vagere deze dUra karAvyA. (3) vRtrAsura vadha eTale ke uDADelA dhULanA geTA vacce paNa paththaravata paDI rahevuM. evI daDhatA keLavavI joIe. game tevo vaMToLa Ave paNa krAMtikAra Dage nahIM. e sUcana temAMthI maLe che. (4) govALiyAone saMgaThita rIte goThavyA ane mahiyAruM sahiyAruM karAvyuM. ema janatAnAM nItinA pAyA upara saMgaThane karavAM joIe. (5) zrIkRSNa mAhI khAdhI, paNa jazedajIe joyuM te temane brahmAMDa dekhAyuM ! eTale ke krAMtikAranA nAnA prayogamAM paNa vizva saMkalanA jarUra hoya che. zrIkRSNa khAMDaNiye baMdhAyA. eTale kayAreka krAMtikAra baMdhAyela dekhAya kharo paNa kAma-labha-rahita ja hoya ! A thaI kAMtinI pUrva taiyArI. bhagavAna zrIkRSNa bAlyavayamAM ATalI pUrva taiyArI karI hatI. evI ja rIte govALiyAo sAthe rahIne temanAM saMgaThane mAraphata bakAsura rUpI zaheranAM saMgaThanane harAvyA. e ja rIte beThAkhAu adhAsuravRttine paNa dUra karI nAkhI. govardhana parvata toLIne sAdhakanuM sAdhana taiyAra karI nAkhyuM. ane premalakSaNA bhakita rUpI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 abheda bhAvanA sthApIne teo vidAya thayA. mathurA ke dvArakAmAM rahyA tyAreya te sAdhakonuM sAdhanA kSetra DagyuM nahIM. tenI khAtarI mahAbhakata odhavajI (uddhava) jevAne paNa caMI gaI krAMtikArIonAM jIvana mATe bhagavAna zrIkRSNanAM bane bhAgavALI A sAdhanA anukaraNa rUpa che." - pUjya daMDI svAmIe neminAtha aMge kahyuM : "bhajiyAM na khAte heya. tenA karatAM bhANAmAM Ave chatAM na le te vadhAre AgaLa che. e rIte lagna mATe badhI taiyArI chatAM neminAthanuM pAchuM pharavuM e ghaNuM ja prazaMsanIya che. * zrI dharmAnaMdajI kezAbInA eka lekhamAM Ave che ke "parIkSita rAjA pArzvanAthanA yugamAM thayelA, tyAre je nAgayajJa thatA tenuM pArzvanAtha bhagavAne Akhuye parivartana karyuM. vaidika dharmanI ahiMsAmAM A rIte jaina dharmane mukhya phALo che. jo ke A ahiMsaka krAMti ANavAmAM yuge yuge bhagavAna rAma, bhagavAna kRSNa, bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhane paNa je phALo che tene vinamra rIte aMjali ApI zakAya. buddha bhagavAnane leke anAtmavAdI, ayajJI ke anizvaravAdI mAne che te khoTuM che. A aMge sarvapallI rAdhAkRSNanana jevAoe badhI bAbata jainamAM siddha karI ApI che. e jarUra nathI mAnatA ke jagatanA kartA Izvara che. paNa khare AtmavAdI e che je te vicArane -AtmavAdane AcAramAM mUke. evI ja rIte tapa, tyAgane sAce yajJa kahI tene navuM rUpa ApavAmAM AvyuM che. bhagavAna buddha pazuvadhavALA yajJane virodha karyo hate; temAM zuM khoTuM che? Apane laDAkha aMgenI vAta karuM. huM tyAM jaI Avyo chuM. tyAM vadhAre vasati bauddhonI che. tyAM sAcA ghInI jyota jevIse kalAka baLatI rAkhavAmAM Ave che. temAM jIvajaMtu na paDe te mATe jyoti upara chatra rAkhavAmAM Ave che. mahAyAna bauddha saMpradAyamAM brAhmaNa bhAga sivAyanAM upaniSade sthULa yajJa sivAyanI AcAra-rIte, kRtio paNa manAya che. A badhuM zaMkarAcAryamAM bauddhonuM hatuM mATe teo prachana-bauddha tarIke oLakhAyA." (tA. 25-7-1) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] sarvAgI kAMtikAre bhagavAna rAmacaMdra sarvAgI krAMtikAronAM jIvana-kavana upara najara nAkhatAM, ApaNe Adimana, bhagavAna RSabhadeva, bhagavAna ariSTanemi ane bhagavAna pArzvanAthanA jIvananI sarvAgI krAMti viSe vicArI gayA chIe. zrI mATaliyAjIe bha, kRSNanI sarvAMgI krAMti aMge paNa sArI peThe kahyuM che. Aje ApaNe bhagavAna rAmacaMdranA jIvana upara sarvAgI krAMtine vicAra karavAnuM che. sarvAgI krAMtimAM ApaNe traNa vastuo jevI joIe- (1) te krAMti badhA kSetrane spaze, (2) vizvamAM naitika mUlyo na khavAI jAya tenI kALajI, ane (3) siddhAMta mATe prANa, parigraha ane pratiSThA choDavAnI taiyArI. sarvAgI krAMtikAra bhale badhA kSetramAM UMDA na Utare paNa tenI krAMtine sparza te badhA kSetrone hevo joIe. rAma ane kauTuMbika kSetra: bhagavAna rAmacaMdranA jIvana aMge krAMtinA uparokata traNa to cakAsavAnA che. sarvaprathama badhA kSetro laIe rAme joyuM ke kauTuMbika kSetramAM, raghukuLamAM moTAbhAI gAdIe bese tenI paraMparA cAlI Ave che te barAbara nathI. emane gAdI maLavAnI hatI tyAre hetu-satAvI, mitre badhA vadhAmaNI devA AvyA te vakhate rAma gaMbhIra ciMtAmAM nimagna hatA. mitroe tenuM kAraNa pUchayuM te temaNe kahyuM. vimala vaMza yaha anucita ekU anuja vihAya baDehi abhiSekU - A vimala vaMzamAM eka ja vAta mane khaTake che. moTAbhAIne ja abhiSeka zA mATe? nAnAne kema nahIMmahApurUSa dareka vastune Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaMbhIratAthI vicAre che. rAme paNa bhAI bhAI vacce najIvA svArtha mATe je takarAra UbhI thaI jAya che temAM eka navI krAMti pedA karI. temaNe e karI batAvyuM ke bhAI, bhAI mATe rAjyatyAga karI zake, pratiSThA choDI zake! keTalAka lake kekeyIe mAgelA vacana upara TIkA karavA lAgyA; paNa rAme potAno adhikAra cheDIne kauTuMbika jIvanamAM navI krAMti pUrI. enI asara e thaI ke rAvaNa bAda laMkAnuM rAjya vibhISaNane ApavA lAgyA tyAre tene sevA gamI; rAjya na gamyuM. evI ja rIte sugrIve paNa rAjyanA badale sevA ja IcachI. bharata upara paNa tenI asara thaI pitAnA hakamAM AvelI rAjagAdI upara besavA teo taiyAra na thayA. rAmacaMdrajIe temane samajavA ke "badhAnI salAha che eTale tAre rAjaya levuM joIe! " aMte bharata rAjya mATe taiyAra na thayA tyAre rAmapAdukA laI tene siMhAsana upara rAkhI ane pote naMdigrAma jaI tApasa veze rahyA; temaja emanA (rAmanA) pratinidhi tarIke rahevA lAgyA. Aje jayAre rAjya mATe bhAI-bhAI vacce je khUnAmarakI cAle che temanI AgaLa A daSTAMta na Adarza upasthita kare che. siddhAMtanA prazna upara teo kuTuMbanI sAme paNa thayA. dazaratha rAjAe temane ayodhyAthI bahAra jaIne pAchA pharavAnuM kahyuM, paNa pite vizvanA prANImAtra sAthe saMbaMdha joDavA jatA heIne, pAchA na pharyA. te chatAM patnI, bhAI, mAtA, pitA vagere badhA sAthe pitAnA kartavyanI jhINavaTathI kALajI rAkhI ane enAM naitika mUlya jALavyAM. sAmAjika kSetra: sAmAjika kSetramAM to rAme Thera Thera krAMti karI che. rAmajIvana Ama te bahu vizALa che. ahIM te. ApaNe amUka prasaMgo ja lezuM. rAmacaMdrajIe jyAre vanavAsa mATe prasthAna karyuM tyAre prA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidAya ApavA sAthe AvI! prajAe kahyuM, "ame ApanI sAthe ja rahIzuM! Apa jyAM jaze tyAMja amArI adhyA che. ame ema mAnI ApanI sevA karazuM !" paNa, rAmacaMdrajIe vicAryuM. "huM jyAM jaIza tyAM sthAnika prajAmAMthI saheje je sahAya maLaze tene laIne ja AgaLa vadhIza! nahIMtara sthAnika prajAno vikAsa aTakI jaze " eTale prajAne samajAvI temaNe pAchI vALI. je vyakti krAMti karavA nIkaLe che te pitAnI zaktinuM avalaMbana laine ja cAle che; bIjI to je sahAya saheja maLe che te svIkAre che. sItAnI zodha ke rAvaNa sAthenA yuddhamAM paNa temaNe ayodhyAthI senA ke prajAne na bolAvI paNa sthAnika baLone ja upayoga karyo. eka nItinA zlokamAM batAvyuM che - mRgendrasya mRgendratvaM, vitIrNa kena kAnana svIvIryeNaiva gacchaMti mRgendrAH vanarAjyakam -siMhane jaMgalamAM koNe mRgarAjanuM pada ApyuM che? siMhe te pitAnI zakti ke parAkramathI ja vananuM rAjya meLave che. bIjI bAju cAturvarya samAjaracAnA hatI, tyAM pUrakabaLa (vaizya-zudra) ane preraka baLa (brAhmaNo ane RSi-munio)ne vyavasthita karyA. sAmAnya rIte paraMparA pramANe rAjyanA dareka agatyanA kAryomAM samAjanI sammati Avazyaka gaNAtI. paraMparA pramANe rAjAnA avasAna bAda ja tenA putrane gAdIe besADI zakAya, paNa dazaratha rAjA rAmane pitAnI hayAtImAM ja beThelA jovA IcchatA hatA. eTale temaNe gurU vaziSTha pAse e vAta mUkI. joke pite dazaratha eno nirNaya laI zakatA hatA, paNa gurU vaziSTha (brAhmaNa )nI preraNuM jarUrI hatI. paNu gurU vaziSTha pote nirNaya nahi ApIne AkhA samAjanA pratinidhione pUchIne rAmanA rAjyAbhiSekane nirNaya levA kahyuM - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 jo pAMca hi mata lAge nIkA kara hu haraSi hiya~ rAmahi TIkA je pAMceyane (AkhA samAjane) A vAta sArI lAge te rAmacandrajIne harSita haiye (khuzIthI) rAjyatilaka karo. matalaba e ke dareka mahatvanA kAryamAM samAjanI sammati levI jarUrI hatI. ArthikakSetre Arthika krAMti te che ke temaNe mahAjana vaDe karAvI hatI ke temanAM rAjyamAM koI paNa bhUkhyuM na rahe; AjIvikA vagaranuM na rahe tenI kALajI rAkhI. vanavAsa pachI jyAre bhagavAna rAma puSpaka vimAna vaDe ayodhyA padhAravAnA hatA te vakhate prajAnI khuzIne pAra na hate. nagarajanene joIne rAmacaMdrajIe puSpaka vimAnamAMthI utaratAM veMta ja pUchayuM : "kema badhA kuzaLa che ne? badhAne ghera koThImAM anAja to bharapUra che ne?" nAgarikonA manamAM ema thayuM ke rAmacaMdrajIne vanamAM anna nahIM maLyuM hoya eTale te aMge pUche che. bIjI samRddhinI vAta karatA nathI. teo hasyA ane temaNe kahyuM: "jI...hA !" rAma samajI gayA ke A lekanA manamAM annanI kazI kIMmata nathI; emane pratyakSa paraco batAvavo joIe. temaNe pitAnA AvAgamananI khuzAlImAM meTuM jamaNavAra karyuM. temAM badhI prajAne teMtarI. thALamAM pIrasavAno samaya Avyo, tyAre rAmacaMdrajIe pote badhAnA thALamAM hIrA ane khetI pIrasyAM. pachI temaNe kahyuM: "have badhA jamaNa zarU karo !" badhA eka bIjAnuM meM jevA lAgyA. eke kahyuM: "A bArAka to gajavAne che; moDhAne nathI !" rAmacaMdrajIe khulase karyoH "meM jyAre tamane pUchyuM ke ghera keThImAM anna che tyAre tame badhAe hasIne vAta avagaNI kADhI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 paNa kharekhara jozo te hIrA-motI karatAM vadhAre kiMmata anAjanI che ! anAja hIrA karatAM ya madhuM che." enI pAchaLa rAmacaMdrajIne e bhAva hato ke keIpaNa mANasa Arthika muzkelImAM to nathIne? eTale temanuM lakSya Arthika krAMti tarapha hatuM. rAmacaMdrajInA jamAnAmAM kahevAya che ke keI bhikhArI na hate. dhArmika kSetra : . emaNe dhArmika kSetramAM paNa krAMti karI hatI. te vakhate Ama to varNavyavasthA hatI ane rAmacaMdrajInA dilamAM cAre varSa mATe sarakhI bhAvanA hatI. te vakhatanA brAhmaNa lekanA manamAM zuddha ane pachAta gaNAtA vargo pratye ghaNAnI bhAvanA hatI. teo potAne UMcA mAnatA ane temane nIcA ane aspRzya gaNatA. paNa, rAmacaMdrajIe jabara krAMti karI; ane rAvaNa sAthenA yuddha vakhate to anArya jAtinAM ratnone vINa-vINIne temane apanAvyAM ane Arya-anAryane samanvaya karyo. gUDa, zabarI, rAkSasa, vAnara vagere jAtinAM lekamAM netika jAgRti ANuM. zabarI vanamAM rahetI hatI. dararoja savAre vahelA UThIne te RSione AvavA-javAne je mukhya rasto hato te vALIjhUDIne sApha karatI. eka paNa kAMTo ke kAMkaro na rahI jAya tenI takedArI rAkhatI. Ama nisvArtha paNe kAma karatI zabarIne badalAmAM zuM maLatuM? kaI tene upakAra mAnavA taiyAra na hatA. RSio mAnatA ke temanA tapane e prabhAva che. ekavAra eka RSi enI tapAsa karavA vahelA UThyA. tyAM pelI zabarIne jhADU vALatI joIne lAlapILA thaIne taDUkI UThyA : "are, caMDalinI ! tuM amAre dharmabhraSTa kare che. rastAne vALIne apavitra kare che. mATe tene vALIza nahIM." Ama zabarIne gALo maLatI. paNa zabarIe badhuM sahana karyuM ! tenA dilamAM bhagavAna rAmanI A lAgI hatI. rAma AvavAnA hatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 eTale badhA RSioe pitAnA Azramo sApha karyA. zabarIe paNa pitAnI jhUMpaDI sApha karI. zrIrAma RSinA Azrame mUkI bhIlaDInI jhUMpaDIe gayA. badhA RSio vATa jotA rahyA. aMte temane khabara paDI ke teo zabarIne tyAM gayA che eTale sahunA Azcaryane pAra na rahyo. teo TIkA karavA lAgyA "ame dhArmika ane pavitra vRttinA puruSa chIe; amane mUkIne pelI caMDalinI bhIlaDIne tyAM jAya e ThIka na kahevAya!" te chatAM beTI jAtimaryAdAne teDI nAkhavA rAma zabarIne tyAM jAya che ane tenA eThAM bora paNa khAya che. Ama zrIrAme dhArmika kSetramAM peThelI A bebuddhinA saDAne sApha karyo; temaja siddha karI ApyuM ke cAre varNamAM koI janma jAtathI UMcA ke nIco nathI. karma halakAM (cArI, jArI, anyAya va.) karavAthI ja mANasa nIce bane che. Ama chatAM paNa vaMdanIya ne vaMdana karatAM ane traSimunio vacce maryAdA purUSotama kahevAtA chatAM temane vaMdana karatA. AdhyAtmika kSetra: te vakhate keTalAka AdhyAtmika leke AdhyAtmanI vAta karatA hatA paNa temane jIvana-vyavahAra sAthe tALo maLato na hato. teo meLavatA paNa na hatA. rAmacaMdrajIe RSyamUka parvata upara nivAsa karatI vakhate lakSmaNane AdhyAtmane upadeza vahevAra sAthe meLa besADIne Apyo hate. eja AdhyAtmika kSetre krAMti hatI. te vakhatanA keTalAka mANase rAmanI TIkA karatA hatA ke eka sAmAnya mANasa jema je patnI viyogamAM vihavaLa-gAMDA thaI jAya te kevI rIte AdhyAtmika thaI zake? rAmacaMdrajI kuzaLatApUrvaka AdhyAtmikatAne jIvana vahevAranI eka-eka pravRtti sAthe meLa besADatA hatA. temAM teo tApasa veze nispRha thaine pharatA hatA, parigraha te choDyo ja hato ane pratiSThAnI temaNe paravA karI na hatI. teo rAjakAraNa sAthe paNa AdhyAtmane te rAkhatA ja hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAMdhIjIe mahAdevabhAIne eka vAra kaheluM vAkya AnA saMdarbhamAM rajU karI zakAya. "je khare AdhyAtmika ke saMnyAsI haze te rAjakAraNane cheDI zakaze nahIM. rAjakAraNane choDe tene huM khare saMnyAsI ke AdhyAtmika mAnatA nathI." sAMskRtika kSetra: sAMskRtika kSetramAM to rAme jambara krAMti karI hatI. mAtA-pitA, bhAI, patnI vigere pati te temanA jIvanamAM Adara hatuM ja, paNa rAvaNanI pAsethI AvelA vibhISaNa pratye jyAre bIjA zaMkA karatA hatA, tyAre rAme kahyuM ke, zaraNAgatano vizvAsa karI rahyo ane temaNe enuM chevaTa sudhI rakSaNa karyuM. evI ja rIte sugrIva sAthe je maitrI bAMdhI hatI tene chevaTa sudhI TakAvI rAkhI hatI. strI jAti pratye temane khUba ja AdarabhAva hato. A satyapriyatA ane maryAdApAlanamAM rAma kayAMya kacAza rAkhatA na hatA. lakSmaNa jyAre laMkAnA yuddha vakhate mUchita thaI gayA hatA tyAre rAmanI senAmAM zeka chavAI gayo hato. pite rAma paNa ciMtAtura thaI gayA hatA ke bhAIne viyoga ane AvI vikaTa paLomAM? ayodhyAmAM jaIza tyAre mAtA sumitrA ane lakSmaNanI patnI urmilAne zuM javAba ApI zakIza? evAmAM hanumAnajI suSeNu vaidyane laI AvyA ane kahyuM : "prabhu ! Apa UThe. A laMkAnA sarvazreSTha vaivarAja che. lakSamaNanI mUcha dUra karI deze !" vaidyarAja suSeNe Azcarya pUrNa najare zrIrAmane joyA. rAma viSe temaNe ghaNuM ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM paNa tene rAmanI cakAsaNuM karavAne vicAra thAya che ane pUche che: "huM lakSmaNanI cikitsA karavA mATe taiyAra chuM paNa, game tema toye rAvaNano vaidha chuM. meM tenA ane pANI khAdhAM che. eTale mArA manamAM eka prazna muMjhave che ke tenA zatrune upacAra karIne huM svAmI-droha karato nathI ne?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 rAma eka kSaNa mATe thaMbhyA ane pachI temaNe kahyuM: "vaidarAja tame ThIka kahe che ! huM rAvaNane mitra nathI, tema tame rAvaNanA sevaka che. eTale lakSmaNanI cikitsA tamane svAmIhI banAve che. meM satyanI khAtara ayodhyAnI gAdI, pitAne sneha, mAtAnuM vAtsalya saghaLuM choDI zakuM chuM. paNa tame svAmIha karo temAM huM saMmata nathI." temaNe hanumAnane kahyuM : "hanumAna ! vaidyarAjane Adara sAthe vidAya Ape rAmanI satyapriyatA ane te mATe bhAInI paNa paravAha na karavI. e badhuM joIne vaidyarAja gauda thaI gayA. temaNe kahyuM: "huM kharekhara Aje dhanya thayo chuM ! mAre svAmIdroha tyAre gaNAya jyAre huM tenI sevAmAM khAmI pADuM! paNa vaidya tarIkenI mArI pharaja paNa eka satya che ane te mATe Apane ALa nahIM Ave!" ema kahI suSeNa vaidya lamaNanI sAravAra karI temanI mUcha dUra karI. A che sAMskRtika kSetramAM krAMtinA namUnA...! rAjakIya kSetra have rAjakIya kSetramAM krAMtinuM tattva tapAsIe. sItAnI zodha vakhate rAmacaMdrajIe joyuM ke eka bAju vAlInuM bhogavAdI rAjya che. bIjI bAju rAvaNanuM saramukhatyArazAhI rAjya che. ghaNAne A upamA ekadezIya lAgaze, paNa te vakhatanI paristhiti pramANe e upayukata ja lAge che. vAlIe pitAnA bhAInI patnIne ghera besADI tenI sAthe anAcAra sevyo te chatAM koI kazuM bolatuM nahIM. tevI ja rIte rAvaNanuM rAjya hatuM. tenA rAjyamAM koI tenA virodhamAM bolI zakatuM nahi; te je kaMI karato te atyAcAra paNa nItimAM khapata ane nyAya-nItinAM to dabAI gayA hatAM. rAme vAlIne nAza karI sugrIvane rAjya sepyuM ane rAvaNane mArI tenA sthAne vibhISaNane rAjya soMpyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bIjI talphara cAra varNo te hatA paNa tenA preraka baLobrAhmaNa, kSatriya, ane pUraka baLo-zuddha ane vaizya saMgaThita na hatA eTale kahecIe rAmane vanavAsa apAvyo tyAre banne baLe rAmane samajAvavA gayA hatA paNa sItAjI umara dhabIe AkSepa mUkyo tyAre prajA ke prajA prerake tene samajAvavA na gayA. pariNAme prajApriya rAmacaMdrajIne agniparIkSA Apela sItAjIne vanavAsa Apavo paDyo. te vanavAsa ApavAnuM kAraNa te rAmanI sItA sAthenI hArdika ekatA hatI ane prajAmAM jAgRti lAvavI hatI. ' rAmacaMdrajIe sItAne vanavAsa Ape tenI AjasudhI loko TIkA kare che ke temane sItAne vanavAsa ApavAne zuM adhikAra hato? paNa te vakhatanI paristhiti evI hatI ke prajA ane prajApreraka baLoane aAgRta hatA. temaNe to prajAnI jAgRti mATe rAjya karyuM hatuM eTale eka vakhata kahyuM paNa hatuM : . ... vA nAnAmapi -prajA mATe sItAjIne tyAga karavo paDe te huM te karavA taiyAra chuM. rAjakIya kSetranI krAMtinuM evuM che ke ekaluM rAjya kadi krAMti karI na zake. te mATe leke ane lekasevakonAM saMgaThane paNa sAthe hovAM joIe. gAMdhIjI te kArya koMgresa vaDe karAvI zakayA kAraNa ke temaNe leka ane racanAtmaka kAryakarone sAthe lIdhA hatA. Aje neharUcha kAMtipriya vicAranA hevA chatAM rASTra sarakAra (koMgresa) sAthe jokasaMgaThane ane racanAtmaka kAryakaronuM anusaMdhAna nathI. * zrIrAme sItAne vanavAsa ApIne rAjakIya kSetre jambara krAMti karI hatI ane najIvI bhUlane paNa na calAvI zake, tenuM nAma rAmarAjya e amara chApa UbhI karI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsaka sAdhane zA mATe? ghaNA loko ema kahe che ke rAmacaMdrajIe sarvAgI krAMti karI e mAnyuM paNa temaNe hiMsaka sAdhanone Azcaya zA mATe lIdhe hato? temaNe zastro vaDe laDAI karI emAM hiMsA thaI che eTale sarvAgI krAMtikAra mATenI ahiMsAnI zarata zuM teo cUkyA nathI ? ahiMsAnA sAmudAyika prayogonI carcA vakhate A aMge vicArAI gayuM hatuM ke temanI hiMsA, ahiMsA mATe hatI; ahiMsAnI dizAmAM hatI. te vakhatanA saMyogo, paristhiti ane dravya, kSetra, kALa, bhAva jotAM ahiMsAno vikAsa eTale badhe nahoto thayo. rAmayuge je sthULa hiMsA thaI te nyAya mATe thaI hatI. nyAya ane saMskRtinAM mUlya evAI jatAM heya-e rItanI sAMskRtika hiMsA, sthULa hiMsA karatAM paNa vadhAre bhayaMkara che; ema dhArIne temaNe yuddha karyuM hatuM. temaNe aMgata svArtha mATe kadi hiMsA ke yuddha karyA hatAM. samAjamAM, bhaviSyamAM saMskRtinAM mUlyo visarAtAM vadhAre hiMsA phelAze ema dhArIne ja temane A sAmAnya hiMsA karavI paDI hatI. te kALe ahiMsAne vikAsa eTale thayo na hate. AgaLa upara zrIkRSNanA samaye kRSNa zastrasaMnyAsa karyo ane bhagavAna mahAvIre ane bhagavAna budhe zastra-saMnyAsa sAthe rAjya-tyAga karI ahiMsAne sAre evo vikAsa sAdhI batAvyo hato; ane gAMdhIyuge te ahiMsAnI zakti sarvAgI rUpe bahAra AvI che, ekaMdare rAmanA jIvanamAMthI ahiMsAja tAravI zakAya che. teo siddhAMta mATe pratiSThA, parigraha, kuTuMba, sItA, lakSmaNa ane pitAnAM prANu suddhAM heDamAM mUkavA taiyAra thayA hatA. eTale ApaNe rAmane te yuganA sarvAMgI krAMtikAra gaNue chIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ carcA-vicAraNuM zrI. savajIbhAIe rAmAyaNanA prasaMge varNavI Ama janatA mATe rAmanuM jIvana sarvAgI kritikAra tarIkenuM preraka che, te varNavI batAvatAM kahyuM : "temaNe kaikeyI, guru vaziSTha ane adhyAnI prajAne pAchA pharavAnA Agrahane eTalA mATe asvIkAra karyo ke temane avyakta jagatanA satyanI sthApanA karavI hatI. tethI ja prajA AgaLa guru vaziSThajIe kahyuM : "ApaNuM rAma jagatanA rAma banavA . gayA che!" ane prajA harSathI nAcI UThI evI ja rIte vizALa jagata khAtara temaNe sItAne viraha sukhathI ve. " vibhISaNanA rAjyArohaNa vakhate khuda hanumAnajI belAvA Ave che tyAre rAmacaMdrajI kahe che:-"bIjA bhUle paNa tame kAM bhUlo che? huM tapasvI thaIne Avyo chuM. AkhuM jagata mArI tarapha mITa mAMDI rahyuM che. mArAthI bIjI rIte kema vartAya !" Ama saune pitAnuM sthAna batAvatA rAmanuM jIvana kharekhara jagatane sArU pratyakSa preraNAdAyaka che. je mANasa je kAmamAM kuzaLa heya tenI kuzaLatA temaNe batAvI ApI hatI." De. maNibhAIH "cauda varSa saMge rahyAM te sItAjIne dhAbInA eka vacanathI vegaLAM kema karyA?" zrI. devajIbhAI: "kharekhara to rAma ane sItA judA ja kayAM hatA? AmAM deSa to RSio-brAhmaNane ane lokone hate. kaikeyIne samajAvavA sahu gayA paNa, sItAnA prasaMge kaI samajAvavA na gayuM? rAmayuge rAjyanA preraka-pUraka baLo A rIte saMgaThita na hatAM. tethI ja mahAbhArata kALe yuddha anivArya banyuM!" pU. zrI. daMDI svAmI : eka dakSiNI lekho sAra TuMkamAM A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 pramANe che ke te vakhatamAM aSTaRSi maDaLa hatuM. dheAkhI suddhAM tenA sabhyA hatA. paNu mULa leAkAe je jAgRti dekhADI virAdha karavA joI e, te karyAM na hateA. pazu rAma ane sItA alaga na hatAM te aMge vAmIi AzramamAM krAI AzramakanyAe rAmanI TIDhA karI : je sItA mATe rAma jhADave jhADave karatA hatA; te rAma Aje seAnAnI sItA banAvI azvamedha AraMbhe che." .. tyAre sItA tenA javAba Ape che : rAma ane mArI vacce aMtara nathI. je vAta ame e jANIe te bIjA kAI na jANI zake !" sItAne vanavAsa ApyA bAda rAme khIjI patnI na karI. eNe rAmanA ekapatnI vratanA uttama Adane amara karyAM che e nirvivAda che. (1-8-61) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4]. sarvAgI kAMtikAra bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddha bhagavAna RSabhadeva, AdimanuM, ariSTanemi, pArzvanAtha, rAma ane kRSNanAM sarvAgI krAMtikAra tarIkenAM jIvana upara atyAra sudhI vicAra thayuM che tema ja temaNe zuM krAMti karI, te viSe paNa carcA karI che. atre sarvAgI krAMtikAra tarIke bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhanAM jIvana pAsAMone vicAra karavAnuM che. krAMtikAranAM jIvanamAM mahattvapUrNa vastu e hoya che ke teo siddhAMta mATe ke sAmAjika mUlya khevAtAM hoya tyAre pitAnA prANa, pratiSThA ane parigrahane hemavA taiyAra hoya che. mahAvIra ane buddha baMnenAM jIvana prasaMgamAM A vastu spaSTa dekhAze. buddha ane mahAvIrane eka sAthe levAnuM kAraNa e che ke baMne samakAlIna hatA ane lagabhaga baMnee samAna kSetramAM krAMti karI che. bhagavAna mahAvIra sAmAjika paristhiti : bhagavAna mahAvIranA jIvana vakhate sAmAjika paristhiti A pramANe hatI -"te vakhate varNAzrama vyavasthA to hatI ja paNa brAhmaNanuM varcasva sarvoparI hatuM. temanA kahevA pramANe kSatriyo cAlatA hatA. kSatriyA bAkInA be vargone calAvatA. brAhmaNa ane kSatriyo maLIne moTA yajJa karatA; jemAM nirdoSa pazuone hemavAmAM AvatA. tenA vaDe svarga ane sukha sAdhana maLaze ema brAhmaNe mAnatA ane dharma batAvatA. yajJamAM thatI hiMsAne hiMsA mAnavAmAM AvatI na hatI. bhagavAna mahAvIre A badhAM sAmAjika mUlya khavAtAM joyAM, ane rAjya, kuTuMba, parivAra-sarvasvano tyAga karyo. temaNe nigraMthapaNuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ svIkAryuM. bhagavAna mahAvIre tyArabAda 12 varSa sudhI kaThera tApamaya jIvana vitAvyuM ane judA judA prayoga karyA. teo jAtaanubhavo vaDe ane sAmAjika ciMtana vaDe e mArga zodhavA mAgatA hatA ke je mArge javAthI dareka mANasa svAvalaMbI, sukhI ane saMyamI banI zake. te vakhatanI strI jAti ane zudra varNanI durdazA joIne temanuM mana maMthanamAM paDI gayuM. teo anArya kSetramAM gayA. tyAM leke asabhya, uddhata ane jaMgalI hatA. tyAM koI sAdhu-saMta pahoMcyA na hatA. te vakhate koI sAdhusaMsthA asarakAraka na hatI. brAhmaNa ane Sio gRhasthI banI yajJa-yAgamAM paDyA hatA. eTale A anArya dezanA lekee mahAvIra upara kUtarA choDyA; daMDaprahAra karyo, gALo ApI ane kyAMka to temane dhakkA paNa mAravAmAM AvyA. A badhAM kaSTo joIne temaNe vicAryuM ke "mAre A badhuM zAMtabhAve-samabhAve sahana karavAnuM che. mArAmAM jeTalI kaSTa-sahiSaNutA haze teTalI ja vahelI A lekemAM zraddhA jAgaze ane teo sArA - raste vaLaze. eTale te mATe jarUra paDe prANa-pratiSThAne hemavAnI temanI pUrNa taiyArI hatI. temaNe bIjo prayoga te vakhatanI strI jAtine gulAmI dazAthI mukta karAvavA ane samAjane A aniSTamAMthI bacAvavA mATe karyo. kezAMbI nagarImAM caMdanabALA nAmanI eka rAjakumArI pazuonI jema chaDe coka bajAramAM vecAtI hatI. strI jAtine koI svataMtra adhikAra na hato. te vakhatanI rAjya saMsthA ane samAja A aniSTane calAvI letA hatA. brAhmaNa varga te te samaye ajAgRta hatA ja. eTale AvAM sAmAjika mUlya khovAtAM joIne bhagavAna mahAvIre abhigraha (magata saMkalpa) dhAraNa karyo. temAM 13 zarata mUkI - je rAjakumArI hoya, chatAM dAsI heya, mAthuM mUDeluM haiya, hAthamAM hAthakaDI, pagamAM beDI heya, traNa divasanI bhUkhI haya, vastramAM kevaLa kachoTe mAryo hoya, aDadanA bAkaLA hAthamAM heya, apavI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgatI hoya, dilamAM prasannatA hoya chatAM AMkhomAM AMsu hoya, evI kanyAnA hAthe huM AhAra laIza. AjanI bhASAmAM ene saumya - satyAgraha ke zuddhi prayoga kahI zakAya. AvI kanyA aMgene abhigraha karavA pAchaLa mahAvIrane uddeza te haze ja te mATe eka--be mahInAja nahIM, 5 mahinA ane 25 divasanA aMte temane saphaLatA maLI hatI. temane A abhigrahamAM prANAMta sudhInI taiyArI rAkhavI paDI hatI. evo ja trIje prayoga temaNe vizva vAtsalya aMge karyo hato. teo vidhavAtsalyane samAja mAnya ane vahevArU banAvavA mAgatA hatA. te vakhate le ke ema ja mAnatA ke krUra, udaMDa ke pApI jIvo, daMDa vagara, prahAra vagara ke hiMsA vagara kAbUmAM AvatA ja nathI. temAM paNa krUra jIvonI te pitAnA rakSaNa mATe hisA ja karI nAkhavI joIe. te vakhate caMDakauzika nAmane eka sApa hato. te ghaNAM lokone - raMjADato hato. loke enAthI bhayabhIta thaI gayA hatA. temaNe te raste javuM-AvavuM baMdha karI dIdhuM hatuM. temaNe bIje raste -lAMbe rasto banAvyo hato. bhagavAna mahAvIre pitAnA vizva vAtsalyanA siddhAM tanA vahevArika prayoga mATe teja raste javuM pasaMda karyuM. teo sIdhA enA rAphaDA upara gayA. caMDakauzike gusse thaIne hUMphADa mAryo, DaMkha mAryo ane aMte te karaze paNa khare! paNa bhagavAna atizaya zAMti dhAraNa kare che. jenI dUkanA jherathI mANase marI jatA tenA daMzathI lehInA badale bhagavAnanA aMgUThAmAMthI dUdha nIkaLe che. eTale bhagavAna tene pratibaMdha Ape che. "he caMDakauzika! haju paNa samaja. hajI paNa tuM tArI jiMdagIne saphaLa banAvI zake che." Ama tenuM hRdayaparivartana karAvI pharatA kaDhAvI nAkhe che. tene zAMti ane kSamAnI dIkSA Ape che. dIkSA lIdhA pachI eka vakhata jaMgalamAM bhagavAna mahAvIra dayAnastha UbhA hatA. te vakhate eka govALiye potAnI gAyo carAvavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAM lAvyA che tene koI kAmasara javAnuM thayuM eTale teNe bhagavAna mahAvIrane kahyuM : "mArI gAyo care che, tenuM dhyAna rAkhaje ! paNu, mahAvIra te dhyAnastha hatA. te kaMI bolyA nahIM. gAyo caratI caratI dUra cAlI gaI. pele govALiye pAcho Avyo ane gAyane na jotAM teNe pUchayuM "mArI gAyo kyAM gaI?" prabhu mauna hatA eTale tenA peTamAM phALa paDI ! tene zaMkA thaI ke ANe ja kayAMka gAyo chUpAvI dIdhI haze. teNe gusse thaIne kahyuM : "jaladI batAvI nahIM to tArI khabara lauM chuM." bhagavAna mahAvIra AtmadhyAnamAM lIna hatA. teo kaMI bolyA nahIM. chevaTe govALiyAe temanA kAnamAM khIlA bhakayA. te vakhate bhagavAnane apAra kaSTa thayuM; temaNe cIsa pADI paNa govALiyA prati temane dveSa ke veranI bhAvanA na thaI. temaNe vicAryuM ke "samAjamAM jyAM sudhI AnA jevA ajJAna leke che, mAre AvAM kaSTo . sahevAM ja paDaze." tyArabAda saMgama nAmanA deve bhagavAna mahAvIrane ghera upasargo (kaSTo) ApyA. temaNe samabhAve e badhAM kaSTo sahyAM. A badhAM kaSTo joIne IkanA manamAM thayuM ke A mahApurUSa upara haju ghaNuM kaSTo AvavAnAM che te mATe huM temanI madada karuM. teNe bhagavAna mahAvIra pAse AvIne. temanI sAthe rahevAnI ane sevA karavAnI mAMgaNI karI bhagavAna mahAvIre kahyuM: 'idA / na evaM bhUyaM na evaM bhavvaM, na evaM bhavissai' he IMdra ! evuM kayAreya thayuM nathI, vartamAnamAM thaze nahIM ane bhaviSyamAM thavAnuM paNa nathI. eTale ke tIrthakara, bIjAnI madada laIne kadi sAdhanA nahI kare. svavIryeNaiva gacchanti jinendrAH paramaM padaM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ : -jinenTo (arihaMte) pitAnI AtmazaktithI ja paramapadane meLave che. Ama bhagavAna mahAvIra, sarvAgI krAMti karavAmAM, bIjA koInI madada lIdhA vagara potAnA purUSArthathI ja AgaLa vadhyA hatA. temaNe kaSTo, upasargo ane pariSahe jItavAmAM kaI khAmI nahotI rAkhI. te vakhate brAhmaNavarganuM akhaMDa varcasva hatuM. eTale teo samAjamAM mahAvIrane pagadaMDo jamavA devA IcachatA na hatA. Thera Thera temane tiraskAra karavAmAM Avate, apamAna thatuM temane "mUDe Avyo, bAvo Avyo, nAstika Avyo !" AvI aziSTavANuM kahevAmAM AvatI. tethI ja kaMTALIne gozAlake bhagavAna mahAvIrane sAtha choDI dIdho hato. paNa temaNe te - prANAnte'pi prakRtivikRti jAyate nottamAnAM -eTale ke prANAte paNa uttama lekanI prakRti vikRta thatI nathI. e sUtra pramANe aDaga rahI lokone mUka preraNA ApI. Ama ApaNane temanAM jIvanamAM Thera Thera prANapratiSThA-parigraha hemavA aMgenA daSTAMto bharapUra maLI Ave che. bhagavAna buddha evI ja rIte bhagavAna buddhanA jIvanamAM sarvAgI krAMti mATe prANa pratiSThA ane parigraha cheDavAnI taiyArI jaNAya che. temanA jIvanamAM satyanI adamya zodha mATe prANane paNa pIchehaTha na karavAne saMkalpa mukhya hatA. * temaNe joyuM ke jIvanamAM vyAdhi, ghaDapaNa ane mRtyu evAM dukhe che ke jene koI TALI zakatuM nathI. te tene ukela zodhavA temaNe rAjya, kuTuMba ane parivArane tyAga karyo. tyAMthI AgaLa jatAM temanI AgaLa jIvananA ghaNAM prazno AvIne UbhA rahyAM.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 samAjamAM cAre bAju ghora aniSTo cAlatAM hatAM. prANIonI hiMsA yajJanA nAme thatI hatI. te aMge jagatajI dukhI hatA. brahmavAdIo tene ukelatA na hatA. tethI temaNe e duHkha dUra karavAnI pitAnI pharaja gaNI ane temanI utkaTa tAlAvelIe eka rAte temane mahAprasthAna karAvyuM. temaNe pravajya lIdhI; kaSTa sahyAM! dhyAna ane emano rasto lIdhe. ekAgratA sAdhI paNa temAM emane samasta mAnavajAtinAM kalyANano mArga na jaDyo. temaNe dehadamanane mArga lIdho. kaThora tapa vaDe temaNe zarIrane zoSAvI nAkhyuM. paNa citta, vicAra ane kAryanI zakti khIlavAne badale ghaTavA lAgI. eTale temanAM mananuM samAdhAna na thayuM. cAlu sAdhanAnA mArgomAM temane kayAMye, kalezakaMkAsamAM racIpacI rahetI mAnavajAtinA sthAyI sukhane mArga na dekhAya. tethI karIne temaNe ugra tapa taryuM. pitAnA 5 vizvAsu ziSyone gumAvyA. buddha sAva ekalA paDI gayA. temanA ziSya temanI niMdA karavA lAgyA. A rIte emane koI saMgha, maTha ke sebatIonI dUpha na rahI. ahIM savagI krAMtikAranAM bIja temanAM jIvanamAM dekhAya che. teo prANa, pratiSThA ke parigraha tema ja sAthIo suddhAMnI paravAha karatA nathI; ane utsAhathI AgaLa dhape che. temaNe je mArgo pahelAM lIdhA hatA, temane koI paNa prakArane moha ke pUrvagraha na rAkhyo; jyAre svIkArelA paMthane pUrvagraha choDavAmAM moTA moTA sAdhaka nAsIpAsa thAya che. pachI najara nadIne kAMThe vizALa cogAnamAM suMdara prAkRtika da vacce pIpaLAnA vRkSa nIce Asanabaddha thaI buddha dhyAnamagna thAya che. te vakhate tRSNa ane kAmanA pUrva saMskAranuM ThaMda emanA manamAM zarU thAya che. e caMcaLa vRttio te mAranI senAo. buddha A badhI vRttio upara vijya meLavyuM eTale teo mArajIta kahevAyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane temane pitAnA adamya saMka95 pramANe rasto maLe. temane badhilAbha thaze. bodhilAbha thayA bAda bhagavAna buddhe te vakhatanAM khoTAM sAmAjika mUlyo ane dharmanA nAme cAlatA pAkhaMDa, yajJa, jAtivAda vagerene nivAravA mATe khUba purUSArtha karyo. te vakhate brAhmaNe paNa emanI sAme thayA. temaNe potAnA lebha ane svArthamAM bhaMga paDato joIne, buddhane rAjAo ane prajAo vaDe tiraskRta karavAne tarachoDAvavAne khUba prayatna karyo paNa temanuM kaMI paNa cAlyuM nahIM. banenI sarvAgI krAMti sarvAgI krAMtikAra bhale badhA kSetramAM UMDA na Utare paNa badhA kSetromAM emanI dharmakrAMtine sparza te hovo joIe. A vAta A bane sarvAMgI krAMtikAronA jIvanamAM tapAsIe. (1) dhArmika kSetramAM to A baMne purUSoe khAsa krAMti karI ja hatI. te vakhate brAhmaNa varga ane kSatriya varga maLIne yajJayAgAdi kriyAomAM mukhyatve paDI, mULa AdhyAtmika lakSya cUkI rahyo hato temAM paNa ghora pazuvadha cAlato hato. - buddhe karuNAne mAdhyama banAvI tene niSedha karyo. temaNe A aMge sthaLa hiMsAmaya yone sIdhe-pratyakSa virodha karyo. mahAvIre tyAre lokone ahiMsAnuM mAdhyama banAvI te aMge samajaNa pADI. aneka karmakAMDe ke jemAM purUSArtha haNAta temaja devadevIone rIjhavI kAmajanya vAsanA saMtoSavAnI vAto hatI; temAM temaNe purUSArthathavatasAdhanAthI ja mANasa sukhI rahI zake che, e rIte parAzrayIpaNuM choDAvI, svAzrayIpaNuM zIkhavyuM. (2) Arthika kSetramAM paNa bannee krAMti karI. budhe "samyapha AjIvikA "ne Arya ASTAMgika mArgamAM batAvIne te vakhatanA samAjamAM AjIvikA zahi upara bhAra mUkyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIre tyAre sAdhake mATe 15 prakAranI mAhiMsaka AjIvikAkamadAna, tadana cheDavAnI vAta mUkI. parigrahanI maryAdA karavAnI vAta kahI ane te aMge vrata 5NuM mUkyuM. eTaluM ja nahi vyApAra-dhaMdhAmAM tathA vahevAramAM zuddhi ane pramANikatAnI vAta trIjA vratanA aticAramAM batAvIne rajU karI. (3) sAmAjika kSetramAM banne purUSoe ghaNuM jambara kAma karyuM che, te vakhate aneka aniSTa cAlatAM hatAM. strI jAtine ghaNuM ja anyAya karavAmAM Avato hate. strI ane zudrone dharmazAstra vAMcavAzIkhavAne adhikAra nahato, tyAM mokSanI vAta ja kayAMthI hoI zake? te vakhate jAtivAdanI prabaLatA hatI. brAhmaNe pitAne zreSTha mAnatA hatA. mahAvIre strI jAtinA uddhAra mATe ghaNuM karyuM. temane abhigraha to jANI ja che eTaluM ja nahIM evI eka strI caMdanabALAne temaNe saMghamAM agrasthAna ApyuM ane 36 hajAra sAdhvIonI zirachatrA banAvI. nArIone sAdhvI-dIkSA ApavA aMge temaNe pahela karI. temaja temaNe maitArya, harikezI, cittasaMbhUti, arjuna mALI jevA zudro temaja TaMkakubhAra, zakarAla kuMbhAra jevA pachAta jAtinA lokone pitAnA saMghamAM sthAna ApyuM. budhe paNa nArIone bhikSu thavAne adhikAra pAchaLathI Apyo. temanA saMdhADAmAM ghaNuM bhikSuNIo paNa thaI. temaNe paNa jAtivAdane uccheda karI ghaNuM zudro ane pachAtavarganA lokone potAnA ziSya banAvyA hatA. TuMmAM banne mahApurUSoe jAtivAdane ucheda karyo ane vaidika dharmamAM je strIne muktine yogya na gaNI hatI tene te yogya pratiSThita karI ane mAtRjAtinuM gaurava vadhAryuM. Ama te jamAnAnAM pracalita mUlyone temaNe palaTAvyAM hatAM. . (4) sAMskRtika kSetramAM paNa baMne mahApuruSoe ghaNuM kAma karyuM hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra A aMge pahelAthI ja jAgRta hatA. temaNe mAtRdevo bhava" vagere sAMskRtika sUtrane jIvanamAM sthAna ApI; jyAM sudhI mAtApitA jIvatAM rahyAM-jAte dIkSA na lIdhI eTaluM ja nahIM, munidIkSA aMge darekanA mAbApanI saMmati jarUrI gaNAvI che. A sAMskRtika kSetre krAMti hatI. pAlana aMge paNa temaNe pitAnA zrAvakane preraNA ApI hatI. eTaluM ja nahIM, prANa pratye krUratA na vartAvavAmAM Ave te mATe temaNe pahelA tratanA aticAramAM baMdha, vadha, cha viccheda, atibhAra, bhAtapaNane viccheda vagere aticAre batAvyAM. bhagavAna buddha paNa gopAlana aMge pitAnA upAsakone reraNA ApI hatI. jIvananA saMskAro jaLavAI rahe te mATe madhyama mArga kahyo. - (5) rAjakIya kSetramAM te baMnee rAjyasattAne tyAga karI aneka rAjAone preraNA ApI hatI. ghaNAM te rAjapATa mUkIne temanI jema saMnyAsI banI gayA hatA. ghaNAe te pitAne tyAM samavAyItaMtra eTale ke AjanA (aneka rAjAonuM sahiyAruM rAjya) gaNataMtra jevuM rAjya zarU karyuM. bhagavAna buddhanA upAsaka lokomAM vajI lake hatA. teo gaNataMtra paddhatie rAjya calAvatA hatA. bhagavAna buddha pitAnA upadezamAM A vajaja lokonA rAjyanI prazaMsA karI che. bhagavAna mahAvIranA upAsakomAM 8 malIvaMzanA ane 9 licchavI vaMzanA ema 18 dezanA rAjAo hatA. temaNe paNa gaNataMtrIya rAjyapaddhati cAlu karI hatI. teo sahiyAruM rAjya calAvatA. A rIte rAjakIya kSetre baMnenI krAMtine sparza thayo hato. " (6) AdhyAtmika kSetre baMnenI krAMtinA kiraNe khUba ja phelAyAM hatAM. te vakhate karmakAMDI leke kevaLa svarga sudhI ja mAnatA hatA. mekSa jevI kaI vastunI kalpanA na hatI. eka bAju upaniSada kALane udaya thaI rahyo hato, paNa mANasanA jIvananuM ghaDatara vyavasthita rIte Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI e varatuM TakI zake nahIM. eTale bane mahApuruSoe mokSa ane nirvANune rajU karyA. tene sAkAra rUpa ApavA mATe bhagavAna mahAvIre samyapha jJAnAdi ratnatraya ane bhagavAna buddha Arya ASTAMgika mArga mUkyo. bhagavAna buddha paheluM kAma paheluM karavAno siddhAMta A. te aMge brahmajJAnanI carcA karavA karatAM brahmavihAra aMge temaNe mahattva ApyuM. jagata cAre bAjuthI du:khI hoya tyAre zAstra-carcA nakAmI che ema buddhe kahyuM. mAlUkya putra sAthe A saMvAda buddhanI kharI AdhyAtmikatA batAve che. amuka ziSyoe buddhane pUchayuM : "Apa svarga, naraka ke loka zAzvata che ke azAzvata aMge kema kaMI kahetA nathI !" * budde kahyuM : "koI mANasane bANa vAgyuM hoya tyAre tame zuM karaze? enuM bANa kADhI enI malamapaTTI karaze ke te vakhate tenI racanA-banAvaTa aMge ke te kaI dizAthI AvyuM ? koNe mAyuM ? te kaI dhAtunuM baneluM che? vagere carcA karaze?" ziSya mAlukya-putra kahe che : "te vakhate te ame zuzruSA ja karazuM." bhagavAna buddha kahe che: "evI ja rIte Aje jagata ane lekasamAja, cAre bAju duHkhanA bANathI ghavAyeluM che. eTale sarva prathama tame zuM karaze? tame A carcA karavA prerAze ke loka zAzvata che ke nahIM ? svarga naraka che ke nahIM athavA duHkhanuM kAraNa zodhI tene dUra karavA prerAze ?" mAlukya putre svIkAryuM ke Aje paheluM kAma te e ja che ke lekenAM duHkhane kema dUra karavAM." A rIte temaNe te vakhatanA AdhyAtmika kSetramAM ekAMta ane ekAMgI tapa - upAsanA vagerene tyAga karIne lokasaMparka sAdhIne AdhyAtmane vahevArika banAvavAnI jabara krAMti karI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ banenI vizeSatA ane mitratA Ama A bane savaLI krAMtikAroe krAMtine sarva kSetre sparzI hatI. bannenI pita pitAnI vizeSatA hatI. bhagavAna buddhanI krAMtinuM vAhana "mA" hatuM. teo sIdhA yajJazALAmAM jatA. jaIne brAhmaNane- yajamAnene samajAvatA. bhagavAna mahAvIre te vAta pravacanamAM karI hatI paNa temanI krAMtinuM vAhana "mAtRjAti" hatI. 5 mAsa ane paccIsa divasanA upavAsanI ghora tapasyA karI temaNe uMghatA samAjane jAgRta karyo hato tema ja 36000 sAdhvIonI zirachatrA paNa eka tarachoDAyelI nArIne banAvIne pracaMDa kArya karyuM hatuM. kharuM joIe te bannenAM kArya ekabIjA mATe pUraka hatA. mATe ja temaNe ekabIjAnA kAryane kadi virodha karyo na hato. bane samakAlIna hatA chatAM ekavAra maLyA na hatA. e zaMkAno khulAso ema ApI zakAya ke bane potAnA dhyeyAnakuLa kAryamAM pravRtta hatA; pUraka hatA. gAMdhIjI ane araviMda kadi maLyA na hatA tema e banenuM thayuM hovuM joIe. A rIte ApaNe bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIranI savagI krAMtimAMthI preraNuM lezuM te AjanA samAjamAM kaI krAMti karavAnI che te mATe vicArI zakIzuM. carcA-vicAraNA zrI, mATaliyAe carcAne prAraMbha karatAM kahyuM : "samAja vijJAnanuM eka pustakameM hamaNuM joyuM. emAM kAMsa, iglAMDa, amerikA ane raziyAnI kratinI vAta che. temAM kahyuM che ke "samAjavijJAna e padArthavijJAna nathI, ke te eka ne eka be evA cokkasa siddhAMta upara UbhuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyoge ane paristhiti pramANe samAja-vijJAnanA kAyadAo badale che. te akSara nathI. cetanA ane mAnavacetanA eTale te to pharatI ja rahevAnI che. A krAMti ane krAMtikAra aMge temaNe pahelI vAta e karI che - (1) krAMtikAra rAga, dveSa, bhaya ane AzAthI mukta have joIe. ene ApaNI bhASAmAM pUrvagrahathI mukata kahIe chIe. (2) cetanA che mATe koI niyama aphara na hovA joIe. (3) tarka-janya svarga ke mekSanAM sukha mATe nahIM paNa samAjanI tapAsa karI tenI duHkhamukitanA upAyo krAMtikAre ApavA joIe. dA. ta. je davAthI dardInuM darda jAya tene ja DokaTaro nidAna mAne che. e rIte samAja-vijJAnanA prayogo thavA joIe. have traNe mudA vigatavAra joIe. aNadhAryA eka divasamAM pUrvagrahathI mukta thavAtuM nathI. tene mATe kramapUrvakanI tAlIma joIe. jema krAMtinA zAstrone ApaNe abhyAsa karIe chIe tema ApaNe paNa ghaDAvuM joIe. jemake roja sAcuM bolavuM-brahmacarya pALavuM vagere vrata vaDe jAtane ghaDIne ja samAjanuM kharuM darzana thaI zakaze. evI ja rIte krAMtikAra e dharmayukta krAMtine sAcA ravarUpamAM samajavI hoya te ApaNuM citta te jhIlavA yogya thavuM joIe. krAMtikAre judA judA samAjazuddhinA praye.ga karavo joIe pachI ja te sarvAgI krAMti karI zake che. sarvAgI krAMti mATe tene cAre ya saMsthAne anubaMdha hovo joIe. bhagavAna kRSNa AvA prayogo vRMdAvanamAM bhagavAna buddha sAranAthanI pAse ane bhagavAna mahAvIre lAddha pradezamAM karyA pachI ja sarvAgI krAMti karI hatI. pahelAM to tenA prayogo nAnA kSetramAM thavA joIe. DAMgara khuNAmAM ropI pachI tene aMkuro vizALa kSetramAM verI devAya che; te rIte paddhatisara sAcI ane sarvAMgI krAMtimAM krAMtinuM A badhuM tatva gaThavavAnuM che." pU. daMDI svAmI: " bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAta jagadaguru zaMkarAcArye pADI hoya ema jaNAya che. traNe jaNAe sAcI mAnavasevAnAM saMnyAsanA dvAra sAdhu - saMsthA mAraphata udhADI dIdhAM che. ' bauddha dharmamAM tathya saMdati ane miththA saMdati kahevAya che tema zaMkarAcArye paNa pAramArthika daSTie jagatane mithyA kahyuM che ane vahevArika daSTie jagatane satya kahyuM che. te "jIva e ja brahma che. zrImadjIe kahyuM che - jinapada nijapa eka tene prANImAtranA guNo laine e daSTie pUje prema rAkhe ema paNa temaNe (zaMkarAcAryo) kahyuM che. eka vakhata pUrva saMskAronA kAraNe temaNe cAMDAla sAthe bhedabhAva karyo hato paNa pAchaLathI cetI gayA hatA. zaMkarAcArya IzvaravAdI hatA tyAre jaina ane bauddha dharmamAM Izvarane jamataktA tarIke mAnavAmAM AvatA nathI paNa kamane mahatva ApavAmAM AvyuM che. mArA pratyakSa anubhavanI ane sAcI lAgatI vAta to e che ke mane katAM - bhoktA jIva svayaM ja che. prANImAtra karmaphaLa janmajanmAMtare bhogave ja che; te hakIkate siddha thayelI ane thaI zakanArI vAta che. mArA namra mate jagaLuru zaMkarAcAryanA dAdA guru geDavAjIe mAMDUkaya kArikAmAM "karma ne Izvara mAnyo che. janma - janmAMtaranI karma paramparA prANImAtranI (samaSTinI) prakriyAmAM hoya che, to ene karmane mahAniyama ke Izvara bemAMthI je kahe te eka ja che. Ama jovA jazuM to badhA krAMtikAranI sagI krAMtimAM samanvaya lAgyA vagara nahIM rahe.. pU. nemi muni: "krAMtikAronAM jIvane ane anubaMdha vicAradhArAmAMthI samajIne ApaNe sarvAgI krAMtinA pAyAnI ITa banIe; e ja apaNA mATe AjanA yuge yugya che. (8-8-1) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5]. sarvAgI kAMtikAranI dizAmAM Izu, mahamada payagaMbara, aAjarathurata atyAra sudhI sarvAMgI krAMtikAre aMge ApaNe vicAra karI gayA chIe. have evI vyaktio aMge vicAravAnuM che ke jeo sarvAgI krAMtinA pathe hatA, paNa keI kAraNasara sarvAgI krAMti na karI zakayA. tevA krAMtikArInA jIvana upara vicAra karazuM . sAmAnya rIte dareka krAMtikAramAM traNa vastunI apekSA rAkhavAmAM Ave che -siddhAMta ke sAmAjika mUlyo khavAtAM hoya, tyAre te prANapratiSThA ane parigrahane saharSa samabhAvathI choDI zake. tyAre sarvAgI krAMtikAranI krAMti jIvananA dareka kSetrane sparze tathA tene sarvakSetrIya anubaMdha hoya. e daSTie Izu khrista, mahaMmada payagaMbara ane mahAtmA jarathustanAM jIvana prasaMge jevAnAM che ane temanAmAM prANa-pratiSThA ane parigraha choDavAnI kevI taiyArI hatI, ne batAvI hatI. [1] Izu khrista - Izu khristanA jIvananI keTalIka ghaTanAo laIe. Izu khrista pitAnAM mRtyu pUrvanI rAtrie pitAnA 12 ziSyo sAthe bhejana karavA. beThA hatA. bhajana karatAM pahelAM temaNe pitAnA ziSyanA caraNa dheyAM. keTalAMka ziSyoe temane ema karatAM rokayA. paNa, Izue temane caraNa dhavAne vAstavika artha samajAvIne samAdhAna karyuM. te eka divasa Izune eka ziSya duzmane sAthe maLI gayA. te. samaye Izu khristanI sAcI ane sevAbhAvI mane vRttithI ghaNuM amare ane rAjyakartAo temaja vidvAne temanI virUddha thaI gayA hatA ane temanI pratiSThA teDavAne prayatna karatA hatA. teja rAte pele ziSya Izune duzmananA hAthamAM pakaDAvavAnI vAta nakkI karIne Avyo hate. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Izune tenA khabara maLyA, paNa, teo jarAye gabharAyA nahIM. temanA zAMta svabhAva temaja addabhuta mAnasika saMtulanamAM koI uNapa AvI nahIM. temanI AMkhomAM e ja nirdoSa AnaMda hato ane caherA upara e ja saumya smita hatuM. duzmane temanI zuM gati karaze, e vAta teo sArI peThe jANatA hatA, paNa temAM kaluSita bhAva Avyo nahiM. - Izue pitAnA rAkamAMthI eka keLiyA hAthamAM letAM kahyuM : "vahAlA ziSya! tamArAmAMthI eka bhAI mArA upara nArAja thaI ga che." badhAne te sAMbhaLIne Azcarya thayuM. badhA eka bIjA sAme jotA rahyA. darekanA hRdayamAM prabhubhakita hatI ane badhA kahevA IcchatA hatA ke "huM te zuM prabhu !" ' izue kahyuM : "nA ! jenA memAM huM kaLi nAkhIza te che " ema kahI teo pelA ziSya yAhuA pAse gayA. tenA moMmAM temaNe kaLiye Apo. bIjI vakhate A keLiyA mATe paDApaDI thAta paNa A vakhate badhA sthira hatA. Izue tenI pITha thAbaDIne kahyuM: "beTA, yAhuA' samaya thavA Avyo che. kAma upara jA !" IzuM jANatA hatA tene zA mATe javAnuM che chatAM temaNe ene javAnuM kahyuM. yahuA thaDIvAra mATe UMDA maMthanamAM paDe ke najIvA svArtha mATe huM kevuM A jaghanya kRtya karavA jaI rahyo chuM. paNa svArthe mana upara kabajo jamAvyo ane te tyAMthI nIkaLI paDyo. - te pUrva-niyojita yojanA pramANe sazastra pisisane laI AvyA ane Izane pakaDAvyA. Izue te chatAM tenA upara gusso na karyo ane tene vidAyanuM cuMbana karyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 pitAnA gurune haciyArabaMdha pilisa pakaDIne laI jatA joIne IzunA eka anya ziSyane ghaNe gusse caDhI Avyo hato. te talavArathI pilisane kAna kApavAne hatuM ke Izue tene vArIne kahyuM: are ! talavAra pAchI kheMca ! tene calAvanAra tene ja bhoga bane che!" tyArabAda Izune nyAyAlayamAM lAvI tenA upara kesa karavAmAM Avyo. rAmana adhikArIoe Izune nirdoSa TharAvIne choDI dIdhA paNa yahudI lekene A nyAya pasaMda na hato. eTale temaNe IzunI ThekaDI uDADavI zarU karI. temanA upara khoTA Aropa mUkayA, beTI sAkSIo UbhI karI ane temane krosa upara caDhAvIne temanA hAthe-page khIlA ThekI dIdhA. Izue kAInA upara roSa na karyo koIne uzkeryAM paNa nahIM; samabhAve temaNe badhuM sahana karI lIdhuM. maratI vakhate paNa A puNya purUSe dumanene AzIrvAda ja AyA; ane kahyuM: "he jagatapitA ! temane mApha kara ! teo jANatA nathI ke teo zuM karI rahyA che ?" A hatI IzunI prANapaMNa sudhInI taiyArI ane siddhAMta mATe temaNe prANanuM balidAna paNa ApI dIdhuM. have pratiSThAtyAganA prasaMge laIe. jekasa nAmane eka paisAdAra ane anAcArI mANasa eka zaheramAM raheto hato. te dArUkhAtuM temaja durAcAranA aDDAo calAvate. jyAre te kara ugharAvavA nIkaLato tyAre loko tenA amAnavIya trAsanA kAraNe jaMgalamAM nAsI jatA. eka vakhata IzuM tenA zaheramAM AvyA. mAnava-medanI temanA darzana mATe umaTI. kutuhalavaza jekasa paNa eka jhADa upara caDhIne IzunA AvavAnI itejArI karavA lAge. jyAre Izue pote tene saMbodhita karyo tyAre tenA Azcaryane pAra na rahyo. Izue tene kahyuM: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jekasA jaladI jhADathI nIce utara! huM Aje tArA mahemAna banavAne chuM" Izune A pApI sAthe Avo vahevAra temaja tenI sAthe bhejana levA jatA joI ghaNuM leko nArAja thayA ane IzunI nidA paNa karavA lAgyA ! paNa Izune AvI niMdA-stutinI kayAM paDI hatI? teo sIdhA jekasanA ghare gayA ane tenA atithi banyA. Izune satsaMga thatAM jekasanuM haiyuM pIgaLI gayuM. tene tarata hadayapalaTo thayo. teNe gadagadita thaIne kahyuM : "prabho ! hu mahApApI chuM. meM jemanI pAsethI khoTI rIte dhana meLavyuM che, temane cAragaNuM pAchuM ApavA icchuM chuM. bAkInI saMpattimAMthI adha garIbone ApavA mAguM chuM." jekasane A rIte badalAyela joI lekene tenAthI paNa vadhAra Azcarya thayuM. jerusalemamAM te vakhate aneka dhArmika rUDhio cAlatI hatI. te pramANe rajA (avakAza) nA divase (ravivAre) keIe kAma nakaravuM, e paNa eka rUDhi hatI. elakAnA nAmanA eka mANasanA hAthe pUba vAgyuM hatuM. te paTTI baMdhAvavA DokaTara pAse gayo paNa DokaTare vizrAmane divasa heIne paTTI bAMdhavA nA pADI. te lehI jAmela hAthe IzunA vyAkhyAnamAM gaye. IzunI najara tenA upara paDatAM pUchayuM: "vAgyuM che? to paTTo kema na baMdhAvyuM ?" Aje vizrAma--rajAne divasa che. eTale keI bAMdhatuM nathI !' ekkAnAe kahyuM: "je vadhAre kahuM te mane pApI-adhama kahe che." - Izu tarata tenI pAse gayA ane tene pado temaNe bAMdhI dIdhe. A aMge dharma paMDitamAM khaLabhaLATa thaye. temaNe amIrene bhaDakAvyA. IzuM te vakhate eka vAkaya kahetAH "sAyanAM nAkAmAMthI UMTanuM nIkaLavuM saraLa che; paNa dhanika leke svarganA bAraNumAMthI nahIM nIkaLI zake!" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ paisAdAra reSe bharAyA eTale paMDitae kahyuM: "vaLI te vizrAmanA divase paNa kAma karavAnuM kahe che. dareka vAtamAM nabI mUsAnAM vAkaye Takei che paNa zekhI te eTalI badhI che ke na pUcho vAta!" aMte zAstrIonuM eka ToLuM temanI sAthe carcA karavA mATe AvyuM. Izue temane pUchayuMH "tamAre dIkarA kuvAmAM paDI gayo heya te tame tene kADhe ke kema?" kADhavaja paDe-dikarAnI vAta judI che." temaNe kahyuM. pAMca dikarA hoya te pAMcanuM kAma karIne?" Izue pUchyuM. "karavuM ja paDe?" temaNe kahyuM. te jenuM AkhuM kuTuMba vizva che-te AkhA vizvanuM kAma karaze ne?" Izue temane samajAvatAM kahyuM? " "vizrAma divasane artha e che ke cha divasa tame svArthamAM kADho cho to eka divasa paramArthamAM kADho. vizrAma eTale ALasanAM pUtaLAM thaIne paDyA rahevuM, athavA mojazokhamAM divasa gALavo, ema nahIM paNa dIna, duHkhI, asahAyanI sahAya karavI! eTale ja te divase prArthanA paNa rAkhavAmAM AvI che! jethI prabhunI A AjJAnuM pAlana karI zakAya !" A badhI sAcI ane sacoTa vAta paMDitane gaLe na UtarI. teo vadhAre gusse thaI Izune gALo bhAMDavA lAgyA. Izue te tarapha kaMI paNa lakSa na ApyuM. A rIte Izue pitAnA siddhAMta temaja satya mATe prANa-pratiSThA ane parigrahano tyAga karyo ane brahmacarya temaja saMyamI jIvana gALyuM. paNa, A badhuM temaNe vyaktigata rIte karyuM. joke temanA pakSe hevA chatAM rAjasattAthI dabAyelA hatA. lekasevake veravikhera ane purANapathI hatA; mUDIdAra ane sattAdhArIonA TekedAra hatA. rAjyasaMsthA niraMkuza hatI, sAdhaka (dharma) saMsthA to temaNe UbhI karelI paNa, teno anubaMdha rAjaya ke janatA sAthe na hato. eTale teo sarvAgI kAMti tarapha pagaraNa karI zakayA paNa sarvAgI krAMti upalAM kAraNosara na karI zakyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] hajarata muhammada sAheba - evuMja hajarata muhammada sAhebanuM che. jyAre teo makkAmAM IslAma ane ekezvara vAdane pracAra karatA hatA, te vakhate kabIlAvALAomAM mahemAMhe ghaNA jhaghaDA cAlatA hatA. amUka leke temanA pakSe hatA; paNa virodhI leko eTalA badhA jhanUnI hatA ke temane mArI nAkhavA paNa taiyAra rahetA. temane nAsabhAga te karavI paDatI hatI. kyAreka guphAmAM saMtAI rahevuM paDatuM hatuM. tyAM teo khuda nI IbAdatamAM tallIna thaI jatA. ghaNIvAra divasa sudhI temane sUkA pATalA upara calAvavuM paDatuM. te vakhate umara khalIpha paNa temanI virUddhamAM thaI gayA hatA. muhammada sAheba badhA jhaghaDAnuM mULa che, ema teo mAnatA hatA. ekavAra talavAra laI ha. muhaMmadane mAravA teo gayA tyAre temaNe muhaMmada sAheba pAsethI evI prArthanA sAMbhaLI : yA paravaradigAra ! umaranI buddhi palaTI nAkha! tenA upara satyano prakAza nAkha. te nikhAlasa dilane mANasa che." mAravA Avela "upara" A sAMbhaLI temanA ziSya thayA ane temanA pracAra kAryamAM vadhAre sahAyaka banyA. ekavAra muhaMmada sAhebane madInAmAM ekalA zastra vagaranA joIne temanA eka vidhIe temanI upara talavAra ugAmIne pUchayuM : bola ! tArI rakSA karanAra have koI che ke?" muhaMmada sAhebe be hAtha upara karIne kahyuM : "hA che! ane te che allAha!" temanA mukha upara vizvAsa ane zraddhAnI ajaba camaka joIne pelAnA hAthamAMthI talavAra nIce paDI gaI. muhaMmada sAhebe te talavAra laIne kahyuM: "bela, have to rakSaNahAra kaI che ?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaI nathI!" pelAe kahyuM. "nA, evuM nathI ! A vakhate paNa allAha tAruM rakSaNa karI rahyA che !" muhaMmada sAhebe Ama kahIne te virodhIne namAvI lIdhe. eka e ja AkarI kasoTIne eka bIjo dAkhale che. eka hArelA kabIlAnA leke muhaMmada sAheba sAthe saMdhi karavA AvyA. muhaMmada sAhebe temane kahyuM: "musalamAne zAMtine paigAma devA mATe ja AvyA che. eTale saMdhi karavA mATe amane jarAye vAMdho nathI !" kabIlAvALA saradAre kahyuM: "paNa te kAyamI rahe te mATe eka zarata che ke Apa mArI kanyA sAthe lagna karo !" muhaMmada sAhebe kahyuM : "mArI lagna karavAnI icchA nathI. paNa, Apa ati Agraha rAkhe che to amArAmAMno eka saradAra lagna karaze !" paNa, saradAromAMthI koI rAjI na thayuM. kAraNa ke te kanyA suMdara na hatI. badhA saradAre koI ne koI bahAnuM daIne chaTakI gayA, muhaMmada sAheba mATe muMjhavaNa thaI paDI. temaNe virodhI saradArane kahyuM: bhAI ! mAThuM na lagADaze. lagna na thayAM to zuM. ApaNI vacce zAMtinI suleha thaI che te pAkI raheze !" teNe kahyuM; "hajarata! jyAre tame amArI kanyAno svIkAra karI zakatA nathI to pachI saMdhi kevI ane birAdarI kevI ! have je lehI reDAze te mATe tame badhA javAbadAra gaNazo !" keIke kahyuM: "hajarata! tame ja lagna karI lo ne !" pachI aMdara aMdara gusapusa thavA lAgI ke "hAthInA dAMta dekhADavAnA ja che ane cAvavAnA judA che!" muhaMmada sAheba badhI samasyA samajI gayA. vireAdhI daLavALo UThavA lAgyA eTale muhaMmada sAhebe kahyuM : " tamArI zarta maMjara che!" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ "paNa, lagna koNa karaze?" * - "ja karIza !" muhaMmada sAhebe kahyuM. temaNe mAtra lagna na karyA paNa patnIne kharekharI ardhAginI banAvI. te vakhate strIone patinI gulAmaDI gaNavAmAM AvatI eTale muhaMmada sAhebanA A vartananA kAraNe teo ghaNAnI TIkAne pAtra banyA. temanA ghaNA sAthIo paNa tene muhaMmada sAhebane daMbha gaNAvI temanI dhRNA karavA lAgyA-temanAthI dUra rahevA lAgyA. eka samaya evo Avyo ke temanuM chaDecoka apamAna paNa karavA lAgyA. tevA samaye hajarata te baMdagImAMja masta rahetA ane kharAba bolanAranuM paNa bhaluM thAya, emaja IcchatA. Ama pratiSThAne tyAga, siddhAMta mATe karatA teo acakAtA nahatA. temaNe je ke rAjya karyuM paNa te kabIlAIomAM saMpa, suleha ane zAMti karAvavA mATe. teo parigraha-tyAga mATe paNa eTalAja sajAga hatA. eka vakhata temaNe pitAnI putrInA hAthamAM rezamI rUmAla ane cAMdInAM kaDAM joyAM. tethI temane khUbaja lAgI AvyuM! "huM garIba ! mArA gharamAM A badhI vastuo zobhe kharI?" teo majIdamAM gayA ane tyAM khudA AgaLa raDIne prArthanA karavA lAgyA. ghaNe vakhata thaI gayA chatAM muhaMmada sAheba ghare na AvyA eTale temanI dIkarI phAtimAe potAnA putrane tapAsa karavA mATe meka ke "nAnA zA mATe nathI AvyA!" jyAre hasana majIdamAM pahoMcyo tyAre muhaMmadasAhebe pitAnA dilanuM duHkha tenI AgaLa ThAlavyuM. phAtimAe e badhuM sAMbhaLyuM. tenA dilamAM pazcAtApa thayo ane teNe banne vastune tyAga karyo. Ama parigraha-tyAga temanA jIvanamAM Thera-Thera jovA maLe che. eka divasa evo hato ke hajarata muhaMmadane makkAthI hijarata karavI paDI hatI. joke temanI sIdhI sAdI ane bhalI vAtonA paNa virodhI banI temanA lohInA pipAsu banI gayA hatA. temanA mATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ namAja bhaNAvI paNa muzkela banI gayuM hatuM. kabIlAvALA temane mAravA mATe taiyAra thaI gayA hatA eTale madInAvALA temane pitAne tyAM laI gayA. temane vijya tha ane makkA pAchA pharyA. paNa temaNe kaI pAse badale na lIdhe. eTaluM ja nahIM vidhama isAionA mAnanI paNa eTalI ja maryAdA temaNe jALavI hatI. ekavAra najaratathI keTalAka isAio muhaMmada sAheba pAse AvyA. temane utAro majIdamAM rAkhe. tethI temanA manamAM zaMkA thaI ke kayAMka temane musalamAna te nahIM banAve ne zukravAranI namAja zAMtithI thaI. IsAIo temAM na bhaLyA. zanivAra gayo ane ravivAra Avyo. pelA leka gaDamathalamAM paDyA ke zuM karavuM? bahAra karaze te musalamAna mArI nAkhe. aMdara karIe to majIdamAM kaI rIte "goDanI preyara" thaI zake? te vakhate muMhamada sAhebe hAjara thaIne kahyuM: "bhAIo huM saheja moDe paDyo chuM. tame ravivAranI prArthanA majIdamAM karaje e kahevuM gaI kAle bhUlI gaye hato !" paNa, ame majIdane nApAka karavA IcchatA nathI. tamArA sAthIo roSe bharAze!" IsAIoe kahyuM. "khudAnI baMdagIthI majIda nApAka na thAya!" muhaMmada sAhebe kahyuM. paNa ame to goDanI "preyara karIe chIe !"IsAIoe kahyuM. ' "nAma badalavAthI, vastu badalAtI nathI! khudA ke goDa ekaja che. prArthanA ke namAja paNa ekaja che." muhaMmada sAhebe kahyuM. temanI e udAratA joIne e leke diga thaI gayA temaNe kahyuMH "hajaratA Apa kharekhara payagaMbara che !" A rIte muhaMmada sAhebe sarvAMgI krAMtinI dizAmAM kuca karI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatI. temaNe rAjya saMsthAne Azraya laI dharma-pracAra avazya kare paNa, lokasaMsthA, lekasevaka saMsthA ke sAdhaka (dharma) saMsthA sAthe tene anubaMdha na hovAthI sarvAgI krAMti AgaLa na vadhI zakI. te tyAM ja aTakIne rahI gaI. joke tyAMthI AgaLa na vadhI zakyA. temanAmAM rUDhicustatA ane dharmajhanUna hada bahAranAM AvI gayAM. je udAratA hajarate musalamAnone ApI. teTalI ja saMkIrNatA tyAM jovAmAM Ave che. [3] yaze jarathusta evI ja rIte pArasI dharmanA saMsthApaka azajarathusta thaI gayA. temaNe potAnA jIvanamAM sarvAgI krAMtinI dizAmAM pagalAM mAMDayAM hatAM. lagabhaga 3500 varSa pahelAM teo irAnamAM thaI gayA. tyAM Arya lakAnI vasati hatI. Arya lekamAM jUnA dharma saMskAra ane rivAje hatA. jarathuste temAMthI rUDhione dUra karavA prayatna karyo. te aMge temane pahelAM preraNA thaI ane potAnA bhAge AvelI saMpatti, gharabAra vagere badhuM cheDI, mAtra eka kapaDuM vIMTI nIkaLI paDayA. temaNe aneka kaSTa sahyAM. eka vakhata tyAMnA rAjAe temane keda karyA paNa pAchaLathI te emane ziSya banI gaye. temaNe lokone pavitra mana, pavitra vANI ane pavitra karmane upadeza Ape. emanA anuyAyIo (pArasI loke)mAM emanA upadezathI yuddhatyAga, udyoga, paropakAra, rASTranI nItine anukULa thavuM, vagere guNo AvyA. Ama jarathusta vyaktigata krAMti karI paNa te vakhate cAre saMsthAne anubaMdha hatuM ja nahIM. rAjya sarvopari hatuM; temaNe ziSya banAvyA paNa na hatA, eTale sarvAgI krAMti na thaI zakI. bhAratamAM 4 mahApuruSe sarvAgI krAMti karI zakyA tenuM kAraNa temane cAre saMsthA sAthe anubaMdha hate. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ carcA-vicAraNa 5 daMDI svAmIe carcAne prAraMbha karatAM kahyuM: "savAMgI krAMtinI dizAmAM priya nemimunie IzuM, muhaMmada ane jarathustanAM jIvane mUkI ThIka prakAza pADayo. mArA namra mate jUnA karAramAMthI navA karAra taddana bIjI ane ahiMsA-taraphI dizA lIdhI. janA karAramAM tAro dAMta pADe te tuM dAMta pADaje tema hatuM. Izue kahyuM ke "DAbA gAla para mAre te jamaNe dharaje!" ane prANute ghaNuM sahyuM. prANa, parigraha ane pratiSThA traNeya bAbatamAM zahIdIno jAte saMdeza dharyo. rAjane eka deva-e rIte mUrtio ane tenI sAthe pApAcAra khUba vadhela. te vakhate muhaMmada payagaMbarane paNa prANa-pratiSThA ane parigrahanA bhoge ghaNuM ja karavuM paDayuM hatuM. temanI sAme yahUdIo, khriratIo ane jUnA vicAranA kabIlAI leke hatA. nArI kadara, mAnava kadara cUkelA mANasane temaNe mAnava-sanmAnanI navI vyAkhyA ApI ane mAMsAhAra, vyabhicAra jevA dUSaNathI vALyA. temaNe gulAmI. prathA cheDAvI; eka brahma, eka khudAnI vAta kahI. maMsUra thayA te pahelAM huM na bhUlato houM to saMta baherAma paNa thayA. temaNe jIvaziva che te vAta kahI. Ama muhaMmada payagaMbara ghaNuM karyuM. zrI, mATaliyAH "pUrvagrahathI mukata thaI samAjanuM avalokana. karI lakhanArA ghaNA vidvAnoe uttama pustako lakhyAM che; paNa tene lAbha samAjane maLatuM nathI. kAraNa ke je pakSa sattA upara kAyama hoya te virodhI vicAravALAne mArI nAkhe che. yahudIoe Izune mAryA temane e vArase khristIoe lIdho. Ama dharma-vikAra, peDhIo sudhI cAlyo ane ghaNAM sArAM krAMtikAro mAryA gayA. chatAMye prANanA bhege krAMti karanArAo duniyAmAM pAke ja che. zikSitanuM dhoraNa UMcuM bane eTale kAMta rAjyane ke kAti mUDIvAdane palle te kheMcAI jAya che. jJAna jeka sulabha che, paNa tenI sAthe vilAsapriyatA maLatA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM ijA AvI jatAM te sAma sArvatrika thaI zakatuM nathI. kAMtikArAne meTA bhAge pratiSThAne lebha ja rokI rAkhatA hoya che. * dA. ta. jaina sAdhuonI vAta laIe! temAM ghaNuM krAMtikAra banI zake che; paNa rame mane saMdhabahAra mUkaze te? e DaranA kAraNe paMdara karmAdina karanAra ghaNuM AgevAnene teo sApha kahI zakatA nathI ke rAM te yaMtra-mIla va. kArakhAnAM baMdha karo-kAM AgevAnI karavI mUkI do!. yuropamAM paNa krAMtikAra thaI gayA. dA. ta. saMta-hAMsisa, tAja yuganA mahAna saMta ja gaNAya. temaNe sAdhusaMdha e paNa teo sarvAgI kAMti to na ja karI zakayA. Aja vAta jarathusta jevA mahApurUSane paNa lAgu paDe che. temaNe sUrya, agni, janeI, pAdarI va; te kALa pramANe navI daSTie svIkAryA; aniSTo sAme laDavAnuM leTene zIkhavyuM, paNa. sajajanonuM saMgaThana UbhuM na karI zakyA. te vakhatanA rAjavI-purohita temaja anya loko-asajanee maLIne temane paNa prANa lIdhe. je A grIsamAM gayA tyAM sukarAta jevA mahAna tatvajJAnI thayA paNa grIsanA sthAnika loko gulAma banIne ja rahyA. te aMge teo kaMI paNa asarakAraka kAma na karI zakyA. aMte temane jhera khAte pI paDyo. tyAM niyamo ghaDanAra rAjya banyuM; nagara banAvanAra rAjya thayuM. zilpakAra zi95 kaMDAre paNa tyAM sarvoparitA to rAjyanI ja rahI. e ja sthiti romana sAmrAjya vakhate hatI. tethI dharmaguruo yajJa karI devane bhale rIjhave. bAkI temanuM kaMI paNa upajatuM nahIM. tethI tyAM krAMtine sAMko ja artha thaze. kharekhara te dharmane pakaDanAra ane jhIlanAra samAja ja che; chatAM Izue pitAne thoDA ziSyo karyA paNa lokasaMgaThane asarakAraka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ na thayuM. eTale dhoLe dahADe rAjye temanA jevI vibhUtine khale ThokI besADI hatI. kAraNake rAjyanA AvAM kakRtya sAme koI avAja UThAvanAra na hatuM. * * hajarata muhaMmade garIbIne mArI gaNa; zIlane lene saMskAra Ape; paNa saMkalana vinA eTale ke sAmAjika sAcA mUlyane cAlu rAkhI zakanAra saMsthAo vinA te keTaluM Take? hajarate to eka pagaluM AgaLa bharI rAjya 5Na laI lIdhuM hatuM, pariNAme Izvarane samarpita varga to Ubhe thaye, tene phelAvo paNa thaye; paNa te rAjya dvArA thayuM haIne tenuM taLa kAcuM rahI gayuM. teo samAja saMgaThana vaDe rAjyane sApha zuddha na karI zakayA. alabatta, temaNe dharmane puTa rAjyane Aye, te vAta te yuga-pramANe bahu ja moTI che. A traNa purUe satyane game te bhoge spaSTa kahevuM, e jAtanI zahIdIne mArga jarUra khullo karyo, paNa sarvAgI krAMti te na ja thaI zakI. kadAca te mATe te vakhatanI paristhiti evI hoya te paNa eka kAraNabhUta vAta che. (15-8-1) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' [6] sAMskRtika kSetranA krAMtikAra-1 savAMgI kAMti karI zakanAra, e dizAmAM pagalAM bharanAra, krAMtikAronAM jIvana upara A agAu vicAra thaI cUkyuM che. ane sAMskRtika kSetranA krAMtikAra aMge vicArIzuM. sarvAgI krAMtikAra jIvananAM badhAM kSetrane sparze che; sarvAMgI krAMtinI dizAmAM janAra pitAnI krAMtinAM bI vikherI jAya che. je temanA gayA bAda uge che. tyAre sAMskRtika kSetranA krAMtikAre eka ja kSetramAM mukhyatve saMskRtine sparze che. sAMskRtika krAMtikAramAM mukhyatve traNa vastuo hevI joIe - (1) vizva vAtsalyanA sAMskRtika kSetranuM ekama vizva che. eTale vizvanuM phalaka sAme rAkhI te mujaba saMskRtine vicAra karaze. ekAda prAMta ke dezanI ekAMgI saMskRtine najara sAme rAkhIne vicAra nahIM kare. (2) te satyanI UMDI zodha satata cAlu rAkhaze. (3) satyanI zodha karavAmAM tathA tene pracAra ke amala karavAmAM je kAMI Aphata ke ko Ave tene sahevA prANa pratiSThA ke parigrahane bhege paNa e taiyAra raheze." keTalAka sAhityakAro saMskRtinI dRSTie sAhitya-racanA kare che, paNu kAM te, teo rAjyAzrita thaI jAI che; kAM te prANa, pratiSThA ane parigraha choDavAnI taiyArI nathI batAvatA. teo sAMskRtika-krAMtikAra na kahI zakAya. temanI gaNanA sAMskRtika kSetranA krAMtikAramAM paNa tyAre ja karI zakAya jyAre temanAmAM prANa pratiSThA ane parigraha choDavAnI taiyArI heya. ghaNA loko kaheze ke dareka krAMtikArI te pitAnA dezamAM ja janme che. agAunA jamAnAmAM te vizvane dAyare paNa sImita hato ane vizvabhUgoLanuM jJAna paNa maryAdita hatuM. tyAre vizvaphalaka kaI rIte teo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAme rAkhI zakyA haze? bhAratanA RSimunioe tene javAba Apyo che ke vizvabhUgoLanuM jJAna kadAca emane na heya; paNa ame vizALa vizvane daSTi samakSa rAkhIne ja sAMskRtika tatvone vicAra karyo che. vaidika-maMtromAM spaSTa kahyuM che - "mitra vastuzA sAma sUtAni samIkSA..... mitrasthamAM vakuSA saLi mUni paratu" vasuva kuTuM " "punatu vizva" ' "vo vizvamArya" "gha vizvastra 4taH pratiSTA" " madrAuna thatu" vizvatazva kSukata vizvataH vAta" " yaMtra vizvaM bhava yekanIyam" "mAtA mama, putroDaruM pRthiyA " A badhA maMtromAM vizva daSTieja saMskRtine vicAra karavAmAM AvyA che. eTale videzanA sAMskRtika kratikAronAM jIvana-kavana letAM pahelAM bhAratanA je RSimunio krAMtinA bI vAvI gayA che temane ullekha karIe. bhAratIya RSi munie A RSi munione kALa lagabhaga 5000 varSa pUrvene AMkI zakAya. temanA prANa-pratiSThA ane parigraha-tyAga aMge khAsa mAhitI maLatI nathI paNa, temaNe satyanI zodha vizvane phalaka sAme rAkhIne karI che te nirvivAda che. emAM vAlmIki, vizvAmitra, vyAsa, yAjJavalkaya, pArAzara, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaziSTha muni vagere nAmo ullekhane pAtra che. Ama te bhAratamAM sarvAMgI krAMtikAra thayAM tene vicAra thaI gayo che; paNa grIsa ke raziyAmAM je sAMskRtika krAMtikAro thayA temane krAMtinA bI kayAMthI maLyAM haze? e prazna upara vicAratAM mane lAge che ke AryonI judI judI TukaDIo judA judA pradezomAM gaI hatI. A vAta vizva ItihAsanI rUparekhA jotAM jANI zakAya che. A udAtta hatA ja sAthe udAra paNa hatA. temaNe grIsa vagere dezamAM pitAnAM vicAra bIje reyAM hoya ane te bIje; te te pradezanA sAMskRtika kSetranA krAMtikAramAM saMkalita rUpe UgI nIkaLyAM heya e banavA joga che.. sukarAta have grIsanA nagara etheMsanA sAMskRtika krAMtikAra surAtanuM jIvana joI jaIe. sukarAta Aje AkhA vizvamAM suprasiddha che, tenuM kAraNa . e che ke vizvaphalaka sAme rAkhIne temaNe satyanI zodha karI hatI. karAta dekhAve kadarUpA hatA, eTaluM ja temanuM hRdaya suMdara hatuM. temaNe pitAnuM jIvana kaThera rIte gALyuM. teo nirbhaya thaIne zaheranI zerIo, bajAre ane sArvajanika sthAnamAM jatA, tyAM janatAne pitAnI vAta samajAvavAno prayatna karatA. UMca-nIca, garaba-amIra badhA temanI vAte dayAnapUrvaka sAMbhaLatA. teo kahetA keH "abhaNa rahevuM ke garIba rahevuM e nukzAnakAraka nathI; paNa saTTaNahIna rahevuM vadhAre nukazAnakAraka che. prayatna karavAthI dareka zreSTha ane sadgaNI banI zake che e mATe paisA ke buddhinI jarUra nathI ! zreSTha banavA mATe saraLa ane satyAgrahI banavuM joIe. jJAna eja puNya che; ajJAna eja pApa che! temaNe mukhyatve be vAta kahIH "etheMsavAsIo bhautika vastuo, esa-ArAma e badhI kSaNika vastuo che. satya eja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ amara che. game tevA mahAna ane sattAdhArI mANasanI vAta asatya lAge te na mAne ! satyane ja svIkAro !" (2) "badhA devo IzvaranA ja aMza che. tame paNa IzvaranA aMza che. eTale sauthI moTe deva Izvara che ema mAne !" te vakhate grIsamAM Ama to lokataMtrIya nagara-rAjya hatA paNa e nagara rAjyamAM varcasva te dhanike ane sattAdhArIonuM ja hatuM. temane sukarAtanI vAta khUMcavA lAgI. garIba jAge te temanA upara amIrAnuM varcasva na rahe. te uparAMta sAmAnya rIte zAsanakartAne Izvara ke deva tarIke gaNavAmAM Avato. ethI zAsakone Dara hato ke loko zvarane mAnatA thayA che temane nahIM mAne. - tethI prajAtaMtranA svAmIoe sukarAta virUddha be Aropa mAyA -[1] sukarAta prajAtaMtranA svAmIone nide che. temanA upara ene avizvAsa che; [2] yuvakone bhaDakAve che. temane vidrohI (baMDakhora) banAve che. temane keda karavAmAM AvyA. temanA upara kesa calAvavAmAM Avyo. temaNe nyAyAdhIzane cekhecekhuM kahI dIdhuM : "A kArya huM izvaranI AjJAthI karuM chuM. eTale tene huM choDI zaktA nathI. tenI preraNathI A kArya karuM chuM. mane te sAcuM lAge che, eTale huM tene che DI zakato nathI. e mATe huM mAphI mAgI zakato nathI. temaja e kAryane baMdha karavA mATe tamArA mAna-pAna mane lalacAvI zakavAnA nathI. satya mATe A zarIra ApavuM paDaze to te divyagatie AtmA prayANa karaze ema huM mAnIza." ane etheMsanI rAjyasabhAe temane jherane hAle A je temaNe saharSa pAse, umeza mATe vidAya lIdhI. ahIM sukarAtamAM krAMti mATe prANa ApavAnI taiyArI hatI. temaNe saMskRtinA je bI te vakhate prajAmAM nAMkhyAM te na ugI thayAM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNa ke temane jherane yAla ApavAmAM Avyo tene kaI vidhi na karI zakyuM. enuM kAraNa e hatuM ke te vakhate rAjyasaMgaThana sarvopari hatuM ane temanI viruddhamAM hatuM. teo lokasaMgaThana karI zakyA na hatA. lekasevake eTale ke pUjArIe rAyAdhIna hatA. mAtra vicAranAM bI nAkhavAthI loka saMgaThita thaIne jAgRta thaI na zake. eTale te krAMtinA bI te vakhate pAkI zakyAM nahIM. kALe karIne te pAkayAM ane IsAIsaMskRtinA ghaDataramAM teNe moTe phALe Apo. mahAtmA gAMdhIjIe satyazodha mATe prANatyAgane pATha sukArAtanA jIvanamAMthI lIdhe. Ama tenA vicAraNa nAnA kSetramAM vevAIne aMte comera phelAyAM. leTa (parastu) sukarAta pachI tenA ziSya pleTa ke parastunuM nAma Ave che. e paNa grIsamAM ja thaze. te grIsane mahAna tattvaciMtaka hata; temaja sAMskRtika krAMtikAra hate. grIsanI je saMskRtine vyavasthita pracAra thayA tenA mULamAM pleTo ja hatuM. teNe rAjapasaMsthA viSe vyavasthita graMtha lakhyo. rAjya, zAsaka ane prajA aMgenI saMskRtinA sUtro ApyAM. heromAM satyazodhanI khUba ja tAlAvelI hatI. ekavAra temanA eka mitre pUchayuM : "tamane satya zIkhADAnI dhagazA che teTalI ja satya meLavavAnI che. to te kayAMsudhI cAlu raheze !" pleToe kahyuM: "jyAM sudhI satyane meLavavA mATe huM zaramAIza nahIM, tyAM sudhI!" - temane paNa te vakhatanA rAjyakartAoe ghaNI muzkelImAM mUkI dIdhA hatA. paNa teo pitAnI buddhi ane kauzalyathI rasto kADhI letA. ane temane nyAyAdhikArI banAvavAmAM AvyA ane aparAdhIne daMDa ApavAnuM kArya soMpavAmAM AvyuM. tyAM paNa teo pitAne krodha zAMta thayA pachI ja daMDa ApatA. ekavAra koIe temane zAMta beThelA joIne pUchayuM: "tame beThA-beThA zuM kare che?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka aparAdhIne sajA ApI rahyo chuM." pleToe kahyuM. "kayA aparAdhIne!" AgaMtuke pUchayuM. mArA krodhane " pleTee zAMtithI kahyuM: " kAraNa ke krodhAvezamAM sAce nyAya ke daMDa karI zakAto nathI !" pleTonA jIvanamAM saMskRti khIlI hatI. teNe ene pracAra karyo ane sukArAtano saMdeza leka-vyApI banAvyA. teo roja prArthanA karatA ane prabhune dhanyavAda ApatA; kAraNa ke teo mAnatA hatA ke - (1) Izvare mane manuSyajanma ApIne vizvaSTie vicAravAnI zakita ApI che, (2) teNe mane grIsa jevA dezamAM pedA karyo che, ane (3) mahAna sukarAtanA kALamAM jIvavAnuM mane saubhAgya maLyuM che." erisToTala (araDu) e ja kALamAM tyArabAda erisToTala nAmane mahAna ciMtaka thaI gaye. enA viSe vizeSa vAto maLatI nathI. te grIkavAsI hate. te mahAna sikaMdarane zikSaka che. tene sukarAta ane DeTA eTale kadAca adhyAtma-vidhAmAM rasa na hoya e banavAjoga che; paNa mahAna sikaMdarane pADavAmAM tene mukhya phALo hato. te prakRti-premI hato ane tene Adi vaijJAnika kahI zakAya. liyo TeksTaya A pachI sAMskRtika kSetramAM, yuropamAM liyo TolsToyanuM nAma mukhyatve Ave che. teo ogaNIsamI sadImAM raziyAnA yAsayAnA gAma khAte thayA. temane kALa I. sa. 1828 thI 1910 che. TolasToyane janma pasAdAra rAjakuTuMbamAM thayo hato. hAyanA nAnA prinsa nikelasa hatA. temanA pitA hatA nikolasa TosToya. bane laDavaiyA hatA ane lazkarI daLanA vaDA hatA. TolsToya paNa lazkaramAM joDAyA. temanA pitAnI jema temaNe paNa uparanA adhikArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAthe matabheda thatAM, lazkaranI nokarI choDI dIdhI hatI. beTI vAta AgaLa mAthuM namAvavA karatAM prANapratiSThAne tyAga kara e guNa TolasToyane vArasAmAM maLe che, ema lAge che. . temanA manamAM sAhasanA saMskAre nAnapaNathI vaNAyelA hatA. ekavAra eka gharaDA ghoDA upara savAra thaIne javA nIkaLyA. ghoDe na cAlI zakyo eTale cAbuka mAryo. paNa, cAbuka tUTI jatAM temaNe bIje cAbuka nekara pAse maMgAvyuM. te nekare kahyuM : " jarA paNa dayA nathI AvatI. A te gharaDuM prANa thayuM. kaMIka to tapAsa karo !" nekaranA zabdo temanA kAnamAM seMsarA UtarI gayA. temaNe UtarIne joyuM ke ghaDAnAM nasakerAM kUle jatAM hatAM. moMmAMthI paNa chatAM hatAM ane teNe pUchavuM bIkanA kAraNe be paga vacce dabAvyuM hatuM. te joIne temanuM aMtaHkaraNa ghavAyuM ane temaNe ghoDAne jaIne bacI bharI. premathI tenI mAphI mAgI. kahevAya che ke tyArabAda TesTo kadi cAbuka upADyo ja nahIM; eTaluM ja nahIM temane mANasonI gulAmI dazA upara khUba ja karUNuM paNa upajI hatI. temaNe lekenI garIbI, daridratA ane kaMgAliyata joI. temanuM hadaya dravI UThayuM ane pIDAtI mAnavajAtane ugAravA mATe temaNe satyanI zaidhane prAraMbha karyo. bhautika sAdhanAnI vipulatA chatAM duniyAnI sukha temane saMtoSa ApI zakatuM na hatuM. temaNe jagatanI daSTie gaNAtI sukha-sAmagrIno tyAga karyo ane vecchApUrvakanI garIbIne dhAraNa karI. A kArya temaNe kramazaH karyuM. temanI aMdara rahela saMskArI AtmA, lekhaka banIne e vastune ghaNuM rUpe jovA lAgyA. temanA ja zabdomAM ezaArAma mATe kahevAmAM AvyuM che : meM mArA jevA ezoArAmI, beThADu, pArakI mahenata upara jIvanAra zrImaMtone saMga cheDyo. ezoArAma ApanArI hajAra vastuo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhegI karavI; ene sAcavavI ane enA mATenAM rakSaNenAM sAdhano UbhAM karavAM e badhAMmAMthI prabhu hajAro gAu dUra che; enI paNa mane khAtarI thaI. aMtaHkaraNane prANImAtranAM premathI bhareluM rAkhavuM; bIjAnI bhUlo nabhAvI levI; nAzavaMta padArthono saMgraha na kare: sarva prakAre AtmAnI unnati karavI; e mAnavajIvananuM aMtima sAdhya che. e satya prApta thatAM mane jIvanamAM je prakAza sAMpaDyo. e prakAzamAM mane navajIvana sAMpaDyuM." te vakhate raziyAmAM jhAranuM julmI rAjya cAlatuM hatuM. kheDUtonI dazA ghaNI kharAba hatI. temanA upara bhayaMkara sItama gujAravAmAM Avata; temanI khUnAmarakI paNa thatI. TolsaToyane te gamatuM nahIM. temaNe yAsanAyA gAmamAM AvelI pitAnI jAgIramAM sAta kheDUto mATe grAmazALA zarU karI. temaNe emane svataMtra, sughaDa ane svaccha banAvavA mATe prayatna karyA. kheDUto temane khUba ja mAnathI jota raziyAnI te vakhatanI gulAmI ane zoSaNanItine nAbuda karavA temaNe "breDa-lebara" (jAta mahenata), " ApaNuM jamAnAnI gulAmI!" "Izvara tamArAmAM che" vagere pustaka lakhyAM. emanA lakhela sAhitya vaDe ja raziyAmAM krAMtinI cinnArIo phelAIjo ke tyAM hiMsaka krAMti thaI je aMge TolsaToye lakhyuM nathI. mahAtmA gAMdhIjIe satyAgrahanI vAta lIdhI che emAM mukhya phALo TolsToyano che. bApu pite lakhe che: " TolasToya, pitAnA yugamAM ahiMsAnA pravartaka hatA. pazcimamAM TosTaya jevuM ahiMsA aMge koIe lakhyuM nathI. "Resist not him; that is evil" durjanane nahIM; paNa tenI dujanatAno pratikAra hiMsAthI na kara! burAIne nAza, hiMsA ke baLAtkArathI nahIM paNa ahiMsAthI ke bhalAIthI ja karavo joIe." TesToya pitAnA jIvananuM nirIkSaNa khUba bArIkAIthI karatA. nAnI bhUla mATe jAte kaThera-daMDa kayAreka jAte cAbukane mAra khAvA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhI letA. baMdha oraDAmAM pUrAI bhUla mATe ekAMtamAM AMsu sAratA. pitAnI bhUle pragaTa karavAmAM nAnapa anubhavatA nahIM. temaNe lagna pahelAM sekyAne (patnIne) pitAnI DAyarI vAMcavA ApI jemAM sArI narasI badhI vAte lakhI hatI. sekyA tene vAMcIne raDI; paNa AvA satya ane niSkapaTI pati meLavavA mATe pitAnuM sadbhAgya mAnavA lAgI. garIbo pratye temane khUbaja sahAnubhUti hatI. temane amIrI- tyAga, jAtamahenata temaja garIbo mATenI zALAo enA aNanama sAkSI che. teo kahetA "jyAM sudhI lAkho mANaso muThThIbhara anAja mATe muMhatAja hoya tyAM muThThIbhara mANase mojazokha kare e zaramanI vAta che. zrama ane satyathI ja zoSaNa aTakI zake che. jayAM sudhI zrama vaDe svAvalaMbananI vAta nahIM Ave tyAM sudhI A garIba-tavaMgaranA bhede rahevAnA ja che. eTale majUrI ane zrama e sAco dharma che." temanA AvAM lakhANo ane vicArothI te vakhatane amIra varga ane rAjakuTuMba temanA duzmana banI gayA hatA. te chatAM temaNe satya je rUpe maLyuM te rUpe rajU karyuM; tene moTAmAM moTA zahenazAha AgaLa rajU karatAM paNa teo acakAyA nahIM. temaNe jagatane moTAmAM meTuM satya ApyuM ke mAnava vaDe mAnavanuM zoSaNa enAthI moTuM kaI pApa nathI. temaNe satyanI zodha ane saMskRtinA tattvone pracAra vizvaphalaka sAme rAkhIne karyo; te aMge temane je kaMI bhoga Apavo paDyo, te temaNe Ape. temanAM vAvelAM saMskRtinAM bI, temanA avasAna pachI AkhA vizvamAM ugI nIkaLyAM. enI AkhA vizvamAM krAMtikArI asara thaI. lAose eziyAmAM sAMskRtika krAMtikAra thayA. temAM eka lAotsa che ane bIjA che keyUzisa lAose cInanA zU rAjyamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI gayA. temane te jamAnAnA ke mAnavatAnA devadUta tarIke oLakhAvatA. I. pU. 604mAM temane janma kate nagaranI pAsenA eka gAmaDAmAM thayo hato. pitAnAM vicAra-maMthananA ghaNuM varase temaNe cAhanA rAjakIya pustakAlayamAM gALyA hatA. temaNe "tAo te kiMma" nAmanuM pustaka lakhyuM. A pustakamAM temaNe lokone AdhyAtmika jIvana jIvavA nisarganI pragati pramANe cAlavA aMge kahyuM. prakRti virUddha cAlavAne teo hiMsA mAnatA hatA. sRSTi saMcAlana aMge temaNe prakRti (tAothI mina) ane puruSa (vAMga)nI utpattinI kalapanA rajU karI. te banne vaDe svAbhAvika rIte sRSTi cAle che. samAjanI suvyavasthAne dAra vicArako, saMto ane mahAtmAonA hAthamAM rahe ema teo mAnatA hatA. temaNe zAsanane paNa bhautikavAda tarapha vadhatuM joIne cetavyuM hatuM. paNa rAjyakartAo na mAnatA temaNe rAjadhAnI choDIne cAlyA javAno nirNaya karyo. hanAnI uttara pazcime sImA upara pahoMcatA, sImArakSake kahyuM : "tame ekAMta sevana mATe jAva te pahelAM mane eka sAruM pustaka lakhI Apa !" temaNe tene "sadAcAra ane tAo" nAmanuM pustaka lakhI ApyuM. temAM temaNe kahyuM ke mArI pAse traNa nidhio che -(1) prema (2) namratA (8) saMsAramAM samayAnukULa sadAcAramaya jIvanamAM premathI vIratA pragaTe che; namratAthI mANasa mahAna thAya che. ane sadAcAramaya jIvanathI svatvanI adhikAranI rakSA thAya che. lAosee saMskRtinAM je bI vAvyAM tenI asara prajA upara te kALe joIe tevI na thaI kAraNa ke rAjyasaMsthAnuM prabhutva hatuM. loko kacaDAyela hatA ane dharma-saMsthA hatI ja nahIM. kensayuzisa lAosane bahu ja mAnanAra ane cInI tattvajJAnanA Agha praNetA kanphayuzisane janma I. pU. 55ramAM cInanA lU rAjyamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ je mAna" nAmanA gAmamAM thayo hato. A pradeza hamaNAM thataMgu nAme oLakhAya che. temanA nAnapaNanA divaso ramatamAM gayA hatA. paMdara varSanI ummare temaNe bhaNavuM zarU karyuM. 18mA varSe temanAM lagna thaI gayA ane rAjayamAM kuThArInuM kAma teo karatA hatA. 22me varSe temaNe sadAcAra ane zAsananA siddhAMtanuM zikSaNa ApavA mATe eka vidyAlaya bharU karyuM. temAM lagabhaga 3 hajAra vidyArthIo bhaNatA hatA. A pachI teo sarakArI vAcanAlayamAM saMgItazAstra bhaNAvavA lAgyA; pachI rAjAe temane mahesUla (revenyu) khAtAnA moTA adhikArI banAvavA mATe mAMgaNI mUkI paNa kophyuziyase tene grahaNa karavAnI nA pADI ane paMdara varSa ghera rahIne svAdhyAya ciMtanamAM gALyA. eka vakhata temanA eka ziSya temane pUchayuM : "e kaI zabda che jemAM "mAnavajAtanuM kartavya ' sArI peThe vyakata thaI zake?" temaNe kahyuM. " che ane te che "parasparatA" je tame bIjAne sArA banAvavA mAge che to tame pote bIjAnI sAthe sahevAra kare." eka bIjA ziSya pUchayuM: "lUcAIne badale bhalAI karavI joIe ke nahIM !" tyAre temaNe kahyuM : "bhalAIne badale bhalAI sahu kare che; paNa burAIne badale bhalAIne nyAya Apavo e ja zreSThatA che!" ekavAra eka rAjA temanI pAse Avyo. teNe kahyuM : "dezamAM cArIo ghaNI vadhI paDI che. tame aTakAvavAne koI sakriya upAya batAvo." kephyuziyase kahyuM : corI baMdha karavI hoya te sarva prathama tame pahelAM corI baMdha karo. tamArI lAlacane vadhavA na de. tenA kAraNe prajAnuM zoSaNa na kare. prajAne cUsIne khajAnA bharavAnuM baMdha karazo to ApoApa corI baMdha thaI jaze! 42 varSanI ummare temane "cUtu" prAMtanA rAjayapAla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (garvanara) banAvavAmAM AvyA. thoDAka vakhata pachI teo daMDa niyAmaka thayA. temaNe eka moTA adhikArIne kaThora daMDa daIne bhraSTAcArane taddana nAbuda karI dIdhe. eka vakhata teo pitAnA ziSyo sAthe bahAragAma jaI rahyA hatA, tyAM ghera jaMgalamAM eka DozImAne rahetA joIne keziyase pUchayuM : "mAjI tame ahIM zA mATe rahe che !" " zuM karuM bhAI ! mArA sasarAnA bApu, sasarA tema ja mArA ghaNuM, ame badhA zahera choDIne ahIM rahyA hatA. ahIM vadhe AvIne sasarAnA bApu ane sasarAne khatama karI nAkhyA. pachI mArA patIne paNa khAI gayo...!" DozIe kahyuM. te pachI tame zaheramAM kema jatA nathI !" ke phyuziyase pUchyuM. "A dezane rAjA atyAcArI che. tenA nagara karatAM A jaMgala sArUM che!" DozIe kahyuM. temaNe potAnA ziSyone kahyuM : "joyuM, bhayaMkara vAdha karatAM paNa atyAcArI zAsaka vadhu bhayaMkara hoya che !" temaNe AkhA mAnavasamAjanA saMbaMdhane pAMca prakAramAM A rIte batAvIne kahyuM : "(1) rAjA ane prajA, (2) pitA-putra, (3) pati-patnI; (4) bhAI-bhAI ane (5) mitra-mitra. A pAMca saMbaMdha sArA hoya te mAnavasamAja sArI peThe cAlI zake. sucArU rAjya vyavasthA mATe rAjAe pahelAM potAnA kuTuMbane vyavasthita karavuM joIe. te mATe eNe jAte vyavasthita thavuM joIe. pitAne vyavasthita karavA mATe AtmAne pUrNa dakSa ane vyavasthita karavo joie. te mATe vicArone saumya ane satyapUrNa banAvavA joIe. te mATe jJAna tarapha dhyAna ApavuM joIe. pUrNajJAna tarapha dhapavA mATe vastunA dharmanI zodha karavI joIe !" vizva phalakane sAme rAkhIne temaNe ApelI A sAMskRtika mUDI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ cInanA eka samrATane temanI kIrti asahya thaI paDI. teNe emanA dharmagra baLavyA; lokone temanA pustake bhaNavA mATe rokayA 5Na te saphaLa na thaI zake. konyuziyase amIranI zakitane kadI vadhavA na dIdhI, jethI teo garIbanuM zoSaNa karI zake temane A badhI vAtanA kAraNe bahu ja kaSTamAM paDavuM paDatuM. temane niyama hato ke jAte kamAvela mUDIne ja upayoga kare. ekavAra bhUkhe rahevAno prasaMga paDyo. temanA ziSyae pUchyuM : " zreSTha purUSoe A rIte kaSTa sahevAM joIe ?" temaNe kahyuM : "enA karatAM paNa kaThaNa prasaMge AvI zake che. kaThiNAIo ja zreSThatAnI nizAnI che." 16 varSanI ummare keyuziyasa cInayAtrAe upaDyA. temaNe bAra varSa judA judA rAjyomAM pharIne bramaNa karyuM. lekIne temaNe pAMca vastuo vizeSarUpe samajAvI -(1) prema (2) nyAya (3) zraddhA (4) viveka ane (5) niSThA. temaNe traNa moTA graMtha lakhyA. temaNe te vakhate saMskRtinA bI vAvyAM te pachI ugI nIkaLyAM. paNa te kALe cAre saMsthAno anubaMdha na hoI tenI tAtkAlika asara dekhAI 5Na temanI sAMskRtika kRtine prabhAva pAchaLa jatAM e rIte paDyo ke cInanI prajA vinIta, ziSTa ane bhadra banI. Aje paNa konphayuziyasanA siddhAMtanuM AgavuM mahatva vizvamAM mAnavAmAM Ave che. carcA-vicAraNuM zrI. mATaliyAe carcAne prAraMbha karatAM kahyuM : "bhArata sivAyanA bIjA dezonA krAMtikArI pitAnA jIvana vaDe sAMskRtika mUlyone AgaLa lAvyA temAM sukarAta sivAya bIjAM be nAmo paNa smaraNiya cheH(1) pirikizu ane (2) sukarAtanA guru elekajhAgorasa. temAMthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ parikizu to grIsanAM judAM judAM rAjyanA pramukha hatA. te ensimAM rahetA. te eka gaNikA gaNAtI, chatAM cAritryavAna chokarIne paraNya eTale tene tenI akAgIrI vaheravI paDI. vadhArAmAM te bIjA rAjyanI Ine prajAne gusse bevaDA. teNe joyuM ke nATaka, kavya, kaLA ane tatvajJAnanI bhUmikA prajAmAM nahIM vikase te te prajA upara nahIM UThe ane kevaLa laDAyaka banIne rahI jaze. pAsenA smAryA rAjyamAM evuM ja thatuM hatuM. eTale teNe phiDiyAsa nAmanA zilpIne rokI navI nagara-racanA karAvI. bhUkhyAne rojI ane roTI apAvI. dhArAsabhAmAM garIba-amIra badhAne sthAna apAvyuM ane sabhyanuM bhaththu paNa TharAvI dIdhuM. ekavAra tenI strI dareka purUSo sAthe vAta karatI hatI; te mATe leke nArAja thatAM teNe enA upara kesa calAvyo ane raDatI AMkhe tene tyAga paNa karyo. pitAnA putrane paNa prajAnA kahevAthI ja svIkAryo. grIsanI prajAmAM puruSArtha te heta; paNa te prajA deva-devI, bhuvA vageremAM bahu mAnatI "rAjarANuM helana ne pAchI lAvavA mATe prayatna to grIka prajAe karyo, paNa teno yaza deva-devIne apAya. AvI grIsanI saMskRti hatI. tyAre elekajhAgorasa nAmanA tattvajJAnIe grIsanA tattvajJAnamAM ghaNI navI vastuo ANI. A jJAnI purUSa bhArata jaine AvelA eTale temaNe jagata deva-devIo upara nahIM, paNa svayaMsaMcAlita che, ema jAhera karyuM. sUrya, pRmI paNa svayaM-saMcAlita che te paNa kahyuM. temane prajJA upara vizvAsa hato. temaNe dhananA badale zIlane mahattA ApI. zIlamAM Utare te ja sAcuM jJAna, ema mAnyuM. A rIte A purUSe grIsamAM guNavikasAvavA ane prajAne AgaLa lAvavA prayatna karyo hato. , tyAre piriliza lekazAhIne prabaLa himAyatI hatA. prajAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 IcchA khAtara teNe pramukhapadane tyAga karyo hate paNa prajA tene pAche bolAvI lAvI hatI. sukarAtane jyAre jherane khyAla dharavAmAM Avyo tyAre A zAsanakartAe kahyuM : "tame grIsa bahAra jAva...tamane jherane vAle pIvAnI jarUra nahIM rahe!" sukarAne kahyuM: "huM kAyadAno bhaMga nahIM karuM. temaja maravAthI bacavA mATe bhAgIza nahIM! kAM te tame mane nirdoSa jAhera kare; nahIMtara huM jheranA pyAlAne amRta gaNI gaTagaTAvI jaIza." lokaghaDatara na thAya tyAM lagI jevI hoya tevI lokazAhI ne apanAvavI ja rahI. Ama sukarAta ane bIjA be purUSo te kALe sAMskRtika krAMtikArI thayA che. anubaMdha na hovAthI temane je aMjAma Avyo te jANavA jevo che. parilizamAM eka deza hato. tene etheMsa para vadhu mamatA hatI, temAMthI prAMtavAda vikasyo kAraNa ke teNe bIjA rA karatAM ethensane vadhAre khIlavyuM pariNAme adekhAI AvI, jhaghaDAo thayA ane aMte grIsanuM patana thayuM ane romanA sAmrAjya tene jItI lIdhuM. tyAMnI rAjyasaMsthA lekazAhIvALI ane ATalI badhI anukuLa chatAM A aMjAma AvyA. ' have ApaNe pArTIne paNa zeDo vicAra karI laIe. te ThirAjya hatuM. tyAM lAIkaragasa ane ejisa nAmanA be rAjA thaI gayA. temAM ejisa nAmane rAjavI sAra thaI gayo. teNe vicAryuM ke garIba amIranA moTA matabhedonA kAraNe eka divasa smArTa tArAja thaze. teNe tenI asamAnatA bhedavAnuM kAma rAjya vaDe nahIM, paNa ravecchAe karavAnuM dhAryuM. teNe pitAnI patnI ane mAtAne pUchyuM ane mAlikI hakanA kAgaLiyAM bALavA aMge abhiprAya pUchaye. strIomAM tyAga te svAbhAvika hoya che. temaNe "hA pADI eTale bannene bhAyAtamAM pracAra karavA mATe mokalI. tenI sArI asara thaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ O mukarara divase spAmAM ghaNA lokoe mAlikI hakanA dastAvejo saLagAvyA. enI chApa dUra-dUranA dezamAM paNa suMdara paDI. jo ke keTalAka amIre saLavaLyA paNa lekonuM vAtAvaraNa sArUM hevAthI; temanuM kaMI na cAlyuM. paNa, smArTa upara rAjA "lAonIDAsa' caDhI AvyA. tyAre ejisa rAjAne bhAgavuM paDyuM ane cha mAsa maMdiramAM chupAIne rahevuM paDyuM. rAjA lAonaDAse ekavAra tene snAnAgAramAM pakaDI lIdhe ane kahyuM: "mAlikI hakamAM rAjya Dakhala na devI joIe!" e matalabanuM lakhANa lakhI Apa!" teNe siddhAMta khAtara na lakhyuM. kAraNa ke tenA mane satya kaMIka juduM ja hatuM. jamInadAro ane amIra-umarAvoe tene enA badale marAvI naMkhAvyo ane smArTa paNa parAdhIna thaI gayuM. ejisanI mA ane patnIe paNa tyAM prANa chogA. Ama A AkhuM kuTuMba prANu-pratiSThA ane parigraha choDI balidAna ApI gayuM chatAM anubaMdhanA abhAve sarvAMgI krAMti na thaI zakI pUjA hatAza thaI gaI "rAjya AgaLa, sattA AgaLa zANapaNa zuM kAmanuM?" eTaleja sAra prajAe lIdhe. tyAM sAcA dhartha guru heta te A balidAnanuM mUlya keTaluM vadhArI mUkata ane balidAna vyartha na jAta; prajA vyavasthita thaIne rAjyanI sAme thaI zakata. paNa tevuM kazuM tyAM na thayuM." pU. zrI. daMDI svAmIjIe jApAnanA siMgojI dharmasaMpradAyanA sthApaka sitejIne paNa jApAnanA sAMskRtika krAMtikAra tarIke ullekha karyo. (22-8-1) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] sAMskRtika kSetranA krAMtikAra-2 sAMskRtika kSetranA krAMtikAra mATe traNa kaTIo mUkI che - (1) vizvaphalaka sAme rAkhIne saMskRtine vicAra kare. (2) satyanI satata adamya zodha cAlu rAkhe, (3) satyanI zodha mATe prANapratiSThA-parigraha hemavAnI taiyArI rAkhe, A traNa kaTI upara keTalAka sAMskRtika krAMtikAro aMge vicArI gayA chIe. bIjAne ane vicAra karavAne che. ravIndranAtha TAgora uparanI traNe kasoTIo upara sarva prathama vizvakavi ravIndranAthanuM jIvana tapAsIe. ravIndranAtha TAgora (ThAkara) bhAratamAM baMgALanA vatanI hatA. temanA mAtApitA uccakuLanA heIne temane sAruM zikSaNa maLyuM. teo nAnapaNathI ja ciMtanazIla hatA. eTale dareka bAbatano UMDANamAMthI vicAra karatA. temaNe vizvanI saMskRtinA pravAha ane : bhAratIya saMskRti aMge UMDuM mane maMthana karyuM. ane temaNe vArtAo, nATaka, kAvyo ane nibaMdha rUpe lAkSaNika rIte "ullekha karyo. temaNe vizvaphalaka sAme rAkhIne A badhuM karyuM. temanA gItAMjali kAvyasaMgraha upara temane vizva sAhityanI zreSThatA rUpe "bela puraskAra" , maLe, te mATe temane briTiza sarakAra taraphathI "sarane IlkAba maLyo. paNa, temaNe joyuM ke briTIza sarakAra bhAratIone hIna gaNe che; gulAma rAkhavA mAge che ane rASTrIyatAne kacaDI nAkhavA mAge che eTale 'temaNe te IlakAba pAcho sarakArane Ape. A tyAga kaMI "nAne-sune nathI. vizvanI saMskRtionuM adhyayana deza videzanA vidyArthIo karI zake te mATe temaNe balipuramAM zAMtiniketananI aMdara "vizva bhAratI" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmanI saMsthA UbhI karI. temaNe cIna jApAna IrAna raziyA vagere aneka dezonI yAtrA sAMskRtika anubhavonA AdAna pradAna mATe karI. bhAratamAM temaNe aneka kaLAkAra sajaryA. temaNe je kaMI lakhyuM te bhAratIya saMskRtinI daSTie ja lakhyuM che. temaNe bhAratanI sAMskRtika ekatA mATe " janagaNa mana adhinAyaka jaya he " gIta lakhyuM te Aje bhAratanuM rASTragIta che. emanI kavitAone anuvAda vizvanI aneka bhASAomAM thayelo heIne temane "kavIndu"nI upAdhI maLI. ' temaNe kevaLa sAhityanI ja racanA na karI paNa zAMtiniketana ane vizvabhAratI vaDe bhAratIya saMskRtine pracAra karanAra snAtake pedA karyA. Aje paNa zAMtiniketananA chAtro upara e viziSTa chApa che. e rIte temaNe bhAratIya saMskRtine punaH jagADavAne ane vizvamAM AgaLa lAvavAnuM bhagIratha prayatna karyo. A saMsthA calAvavA mATe nANAMkIya bhaMDoLa ochuM paDayuM tyAre temaNe jAte nATakamAM utaravAnuM nakkI karyuM--paNa mahAtmA gAMdhIjIe tema na thavA dIdhuM ane temane joIte phALo karAvI Ape. temanuM mana svAbhAvika saMvedanazIla hatuM-bIjAnA kaSTo teo jAte anubhavatA ane atyaMta sAdAIthI teo rahetA. Aje bhAratIya saMskRti upara svarAjya bAda, videzI chApa eTalI ' tIvratAe lAgI che ke "vizvabhAratI'nA snAtake pAse lekane kaMIka : vadhAre apekSA che. temaNe vAvela sAMskRtika bI jyAre sAcA svarUpe: phAlaze tyAre jarUra bhAratIya saMskRtinI bhavyatA vadhAre spaSTa thaze. razmina sAMskRtika kSetramAM ApaNe evI eka bIjI vyaktine laI zakIe. te che.- jona raskina iglAMDanA eka mahAna nibaMdhakAra, vicAraka ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityakAra. Adhunika vizvane samAjavAdanI ke sAmyavAdanA vicAranI kalpanA karAvanAra vyaktiomAM temanuM nAma mokhare Ave che. - te vakhate yuropanA lokomAM majUra-mAlika, rAjA-praja, pAdarI ane anuyAyI, zeTha ane nekara AvA ghaNA matabhede ugra rUpe pravartatA. hatA. razkine AkhA vizvane najara sAme rAkhIne te aMge Takora karavI zarU karI. temaNe e prazna aMge UMDANathI vicAra karyo ane tenA nirAkaraNa rUpe AcAramAM mUkI zakAya tevI nakakara vAta rajU karI. temanAM ghaNAM pustakamAM Unto this Last (aTu dhisa lAsTa) pUbaja vicArapreraka che. temAM temaNe mAnava-mAnava vaccenA bhedanI uDI mImAMsA karI che. temaNe batAvyuM che ke badhAnA svArtho samAna hatA nathI paNa, temAM kAraNe moTA bhAge samAna hoya che. paisAnA kAraNe, bIjAne AdhIna gaNI, potAnA jIvanamAM gaurava mAnavuM e barAbara nathI. svArthone samovaDiyA na karI zakAya. dA. ta. mA bhUkhI che ane dIkarA bhUkhyA che. mA khAya te chokarAMo bhUkhyAM rahe ane chokarAMo khAya to mA bhUkhI rahe. AvI paristhitimAM chokarAo khAya to mA tenA khAdhAno saMteSa mAne che. tevI ja rIte samAna svArtha vALA, virUddha kakSAnA leke, zeTha-nekara, mAlika-majUra vageree samajavuM joIe. nera ne vadhAre paisA levAne svArtha heya; zeTha ne kAma vadhAre levAne svArtha heya. banne vacce mAtA-putra je saMbaMdha haze te paisA ochA maLavA chatAM nekara vadhu kAma Apaze ane pariNAme zeTha paNa tene vadhAremAM vadhAre ApavA prerAze. temaNe kahyuM ke paisA upara ja mANasane vahevAra na cAla joIe. dA. ta. nakara mAMdo hoya, kAma na karI zakatA hoya tyAre zeTha tene paisA ochA Ape e jeTaluM sAruM nathI; teTaluM ja zeTha saMkaTamAM hoya tyAre pagAra vadhArAnI mAgaNI karavI te paNa nakarane mATe sAruM nathI. nokara ochuM kAma karI vadhAre mAge ke zeTha ochuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApI vadhAre kAma le, e bane barAbara nathI. "jeTaluM kAma teTaluM dAma" e paNa barAbara nathI. arthazAstrIo kahe che ke vadhAre mahenata karIne vadhAre kamAya temAM majUrane phAyado che ane zeThane paNa phAyado che. AvA Apa-lenA kAyadA yaMtrane lAgu paDe che. mANasa je yaMtra hoya to tene calAvavAmAM amUkaja prakAranuM baLa-baLataNa va.ne hisAba lagADI zakAya. paNa mANasanI aMdara to AtmA che eTale mANasamANasa vacceno saMbaMdha paisAnA karatAM premane huM joIe. prema haze eTale vizvAsa Avaze. A vizvAsa mATe temane kAmanI nizcitatA hevI joIe. te haze te chAzavAre ne chAzavAre te pagAra-vadhArAnI mAgaNuM nahIM kare. ghaNIvAra to te TuMkA pagAre paNa vadhAre kAma karavA taiyAra thAya che. . eka bIjA prakaraNamAM rakine badhAno dharma ke kartavya zuM che te batAvyuM che. dA. ta. sipAhIne dhaMdhe bIjAne katala karavAno nathI paNa bIjAne bacAva karatA-karatA pote katala thaI javAno che. vaidyanuM kartavya aneka saMkaTa sahIne, prANunA bhege paNa daradIne bacAvavAnuM che. adala InsAphae vakIlane dharma che ane teNe jidagI jatAM sudhI paNa nyAya karavA joIe; sAcuM kahevA jatAM je kaMI veThavuM paDe; te teNe veThavuM joIe. pAdarIo mATe prANa-pratiSThAnA bhoge paNa sAcI vAta kone kahevAne, prajAne beTe raste jatA bacAvavAno temaja sAcI keLavaNI ApavAne dharma che. vepArInuM kAma lekene kaSTa sahIne paNa jIvananI jarUrata pUrI pADavAnuM che. Ama darekanI pharaja kaparA kALe prANa ApavA sudhInI che. je kaparA kALe prANa paNa na karI zake te jIvavuM zuM che e jANatuM nathI. nAva DUbe tyAre kaptAnanuM kAma prANanA bhoge badhAne bacAvavAnuM che. khalAsI sAthe dIkarA jema vartavAnuM che. teja jIvananI sAcI kaLA che-jyAM zeTha nokarane dIkarA jema rAkhatA hoya. razkine trIjA prakaraNamAM pasAnI naso batAvatAM kahyuM che ke nItianIti vicAra karyA vagara paisA bhegA karavAnA dhArA ghaDavA e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANasanI svArtha bhAvanA ane magarUrI che. sastAmAM sastu kharIdI moMghAmAM mo vecavuM e anItinI nizAnI che. je dhana upara vadhAre dhyAna Ape che tene kharA mitro ke sAthIo rahetA nathI, tenuM jIvana kaSTadAyaka banI jAya che ane aMte te ataDa paDI jAya che. adala nyAya aMge rakine kahyuM che ke zuM pahelAM ghaNAM varSe solomana nAmane yahudI vepArI thaI gayA. venisanA loko tene eTalA ' badhA cAhatA hatA ke tenA maraNa bAda tenuM bAvaluM paNa temaNe tyAM banAvyuM. A seminanA keTalAka nyAya A pramANe che : juThuM bolIne, phareba karIne je paisA kamAya che, teo izvara AgaLa magarUra che. temanA mATe te matanI nizAnI che. satya emAMthI bacAve che. garIba ane tavaMgara banne sarakhA che. kAraNa ke eka Izvare banene saryA che. banne prabhunA putro che te eka paisAdAra rahe ane bIje dInahIna phare e paramAtmAnI najaramAM gunegAra che. razkine dareka dhaMdhAne sarakho gaNAvyo hato. pharaja bajAvatA vALaMda ke vakIla banne sarakhA che; paNa arthazAstrIo vakIlane uce ane vALaMdane nIce dekhADI nAhaka bhedo pADe che. vepAra, jIvanamAM satyanI upAsanA mATe che. mAtra paisA meLavavA mATe nathI. mahAtmA gAMdhIjIne razkinanA A "aMTu dhisa lAsTa' nAmanA pustakathI preraNA maLI. temaNe enuM hiMdI bhASAntara "sarvodaya' nAmathI karyuM. ane AphrikAmAM te vicAre pramANe phinikasamAM TolsaToya Azrama sthA ane jIvana jIvavAnuM nakakI karyuM. te mujaba te saMsthA sthApI samAjanuM ghaDatara karyuM. hiMdamAM A vicAre te hatA paNa tene amala na hatuM. gAMdhIjInA prayatnathI ahiM teNe sakriya rUpa dhAraNa karyuM. Ama jona rasikananA jIvanamAM ApaNe sAMskRtika krAMtinAM bIja joIe chIe. jenuM kheDANa lagAga samasta vizvamAM thayuM che. - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ abrAhama liMkana have amerikA tarapha najara nAkhIe. tyAMnA presIDenTa abrAhama liMkananuM jIvana paNa sAMskRtika krAMtinI daSTie vicAravA jevuM che. amerikAmAM te vakhate gulAmI prathAnuM bahu jora hatuM. AphrikanAM ToLeToLAM pakaDIne gulAma tarIke rAkhavAmAM AvatA. pachI temanI pAsethI veTha karAvavAmAM AvatI. temane ke temanA vaMzajone koIpaNa jAtane adhikAra raheto nahi tyAM sudhI ke temanA bALakone zikSaNathI paNa vaMcita rAkhavAmAM AvatA hatA. liMkanane tethI ghaNuM lAgI AvyuM. temaNe bAIbala vagere prathAne UMDANathI abhyAsa karyo ane temane lAgyuM ke badhA mAne prabhunA sArA che. pachI Ama eka mAlika ane bIje gulAma rahe te barAbara nathI. IzvaranI najaramAM te mUke che. temaNe te prathA dUra karavAne saMkalpa karyo. paNa te kAma saheluM na hatuM. dhanike pitAnA kharIdelA gulAmone choDavA mAgatA na hatA. temane enAthI moTI khoTa sahevI paDatI hatI. temanA sukhI bhoga-vilAsavALA jIvanamAM gulAmanI paricaryA sahAyaka hatI. liMkane pitAnA vicAro nirbhayatAthI rajU karavA zarU karyA; dhIme dhIme temane madhyama varganA lokone Teke maLe ane aMte A gulAmI prathAne AkhA vizvamAMthI jAkAro maLyo. gulAmI prathAnI nAbudI sAthe liMkananuM nAma haMmezAM joDAyeluM raheze. abrAhama liMkanane janma eka garIba ane sAdhAraNa parivAramAM thayo hato. temaNe vairya ane purUSArthathI AgaLa vadhavAnuM zarU karyuM; paNa bhAgya temanI parIkSA letuM hoya ema lAgyuM. vepAramAM temane beTa AvI. dhArAsabhAnI cUMTaNImAM temane hAravuM paDayuM. tyArabAda temanI patnInuM mRtyu thayuM. eka pachI eka vipattimAM be varSa bAda temane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86.. snAyu-roga thayo. tyArabAda spIkaranI cUMTaNuM ane pAMca varSa bAda leDa ophisaranI nimaNUkamAM paNa teo hAryA. A badhI hAranuM mukhya kAraNuM temanuM gulAmI virUddhanuM AMdolana hatuM. 1843mAM pahelAM hAryA pachI 1844mAM teo cUMTAyA. tyArabAda sineTanI cUMTaNI ane vAIsa presiDenTanI cUMTaNImAM hAryA. ane 186 mAM presiDenTanI cUMTaNImAM teo jItyA. teo sadAcArane kaTTara himAyatI hatA. temaNe tathA temanA eka anuyAyI jaoNna brAune maLIne eka saMdha sthApe. tenA makAnanA mukhya dvAra upara A suvAkya lakhyuM hatuM : "huM TI.bI.nA daradIne ahIM sthAna ApI zakuM chuM, paNa cAritrya vagaranA mAnavane mArA saMdhamAM sthAna nathI!" dharmanA tatvane teo jIvanamAM utAravA mathatA hatA. temanuM vartana, vicAra ane vANIne anurUpa bane te mATe teo prayAsa karatA hatA. temanAmAM saccAI saMpUrNapaNe hatI. te aMge eka prasaMga che. teo ekavAra posTa mAsTara hatA. hisAbamAM ekavAra keTalAka paisA vadhatA hatA. ghaNuM kozISa karavA chatAM kyAMye bhUla na jaDI eTale teTalA nANAMnuM paDIkuM bAMdhI pitAnI TopImAM mUkAyuM. AgaLa upara teo vakIlAta karatA hatA tyAre bIjA pisTa mAsTarane te bhUla jaDatAM, teNe sUcanA sAthe cAkarane doDAvyo. liMkane tarata ja TopImAMthI paDIkuM kADhIne tenA hAthamAM mUkI dIdhuM. badhAne khAtrI thaI ke jAhera prajAnAM nANuM liMkananA hAthamAM surakSita raheze. teo atyaMta dayALu hatA. ekavAra keTemAM teo nyAyAdhIza tarIke jatA hatA, tyAM rastAmAM eka Dukkara (bhUMDa)ne kAdavamAM khUpeluM joyuM. tarata ja temaNe ghoDAgADI rokAvI ane tene kAdavamAMthI bahAra kAvyuM. Ama karavA jatAM temanA kapaDAM kharAba thayAM paNa tenI darakAra karyA vagara korTamAM gayA. temanA kharAba kapaDAM jaIne badhAe gADInA sAIsane pUchayuM. jyAre badhAye e vAta sAMbhaLI te temane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 likranasAhebanI pazupratinI yA mATe mAna upajyuM, temanI e yAe mAnavIya saMskAranuM rUpa dhAraNa karyuM ane AkhA jagatamAM prANIo prati krUratA aTakAvatA e saMdha S. P. C. A (Society to Prevent Cruelty towards animals) temaNe sthApyA. paradezamAM ane dezamAM tenI dareka ThekANe dhaNI zAkhAe che. paNa, liMkananI mAnavatA ane pApakAranI pravruttio dhaNAMne AMkhamAM khUMcatI hatI. temaNe kaTA, virAvA vagerenI jarIye paravAha na karI; paNa aMte keTalAMka samAjivarethI dAMDataaAe maLIne eka duSTa mANusa vaDe temanuM khUna karAvyuM ane e krAMtikArane haMmeza mATe vidAya karI dIdhA. temanA avasAnathI vizvane meATI kSati pahoMcI. jyA vAziMgTana amerikAmAM mAnavIya saMskArenu siMcana karanAra eka bhIna krAMtikAra, liMkana agAu thaI gayA. temanuM nAma jye vaiziMgTana hatu. temanI mAtA suyeAgya ane sa MskArI hatI. jethI teo mahAna krAMtikAra banI zakayA. temanA nAnapaNanI eka vAta che. ekavAra temanA janmadivase temanA pitAjIe temane eka kuhADI bheTamAM ApI. utsAhamAM ne utsAhamAM temaNe traNA cheADanI chAla hAlI nAkhI, AthI te che|DavAM karamAi gayA. temanA pitAjIe te mATe teAkarene dabaDAvavA zarU karyAM. veziMgTanane khabara paDatAM teo peAtAnA bApu pAse gayA ane temaNe namratAthI kahyuM : bApujI A Dene me ja chIlyAM che. mArA vAMka .. " che. mane sajA karA ! ' temanA pitA temanI satyapriyatA joine gadgad thai gayA ane temaNe hamezAM satya upara cAlavA mATe vAziMgTanane zikhAmaNu ApI. mahAna banavA chatAM temanAmAM jarAye khATI ekavAra teo dheDA upara savAra thaIne TekarI upara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat meTAI na hatI. jatA hatA. tyAM www.umaragyanbhandar.com
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAka sipAio eka thAMbhale upara caDhAvatA hatA. temanI sAthe kerala temane dhamakAvato hato. e ja voziMgTane kahyuM: "tame jarA hAtha lagADo te hamaNAM upara laI javAze !" "huM kevI rIte hAtha lagADuM? huM to kera parela chuM?" pelAe kahyuM. tarata ja voziMgTana ghoDA uparathI nIce UtaryA. temaNe pitAne koTa utAryo ane pelA mANasanI madade lAgI gayA. thAMbhale TekarI upara pahoMcADe. jatAM jatAM temaNe pelA kariperelane kahyuM " kayAreka kAma paDe to mane bolAvaje. mAruM nAma jyorja voziMgTana che! pelo koparela to Abho ja thaI gayo ane te mAphI mAgavA lAgyA. ekavAra teo pitAnA mitro ane adhikArIo sAthe kyAMka jatA hatA. rastAmAM eka habasI maLyo. teNe voziMgTanane jotAM ja pitAnI TopI utArI ane salAma karyA ziMgTane paNa te ja rIte tenA abhivAdanane javAba TopI utArIne Ave. temanA mitroe kahyuM eka kALAne sanmAna dekhADavAne zuM artha ?" temaNe kahyuM: "jyAre eka asabhya habasI mArA prati ATalI sabhyatA dAkhave te zuM huM temanI sAme asabhyatAnuM pradarzana karuM ane pitAnI jAtane halake gaNavAno prayAsa karuM?" * mitro samajI gayA. temaNe potAnI bhUla kabUlI. A rIte jorja vozigTane pitAnA jIvanamAM, satya, sAdAI ane namratA jevA saMskRtinA guNo vaNI lIdhA hatA. temaNe ghaNuM kaSTo sahIne paNa te jALavI rAkhyA hatA temaja tene rASTravyApI pracAra paNa karyo hato. Ama A cAre sAMskRtika kSetranA krAMtikAroe pitAnA jIvanamAM krAMtinAM bI vAvyAM hatAM ane tene lAbha bhaviSyanI prajAne maLyo hate. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ carcA-vicAraNA zrI. mATaliyAe AjanI carcAne prAraMbha karatAM kahyuM : "je TolsaToya razkina, TAgora, liMkana vagerene sAMskRtika kSetranA krAMtikAromAM mUkAya te zuM zrImada rAjacaMdrane na mUkAya ! gAMdhIjI upara temanI asara sahuthI vadhu hatI. temaNe ja gAMdhIjInI zaMkAnuM nivAraNa karatAM samajAvyuM hatuM ke hiMdudharmamAM sevA, prema ane ekatA che. tatvajJAnamAM paNa temanI asara gAMdhIjI upara spaSTa dekhAya che. "deha paNa paradeza che" evI temanI mArmika svadezInI carcA AgavI zailImAM che. chellA saikAmAM pramANika jIvana jIvate jJAnayogI emanA jevo bIjo keNuM haze? gRhasthAzramamAM rahIne vItarAgatAne mArge javAmAM emane phALo ajoDa gaNAya che." pU. daMDI svAmI : "mArA namra mate rAmAnujanA ziSya rAmAnaMdasvAmIne sAMskRtika kSetranA krAMtikAra mAnavA joIe. jemaNe bAre ziSyone pachAta vargamAMthI laIne AgaLa mUkyA - dAsa camAra, kabIra vaNakara, nAbho DhADhe vagerene temaNe jJAna ApI game te sAdhu thaI zake te vAta AcaraNamAM mUkI ane navo paMtha khelyo!" zrI. caMcaLabahena: "vAmanane rAjyanuM varcasva vadhavA devuM nahatuM tethI rAjAne batAvI ApavA ke rAjA karatAM lokasaMgaThana ane lekasevaka saMgaThana vadhAre mahatvanuM che. teNe balirAjA upara trIjuM pagaluM mUkyuM !" zrI, paMjAbhAI : "sAMskRtika krAMtikAromAM mAro namra mata pramANe gosvAmIjI tulasIdAsane mUkavA joIe. bhAratamAM rAjAe paraspara laDatA hatA tethI mogale AvyA. nArI pUjAne sthAne emanAM zIla bhayasthAnamAM hatAM. lAlaca ane bhayathI dharma ane zIla javA mAMDyAM. brAhmaNo karmakAMDathI upara nahotA AvyA tyAre gosvAmI tulasIdAsajIe rAmAyaNuM ApIne saraLa bhASAmAM badhAne vahevAra batAvyo ane Aje paNa te eka adbhuta sAMskRtika ane vahevArika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMtha manAya che. tene paNa prAraMbhamAM virodhaja thayela. tulasIdAsane leka mAravA paNa doDyA hatA. temanA graMthanI pratine bALI nAkhavAmAM ye AvelI paNa ToDaramala pAse bIjI prata sAcavIne paDelI hevAthI te saMskRtine graMtha Aje hayAta che." pU. munizrI saMtabAlajI: "sarvAgI krAMtikAre, pachI sarvAgI kAMtinI dizAmAM janArA ane sAMskRtika kSetranAM krAMtikAronAM jIvana hamaNAM hamaNuM joI gayA chIe. haju bIjA ghaNanAM sAMbhaLavAnAM che. ApaNe sarvAgI kriAMtinI dizAmAM javAnuM che. emAM nAnA moTA, nAmI-anAmI saune phALo ApaNe svIkArIe chIe. nAmamAM kaI rahI jAya ke ADA avaLAM khAnAmAM mUkAya te tene kSamya gaNaje. jema bhAratanA rAjakIya ItihAsamAM te vakhatanA mahApurUSonAM nAma gauNa thayA ane dAdAbhAI, tilaka, mAlavIyA, gAMdhIjI, neharUjI vagere nAme AgaLa AvyAM. eno artha e nathI ke koInuM mUlya evuM che tema ahIM gaNavuM joIe. eTaluM kharuM ke vizva phalaka ne sAme rAkhyA vagaranA krAMtikAre sAMskRtika krAMtikArI nathI. dareka krAMtikAra mATe pUrvokta traNa zarato te Avazyaka che ja. paurANika avatArane to krAMtinAM aMgamAM laI jaIe ja chIe; paNuM vIsa avatAro IlAma, khrista, jaina, bauddha ane vaidika dharmane mAnya che eTale emAM badhuM AvI jAya che. te chatAM Adi manu ane RSabhanAtha va.ne tathA rAma ane kRSNa ne sarvAMgI krAMtikAramAM lIdhA che. evI ja rIte buddha ane mahAvIra e itihAsika purUSa heI temane lIdhA che. khristI dharma, IslAma dharma ane jarathostI dharmanA sthApakane sarvAgI kaMtinI dizAmAM janAra tarIke lIdhA che. rAmAnaMda sAdhu, jagadaguru zaMkarAcAryanI paraMparAmAM AvI gayA gaNAya. tulasIdAsajI bhakti yuganA sAhityika kSetranA krAMtikAramAM temaja zrImada rAjacaMdra dhArmika kSetranA krAMtikAra tarIke gaNAze." (28-8-11) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] dhArmika kSetranAM kAMtikAre have dhArmika kSetranA krAMtikAro aMge thevuM vicArIe. sarvaprathama dhArmika kSetranAM krAMtikAronA lakSaNe aMge vicArIe. tethI dhArmika vicAraka, dhArmika sudhAraka ane dhArmika krAMtikAra vaccene spaSTa taphAvata jANI zakAya. dhArmika kSetranA krAMtikAramAM nIcenAM pAMca lakSaNe hevAM joIe - (1) siddhAMta ke dharma (satyAdi) mATe prANa, pratiSThA ane parigraha choDavAnI tenAmAM taiyArI hevI joIe. (2) potAnA dharmamAM saDe, aniSTo ke kharAbIe pese te tenuM saMzodhana karanAro have joIe. sAthe ja tattvajJAna ane sadAcArane mukhya gaNa pitAnA dharma saMpradAyane na choDe ane tenA maulika niyamane custapaNe pALanAre hevo joIe. (3) vaTALavRttithI dUra rahevuM joIe. eTale ke dharmAtara, pradAyAntara ke veSAntara karanAra-karAvanAra na levo joIe. (4) pitAne na vADe Ubho karavAnI IcchA rAkhanAre na hevo joIe. te aMge khUba ja jAgRti rAkhanAra he joie, paNa pAchaLathI thaI jAya te judI vAta che. (5) dharmakrAMti mATe azuddha sAdhana na apanAvanAre jaie. A pAMca lakSaNa uparathI ApaNe dareka dharma-krAMtikArane tapAsIe. maharSi dayAnaMda sarasvatI teone dharma krAMtikAra tarIke gaNAvI zakIe. sarva prathama temanA jIvana upara uDatI najara nAkhIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra saurASTramAM merakhI pAse TaMkArA gAma emanuM vatana hatuM. temanuM janmanuM nAma mULazaMkara hatuM. pitAnuM nAma pitA zaivamArgI hatA. karasanajI hatuM. emanA eka vakhata bALaka mULaza karane temaNe zivarAtrInuM vrata karAvyuM. rAtre badhA pUjArI bhUkha ane thAkathI sUi gayA hatA. mULaza kara ekalA ja jAgatA khesI rahyo. tevAmAM eka uMdara tyAM Avye ane zivaliMga upara caDAvelA prasAda jhApaTatrA lAgyA. mULazaMkaranA manamAM maMthana jAgyuM : " are A zivaza Mkara ! traNe lene bALI zakanAra te uMdarane na haThAvI zake ? " vicAratAM-vicAratAM mane vega tIvra thayA, vratanI bhAvanA osarI gai, te divasathI temaNe pratijJA karI ke zaMkaranA sAkSAtkAra na kara tyAM sudhI mUrtipUjA nahIM !" tyArabAda temanuM mana abhyAsamAM lAgyuM. nitra Tu, nirUkata, pUrvamImAMsA ane kama kAMDanA abhyAsa karyAM. tyAre e prerakaprasaMgeA banI gayA. ekavAra emanA sagAne tyAM lagna hatAM. badhA lagnanA laDAvA laIne pAchA pharyAM. rAtre nAnI bahenane jhADA thayA, vaidya AvyA paNa kALanI gatine krANu rAkI zake ! te bahena badhAne mUkIne cAlatI thaI ! bahenane gujarI gaye dADha-be varasa thayAM haze ke temanA vahAlaseAyA kAkA paNa gujarI gayA. gharamAM haiyAphATa rUdana cAlatuM hatuM. paNa khahAra mULazaMkara UMDA maMthanamAM hatA : " A maraNa zuM che ? Ama hAlatA cAlatA mAsa ekAeka jaDa krama banI jAya che ? '' uparanA traNa prasaMgeAe emanI jIvananI dizA badalI nAkhI, temane vairAgya AvyA. pitAne jANu thartA temane lagnabaMdhanamAM -adhivAnuM nakkI karyuM. lagnane Agale divase temaNe gharane tyAga karyo ane chupAtA chupAtA teo sAyalA paheAMcyA. tyAM temaNe naiSThika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacarya pAlana karavAnI dIkSA lIdhI; ane jemane abhyAsa zarU karyo. temanA bApu temane pIcho karAvatA hatA. siddhapuramAM pilisanA hAthe paDyA. trIje divase piolisanI AMkha peraNuM ke teo nAzI chUTavA. tyAMthI amadAvAda, vaDodarA thatAM narmadAnA kAThe AvyA. ahIM temaNe pUrNAnaMda sarasvatI pAse saMnyAsa lIdhe. temanuM nAma "dayAnaMda sarasvatI " rAkhavAmAM AvyuM. tyAra pachI aneka sAdhu-saMnyAsIono temaNe samAgama karyo. paNa satyanI zodhanI tAlAvelI pUrI na thaI. temanA aMtaramAMthI avAja nIkaLyo : " adhUrA jJAna sAthe dehatyAga karavo e mahApApa che. eTale vadhAre jJAna karI satyanI UMDANathI zodha karavI joIe ! teo sIdhA svAmI virAnaMdajI pAse mathurA deDI AvyA. dayAnaMdanI jJAna mATenI tAlAvelI joI virajAnaMdajI bahu rAjI thayA. temanI pAse zIkhavA lAgyA. paNa virajAnaMdajI eTale ke jANe durvAsAne avatAra. vAtavAtamAM temanuM magaja chaTake. dayAnaMda badhuM sahana kare. je bhikSA laI Ave te gurUjIne dekhADe ane abhyAsa kare ekavAra ghaNuM yAda karavA chatAM temane eka pATha yAda na thayo. gurane caDyo gusse ane temaNe lAkaDIne chuTo ghA karyo. dayAnaMdanA hAthamAMthI lehI nIkaLI AvyuM. te chatAM temaNe kahyuM: "mAruM zarIra to kaThora che eTale mane mAratAM ApanA komaLa hAthane kaSTa thatuM haze ?" guru ziSyane vinaya joIne gadgada thaI gayA. temaNe dayAnaMdane pUrA premathI abhyAsa karAvyo. abhyAsa pUro thayA bAda gurUnI vidAya levA mATe gayA ane kahyuM: "Apa zubhAziSa Ape. A paDA laviMga che. tene gurudakSiNa rUpe svIkAre!" gurunI AMkhamAMthI premAzru vahevA lAgyA. temaNe kahyuM: "mane te enAthI paNa vadhAre guru-dakSiNa joIe. bola ApIza." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ "A prANa tame kahe te mATe chAvara karUM gurue kahyuM: "beTA! bhAratamAM pAkhaMDa ane anAcAranA akhADA jAmyA che, dharmanA nAme bhoLI prajA lUMTAI rahI che. ajJAna ane aMdha vizvAsa tathA matamatAMtara ne kurUDhionI jALa phelAI che. A badhAnI nAgacUDamAMthI prajAne choDAvI vaidika dharmane ane graMthane pracAra karI jethI satya-jJAnanI dhArA gaMgA-jamunAnI jema vahetI rahe...! A mArI IcchA che! tene tuM pUrNa kara. eja mArI gurUdakSiNA che!" dayAnaMde gurunA caraNamAM paDIne kahyuM: "ApanI AjJAmaji A jIvana pUrUM thaze AziSa Apo ke ene lAyaka banI zake!" - gurunI AziSa laI temaNe batAvela mArge dayAnaMde pagalA mAMDyAM. temanAmAM dharma-saMzodhana karavAnI eTalI badhI tAlAvelI hatI ke teo je satya samajatA tene kahevAmAM prakhara paMDita ke camarabaMdhIthI paNa acakAtA nahIM. eka vakhata ajameramAM pAdarI robinsana gre zUla breDa sAthe svAmI dayAnaMdajIne vAdavivAda thaze dayAnaMdajIe spaSTa kahyuM: "tame Ine Izvaraputra mAnIne cAle che pachI hiMduo paNa IzvaranA ja saMtAne che, te temane zA mATe vaTalAve che. e ThIka nathI!" badhA pAdarIo temanA tarka AgaLa cUpa thaI gayA. paNa eka pAdarIe roSamAM AvIne kahyuM : "izu aMge AvI vAto karaze te jela bhegA thavuM paDaze ! A briTiza rAjya che! " - dayAnaMde hasatAM hasatAM kahyuMH "satya kahenArane jela bhege karavAthI zuM satya DhaMkAI jaze? tamArA jevAthI DarIne satya cheDI dauM, evo huM bIkaNa nathI! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajamerathI svAmIjI kizanagaDha gayA. tyAM rAjA vallabha saMpradAyane upAsaka hatuM. te vakhate svAmIjI kRSNalIlA, ADaMbara ane maMdiranA bhoga-vilAsa ane pAkhaMDane khullamakhullo virodha karatA hatA. tethI tyAMnA rAjAe keTalAka zAstrIone zAstrArtha karavA tyAM mokalyA! teo phAvyA nahIM eTale temaNe be cAra pahelavAna mane svAmInuM kAsaLa kADhavA mokalyA. svAmIjIe ekane evo haDasela mAryo ke bIjA badhA stabdha thaI gayA. svAmIjIe kahyuM: "zAstrArtha kare hoya to te mATe taiyAra chuM ane zastrArtha kare heya te te mATe paNa huM taiyAra chuM." tyAMthI svAmIjI nAmanA vadhAratA anUpa zaheramAM AvyA. tyAM bhAgavata cAlatuM hatuM. bhAgavatakAra je rIte khoTo artha karatA hatA, tene svAmIjIe virodha karyo ane sAcA artha batAvyo. eTale eka cIDAyelA bhAIe kahyuM : " ahIM bhAgavatane virodha karazo te bhikSA maLavI paNa muzkela thaze !" svAmIjIe kahyuM : "bhAIo mane enI ciMtA nathI. tame paNa phikara na karaze !" eka brAhmaNe temane kAMTo kADhavA mATenI yojanA ghaDI. temanI pAse jaI be cAra mIThI vAto karI, praNAma karyA. pachI UThatAM UThatAM jhera bheLaveluM pAna svAmIjIne dharyuM. gaLAmAM mUkatAM temane jaNAvyuM ke pAnamAM jhera che. temaNe tarata ja ghUMkI nAkhyuM ane gaMgA kinAre jaI jhera okI nAkhyuM. te zaherane tahesIladAra saiyada mahaMmada svAmIjIne bhakta hato. tene khabara paDatAM ja teNe pelA brAhmaNane pakaDIne jelamAM nAkhyo. - pachI te svAmIjI pAse AvyA. svAmIjIe tene kahyuM : "saiyada ! huM to badhAne baMdhanamAMthI choDAvavA Avyo chuM, bAMdhavA nahIM. bhaMDe, bhUMDAI na mUke te mATe bhalAI zA mATe choDavI. tuM hamaNAM ja ene jelamAMthI choDI de." A udAratA joI saiyada namI paDyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyArabAda svAmIjI badhA dharmanA pAkhaMDe, raDhio temaja paTA artho viSe zAstrArtha carcA karatA. jethI ghaNIvAra temane patharA khAvA paDyA. ghaNA leke saviSeze rAjAo temanuM kATaluM kADhI nAkhavA taiyAra thayA. paNa svAmIjInI izvara upara pUrNa zraddhA hatI. temano AtmavizvAsa jabbara hatuM. tethI teo satyathI DagyA nahIM. tene sAco artha temaja pAkhaMDa khullAM karatAM temaNe eka graMtha lakhe tenuM nAma "satyArtha prakAza" che. temanI vAto have lokone spaSTa rUpe samajatI gaI tema tema loko temane Adara karavA lAgyA. jodhapura nareze paNa temane AdarathI belAvyA. ekavAra svAmIjI mahelamAM gayA tyAre narezane "nanI jAna" nAmanI vezyA sAthe beThelA joyA. temaNe Takora karI: "zuM siMha thaIne kuttarI sAthe phare che?' rAjA zaramAI gayo ane pharI kadi vezyA saMga na karavAnI pratijJA lIdhI. paNa pelI vezyAe badalo levAnuM nakkI karyuM. teNe rasoiyAne trio ane svAmIjIne dUdhamAM bArIka kAcano bhUke meLaveluM jhera pAvAnuM kAvataruM racyuM. svAmIjI dudha pI gayA ane pAmI gayA ke zuM che ? A kAcano bhUko teo ekI zakyA na hatA ane kAcanI kaNIo aMdarane aMdara badhuM kAma karye jatI hatI. temaNe rAjIyAnI sAme joyuM ane kahyuM: "tuM sAcI vAta kara. tane koNe AvuM karavAnuM kahyuM hatuM." raseiyAe vAta karI. svAmIjI te kSamAsAgara hatA. temaNe tenA hAthamAM eka thelI ApatAM kahyuM : tuM ahIMthI bhagAya eTale dUra bhAgI jA tane leke mAryA vagara nahIM rahe!" svAmIjIne eka ja vAta khaTakatI hatI ke je zarIrathI vadhAre sArAM kAma thaI zakavAnAM hatAM te have na thAya! temaNe "ohama"nI dhUna bolAvavI zarU karI. lokone khabara paDI. temane Abu laI javAmAM AvyA paNa keI IlAja kAragata na nIvaDyo. tyAMthI ajamera laI javAmAM AvyA tyAM temaNe deha choDyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAmIjImAM dharma krAMtikAra tarIkenA pAMceya lakSaNe hatAM. prANa pratiSThA ane parigraha choDavAnI taiyArI te Dagale ne pagale temanA jIvana prasaMgomAM dekhAI Ave che, vaidika dharmamAM rahIne, tenA niyamane custapaNe pALI dharmamAM AvelI mUDhatAonuM temaNe saMzodhana karyuM, temaNe jAte na vADe Ubho karyo na hate pAchaLathI AryasamAjamAM je kadaratA ane vaTALavRti AvI te svAmIjInA jIvanamAM kayAMye na hatI. temanA musalamAna bhakato paNa hatA. krAMti mATe temaNe kadi azuddha sAdhane vAparyA na hatA. brahmacaryamAM eTalA pAkA hatA ke teno doSa jarAye sahana na karatA. brahmacaryAnI adabhUta zakita temanAmAM hatI. temanI nIcevelI lageTamAMthI koI pANInuM TIpuM kADhI na zakatuM. ekavAra teo jamanAmAM snAna karI padmAsanavALI samAdhimAM beThA hatA. eka strIe AvIne temane caraNa sparza karyo. tarata ja teo UbhA thaI " bhAI-bhAI " kahIne bAjunA jaMgalamAM gayA ane prAyazcita rUpe temaNe traNa upavAsa karyA. Ama teo maulika vataniyame upara khUba ja aDaga hatA. zrI jagara Adya zaMkarAcArya bIjA dharma krAMtikAra tarIke zrI jagadaguru Adya zaMkarAcAryane laI zakAya. teo dakSiNa hiMdamAM AThamA saikAmAM thaI gayA. temanAmAM nAnapaNathI jJAna tIvra hatuM ane vairAgya paNa lAge. paNa hidudharmamAM te balAcaryAzrama vi. traNa Azrame pAra karIne ja saMnyAsa laI zakAya. paNa temaNe vairAgya Ave tyArathI ja saMnyAsa levAmAM na cI pADe temane prAraMbhamAM mAtAe saMnyAsa levAnI nA pADI. paNa ekavAra eve prasaMga Avyo ke temane paga magarama taLAvamAM pakaDI lIdho. te vakhate mAtAe kahyuM ke je A magarama tane choDI de to huM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ tane sanyAsanI rajA ApuM. bhAgyavaza magare paga choDI dIdhuM ane saMkarAcArya saMnyAsane na cIle pADI zakayA ke- ___yadahareva virajet tadahareva pravrajet je divase vairAgya Ave te divase saMnyAsa le. temaNe hiMdu dharmamAM je jaDatA AvI hatI, tenuM saMzodhana karyuM. temaNe hiMdudharmane buddhipradhAna dharma banAvyA. bauddha dharmamAM je vikRti AvI hatI tene dura karavA jahemata upADI. paNa bauddha dharma hiMdamAM TakI na zakyo, tyAre zaMkarAcArye bauddha dharmanA ghaNA sArAM tane hiMdu dharmamAM apanAvI lIdhA ane tene navuM svarUpa ApyuM. AthI teo "pracchanna bauddha" paNa kahevAyA. temaNe bauddha bhikSuo je hiMdu saMnyAsIone saMdha Ubhe karyo. koIpaNa varganA loko A saMghamAM bhaLI zaktA. tethI rUDhicUsta brAhmaNae temano sakhta virodha karyo. temanA kuTuMba sAthe asahakAra karyo. eTaluM ja nahIM, temanI mAtAnI asthIne hAtha devA koI na AvyuM tethI zaMkarAcArye ekalA hAthe asthI upADIne mAtAne rAbetA mujaba aMtyeSTi saMskAra karyo. 1. zaMkarAcArye AkhA hiMdamAM pravAsa karyo. teo jyAM jyAM gayA tyAM-tyAM temaNe atavAdane pracAra karyo ane vijaya meLavyuM. teo korA tarka karIne bIjAne harAvI zakatA hatA paNa teo AcaraNa evuM rAkhatA ke loko temanA tarapha kheMcAyA vagara na rahetA. e ke temaNe veda, upaniSada, gItA vagere upara ghaNuM bhASyo lakhyAM hatAM. aneka graMthe temaNe racyAM hatAM. jemAM maulika sAhitya tarIke ha-murAra, "caNTa paMjArikA', aparakSAnubhUti, 'vika-cUDAmaNi vagere graMtho AvI jAya che. emAM emane advaitavAda samAja vahevAra sAthe susaMgata lAge che. pUrva saMskAravaza aspRzyatAne aza temanAmAM rahI javA pAmyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ hato. paNa eka cAMDAla dvArA baMdha thatAM temaNe e beTI prathA choDIne satyane svIkAryuM hatuM. hiMdanA cAra khUNe temaNe saMskRtinA cAra dhAmo sthApyA. temaNe "saraDha mikSa taratavAsa," sUtra ApyA che temanI aparigraha vRttine sUcave che. I aMte teo himAlayamAM kedAranAthanA sthAne gayA. tyAM 3ra varSanI uMmare temane deha-vilaya thayo. temanAmAM dharma krAMtikAranA badhA lakSaNe hatA. ' dharmaprANuM lokAzAha trIjA krAMtikAra tarIke dharma prANu kAzAhane laI zakAya. teo sirohI jillAnA eka gAmamAM janmyA hatA. temanA janma agAunI jaina samAjanI paristhitine joI jANI laIe te temanA kAryane kaMIka khyAla AvI zakaze, - bhagavAna mahAvIranA nirvANa bAda, ghaNuM varSo bAda uparAuparI lAMbA dukALa paDayA ane jaina sAdhuone nirdoSa-gocarI maLavI muzkela thavA lAgI. keTalAka zrAvakoe pote bhUkhyA rahIne sAdhuone vaherAvI saMskRtine jALavI rAkhI. te vakhate dharmaprANa sAdhuoe anazana karIne saMskRtinI rakSA mATe dehe sarca karyo. AvA sAdhunI saMkhyA 748nI hatI ema kahevAya che. te chatAM keTalAka nabaLA mananAM sAdhuoe dezakALa paristhiti pramANe niyamomAM sudhAre vadhAre karyo. dhIme dhIme chUTa vadhavA lAgI ane sAdhumaryAdA zithila thaI gaI. bamaNusaMdhamAM zithilatA vadhavA lAgI. lokone AkarSavA mATe maMtrataMtra-yaMtra, tiSa, jAdU, camatkAra, chatarI-pagalAM, smArako vagerene Azraya levAmAM Avyo. caityavAdane zrIgaNeza tyAre thaze. tilake mAla milkata vagere rAkhavA lAgyA. teo rAjasabhAmAM jatA ane camatkAra dekhADI pAlakhI temaja rAjasanmAna meLavatA. ( 11mI sadImAM khataragacchanA pravartaka zrI jinacaMdrasUrijIe te vakhatanA yatio ane sAdhuonI sAme avAja UMce karyo paNa temAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 joIe tevI saphaLatA na maLI. A zithilAcArane DAmavA mATe eka daDha manobaLInI AvazyakatA hatI. te samaye saM. 1472 ne kArtika suda pUnamanA roja lokAzAhane janma thayo. teo nAnapaNathI pratibhAzALI ane tIva buddhinA hatA. ekavAra amadAvAdanA zAsaka mahaMmadazAha pAse suratanA be vepArIo be metI laIne AvyA. mahaMmadazAhe zaheranA uttama jhaverIone bolAvI tenI parIkSA karavA kahyuM. laMkAzAha paNa AvyA. temaNe barAbara tapAsIne kahyuM : "AmAM eka motI te kharekhara kiMmatI che. bIjuM pANI vagaranuM che." bAdazAhe sUkSmadarzaka kAcathI jeIne tapAsa karAvI te vAta sAcI nIkaLI. tethI bAdazAhe lokAzAhane khUba Adara ane heddo Apyo. paNa darabAranA navAbazAhI raMgaDhaMgathI ane rAjakIya kAvAdAvAthI kAzAhanuM mana akaLAI UThayuM ane temaNe jIvanane navI dizAmAM vALyuM. lekazAhanA akSaro ghaNuM suMdara hatAM. tethI zAstronA utArA karavAnuM kAma emane soMpavAmAM AvyuM. teo lahiyA banyA. utArA karavA sAthe sAthe zAstra-vAcana paNa cAlatuM hatuM. temAM jaina sAdhusAthvI ane zrAvaka-zrAvikAnA AcAra-vicAranuM varNana AvyuM. temAM lakhela zAstra-AjJA pramANe caturvidha saMghanuM jIvana baMdhabesatuM na hatuM. temaNe zAstranI eka prati pitAnA mATe utAravAnI zarUAta karI. dhIme dhIme temane kharUM rahasya samajAI gayuM. temaNe ene khullo pracAra karo zarU karyo. jaina saMpradAyamAM virodhano vaMToLa Ubho thA. sAdhuoe asahiSNu banIne temano bahiSkAra karAvyuM. paNa, loMkAmaha kaMTALyA nahIM. temanI vAta ghaNA lokone spaSTa ane yogya lAgavA mAMDI. temAM keTalAka sAdhuo paNa bhaLyA. lokazAhe temane badhI vAta spaSTa kahI ane jaina samAjamAM eka navI krAMti pedA thaI. ghaNA zrAvako, jeo sAdhu-sAdhvIonA manasvI vartanathI kaMTALyA hatA te emanA saMdhAmAM bhaLyA. jaina samAjamAM krAMtikArI varga tarIke je le Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 bahAra AvyA te sthAnakavAsI samAja tarIke jAhera thayA. Aje te je ke e kAMtimAM oTa AvI che. . dharma-krAMtikAra kAsAhamAM krAMtikAranAM badhAM lakSaNe hatAM. temane vicAra jaina dharmamAM saMzodhana karavAne ane ADaMbara dUra karavAno hato. te mATe le ke e temane ghaNuM kaSTa ApyAM; je temaNe dhIrajathI sahyA. temanAmAM vitA, dhairya ane sAhasa traNeya hatAM. tethI teo dharmakrAMtimAM aDaga rahyA. temanA prayatnothI lokomAM jAgRti AvI ane moTI krAMti thaI. temanI chellI kasoTI alavaramAM thaI. tyAM temane jamaNamAM jhera bheLavIne mArI nAkhavAmAM AvyA. Ama A krAMtikAre krAMtinuM kArya karI hasatA hasatA prANa choDayA. mArTina lyuthara lokAzAha jevA ja ane temanA jevI yurepanI ghArmika paristhitimAM pedA thanAra mArTina lyutharanuM nAma paNa IsAI dharmanI krAMti mATe eTaluM ja jANItuM che. gAnuyoge temane janma I. sa. 1483mAM jarmanInA eka gAmaDAmAM thayo hato. te eka khANakAmadAranA putra hatA. bAvIsa varSanI uMmare teo bIzapa-pAdarI thayA. temaNe ekavAra eka mANasane pApamuktinA paravAnA vecate joye. je temane na gamyuM tethI temaNe aNagamo jAhera karyo. A vAtanI khabara papane paDI. temaNe temane dharma bahAra karyA. temaNe pepa sAthe carcA karI vAdavivAda karyo paNa matabheda vadhato ja gaye. aMte jarmana samrATe temane dezapAra karyA. te chatAM temanI lokapriyatA vadhatI gaI. te vakhate lokomAM romanacarcanI virUddha ane pAdarIonA vaibhavavilAsa tarapha badhAnI tIvra roSanI lAgaNI hatI. teo lyuthara sAthe thayA. keTalAka rAjAo paNa svArtha mATe temanI sAthe thayA. Ama lyuthare carcanI tema ja dharmataMtranI ghaNIkharI mAnyatAo sAme Protest: priTesTa eTale ke virodha karyo. pariNAme teo proTesTaMTa kahevAyA. te kALathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 yuropamAM ibhAIonA be bhAgalA paDyA (1) romana kethalika ane (2) proTesTaMTa. priTesTaMTa paNa pAchaLathI aneka saMpradAyomAM vaheMcAI gayA. ' carca (dharmasaMgha) sAmenI A caLavaLane Reformation (dharma-sudhAro) kahevAmAM Ave che. A dharmapravRttine vega ApavA mATe mukhya 6 kAraNe hatA -(1) devaLa pAse aDhaLaka paiso Avyo tethI pipa ane tenA hAtha nIcenA pAdarIo ghamaMDI; ALasu, Apakhuda, vilAsI, bhraSTAcArI ane anItimAna banI gayA. jethI loko temanI virUddhamAM hatA. (2) ghaNA rAjAone popane aMkuza gamato na hato. teo pipanI sattA teDavA mATe Atura hatA. eTale tenI virUddha caLavaLa karanArane madada ApavA taiyAra hatA. (3) pApamukitanA paravAnA ApI kone chetarIne paisA paDAvavAne dhaMdhe koIne gamatuM nahIM. tevAmAM AvI dhArmika chetarapIMDInI virUddha avAja bulaMda thayo eTale loko yUtharane sAtha ApavA lAgyA. (4) le komAM rASTrIyatA AvI gaI hatI ane tethI temane popanI sattA gamatI nahIM. " (5) nava jAgRtithI lokone navI daSTi maLI. navI zALA, pustako, bAIbalanA bhASAMtare vagerethI bAIbalanI keTalIka bAbatone khoTo artha thato aTakA; dharmAdhyakSanI ekaLatA jAhera thaI (6) dharma aMge lokone svataMtratA joItI hatI. temAM A caLavaLanA kAraNe umero thayo. A dhArmika krAMtinI asara lAMbe sudhI pahoMcI. uttara yuropa AkhuM proTesTaMTa thayuM. dakSiNa-yuropa kethelika rahyuM. dharmanA trAsathI bacavA ghaNA loko amerikA bhAgI gayA. tyAM saMsthAne UbhAM thayo. kethalika dharmAdhyakSe upara sudhAro karavAnI pharaja pADavAmAM AvI. ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 yuropanA itihAsamAM A dhArmika-krAMtinuM AgavuM mahatva che. tenI sAthe rAjA ane prajA ane hatAM. kheDUto paNa tenI sAthe hatA. teNe yuropamAM dharma-sudhAre dAkhala karAvI, dharma svAtaMtryanI laDAI amara banAvI. aMte sana 1546 mAM te mRtyu pAme. ' mArTina lyutharamAM paNa dhArmika krAMtikAranA badhAM lakSaNo hatAM. | carcA-vicAraNA - zrI. pUjAbhAIe carcA zarU karatAM kahyuM: "krAMtikAranI pitAnA samayamAM AkarI kasoTI thAya ja che. prANa-pratiSThA ne parigraha traNeya hemavA chatAM temanI jIvatA bhAgye ja kadara thAya che. maharSi davAnaMda jIvatA hatA tyAre temanI jeTalI kadara lokoe nahotI karI teTalI kadara Aje thaI rahI che. paNa badalAtA samaya pramANe saMzodhana thavuM Avazyaka che." zrI. devajIbhAI : "Aje navA dharma saMsthApako karatAM, navA dharma krAMtikAranI savizeSa AvazyakatA che!" zrI. mATaliyA: mArA vinamra mane Aje je dharma krAMtikAranI vAta karI temAM guru nAnakane paNa umeravA joIe. temaNe hiMdudharmane saMdeza sAcavyo, mUrtipUjA dUra karI. temaNe muslima dharmanuM saMzodhana karyuM ane jJAnanuM avalaMbana janatAne AvyuM. nAnakanuM kArya bIjA karatAM kaparuM hatuM kAraNa ke sattA-rAjyanI sattA Itaradhama pAse hatI. te vakhate bAddha dharma paradeza sIdhAvyo hato; jaine saMkIrNa thavA lAgyA hatA, eTale eka zUnyAvakAza pedA thA. eka tarapha saMkucita banato hiMdudharma ane bIjI tarapha jhanUne caDhele islAma; tyAM vicArapUrvaka nAnake ja pahela karI. rAma ane gapUjAne laIne islAmI zAsana sAme dharmayuddha cheDayuM. temaNe tenA sArAM to Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 lIdhAM. temaNe pitAnA ziSyone talavAra ane trizULanA badale kirapANa ApyuM. kadarAnI paraMparA pArasInI jema ApI. vALanI sAthe kAMsakI ane hAthamAM rakSaNArthe kaDuM ApyuM. cAritrya mATe kaccha ApyuM. temaNe muslimenI eka vAta laI lIdhI ke musalamAnanI jema kaDuM game te bhajanane aDe te pavitra, (pAka) thaI jAya. Ama vaTALavRttino ukela Ape; ane aneka hiMduone pharI navA hiMdu-zIkha banAvI lIdhA. zuM te uparathI temane dhakrAMtikAramAM sthAna na ApavuM joIe ?" pU. zrI nemimuni : "anyAyano pratikAra kare e judI vAta che. paNa navo dhama pedA kare e dharmakrAMtikAranuM lakSaNa nathI. eTale nAnaka temAM ghaTI zakatA nathI. pU. munizrI saMtabAlajI dharmakrAMtikAranAM lakSaNo je ApavAmAM AvyAM che tene jotAM nAnakanuM nAma na umerI zakAya. nahIMtara e nAmAvali vadhavA lAgaze. nave saMpradAya Ubho thayo eTale Aje ApaNe zIkhemAM paNa e ja jhanUna joIe chIe." pU. zrI daMDI svAmI : "dayAnaMda sarasvatIne zivarAtrInA jJAna thayuM eTale loko tene jJAna-tri tarIke oLakhAve che. dayAnaMda sAthe vaTaLAyelA hiMdune khristI ke musalamAnamAMthI pharI zuddhi karI hiMdu banAvavAnI vAta dharmakrAMtikAra tarIke bese che kharI ? je ke gAMdhIjI enI virUddha hatA. zrI. zakarAcArye kharekhara ghaNI rIte samanvaya karyo che. temaNe pArimArthika sattA pramANe mAyAne mithyA kahI, paNa pratibhAsika sattA mujaba mAyAne sapanuM kahyuM paNa vahevArika sattA mujaba mAyAne sAcI paNa kahI-Ama zaiva-vaiSNavane samanvaya karI Ape. bauddha ane jenAM te saMnyAsa ane te laI samanvaya karyo che. sAmata islAmanI zAkhA che. te mANasane khudAnuM nUra na mAnatAM khuda rUpa ja mAne che. A vAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 105 zaMkarAcAryanI " jIva ziva che tene maLatI Ave che. eTale temane islAma sAthe samanvaya ApoApa thaI jAya che. hajarata muhaMmadane dharmakrAMtikAra tarIke gaNavA ke kema e bhAre eka prazna che. ApaNe temane sarvAgIkrAMtinI dizAmAM te lIdhA che paNa dharmAcArya kadi rAjA thayA nathI. te jamAnAmAM hajarata muhaMmada dharmAcArya chatAM rAjA thayA e krAMti ke nahIM ? je ke tibeTamAM bauddha dharmAcAryo rAjA jeTalAja hakka jogavatA hatA.", pU. munizrI saMtabAlajI : "ahiMsA dvArA dharmakrAMti thAya e ja dharmakrAMtikAra mATenI pUrvazarata svIkArIe chIe. te temanI gaNanA dharmakrAMtikAramAM na thaI zake. rAjayataMtra upara daMDazakti anivArya heIne ja sAcI krAMti rAjyasattA dvArA thatI nathI. te kALe je thayuM te sagavaza thayuM haze; paNa have IslAmamAMthI bhaya ane khristI dharmamAMthI lAlacano tattavo bAda karI, te bannene sarvadharmasamanvayanI dizAmAM AgaLa dhapAvavA sAcA islAmI ane sAcA khristIoe AgaLa AvavAne puruSArtha karavo joize ja. (18-9-1) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhArmika krAMtikAranI dizAmAM gaya vakhate dhArmika kSetre krAMtikArI aMge vicAra karavAmAM Avyo hato. A krAMti mATe vyakita preraka banI zake paNa tenuM vAhana te saMsthA ja banI zake che. evI vyakitaone dhArmika kSetre krAMtikAra tarIke ApaNe lIdhA che paNa jemaNe vicAre vahetA karyA ke jemanI pAchaLa saMsthA na thai zakI te badhAne dhArmika krAMtikAranI dizAmAM gayelA gaNazuM. - bhakta mIrAMbAI AmAM sauthI pahelAM mIrAMbAIne lezuM. temanA janmakALanI paristhiti evI hatI ke eka tarapha zuSka vedAMta carcA cAlatI hatI, jenA kAraNe aniSTa tarapha AMkha miMcAmaNa karI loko udAsInatA sevatA hatA tyAre keTalAka kevaLa karmakAMDamAMja rAcIne rahI janArA loko hatA. samAja mUDha hatA. strIone brahmacAriNuM rahevAne ke sanyAsa hovAne adhikAra na hatuM, mIrAMbAIne janma Ave samaye mAravADamAM meDatAmAM thaye hato. temanA pIyaramAM zrIkRSNa-caturbha januM maMdira hatuM. jyAM te dararoja jatI satasaMga karatI ane bhaktimAM lIna thaIne gIto gAtI temaja Urmi bharyuM tya karatI. lokone A badhuM navuM ane paraMparA virUddha lAgatuM. tenAM lagna citoDanA rANu sAthe thayAM. tyAM ekaliMga-ziva-pUjA cAlu hatI. te chatAM mIrAMbAInI kRSNabhakti cAlu ja rahI. jayAM sakhata * pA~ pALavAmAM Ave tyAM mIrAMbAI nAcatA, gAtAM dhUna lagAvatAM ane temaNe badhAM kheTAM badhAne teDI nAkhyAM. emaNe batAvyuM ke zIlanuM rakSaNa AtmabaLathI thAya che. khoTI rItio ke rUDhiothI nahIM. teo rAjarANI hatA, te chatAM sAdI zetaraMja ke sAdaDI upara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ "yatA, sAdA kapaDAM paheratAM, ghareNAMthI dUra rahetA. e joI rANAe Takora karIH "jo Ama ja rahevuM hatuM te mane zA mATe paravAM?" - mIrAMbAIe kahyuM: "tamane paraNayAM pahelAM ja huM zrIkRSNane varI cUikI chuM. eTale tamArI sevAmAM khAmI nahIM AvavA dauM paNa bega-vilAsa tarapha te vaLIza ja nahIM." rANAe khUba samajAvI; rANInI bahena udAbAIe khUba samajAvI paNa mIrAM ne "mere to giridhara gopAla, dUsarA na koI"ne nAda lAgI cUkyo hato. je koI temane samajAvavA jatuM te temanA rame mAIne AvatuM. aMte rANAe jherano pyAlo mokale kRSNa-bhaktinA ulaTabhAve te jhera mIrAM gaTagaTAvI gaI ane kaMI na thayuM. ane mIrAMbAI citoDane tyAga kare che? avyakata baLanA sahayoga ane pitAnA addabhUta AtmabaLe te pagapALA, mathurA, vRMdAvana, kAzI vagere tIrtho kare che. * tyAM temane bheTa chavA gosAithI thAya che. strIne sparza mAtra narakanuM kAraNa mAnanAra e gosAMI mIrAMbAInA vAtsalya bhAve pitAnA vicAra badale che ane bannene satsaMga thAya che. eka laMpaTa sAdhu maLe che paNa mIrAMbAinA brahmacarya-tejanA kAraNe te sudharI jAya che. , aMte mIrAMbAI sAdhvI tarIke oLakhAya che. te dvArikA jAya che. jyAM jAya che tyAM teo Thera-Thera pitAnI bhaktimAM badhAne taraboLa karatAM jAya che. - mIrAMbAIe moTAmAM moTI be vAta karI ke eka to je loko ochA bhaNelA hoya, jemane zuSka vedAMta ke karmakAMDanI gatAgama na hoya, tevA loko mATe rasamaya bhakti mArga temaNe cIdhyo. jethI kRSNa pratye bhakti-vAtsalyamAM taraboLa banI, abhaNamAM abhaNa mANasa paNa e bhakti karI zake. A bhakti pAmavA mATe saraLa, ane pavitra-hadayanA banavuM ja paDe. sAthe ja badhAM pApane ekarAra, prAyazcita ane zuddha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcaraNanI triveNImAM temane snAna karavuM ja paDe. A mArga janasAdhAraNa mATe sahelo che. bIjuM e ke temanI (mIrAMnI) preraNAthI te yuganA aneka bahenomAM jAgRti AvI. A dhamAkrAMti saMsthA dvArA thaI hata te Aje pachAtavarga ane nArI-samAjanI je dazA che te na rahevA pAmata ane teo khUba ja AgaLa AvI zakata. - saMta kabIra evI ja rIte hiMdu-muslima-saMskRtinA milananAM pratIka jevA saMta kabIre paNa dharmakrAMtinI dizAmAM pagalAM mAMDyA hatAM. I. sa. 1398mAM emane janma kAzImAM eka vidhavA brAhmaNa mAtAnI kukhe thaye, jeNe samAjanA DaranA kAraNe kAzInA laharA taLAvanA kAMThe emane tyAgI dIdhA. tyAM sUtara jevA Avela "nImA' nAmanA musalamAne temane apanAvI ghare AyA. A eka addabhUta saMga ja hato ke je bALakane maravA mATe nAkhI devAmAM AveluM te bALakane jIvatadAna maLe che. nAma pADavA kAja Ave che. tenuM nAma kurAna udhADatAM kabIra pADavAnuM nakkI thAya che. paNa vaNakaranA chokarAne kabIra eTale vizva niyatA nAma kaI rIte ApI zakAya? bIjA kAjIo Ave che. koIne khabara paDe che ke e bALaka te hiMdu che-badhA tene kAphara gaNuM mArI nAkhavAnuM kahe che paNa pAlaka mAtA "nIrU" ene bacAvI le che. tenuM nAma kabIra rAkhavAmAM Ave che. musilama-vAtAvaraNamAM ucharate kabIra tilaka kare che, yajJopavIta dhAraNa kare che, "namo-nArAyaNa vade che. hiMduone lAge che ke te amArA dharmanI mazkarI kare che. muslimo mAne che ke te amAre majhahaba vaTalAvI mAravA Icche che. Ama virodhI vAtAvaraNa vacce kApaDanA tANAvANuM meLavatA kabIra bheTA thAya che. - e yuganA vikhyAta viSNu saMta rAmAnaMda roja savAre gaMgAnAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 jAya che. eka divasa emanI cAkhaDIo keInI sAthe athaDAya che. ekadama bUma paDe cheH "are...mArA kAnano paDado bhUTI gayo !" karUNA svAmI rAmAnaMdajInuM komaLa haiyuM dravI uThe che. tarata hAtha pakaDIne e vyakitane uThADe che. e hatA kabIra. temanA kAnamAM prabhunuM nAma levAno Adeza Ape che. te divasathI kabIra rAmAnaMdanA gRhastha ziSya bane che. kabIrajI te divasathI UMDA tatvajJAnamAM UtarIne sAra kADhe che. kAzI ane kAbA, makkA ane prayAga, rAma ane rahIma, kRSNa ane karIma, e badhA eka che; ema kahe che. lokone Izvara-allAha eka ja che, te samajAve che. pariNAme kAzInA dhArmika-jagatamAM virodhIone vaTALa caDe che. temanI agni parIkSA rUpe hiMdu-muslima netAo vArANasInA nyAyAdhIza AgaLa phariyAda kare che: "kabIra banne komamAM uzkeraNuM kare che !" kabIrane nyAyAdhIza pUche che: "tame banne dharmone eka kahI bannenAM dilane AghAta pahoMcADe che. bane komanA netAoe tamArA upara A tahemata mUkyuM che. bole tene zuM javAba che ?" kabIrajI kahe che keH "mANasanu dila eka maMdira che, temAM sAheba vase che. eTale kharI rIte koinuM dila na dubhavavuM joIe. badhA ja IzvaranA putro che,' ema hiMduo kahe che. temaja "badhA allAhanA baMdA che, ema muslamAne kahe che. pachI rAma ane rahImanA nAmanI zA mATe laDAI joIe ? tenAM karatAM bhedabhAva bhUlIne ekya thAya che te Izvara ke khudAne vadhu gamaze. mArI virUddha phariyAda karavA jema badhA bhegA thayA che, tema teo Izvarane bhajavA eka thAya? eja huM kahuM chuM . nyAyAdhIze temane nirdoSa choDI dIdhA. kabIranAM lagnajIvana aMge khAsa jANavA maLatuM nathI. jamanI nirAdhAra bALA temanA apUrva jJAnathI vArI jAya che. te sAla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 tene dUdha ApatI. paNa kabIrathI prabhAvita thaIne temanI sAthe rahe che. loko tene kabIranI patnI tarIke oLakhe che. : : A patnI kevI hatI tenuM dAMta che. ekavAra eka bhaNelo brAhmaNa yuvaka kabIrajIne pUche che. "mAre gRhasthAzramamAM paDavuM sAruM ke saMnyAsa AzramamAM ? " vaNavAnA kAmamAM magna kabIrajI patnIne kahe che. "are, dAvo lAve te ?' patnI vicAre che ke divasa ujaLA che, vaLI koI vAdaLuM paNa caDhayuM nathI chatAM pati dIvo maMgAve che te koIka kAraNa haze ja! te saheja paNa kaMTALe lAvyA vagara dI lAve che. tarata ja kabIrajI tpako Ape che. eTaluM ye bhAna nathI ke atyAre divasa che. dIva pAchA laI jAva !" A patnI kazA paNa kaMTALA vagara kahe che. "mApha karaje mArI kaIka samajaphera thaI lAge che !' AjanI keIpaNa zikSita yuvatI hoya te evo chaNako kare ke vAgabANa baMdha na thAya. paNa leIbAI zAMtithI kaMI na thayuM hoya tema vatIne cAlI jAya che. che. kabIra kahe che. "ApI dIdhe, samajyA nahIM tame yuvaka kahe, "nA huM to jarAya samajo nathI !' ' ' tyAre kabIrajI kahe che, jene tyAM AnA jevuM AjJApAlana karanAra nArI ratna hoya tene gRhasthAzrama UMce ! paNa saMkalpa vikalpa tyAgI AtmAlyANa sAthe samAja-kalyANa sadhAya te saMnyAsa Uge ! kabIracha kamala ane kamAlI beyane pALI piSIne maTAM kare che. jagata emane emanAM putra-putrI tarIke mAne che. : bIracha zramaniSThAmAM mAnatA hatA. eka tarapha sALa upara kapaDuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaNatA ane bIjI tarapha duhAo racatA, pade ane bhajane banAvatA. tenI sAthe AgaMtukone satsaMga te raheto ja. * ekavAra kabIrajI jaladI kapaDuM vaNatA hoya che. eka satsaMga-premI temane pUche che. Aje kema jaladI vaNe che.' ' , " bIrajI kahe che. vepArIne sAMje tAko pahacADIza to mArI maLaze ane gharamAM anAja lAvI zakIza.' pelA bhAI kahe che. tamAre te ghaNA zrImaMta ziSyo che. koI ekane kaheze te anAjane prabaMdha thaI jaze. pachI zA mATe ATalI takalIpha karo cho ?' - kabIra kahe che. "Izvare ApelA be hAtha sAbuta che, pachI bIjA pAse zA mATe mAMgavuM joIe ? kAma karI zake chatAM je ALasu rahe te izvarane gunegAra che" pelA bhAi nirUttara thaI gayA. kabIrajIe hiMdu-muslima banne dharmamAM pesI gayelI aneka jaDa mAnyatAo ane aMdha vizvAsane sIdhA-sAdA zabdomAM kahIne dura karyA. hiMdu-muslima ekatAnI temanI vAto Aje paNa eTalI spaSTa ane gaMbhIra che. jAtivAdanAM te temaNe maLiyAja ukheDI nAkhyAM hatAM. tAchUtanI te khuba ja jhATakaNI kADhatA hatA. eka vakhata harapAla nAmane eka brAhmaNa tRSAtura thaIne pAchuM bharatI kamAlI pAse pANI mAMge che. te ghaDAmAMthI gALeluM sApha pANI Ape che. pANuM pIdhA pachI te pUche che. "tamArI jAta kaI che?" . kamAlI kahe che. nAtajAtamAM ame mAnatA nathI. badhA mAnane sAhebanAM putra gaNue chIe. paNa dhadhA tarIke ame musalamAna vaNakara oLakhAvIe chIe. .. pelo brAhmaNa dhagadhagI UThe che. "are huM jAti zuddha brAhaNa ! ane tuM mane vaTalAvI mAryo !" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ para kamAlI tene samajAvI kabIra pAse laI jAya che. kazmIrajI kahe che eTaluM badhuM jAta mATe hoya te pANI pItAM pahelAM pUchavuM hatuM ! pazu A pANIne te asaMkhya vastu ene sparza thayA DhAya che. mAchyAM, hADakAM, saDelI vanaspati, deDakAM tyAre tuM vaTalAte nathI. paNa maLeluM laDAnuM pANI temAM vaTalAI jAya che !' pele brAhmaNa yuvaka te sAMbhaLatA rahyA. khIra tene kahe che. 'gaMgAmAM hiMdu nahAya che. musalamAna nahAya che. maDadAMnI rAkha paDe che. A laDAnI mATImAM evI keTalIye rAkha bhaLI che. evA dhaDe kuMbhArane tyAM te| sarakhA hoya che. tyAMthI badhA lAve che temAM kAi abhaDAtu nathI| gaMdI naraka ane viSTA upara beselI mAkhIo tane sparze" emAM paNa tuM abhaDAte nathI? te pachI mArI dIkarInA sparza mAtrathI kai rIte abhaDAI javAya !" 66 kkhIrajI tene vadhumAM kahe cheH tArA dehane tuM brAhmaNu mAnatA hAya te! tArA zarIrane khALanArane brahmahatyA lAge ne ? jo AtmAne ja brAhmaNu gaNAtA hAya to te dareka janme brAhmaNu raheze; pachI sAruMmATe karmanuM zuM? amArI vaNelI je janeAi tame dhAraNa karI che. tenAthI paNa brAhmaNu abhaDAtA nathI. pachI bhagavAnanA pANImAM ATale bheda zA mATe ? " te brAhmaNane sAcuM jJAna thAya che, eTaluM ja nahIM te kamAlI sAthe lagna kare che ane khIranA ziSya bane che. bIrajI nArIjAtinI pratiSThAmAM mAnatA hatA. eka divasa te eka gAmamAM gayA. tyAM joyuM ke leAkeA eka vasyAne gAma bahAra kADhavA bhAgatA hatA, paNa te gAma gheADavA mAgatI na hatI. Akhare gAma leAkAe tenu ghara bALI nAkhavAnuM nakakI karyuM. kakhIrajIne A khabara paDatAM mAmaleAkAne temaNe ema karatAM aTakAvyA. bIje divase bhikSApAtra varSa te vezyAne ghare gayA. teNe miThAi dharI. kazmIrajIe te tarapha na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ joyuM. temaNe kahyuM. "tArA upara viSaya-vAsanA ane mohanuM je AvaraNa chavAyuM che tenI mane bhikSA Apa !" vezyA samajI gaI ke kabIrajI tene zarIra vecavAno dhaMdho baMdha karavAnuM kahetA hatA. teNe kahyuM, "zarIranI cAmaDI jevuM e thaI gayuM che.' kabIrajIe kahyuM. "paNa tenA kAraNe haDadhuta thavAya tyAre koIkavAra kabIra madada karavA AvI caDhe. paNa haze te haMmezAM Aphata Avaze. huM to haMmeza mATe tArAmAM mAta-svarUpa pragaTAvavA Avyo chuM. jethI tuM hameza mATe haDadhUta thatAM aTakI jAya !" te bahene kabUla karyuM ane sthAne dhaMdhe baMdha karyo ane AgaLa jatAM sAdhvI jevuM jIvana vItAvavA lAgI. . . . kabIrajI ghaNuM sahanazIla hatA. enA paNa beeka prasaMga che. temanI prazaMsA hiMdu ane musalamAna bane karatA eTale brAhmaNo cIDAyA. temaNe kAvataruM racyuM ane eka badacalana bAIne kabIranuM nAma kharAba karavA rokI. rojanI jema kabIra vaNeluM kapaDuM laine vepArIne ApavA jatA hatA tyAre pelI strIe rasto rokIne jarA jorathI kahyuM ke vahAlA, tame to bhAre karI! mane ghare laI javAnuM kahIne kayAM cAlyA gayA hatA ?" - pelAM loko bhegA thayA. bIjA paNa bhaLyA. kabIrajIe jarA paNa DaryA vagara kahyuM : "tArA mATe te mAruM ghara sadA khulluM che. cAla bahena " teo pelI bAIne ghare lAvyA ane gharamAM kahyuM ke "mArI bahena AvI che. badhA loko kabIranA umadA caritrathI diMga thaI gayA. pilI bAIe paNa temanA page paDIne mAphI mAgI; ane kahyuM ke amuka kAvatarAMkhara mANase te bega banI che. ( pilA virodhIo cUpa na rahyA ane temaNe bAdazAhanA kAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 bijoya. eTale te ja vakhate bAdazAhanA sipAhIo AvyA ane kabIrane darabAramAM AvavAnuM pharamAna kahyuM. kabIra pelI bAI sAthe darabAramAM gayA. te bAIe sAcI vAta kahI, eTale bAdazAhe khuza thaI kabIranuM sanmAna vadhAryuM. paNa virodhIo eTalAthI cUpa thaIne na beThA. temaNe dilhInA bAdazAha sikaMdara lodInA kAna bhaMbheryA. temane tyAM hAjara thavAnuM pharamAna AvyuM. dilhI darabAramAM teo thoDAka moDA paheo. bAdazAhe pUchayuM : * kema moDA paDayA ?" kabIrajIe kahyuM: "mArgamAM eka tamAzo nihALo ho ?" bAdazAhe pUchayuM: "evo tamAro karyo hato ke mArA dukamanI paNa tame paravAha na karI?" kabIrajIe kahyuM: "zuM kahu? eka seyanA kANAmAMthI asaMkhya BTe pasAra thatAM jemAM paNa eka kIDIne aTakI jatAM joI?" bAdazAhe kahyuM: "A te navAinI vAta che ! kahe te sAmuM zuM che?" kabIre kahyuM : "bAdazAha A seya te AMkhanI kIkInI aMdara rahela nAnakaDo tala che. temAMthI asaMkhya jaLacara, sthaLacara, nabhacara joi zakAya che paNa temAMthI eka hiMdunI AMkhe musalamAna ane musalamAnanI AMkhe hiMdu dekhAtuM nathI. e kIDI jema khaTake che, paNa badhAne allAhanA baMdA mAnIe to pachI e kIDI nahIM aTake bAdazAha temane javAba sAMbhaLI phidA thaI jAya che. temanuM sanmAna karIne mokale che. paNa virodhIo to ya cUpa rahetA nathI. pharI bAdazAhana bhaMbhere che. ekavAra temane gaMgAmAM DubADavAmAM Ave che. bIjI vAra gAMDe hAthI temanA para choDavAmAM Ave che. bannemAMthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 kabIrajI hemakhema pAra Utare che. have bAdazAhane bhAna Ave che ane te pitAnAM duSkAnI kSamA mAge che. * aMta samaye kabIracha kAzImAMthI magaharamAM jaIne pitAne deha choDe che. e rIte temaNe rahasya batAvyuM ke kAzI hoya ke magahara, mANasa pitAnA sadAcaraNathI ja mukti meLavI zake che. tene gaMgAmAM padharAvI devAthI ke kAzImAM rahevAthI ja kaMi mukita maLatI nathI. A rIte temaNe dharmanuM saMzodhana karatAM ane hiMdu-muslima ekatA sAdhatAM pitAne prANa tyAgyo. kabIrajIe kahela sarve jIve prabhunA sarajelA eka samAna che!" teNe mAnavajAtinI ekatAne sthApavAmAM moTo phALo Apyo. paNa temanuM e kAMtinuM kArya vyakitagata ja rahyuM. temanA bAda kabIrapaMtha sthapAye paNa te kevaLa bhajana - pUrato ja rahyo. te emanI dharmakAMtine AgaLa na vadhArI zako. svAmI vivekAnaMda A pachI svAmI vivekAnaMdane paNa e ja zreNImAM ApaNe mUkaze. temanuM bacapaNanuM nAma nareMdra hatuM. garbhazrImaMta ane vijJAnanA tema ja darzanazAstranA teo vidyArthI hatA. temane bacapaNathI eka prazna mUMjhavate hate. "Izvara zuM che? kyAM che?" temaNe badhA dharmone paricaya sAthe paNa koI temanI smasyAnuM nirAkaraNa na karI zakayA. aMte koIke kahyuM: "dakSiNezvaramAM eka saMta che. te kadAca tamArI zakAne khare khulAso karI zakaze !" . te dakSiNezvara upaDe che. tyAM eka ardha-ughADA tane kAlImAtAnA maMdiramAM jae che. tenI AsapAsa ghaNuM ye zrImate, garIbe beThA che. saMta darekane bolAve che ane tene pUche che. ema karatAM nareMdrane vAra AvyA. naredra temane pUchayuM: "zuM Ape izvarane joyA che" svAmI koIpaNa piSTapiMjaNa karyA vagara kahe che: "hA jevI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 rIte huM tane joI rahyo chuM evI ja rIte meM Izvarane joyA che. tAre Izvarane jevA heya te huM karuM tema karaje !" - te yuvaka temane ziSya banI jAya che. e. saMta hatA. rAmaNa paramahaMsa ane temaNe yuvakanuM nAma rAkhyuM vivekAnaMda. temaNe tyAM rahIne aba saMzodhana - manana karyuM ane hiMdu dharmanA puraskartA banyA. temaNe bhAratIya saMskRti ane dharmane pracAra videzamAM karyo. temaNe vedAMtamAMthI janasevAnuM tatva zodhI kADhayuM. tenI ja phalazrutirUpe AjanA rAmakRSNa sevAzrame che. kalakattAmAM eka vakhate bhayaMkara 'marakIne rogacALo phATI nIkaLe. loka TapoTapa maravA lAgyA. badhAM zahera choDIne bhAgavA lAgyA. koI mAMdAnI sAravAra mATe na rahyuM tyAre temaNe rAmakRSNa Azrama - belura maThanA saMnyAsIone taiyAra karyA. bhaginI niveditA sahita sau daradIonI sAravAramAM rokAI gayA. davAdArU mATe nANAMbhIDa UbhI thaI. AzramamAM paisA na hatA. aMte svAmI vivekAnaMde kahyuM: "paisA nathI te A maTha zuM kAmano che? loko bhUkhe mare ane ApaNe maThamAM meja karIe e zobhe nahIM. maTha vecIne paisA UbhA karA" AvI hatI temanI parigraha choDavAnI taiyArI. "belUra - maTha vecAya che." sAMbhaLI lokonI madadano pravAha zarU thayo ane sevAnuM kAma ukalI gayuM. . * sana 1893 nI sAla! cikAgomAM jagatanA badhA dharmonI pariSada meLavAnI hatI. temAM badhA dharmavALA hatA, paNa hiMdudharmane nimaMtraNa nahotuM maLyuM. maLe to paNa kaI javA taiyAra na hatuM kAraNa ke dariye pAra karanArane nAtabahAra mUkavAmAM Ave. savAmI vivekAnaMda taiyAra thayA. . . - paNa, temanuM kAma saraLa na hatuM. tyAM ke temane sAMbhaLavA mAgatuM ne hatuM. aMte teo cikAgothI bosTana gayA. tyAM eka vidhAna adhyApaka temanA saMparkamAM AvyA ane eTalA prabhAvita thayA ke dharma pariSadanA Ayojako Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara patra lakhI Apyo ke "A vyakitane sAMbhaLyA vagara dharma pariSadu adhUrI gaNAze." - svAmIjI cikAgo AvyA paNa A kALA mAnavIne raMgaSanA kAraNe kayAMye hoTalamAM utAro na maLe. kakaDatI zaradImAM bhUkhyA teo relavenA bAMkaDA upara sUtA hatA; tyAM acanAka eka zrImaMtabAInuM dhyAna kheMcAtA temane rahevA-jamavAne badhe prabaMdha thaI gayo. dharmapariSadamAM temane chelle belavAno vAro AvyA. brahmacaryanuM teja, bhagavAM vasaeN, camakatI AMkhe ane svAmI vivekAnaMde navI ja rIte lokone saMbodhyAH "mArA amerikAnA bhAIo ane bahene !" atyAra sudhI badhA "sadagRhastho ane sannArIo" tarIke saMbodhatA hatA. A navuM saMbaMdhana badhAne eTaluM priya lAgyuM ke temaNe tALIothI svAmIjIne vadhAvI lIdhA. temanuM bhASaNa zarU thayuM ke badhA janArA paNa besI gayA ane temane paMdara minITanA badale kalAka mATe balavAne Agraha sahue karyo. pachI te jeTalA divasa dharmapariSaTTa cAlI, tenA Ajako svAmIjInuM bhASaNa chelle rAkhatA jethI zrotAonI hAjarI aMta sudhI evIne evIja rahetI. temaNe tyArabAda amerikAmAM TheraThera bhASaNa ApyAM. tyAMthI iglAMDa-yuro5 gayA. tyAM paNa temaNe hiMdudharmanuM kharuM svarUpa lokone samajAvyuM. vedAMtamAM janasevAno temaNe pracAra karyo. bhAratIya sAdhu-saMsthAmAM, hiMdu sAdhuo mATe na cIlo pADyo. 1902mAM mAtra 38 varSanI ummare teo avasAna pAmyA. temanA pachI saMsthAo jarUra sthapAi. te saMsthA mAtra zikSaNa ane vidyakIya rAhata sudhI vikasita thai. svAmIjInI dharmakrAMti vyApaka na thaI zakI. - svAmI rAmatIrtha evA ja kAMtikAranI dizAmAM janAra dharmapurUSa tarIke svAmI rAmatIrthane laI zakAya. temanuM nAma tIrtharAma hatuM. teo lAhera Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ kolejamAM prophesara hatA. paNa AtmAnuM jJAna meLavavA mATe temane tAlAvelI eTalI lAgI ke be bALaka thayA bAda temaNe potAnI patnIne kahyuM: "huM himAlaya javA IcchuM chuM." patnIe paNa sAthe cAlavAne Agraha karyo te kahyuM ke bALako ane rAcaracIluM nahIM cAle. patnIe badhAne tyAga karyo paNa rAmatI meTo AMcako Ape. "tamAre cAlavuM hoya te patnI tarIke nahIM paNa mAtAnA saMbadhe AvI zako cho !" patnIe paNa daDhatAthI kahyuM: "tame iccho cho e svarUpamAM sAthe cAlavA taiyAra chuM." A bane mahAbhiniSpaNa karI himAlayamAM gayA. ekavAra tyAM gaMgAtrInA ane jamanotrInA zikhara upara pharatA hatA tyAM tophAna thayuM ane keIe bUma pADIH "bacAve bacAvo !" - svAmIjIe hAtha UMcA karIne bulaMda paDakAra karyoH "rUka jAva!" tarata ja baraphanuM tophAna aTakI gayuM. temane Atma pratIti thatAM, temaNe gerUA raMganAM kapaDAM paheryA ane pitAnuM nAma rAmatIrthaM rAkhyuM. teo deza-videza pharyA. amerikA, IglAMDa, jApAna, mizrA, vagere dezamAM gayA. temanA tapa-tyAga ane pravacananI ghaNI UMDI asara thaI. ghaNu temane IzunA avatAra tarIke oLakhavA lAgyA. temanuM avasAna 32 varSanI nAnI uMmare thayuM. hiMdudharmamAM udAratAnuM tatva temaNe UmeryuM hatuM. temanI preraNuM ghaNuM lokone maLI hatI. paNa temanI dharmakAMti temanA sudhI ja aTakI gaI, kAraNa ke koI saMsthA temaNe nahetI sthApI. dharmakrAMtikAranI dizAmAM gayelA, mahApurUSonA jIvanane dhaDe eTalo ja levAne ke dharmakrAMtine samAjavyApI banAvavI hoya te saMsthA dvArA te kArya karavuM joIe. ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 carcA-vicAraNA zrI. pUjAbhAIe carcAne prAraMbha karatAM kahyuM : "ghaNA nAmI ane anAmI mANase dharmakrAMtikAranA mArgamAM homAyA hoya che tyAre dharmakAMtikArane mArga ceka thAya che. tevI ja rIte dharmakrAMtikAroe sarvAgI krAMtikArono mArga ceka karyo hoya che. tethI AgaLa sarvAgI krAMtikAroe badhAnA mArge cekakhA karyA hoya che. Ama krAMtinuM kArya parasparAzrita hoya che." zrI. baLavaMtabhAI: "keTalAka krAMtikAranI dizAmAM janAra ame joIe te temanA gayA pachI bakarUM jatAM UMTa pajyuM hoya evuM lAge che. eTale ghaNIvAra gAMdhIjInA mukAbale narasiMha-mIrAM-kabIra badhA phIkA lAge che. ghaNIvAra bhajana sAthe daMbha paNa cAlato hoya che. eTale sarvAgI daSTivALA sAdhupurUSonI dekharekha hevI joIe ane dharmasAdhanA sAmudAyika jIvanamAM asarakAraka thavI joIe." pU. daMDI svAmI : te yugamAM bhakatoe je kArya karyuM che te sAdhAraNa nathI. bAkI Aje game teTaluM sAruM kAma karyuM hoya te AvatI kAle temAM saDo pesavAna, tethI e thayelAM sArAM kAmane vagovI na zakAya. dhrAMgadhrAnA kSetramAM harapALasiMha nAmanA kSatriya thaI gayA. temanAM patnI zaktibAe zAhabuddIna ghorI ane bAra khilajI jevAnA samayamAM paNa koI jhAlAne vaTalAvavA na dIdhA. tyArabAda, rAmAnuja, rAmAnaMdakabIra va.nI prajA upara haMpha anerI hatI. narasiMha mahetA mULa ziva paNa pachI vaiSNava banyA. temaNe anekavAra kaSTa sahI, AkSepe sahI, jelamAM pUrAIne paNa pratiSThA hemIne saMskRtinI rakSA karI hatI. te uparAMta zo yajJa nimitte hiMsA karatA. te paNa narasiMha mahetAe aTakAvI che. temaNe chUtAchUta dUra karAvavAmAM paNa phALo Apyo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 hato ane aspRzyone hRdaye lagADyA hatA. temaNe zaiva ane vaiSNava bannenuM saMzodhana karyuM hatuM. te vakhate saMsthAonuM anusaMdhAna na hevAnA kAraNe temane gAMdhIjI jeTalI saphaLatA na maLI tethI te dharma- krAMtikAra na gaNAyA, paNa temanuM paNuM AgavuM mUlya to che ja. kadAca mIrAMbAIe dharmadizA kheDI ane jherane khyAla maLatAM mRtyunA bhege paNa teo AgaLa vadhyA evI bhUmikA narasiMha mahetAne na bhaLI te judI vAta che. paNa temaNe duHkhe te sahyAM ja che. te vakhatanA vedAMtIo sAme Takkara paNa lIdhI hatI ane temane jItyA hatA. jherathI paNa vadhu darda denArA bhAbhIonAM meNAM-ToNAM temaNe sAMbhaLyA hatA. vevAIe ane nAte paNa temane vAbANathI ghAyala karelA ja mIrAMbAI paNa zaivamAMthI vaNava banyAM ane banne dharmamAM temaNe saMzodhana karyuM. saMta kabIre rahasyavAdane pragaTa karyo; temAM prabhune 'sanama' strI-priyA tarIke upAsavAnA heya che. izvaranA Azaka thanAra. mAzuka pachavADe AzA phare tema karavuM paDe; tenA badale prabhune svAmIbhAve na bhajIe te prabhune ApaNI pAchaLa pharavuM ja paDe. jema ajuna zrIkRSNa pAchaLa pharatA hatA. kabIre hiMdu-muslima banne dharmamAM saMzodhana karyuM. te dRSTie temanuM mahatva to che ja. eTale temaNe hemAine e dizAne spaSTa karI che e daSTie temanI mahattA svIkAravI paDaze." (26-8-61) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ [10]. sAhityika kSetranA krAMtikArI have sAhityika kSetranA krAMtikAra aMge vicAra karIe. sauthI pahelA te sAhityanI paribhASA joI jaIe. saMskRtamAM kahyuM che - hitena saha sahitaM, sahitasya bhAvaH karma vA sAhityam -eTale ke hitanA kAryo ke vicAre jenA vaDe thAya athavA jyAM aMkita hoya te sAhitya che; eTale ja sAhitya vaDe samAjahitanA vicAro rajU karavAmAM Ave che, te evA vicArone loko sudhI pahoMcADavAnuM mAdhyama che. te bhUtakALamAM ane vartamAnamAM je vicAro, ciMtaka thaI gayA che temanA vicAro vaDe temane sAkSAtkAra karAve che. te samAjane preraNuM Ape che. tyAre AjakAla evuM azlIla, bAjArU ke ghAsaleTiyuM lakhANa ane prakAzana thAya che, jenAthI azlIlatA, vilAsa, kAmottejanA, hiMsA, saMskRtinuM ahita vagere vadhe che. evAM lakhANothI kadAca tarata paise maLe che paNa tene bhAgye ja sAhitya gaNAvI zakAya. tenuM cirasthAyI mUlyAMkana hevuM joIe. A uparathI ApaNe khare sAhityakAra ene kahezuM ke je evA sAhityanI racanA kare che jemAM lokahitanI bhAvanA ke preraNuM heya che. te dhana mATe nahIM, paNa mAnavajAtamAM susaMskAritAnA pracAra mATe pitAnA suMdara vicAro rajU kare che. tyAre sAhitya kSetranA krAMtikAre te ethI paNa eka DagaluM AgaLa vadhaze. te samAjane kAMti ApanAruM sAhitya Apaze; AvA kAMtikAra sAhityakAranA sAhityane anurU5 enuM jIvana haze. tenuM aMgata jIvana sAduM, tyAganiSTha, saMyamI ane cAritryazIla haze, tema ja samAjajIvana mATe paNa te e ja vastunI preraNA Apaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityakSetranA krAMtikAranA lakSaNe AvAM sAhityika krAMtikAranAM 5 lakSaNe A pramANe che - (1) te pANI ane parigraha choDavA taiyAra heya. : AmAM pratikAne ApaNe letA nathI. kAraNake je sAhityakAra pratiSThA paNa choDI zake ane temAM vizvanI daSTi hoya tyAre temane sAMskRtika kSetranA krAMtikAramAM gaNI zakAya. eTale ja raskina, ravIndrabAbu, TosaToya vagere sAhityakAra chatAM temane sAMskRtika kSetramAM lIdhA hatA. paNa, prANu ane parigraha choDavA taiyAra na hoya te tene kevaLa sAhityakAra ja gaNuM paDaze. videzamAM ghaNuM sAhityakAroe ucca sAhitya lakhyuM che paNa temane kAM te rAjyAzrita thaIne rahevuM paDyuM che, agara te teo samagra samAja-hitanI vAta lakhatAM saMkocAyA che. hiMdustAnamAM vikramAditya, harSavardhana, rAjA bheja vagerenA darabAramAM kAlidAsa vagere kavio hatA. akabaranA darabAramAM bIrabala, ToDaramala, abulaphajala vagere navarane hatA. A kavioe ke sAhityakAroe lokarUcine anurUpa ja lakhyuM che. rAjyathita rahevAne kAraNe teo rAjyanA aniSTa virUddha kaMI paNa lakhI zakayA nathI. evAne sAhityakSetranA krAMtikAromAM na laI zakAya kAraNa ke teo pratiSThA te dUra rahI, prANI ane parigraha choDavA paNa taiyAra na hatA. . (2) tenAmAM satyazodhananI tAlAvelI che. je mAtra sAhityajIvI haze tene satya-asatyanI phikara nahIM hoya, paNa sAhityakAra te satya hitakara lakhaze tyAre sAhityaka krAMtikAra satyanuM zodhana karaze. .. (3) samAjanA beTAM mU upADavAnI ane sAcAM navAM mUlyone sthApita karavAnI preraNuM ApatuM, te sAhitya racaze; (4) enAM sAhitya vaDe aniSTone Take maLaze nahI, (5) pite samAja nirmANa ke samAja racanAnA kAryamAM pratyakSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 bhAga bhale na laI zake paNa tenuM sAhitya samAja-nirmANa mATe upayogI hovuM joIe. A pAMca lakSaNane najara sAme rAkhI, sarva prathama bhAratanA ane pachI vizvanA sAhitya kSetranA krAMtikAronAM jIvane tapAsIe. vAlamIki rASi teo eka luMTArA bhIla hatA. nAradaRSinI preraNuM ane eka e prasaMga bane che ke temanI aMdara rahela kavi-AtmA jAgI UThe che ane bhIla-luMTArA jevA pachAta, e purUSa saMta bane che. emane prakRtidarzana ane samAja jIvananA anubhavomAMthI kavitvanuM pUraNa thAya che. kahevAya che ke kavi thatA nathI. janme che. kavinuM lakSaNa che ke prakRti ane samAjanI anubhava rAzimAMthI saheje pUraNa meLavavI. kavirmanISI parabhUH svayaMbhUH -A upaniSada vAkya pramANe kavi mananazIla hoya che. cAre bAjane jenAra ane svayaMpUraNa karanAra hoya che. canA jeDAmAMthI eka bANa vaDe ghAyala thAya che ane mArI jAya che tyAre vAlmIkinuM kAvya UrIne pragaTa thAya che - mA niSAda / pratiSThAM tvamagamaH zAzvatI samAH ya -niyunAmava dhIta . he niSAda! tane A kArya mATe kaI zAzvata pratiSThA maLavAnI nathI kAraNa ke te najIvA kAraNasara A prema karatAM kaoNca-yugalamAMthI ekane mArI nAkhyo che." -e kAvya sAmAjika aniSTone dUra karavA mATe preraka banI gayuM. kahevAya che ke vAlmIkimAM tyAMthI kavi jAge che te Azrama bAMdhI, jaMgalamAM sAtvika jIvana gALe che. tyAM ja teo rAmAyaNa lakhe che.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 temAM teo rAma-jIvanane purUSanI maryAdAonuM utkRSTa svarUpe raju kare che ane Aje paNa Adarza-mAnavanA pratibiMbone raju karato te rAmAyaNa rAjA-prajA badhAnI Adarza maryAdA ane saMrakRtipreraka graMtha che. je vakhate sItAne vanavAsa maLe che ane temanA kAvyanI nAyikAne Ama acAnaka bheTe thAya che tyAre teo vicAre che ke -"samAjanA aniSTono bhoga banelI A satIne Azraya ApavAnI mArI pharaja che. jema pilA pAradhie kAMca mAdAne mArIne tene viyAga ca nara sAthe karAvyuM tema ahIM banyuM che. ' teo sItAne kahe che : "beTI! ciMtA na karIza! ahIM nirdoSa vAtAvaraNamAM rahe ane tArA garbhanuM pratipAlana kara ! ahIM saMta-samAgama che ane pavitra vAtAvaraNa che." je vakhate patie tarachoDelI eka yuvAna patnI te AzramamAM vasAvavA mATe vAlmIki RSine samAjanuM sAMbhaLavuM paDyuM haze. paNa temaNe abaLAne Azraya ApavAne na cIlo pADyo. tyAM sItAe lava-kuzane janma Ape. AzramanA pavitra saMskAre temane maLyA ane temane rAmAyaNa paNa kaMThastha karAvI dIdhI. te sAMbhaLI te vakhatanA samAjazAstrIo camakI UThayA ane sAmAjika mUlyanI navI krAMti thaI. Ama mULa-rAmAyaNa vAlmIki RSie racI tenA AdhAre bIjI rAmAyaNa alaga alaga bhASAmAM racAI. Aje "rAma rAjyone je Adarza ApaNe rAkhIe chIe tenuM mULa A rAmAyaNa ja che. mahiSa veda vyAsa . tyArabAda sAhitya kSetranA krAMtikAra tarIke vyAsamuni Ave che. temaNe vedone vibhAga karyo athavA vistAra karyo. eTale temanuM nAma veda vyAsa paDayuM. temane janma dviIpamAM thayuM hoIne kaipayAna ane kALA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 ke muktinA zakatA nI rIta | heine kRSNa Ama be zabdo maLIne teo kRSNa dvaipAyana paNa kahevAtA hatA. vyAsanA samayamAM strI ane zudro pratye samAjamAM zuM hatI. temane zAstra ke muktine adhikAra na hatuM. te vakhate temaNe mahAbhArata racyuM je badhA vargo vAMcI zakatA hatA. temAM temaNe strI jAtinI pratiSThA, ane zudranI sevAonuM mUlyAMkana navI rIte karyuM. mahAbhAratamAMthI temaNe gItA rUpI kAmadhenu kADhI. jemAM jJAna-bhakita ane karma traNeyane samanvaya karyo. vyAsajIe mahAbhAratamAM, samAjavyavasthA, varNAzrama dharmo, temAM mUlya kayAM hovAM joIe, aniSTonuM umUlana vagere mATe suMdara suMdara AkhyAna yojIne sarasa ane rocaka lakhyuM. temaNe lagabhaga dareka dharmone samanvaya karI tenA sAra rUpe Ane jJAna vibhAga banAvyo. veda, Agame, piTako vagere dharmagraMthone sAra laIne navI AcAra saMhitA ApI tene karma vibhAga rajU karyo. hiMdu dharmanI udAratA sahiSNutA ane samanvaya zIlatAnA preraka prasaMge rajU karI bhakita vibhAgane spaSTa karyo. AmAM temanuM agAdha pAMDitya, vizALa jJAna ane kavitvanA darzana thAya che. ATalAthI ja emane saMtoSa na thayo. emaNe bhagavad-bhakti mATe "bhAgavata purANa" nAmane bahata vizALa graMtha ra. bhakti vaDe mANasa kevI rIte AtmavikAsa sAdhI zake te vAtane temAM zrIkRSNanA jIvana vaDe rajU karI che. kRSNa jIvanamAM, temanI sarvAgI sAdhanA, sAmAjika saMgaThana, kamaMga, AdhyAtma jIvana, vagere tane alaMkArika bhASAmAM rajU karyA che. temaNe aneka vaidika ane vaidikatara dharmo (jena bauddha)nA mahApurUSanuM varNana karyuM che. RSabhadeva ane mautamabuddhane hiMdu dharmanA avatAra tarIke mAnIne e bane dharmone hiMdu dharmamAM samAvI dIdhuM che. A rIte temaNe hiMdudharmanI udaratAmAM vRddhi karI che. kRSNanI rAsa lIlAne ghaNA avaLo artha kare che paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 - alaMkAranA paDadA haTAvIe ne temAMthI kauTuMbika, rAjakIya temaja sAmAjika jIvanamAM addabhUta preraNA maLe che. eka evI kivadanI pracalita che ke vRddha vyAsajI jayAre mahAbhArata lakhavAnI taiyArI karavA lAgyA tyAre temane lakhanAra koI na maLyuM; kAraNake temane bhASApravAha jhIlavAmAM zakitamAna koI na hatuM. aMte gaNezajI emane maLyA. temaNe gaNezajIne kahyuM: "tame mahAbhArata lakhavAnuM kAma upADe? huM bela jAuM ane tame lakhatA jAva ! teja AvaDuM moTuM pustaka jhaDapathI lakhAya !" gaNezajIe kahyuM : "have te tame vRddha thayA ! tamArAmAM zuM che? jJAna jhAraNuM sukAI gayuM che. pachI keTalo pravAha haze! tame Agraha kare che te huM lakhI daIza. paNa, mArI eka zarta che. huM to satata lakhato rahIza. vacamAM aTakIza nahIM. tame eka vAkaya bolazo ane vicAravA bhaze te huM tamAruM kAma choDI daiza!" vyAsajIe kahyuM: "mArI paNa eka zarta che. huM je kaMI lakhAvuM tene artha samajIne ja tamAre lakhavuM paDaze !" - gaNezajIe kahyuM: "huM te vidyAne devatA chuM. badhuM samajI jaIza !" aMte vyAsajI lakhAvavA ane gaNezajI jhaDapathI lakhavA beThA. vyAsajIno vicArone pravAha evo vahevA mAMDe ke gaNejI thoDIvAra sudhI to lakhatA rahyA, paNa pachI thAkI gayA. have temanA akSara bagaDavA lAgyA. artha samajavAnI vAta ja dUra rahI. vyAsajIe kahyuM A kane artha zuM! gaNezajIe kahyuM. A le tamArI pithI! tamArI pAse vicAra rahyA nathI. eTale mane aTakAvyuM ane tamArI zarata pUrI thaI." vyAsajIe hasIne kahyuM. "paNa tame artha te batAvA" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 ." aMte gaNezajIe kahyuM: "ApaNuM banenI zarata pUrI thaI have tame ciMtanapUrvaka belA ane ciMtanapUrvaka lakhIza." Ama eka samAjanAyake (gaNezajIe) ane eka dharma-nAyake (vyAsajIe) maLIne mahAbhAratanI racanA pUrI karI. eTale samAja ane dharma bannenA anubhavane khajAne mahAbhAratamAM che tenuM mUlya Aje paNa eTaluM ja che. jainAcArya haribhadra sUri tyArabAda nAcArya haribhadrasUrine sAhityaka- kAMtikAramAM gaNI zakAya. emane jIvanakALa lagabhaga vi. saM. 757 thI 847 sudhIne itihAsakAro mAne che. teo citoDanA rAjapurohitanA putra hatA. brAhmaNa pulahAvAthI kriyAkAMDI ane samartha vidvAna paNa hatA. emane mana abhimAna hatuM ke jenI vAta mane na samajAya tene huM ziSya banuM. ekavAra jena-upAzraya pAsethI jatA hatA ke temaNe eka prAntabhAvanI gAthA sAMbhaLI. tene artha na samajAtAM teo upAzrayamAM gayA tyAM jaina sAdhvI yAkinI mahattA beThAM hatAM. temaNe vaMdana karIne te gAthAne artha pU. saMtoSa thatAM temaNe niyama pramANe temanA zikha thavAnuM icachyuM. sAdhvIjI temane pitAnA guru jinabhadrasUri pAse laI gayAM; ane temane muni- dIkSA apAvI. AcArya haribhadrasUrie te sAdhvI yAkinI mahArane aMta sudhI dharma-mAtA tarIke lekhAvI hatI. jainamAM teone prathama krAMtikArI sAhityakAra gaNI zakAya che. temaNe samanvayakAra tarIke samabhAvapUrvaka - madhura zabdothI vicAra mImAMsA vaDe chae dazanene te yugamAM samanvaya karyo hato, ane Sa darzana samukhyama" nAmane pratha lakhe. chatAM te yuga zAstrArthane yuga hate. tyAre temaNe yoga viSayaka dhAraNa badalI vegane navI paribhASA ApI; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 teno vahevArika gyatA ane bhUmikAo batAvI. emaNe dareke danakAranI yathAyogya prazaMsA karI che. ane jainadharma pratye niSThA hevA chatAM satyAgrahiNI dRSTi rAkhI che .. pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / * zutti vana , tA vArtha vAkaH | -nathI mahAvIra prati mane pakSapAta ke nathI kapila vagere sAthe deva; paNa jemanuM vAkya yuktisaMga lAge che; tene grahaNa karavuM joIe e mArI daSTi che, jemAM samadaSTi zabda saMkucita arthamAM vaparAtA temAM A udAratA umerAI " ' A agAu jainasa upara, bhASya, cUrNa, niyukti vagere prAkRta bhASAmAM hatI, paNa have prAkRtibhASA dUdha levAthI emaNe saMskRtabhASAmAM sauthI pahelAM kRtio-TIkAo lakhI. temane anekAMta pratye niSThA heine A badhuM sAhitya samanvaya daSTithI lakhyuM. temaNe lagabhaga 1444 graMtho lakhyAnI noMdha maLe che paNa te badhA graMtho maLatA nathI. emaNe pega, dhyAna, zAstra-vArtA, dharmatatva, darzanazAstra vagere vividha viSaya upara aSTaka, beDazaka ane sAdhu-zrAvakAcAra upara saMbaMdha sArI vagere lakhyAM. te vakhatanAM jaina samAjamAM sAdhuo ane zrAvakomAM je samakAva vrata ane AcAra saMbaMdhI DhIlAza AvI gaI hatI, sAdhuo caityanI ethe parigrahavRttivALA banyA hatA temanI AkarI TIkA temaNe karI che. temaNe e saDAne dUra karavA mATe sAhityakAra pUro prayatna karyo. kAgavATa jJAti vaDe samAjamAM navacetanA, navuM dhaDatara ane navA saMskAra ApavAnA prayatna asAMpradAyika rIte karanAra, teo prathama AvyA hatA. teo prakRtinA saumya, niSpakSapAtapUrNa hRdayavALA, satya pratye Adara dharAvanAra, dharma tatvanA vicAramAM madhyastha ane guNAnurAgI hatA. jaina samAjane udAratA, tema ja paramata-sahiSNutAnI preraNA emanA sAhityathI khUba maLe che. ' . . . : : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 carcA-vicAraNuM zrI. pUjAbhAIH "duniyAnA jhaMjhAvAtethI nilepa rahIne vyAsa, vAlmIki ane haribhadasUri jevAe saMskRtinA saMgraharUpI sAhitya na ApyuM hota to jagatanI zuM sthiti thAta? te yugamAM AjanA ATalAM sAdhana na hovA chatAM temaNe je ciraMjIva tatva ApyuM te mATe temane upakAra viSNarAya tevuM nathI. evI ja rIte narasiMha, mIrAM, akhA, dhIrA vagere tema ja ghaNuM ye anAmI sAhityakArone phALe paNa bahumUlo che." pU. daMDI svAmIH "munizrIe sAhityanA krAMtikAranI je vyAkhyA karI hatI te gaLe Utare evI hatI. vedo, smRtio, Agamo va. e krAMtikAronAM zAzvata sAhitya-phaLo che. temAM paNa na sAhityakAroe senAmAM sugaMdhanuM kAma karyuM che. vyAsa aMge thoDuM ke spaSTIkaraNa karI lauM. teo maheMdranAtha ke je pAzupatAmatanA navanAthamAM prathama nAtha hatA; temanA bhANeja thAya. kAraNake vyAsanA mAtA tarIke "masyagaMdhA " gaNAya che. te ane masTendranAtha bhAI-bahena thatA hatA. maheMdranAtha kAmarUpa dezanI (hAlane AsAma) tilottamAmAM phasAyA hatA ane gerakhanAthe temane vALIne mULa bhAvamAM bhaNyA hatA. - vyAsa ane nakulIza bane eka kALe thayAnuM gepInAtha paMDita, zrI sarvapallI rAdhAkRSNanana ane maisUra kolejanA eka prAdhyApaka vagere mAne che. vyAsa mATe kahevAya che ke dara kaliyuge eka vyAsa janme che. Ama aThThAvIsa vyAsa thayA hovAnuM jaNAya che. tethI vedAMta zArIrika bhASya brahmasUtranA racayitA vyAsa ane purANonA racayitA vyAsa alaga hoya tevo saMbhava che. smRtio 137 che paNa temAM aDhAra mukhya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 vAlmIki kharekhara ArSadraSTA jaNAya che. jemane aMtaHpuraNa thatuM hoya che. bhaviSyamAM thavAnI saMbhAvanAvALI vAto paNa teo lakhI zake che. vAlmIki mATe evuM paNa kahevAya che ke teo bhAva jAtinA hatA. paNa UtarI gayelA. temane uddhAra nAradajIe karyo hate. te uparAMta ghaNuM anAmI sAhityakAroe paNa krAMtinI jyota prajavalita rAkhI che. dArAne auraMgajhebe marAvI nAkhe, nahIM te enuM sAgara-saMgama' pustaka hiMdu-muslima-ekatA lAvI zake tevuM hatuM. abula phajhala, rahIma, rasakhAna vageree paNa samAnatAnI vAta lakhI che. zaMkarAcArya te mahAna sAhityakAra uparAMta sAMskRtika kSetranA kAMtikAra paNa hatA. prasthAnatrayI upara emanAM pAMce AcAryoe bhAsya lakhyAM che. te sivAya jaina-jainatara vidvAnoe paNa ciraMjIva sAhitya ApI sAhityarUpI upavanane hamezAM khilatuM rAkhyuM che. paNa ApaNane tene AnaMda levAnI kurasada nathI!" zrI, pUMjAbhAIH amadAvAdanA jAvaDa-bhAvaDa nAmanA kavioe lekagIta ApIne ghaNI samAjapreraNA ApI che. vidAya letI kanyA mATe temaNe kahyuM che: dAdAne AMgaNe AMbala, AMbale ghera gaMbhIra je, ame te vananI cakaliyuM, UDI jAvuM paradeza jo... -AmAM dAdAnA parivArane AMbe kahyo. zAkhA-prazAkhAne putra-patra kahyA ane dIkarIne cakalIo kahI kAraNake cakalIo jema te pArakA ghare javAnI che. evI ja rIte meghANe bhAInAM gIte paNa preraNA ApanAra che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 pU. neminiH "carcAnA muddAne pAye na cUkavo joIe. sAhitya ghaNAe ApyuM che. dezavidezamAM ghaNuM samartha sAhityakAro thaI gayA che. zekasapIyara, hemara, nItsa, geTa, banaDaze ke barphanDa rasela vagere aneka che paNa ahIM jovAnuM e che temanA sAhitya vaDe teo pite ane samAja ne uMce gayA ke kema? e daSTie kizorabhAI mazarUvALA Ave che. sadbhAgye bhAratamAM evuM ciraMjIva sAhitya ghaNuM che !" zrI. caMcaLabenaH "kavi kAlidAsa emAM Ave ke kema?" 5. neminiH ApaNe e ja sAhityakAronAM nAme bahAra laIe chIe jemaNe badhI kameTIo pAra karI che. dharmamaya samAjaracanAnAM pAyAnAM mUlyone vicAra karI, jAte AcarI bIjAone AcaravAnI jemanuM sAhitya preraNuM Ape che tevA ja lekene sAhityika kSetranA kAMtikAramAM gaNAvI zakAya. (3-10-61) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ [11] sAhityika kSetranA krAMtikAra-2 sAhityika kSetranA krAMtikAremAM vAlmIki, vyAsa ane haribhadrasUri aMge gaye vakhate UData daSTipAta karyo hato. have thoDAka bIjA sAhityika krAMtikAro aMge vicAra karIe. AcArya hemacaMdra sUri sAhityika krAMtikAromAM AcArya hemacaMdranuM pitAnuM AgavuM sthAna che. dhaMdhukA gAmamAM cacca ane cAhiNI nAmanA moDha vaNika jAtine tyAM caMgadeva nAmane bALaka janmyo. moTA thatAM ekavAra tenA gAme devacaMdrasUri pharatA pharatA AvyA. bALaka AcArya pAse AvavA lAgyo ane tene dharmaprema vadhavA lAgyo. bALaka temane ziSya thavA taiyAra thaye tema ja temanI sAthe ja vicaraNa karavA lAgyo. devacaMdrasUri khaMbhAta AvyA. tyAM bALakane mAmA nemicaMdra rahetA hatA. AcAryuM temane bALaka aMge badhI vAta karI. bhAInA samajAvavAthI bahena ane banevI bane mAnI gayA ane temaNe caMgadevane dIkSAnI rajA ApI. dIkSA vakhate temanuM nAma somacaMdra pADavAmAM AvyuM. temaNe sakaLazAstrone gahana abhyAsa karyo. gurue temanI yogyatA joI 11daramAM nAgora mukAme temane AcAryapada ApyuM. ane tyArathI teo hemacaMdrAcArya kahevaDAvavA lAgyA. teo prakhara vidvAna hatA ane temanI vidvattAthI AkarSita thaIne rAjA siddharAja jayasiMhe temane pitAnA guru mAnyA hatA. te temanI dareka zAstrIya bAbatamAM salAha leto ane samAdhAna pAmata. AcAryanA pAMDitya, dUradarzitA ane sarvadharma pratyenA snehanA kAraNe temane prabhAva vadhato cAlyo. eka jainAcArya karatAM paNa temaNe karelA vizALa sAhitya sarjana, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 temanA aMge sanmAna pragaTa karAve che. temaNe sAhityasarjananI pravRtti jiMdagInA aMta sudhI karI hatI ane jainetarane paNa temaNe jJAnAmRta ApyuM hatuM. ema kahevAya che ke kAzamIramAM sarasvatI hatI te hemacaMdrAcArya gujarAtamAM lAvI mUkI hatI. gujarAtane saMskRta-vidyA ane pAMDityanA darzana karAvanAra AcArya hemacaMdra hatA. temanI preraNAthI moTA-moTA graMtha bhaMDAro sthApavAmAM AvyA hatA eTale ja jaina sAhityanI ATalI zodhakhoLa thaI zakI. temaNe 700 lahiyA (lakhanArA) rAkhyA hatA. temanI pAse kevaLa na utarAvavAnuM ja nahIM paNa navA navA graMtho lakhAvavAnuM kArya paNa teo letA. A uparathI temanI pragATa zaktine khyAla AvI zake tema che. emanA A kAryamAM temanA ziSyo paNa sahAyaka thatA hatA. AvA vipulajJAnane kAraNe teo kalikAla-sarvajJa kahevAyA. temaNe kevaLa dharmagraMtha ke sAhitya racyuM eTaluM ja nahIM, paNa te vakhatanA rAjA kumArapALane sAcI rAjanIti samajAvI tene dharmaniSTha ane nirvyasanI rAjA banAvyo hato. temaNe "sahanIti" lakhI; temAM prajAnIti ane rAjanItinuM navuM svarUpa rajU karyuM. vyAkaraNa, nyAya, keza, chaMda, kAvya, alaMkAra, yoga, nIti, kathA vagere badhA viSayo upara navesarathI graMtha racyA. siddharAjanA AgrahathI te yugamAM pracalita badhA vyAkaraNanuM dahana karI, AcAryazrIe sihahema-zabdAnuzAsana racyuM. emAM saMskRta, prAkRta bane bhASAnuM vyAkaraNa AvI jAya che. pramANa-mImAMsA nAmanA graMthamAM nyAyasUtra ApyuM. kAvyAnuzAsana, liMgAnuzAsana, chaMdaDanuM zAsana, abhidhAna-ciMtAmaNi, hema ane kArya saMgraha, dezInAmamALA, nighaMTukoNa, anyAga caddikA (syAdavAdamaMjarI) ayoga vyavacchedikA, yogazAstra, triSaSTi zalAkA caritra, satAnuMsaMdhAna, mahAkAvya, dvayAzraya mahAkAvya, vItarAga mahAdeva stotra, vagere graMtha che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 134 hemacaMdrAcArya dharma ane sAhityanA kSetramAM ja nahIM, saMskRti temaja rAjanItinA kSetramAM paNa krAMti karavAmAM agresara thayA hatA; agara te temanI preraNAthI krAMtinA maMDANa thayA hatA. temanuM A kAma kevaLa gujarAtamAM thayuM; vizvaphalaka sAme rAkhIne na thayuM eTale temane saMskRtinA badale sAhitya kSetranA krAMtikAra gayA che. sAhityamAM bhASAnI kilaSTatA vadhAravAnI te vakhatanA paMDitanI mane dazA hatI tenA badale temaNe saraLa subodha saMskRtamAM ja graMtha racyA. bIjI vastu e ke te samaye badhA dharmo ane darzanenA zAstrArtho cAlatA hatA. paMDite mAtra zabdonI sAThamArImAM rAcatA hatA. te vakhate temaNe svAdAda-maMjarI ApI badhA darzanemAM satyazodhana karyuM. mahAdeva tetra vaDe jaina zaivane samanvaya, triSaSTi zalAkA purUSacatrimAM hiMdu dharma mAnya zrIrAma ane kRSNanA jIvanane samAveza karI, temaNe sarvadharma samanvayane navo cIle pADe. temaNe yogane navuM rUpa ApyuM ekAMtavAsa, dhyAna, Asana, prANAyAma vi. nI haThayoganI sAdhanAne gauNa banAvI sAdhu ane zrAvakonA vratAcaraNarUpa dharmasAdhanA vaDe sahaja yoganI sAdhanAne mahatva ApyuM. gujarAtamAM ahiMsAnA pracAramAM temane moTo phALo che. teo dhArata to pitAne na cIle sahajAnaMda svAmInI jema pADI zakata; paNa tema na karatAM temaNe pitAnA saMpradAyamAM ja krAMti karI hatI. hemacaMdrAcArya viSe eka vidvAna AcArya kahe che: ___ kaluptaM vyAkaraNaM navaM viracitaM chaMdo navaMdvayAbhayADalaMkArI prathitI navI prakaTitau zrI yogazAstraM navama / tarka : saMbanito navo jinavarAdInAM caritraM nava, baddhaM yena na kena vidhinA mohaH kRto dUrataH // eTale ke temaNe vacanahi mATe vyAkaraNa vagere, manahi mATe gazAstra ane kAyAzuddhi mATe vItarAma stotra, triSaSTizalAkA caritra vagere racyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 temane ja prabhAva hatuM ke temanA ziSya rAmacaMdrasUrie rAjA ajayapAlanI stuti lakhavAnI nA kahIne A breka kahevaDAvyAH svataMtro deva! bhUpAsaM sArameyo'pi varmani / mA sma vaM parAya tasmai lokayasyApi nAyaka : // zerInA kutarA tarIke huM svataMtra rahIza paNa traNe lekane nAyaka thaIne parAdhIna nahIM banuM" aMte ajayapAle temane marAvI nAkhyA. sidadhasena divAkara siddhasenane janma ujajayinI ke tenI najIka keI brAhmaNa kuLamAM thayo hato, ema kahevAya che. vikrama rAjAnA rAjyamAM vizAlA (avaMtI)mAM deyaMrSa brAhmaNa temaja devasArikA brAhmaNI e temanA mAtApitA hatA. temanuM gotra "kAtyAyana" hatuM. bacapaNathI teo khUba pratibhAzALI hatA ane sarvazAstramAM niSNAta thayA. temaNe vAdavivAda karavAmAM addabhUta kuzaLatA meLavI hatI. ekavAra pAdaliptasUrinA saMdilAcAryanA ziSya mukuMda vAdI sAthe temaNe rAjasabhAmAM vivAda karyo ane hArI jatAM teo temanA ziSya thayA. vRddhavAdI prabaMdhamAM evo paNa ullekha maLe che A mukuMdavAdI je AgaLa jatAM vRddha vAdI kahevAyA. temanI sAthe vivAda karavA mATe siddhasena bharUca AvyA. sihasenanI pratijJA hatI ke je tene harAve tene e ziSya thaI jAya. temaNe vRddhavAdIne kahyuM: "mane chata ane ziSya kare, kAM hAra svIkAre !" vRddhavAdIe kahyuM: "paNa sabhya kayAM che? sabhyA vagara vAdamAM hAravA-jItavAno nirNaya paNa karaze?" siddhasene pAsenA gAvALIyAne batAvIne kahyuM : "A govALIyA rahyA te sa " havAdIe kahyuM: "to bela!" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 siddhasene saMskRtamAM besavAnuM zarU karyuM. govALIyA kaMIpaNa samajayA nahIM. vRddhavAdIe tALabaddha govALIyA sAme prAkRta bhASAmAM kahyuM : navi mAriyai, navi corI thai, paradAraha saMgu nivAriyai bhovA thovu dAiyai, ttau saggi Tugudagu jai / / -govALIyAne A vAta samajavAmAM AvI eTale temaNe vRddhavAdIne jItelA jAhera karyA eTale siddhasenane temaNe ziSya banAvyA. temanuM nAma kumudacaMdra pADavAmAM AvyuM. pAchaLathI AcAryapada maLatAM siddhasena divAkara" nAma rAkhyuM. ekavAra AcArya siddhasenane vicAra thayo ke jaina AgamagraMtha prApta bhASAmAM heIne, vidvAne tenuM avalokana karatA nathI. eTale Adarane pAtra karatA nathI, temaja zramaNe mULa pATha gokhI le che paNa TIkA ke bAdha (TippaNI) saMskRta bhASAmAM hoya te pramANe uparAMta vidhAne samajI zake kAraNake bhAratanA anya darzane saMskRtamAM che. tethI temaNe vicArane AcAramAM mUkI lipibaddha karavuM zarU karyuM. zrIsaMghane AnI jANa thaI. temaNe kahyuM: "gratho A bALa vRddha samajI zake evI bhASAmAM che te barAbara che. saMskRta paMDitanI bhASA che, dharma kevaLa thaDA paMDitene mATe viSaya nathI. te sarvajananI sAdhanAne AcAra che." zrIsaMghane lAgyuM ke siddhasenanI emAM bhUla che. te mATe siddhasenane lAgyuM ke temanA kAraNe zrIsaMghane duHkha thayuM che eTale prAyazcita rUpe bAra varSa saMghanI bahAra rahevAnuM prAyazcita temaNe lIdhuM. bAra varSa bAda temane zrIsaMghamAM levAmAM AvyA ane pAchA AcAryapade besADavAmAM AvyA. A AkhA prasaMgamAM eTaluM te cokkasa che ke siddhasena svataMtra vicAratA hatA. temaNe keTalAMka saMzodhana karyA hoya, jethI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 purANapaMthI loke bhaDakayA che. temane rUDhi ke paripATIne cuMTI rahevuM gamatuM nahIM, e temaNe "dvAtrizat zrAviMzikA" graMthamAM spaSTa jaNAvyuM che. temaNe siddhAMtavAdIonA eka siddhAMtanuM, ke sarvattane kevaLajJAna ane kevaLadarzana eka kSaNanA aMtara pachI thayA kare che yukita ane tarkathI khaMDana karyuM ane siddha karyuM ke te yugapata eka sAthe thAya che. temanI agAune jamAne Agama pradhAna, zraddhA pradhAna hato. temaNe dharma ane darzanane jovAnI navI paddhati tarka ane pramANanI ApI. temanA "nyAyAvatAra" ane "sanmatitarka enI sAbitI rUpe che sanmati prakaraNa dvArA nayavAdanuM mULa dRDha karyuM ane nayavAda, jJAna, ya vagerene anekAMtavAda vaDe samajAvavAne prayatna karyo. AjanA vijJAnane tarka temaNe te vaDe lAgu karI lokone satyanI prApti karavAne upAya batAvyuM. temaNe badhAM darzanene samanvaya anekAMtavAdamAM karyo. - anekAMtane jeo anizcitavAda mAnatA, temane samajAvavA AkarSaka take pramANe rajU karI carcA goThavI, temaNe kahyuM: "jenA vinA vahevAranuM eka paNuM kAma siddha thaI zakatuM nathI tevA anekAMtavAdane namaskAra che." temanI kRtio uparathI jaNAya che ke teo jambara spaSTavAdI, svataMtra vicAraka prakRtinA, tejasvI ane pratibhAe zrutakevaLI samAna hatA. temanI kRtiomAM spaSTa vicAranI jhalaka dekhAya che. temaNe navA mUlya sthApyAM hatAM eTale temane sAhitya kSetranA krAMtikAra mAnI zakAya che. AcArya samantabhadra AcArya samatabhadra dakSiNamAM kAMjIvarama (kAMcIpura)nA hatA, teo kSatriya hatA. temaNe te vakhatanI paraMparAgata jaina sAhityamAM AvatA ADaMbarane khullo paDakAra karyo hato. " AptamImAMsA"neM pahele laeNka che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 devAgamanabhoyAna cAmarAdi vibhutayaH / mAyAvi svapi dRzyante nAtastvamasi no mahAn // he vItarAga devI devAgamana, chatra dharAvavuM ke cAmara lagAvavuM ethI Apa mArA mATe mahAna nathI kAraNa ke te badhI vastuo te ijALa karanAra jAdugaromAM paNa jovA maLe che. temaNe e rIte IzvaravAdamAM eka navo yuktisaMgata vicAra mUko. sAthe samAjamAM deva, guru, dharma, zAstra, leka vagerenI je mUDhatAo samyakadarzanamAM bAdhaka hatI tenA upara temaNe rana karaMDa zrAvakAcAramAM sacoTa prahAra karyo. temaNe kahyuM ke uparanI pAMca mUDhatA hoya tyAM lagI samajharzana na thaI zake. temaNe ahiMsA-satyanI junI bhASAmAM navuM saMzodhana karyuM. jaina nyAyane navo ghATa Ave te mATe teo nyAya tIrthakara kahevAyA. te vakhate pramANamAM pratyakSamAM je lekamAM endiyaka pratyakSane ja pratyakSa mAnavAmAM AvatuM jenadarzana ene pakSa mAnatuM hatuM. emaNe pratyakSanA be bheda karyA - (1) pAramArthi pratyakSa ane sAMvyavahArika pratyakSa. A rIte loka pratyakSane samanvaya karyo. nayo dvArA badhA darzananI sAthe jainadarzanane samanvaya karavAmAM temaNe ajoDa phALo Ape che. ' temanA jIvanane eka prasaMga che ke temane bhasmaka roga thayo ane vyAdhi mATe khUba ja khorAka joI e. paNa bhikSAcarInA niyama pramANe te pUruM thatuM nahIM tethI temaNe saMthAre karavAnuM nakkI karyuM. paNu gurunA kahevAthI kAMcIpUrama gayA ane tyAM mahAdevanA pUjArI tarIke rahyA. puSkaLa naivedya teo ArogI letA. tethI temane roga zAMta thatA gayA. te vakhate koIe temanI cADI khAdhI ke e te jaina che, zaiva nathI eTale temaNe parIkSA avasare potAnA prabhAvathI zivane vItarAgarUpe batAvI rAjAne prabhAvita karyo. temane roga maTatAM teo pAchA AcAryapade sthApita thayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 teo vanavAsa sevatA eTale vanavAsI kahevAtA. aneka rAjAe upara temane prabhAva hato. temaNe "AptamImAMsA', "ratnakaraMDaka zrAvakAcAra ", "yukatyunuzAsana ", " svayaMbhUstotra", "tattvArthasavanuM gaMdhahasti mahAbhASya " vagere graMtha lakhyA. temanA sAhityamAM samAjane navI draSTi ane cetanA ApavAnI zakita rahelI che. zrI kuMdakuMdAcArya tyArabAda kuMdakuMdAcAryane laI zakAya. teo paNa dakSiNa hiMdanA hatA. kSiNa hiMdamAM vedAMtane jorazorathI pracAra hatA. temaNe vedAMtamAM saMzodhana karI; jainadarzananA nizcaya nayanI daSTine mukhya rAkhI, vyavahAra nayane gauNa karI dareka tattva ane savizeSa Atmatatvane zodhavA ane oLakhavAnI daSTi ApI te aMge sAhitya lakhyuM. temaNe samayasAra, "pravacanasAra" ane "gomaTasAra" e traNa graMtha mukhya rUpe ApyAM. A badhA graMthamAM temaNe nizrayadaSTithI tattvanuM nirUpaNa karyuM che. jIva, karma ane zuddha AtmA e traNenuM paSTa darzana karAvyuM che. te mATe ghaNA temane pracchanna vedAMtI kahe che. A badhA jainadharmanA vetAMbara-digaMbara saMpradAyanA, sAhityakSetranA krAMtikAra thayA. tulasIdAsa ane sUradAsa hiMdu dharmanA sAhitya kSetranA krAMtikAramAM gosvAmI tulasIdAsajI ane suradAsajIne laI zakAya. temanuM jIvanacaritra suvidita che. ahIM temanA sAhitya aMge carcA karazuM. tulasIdAsanA sAhityamAM rAmacarita mAnasa (rAmAyaNa) tulasI dehAvalI, kavitAvalI, vinayapatrikA vagere pra mukhya che. je vakhate hiMdu prajA upara musalamAnI rAjAonA AkramaNo thatAM hatAM. temanI saMpatti lUMTI levAmAM AvatI hatI. temanI dAda-phariyAda koI sAMbhaLatuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 na hatuM; emanA jIvanamAM Izvara prati zraddhA khUTatI jatI hatI tyAre tulasIdAse vrajabhASAmAM rAmAyaNa mahAkAvya lakhyuM. tethI prajAmAM navI zraddhA jAgI. temaNe rAmacaMdrajInA jIvanane maryAdA purUSottama gaNAvI bhAratIya saMskRtinA mULabhUta tattavonI samajaNa pADI. samAjavyavasthA, Arya--anArya samanvaya tema ja yuga dharma zuM ; brAhmaNa, kSatriya ane mahAjanone dharma zuM ? temaja Izvara, IzvaraniSThA. avatAra kaliyuga vagere viSane A mahAkAvyamAM bahu ja rasaprada rIte varNavyAM che. hiMduprajAne A graMthathI khUba ja AzvAsana maLyuM eTale ja tulasI rAmAyaNa sAmAnyathI laI ucca kuLanA hiMdu mATe temaja hiMdI sAhitya mATe saMskRti-graMtha rUpe siddha thayo che. temaNe lokonI sAMskRtika ekatA karavAmAM paNa moTo phALo Ape che. tulasIdAsanI khyAti sAMbhaLI te vakhatanA bAdazAhe temanI prazaMsAnuM kAvya racavA kahyuM; paNa sarasvatInA A putrane te na gamyuM. pariNAme bAdazAhanI khaphAgIrI temanA A graMtha upara paDI ane tene bALI nAkhavAmAM AvyuM. bhAgyayoge tenI bIjI nakala eka bhAI pAse hatI tethI e amaragraMtha bacI javA pAmyo. temanI rAmAyaNano anuvAda ghaNI dezI ane videzI bhASAmAM zake che ane e hiMdI sAhityanI AdhAra zilA manAya che. sUradAsajIne hiMdI sAhitya jagatanA sUrya mAnavAmAM Ave che. emaNe kRSNabhakti vaDe samAjane pitAnA sAhityathI, vAslaya, zAMta ane karUNarasanuM pAna karAvyuM che. temanA graMthamAM sUrasAgara, sUrapadAvalI, bhramaragIta vagere mukhya che. suradAsajInA adhyAtmika padoe AdhyAtmika cetanA jagAvI che. temanA ghaNA dezamAM aMtarazAdhana, maMthana ane ciMtana khUba ja jevA maLe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 gAMdhIyuganA sAhityakAre hiMdanA bIjA ghaNA sAhityakAre jemAM krAMtikAranAM lakSaNo hoya temane umerI zakAya che. have gAMdhIyuganA keTalAka sAhityakArone laIne temAM kizoralAla mazarUvALAnuM nAma mokhare Ave che. temaNe samAjaracanA palaTavA mATe ane mAnavajIvananI vRttionuM zodhana zI rIte thAya e viSe zreSTha sAhitya sajaryuM che. temanA sAhityamAM satya, ziva ane suMdara traNene samAveza thAya che. temanA sAhityamAM "jIvana zodhana" "keLavaNInA pAyA", saMsAra ane dharma" "samULI krAMti "gItA-maMthana" "gItA-ivani' buddha ane mahAvIra", "rAma ane kRSNa" "satyamayajIvana" strI-purUSa-maryAdA" vagere che. mahAtmA gAMdhIjIe patro dvArA sAhityamAM satya ahiMsAnI bhAta pADI che. tyArabAda 5. javAharalAla, kAkA kAlelakara. zrI kedAranAthajI mahAtmA bhagavAnadInacha Do. bhagavAnadAsa, svAmI satyabhakta, Do. rAdhAkRSNana vagerene paNa je temanuM sAhitya saMsArane upagI hoya ane krAMtinuM bhAtuM ApI zake to sAhityika krAMtikAramAM gaNavA ghaTe. videzI sAhityakAre zeksapIyara A pachI pAzcAtya sAhityika krAMtikArImAM zekasapIyaranuM nAma ullekhanIya che. temano janma iglAMDanA sTeTapharDa apAna ehavAna nAmanA sthAnamAM 23 eprila 1564mAM thayo hato. temanA pitA Unane vepAra karatA hatA. zekaspAyaranuM bacapaNa dUSita vAtAvaraNa ane kharAba caritrathI saMbaMdhita rahyuM. tyArabAda temaNe nATakazALAmAM azvarakSakanI nokarI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 karI. pachI nATakamAM bhUmikA bhajavatA asaphaLatA maLI eTale temaNe nATake lakhavA zarU karyA. temAM emane saphaLatA maLavA lAgI. IglAMDanI rANI elijhAbethe temane madada karI. temaNe aMgrejI sAhityane ucca koTinuM sAhitya ApyuM. "marcanTa eka veniTsa" "kiMga lIyara" "mekabetha" "heTa " "ejya lAIka dhaTa' pesTa" "juliyasa sIjhara" "ethele" "remiyo-juliyeTa" vageremAM mAnavIya bhAvanAonuM sajIva nirUpaNa evuM che ke loko tenAM pAne pitAnA ja mAnavA prerAya che. teo komaLa hRdayanA hatA. prakRtithI kavi hatA ane rUcithI manovaijJAnika hatA. eTale temaNe tAtkAlika sAmAjika dUSaNo upara prahAro karyA che. mAnavanA ardhacetana ane suSupta mAnasamAM UThatA Avege-savege ane bhAvanAone temaNe mUrtirUpa ApyuM che. nArIhadayanA teo viziSTa jJAtA hatA. eTaluM ja nahIM, temaNe saMskAranuM pramArjana pitAnI rIte karyuM "nArI tAruM nAma "pavitratA" e sUtra temaNe ja ApyuM. vyApaka svAnubhUti ane aMtarajagatane ke I paNa khUNe bhAgye ja temaNe adhUra rAkhyo haze. A rIte temaNe sAhityika krAMti vaDe navAM mUlyonuM sarjana karyuM. khalIla jibrAna e ja rIte sIriyAnA lebanAnamAM 1883mAM janmelA khalIla jibrAnane paNa sAhitya kSetranA krAMtikAra gaNAvI zakAya. bazerI gAmamAM janmelA A sAhityakAranA sAhityamAM AdhyAtmika jIvanane lakSIne khUba ja lakhAyuM che. kudaratI zakitanA droha karanArane temaNe khUba ja phaTakAra Apo che. emanAM lakhelA sAhityamAM "prepheTa" "merI ja lava" mAIsTika" "vidrohI AtmA" vagere mukhya che. bhautikavAda tarapha DhaLatI jatI prajAne temanA sAhitye navI dizAmAM vicAravA mATe preraNuM ApI. , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 aMgrejI ane yuropIyana bhASAmA te uparAMta ghaNuM sAhityakAra thaI gayA che. geTa, miTana, DIkensa, rU, mAMgelA, velsa, hemiTana, mAkarsaoriliyasa vagerenI pratibhA paNa sAhitya kSetramAM camakI hatI. te uparAMta ghaNA sAhityakAra thayA che. kAlidAsa jevA ghaNA rAjyAzrita rahyAM. tethI temaNe je kAMI lakhyuM te lakaraMjana ane rAjayaraMjana karanAruM sAhitya lakhyuM eTale emanA sAhityathI samAjamAM navacetanA pragaTa thatI nathI. keTalAka sAhityakAroe zRMgArarasa ke taddana halakI zreNInuM sAhitya ApyuM che tethI samAjanuM hita nahIM paNa ahita thayuM che. eTale sAhitya tarIke emanuM sAhitya paNa nagaNya che. bAkI sAhityakSetranA krAMtikArAnA je lakSamAM batAvyA che temAM khapatA jANyA-ajANyA badhA sAhityakArone AmAM samAveza thaI zake che. carcA-vicAraNA pU. zrI daMDI svAmIe AjanI carcAne prAraMbha karatAM kahyuM : nemimunie savAre bahu ja sArI rIte sAhityakSetranA krAMtikAre aMge kahyuM che. emanAtha mahAdevanA maMdiramAM hemacaMdrAcArye belelA loke Aje paNa yAda karavAnuM mana thaI jAya che. siddhasena divAkaranuM nAma vaidika graMthamAM zrIcaMdra nAme che. temane jenasamAje bAra varSa alaga karelA. mArA vinayamane zaMkarAcAryanA gura gauDapAdAcArya-pataMjali-geviMdAcArya va. nA nAme oLakhAya che, te A zrI caMdra-siddhasena hevA joIe. kahevAya che ke temane cAra varSanI cAra patnIo hatI. tethI karIne vararUci, vikrama ane bharatharI vagere cAra putra thayA hatA. temane eka vaidyaka graMtha "rasahadaya " paNa che. ujjainamAM huM pArzvanAtha maMdiranA garbhamAM gayo hato. atyAre tyAM je pArasanAthanI mUrti che te mULa mahAkALezvara hatA. Aje je ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAkAlezvara-tiliMga tyAMthI De dUra che. ujjainanA rAjAnA atiAgrahane kAraNe mahAdevanuM liMga phATI pArasanAtha pragaTa thayA evI lokavAyakA che. TUMkamAM te vakhate mahAdeva ane pArasanAtha eka thayA e sAra che. harSavardhana rAjAnA guru madranAtha hatA. tenI bahena rAjazrInA guru siddhasena divAkara hatA. bauddha graMthamAM emane avalokitezvara tarIke oLakhavAmAM Ave che. harSane kALa I. sa. 655 che zaMkarAcAryane kALa tilakajI I. sa. 688 ne mAne che. Ama A badhI vAtane tALo maLato lAge che. Aje paNa siddhasenajIe karela sarvadharma samanvayanI vAta eTalI ja agatyanI che ane evA sAhityanI ghaNI jarUra che." zrI. mATaliyA: "sAhityanuM kheDANa :-(1) ucca prakArane AnaMda ApavA; (2) samagra samAjanuM hita vadhArate AnaMda ApavA; (3) samAjane joDI rAkhatI vizALa hRdayabhAvanA pragaTa karavA mATe thAya che. A guNe je sAhityamAM hoya tene huM sAhityakSetrane krAMtikAra mAnuM chuM." vAlamIki A daSTie joI zakayA che "saMsAra nadIne kAMThe, kALa rUpI pAradhie, "bhegavuM" evI vRttie meLavelI AjIvikAthI dharmane vIMdhI nAkhe che. pote paNa beTI AjIvikAne anubhava laI cUkelA eTale kavihRdaya khaLabhaLI UThayuM. temAMthI sajIva kAvya banyuM. rAme pitA mATe gAdI choDI, bhAI mATe badhuM sahe, prajAnI adhUrI IcchAe sItAne choDe, lamaNe RSi khAtara jaLasamAdhi levA prere, janaka videhI khetI vaDe AjIvikA cokakhI kare. vijJAnane je rAvaNanI dazeya indriyoe mAthuM kADhayuM. bApaDe kevo duHkhI duHkhI che ? sItAjIne mAtra eka vAra mRgamoha upaje che! chatAM, temAMthI keTakeTaluM vIte che? ane aMte pRthvImAM samAve che. tyAre ja duHkhothI chUTakAro maLe che. AtmA ane prakRti athavA prakRti ane puruSanI A eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 amarakathA che. saMyukata kuTuMbane Adarza ane naitika mUlyAMkananI rakSAnI preraNuM Apate graMtha che. ziva ane vaiSNavonI ekatA! rAma pite ja rAmezvara para zivamUrti sthApe che ane viSNu tema ja zaMkaranA bheda pADe che. himAlayathI kanyAkumArI lagI AkhA dezanI prajAne eka kare che. vAlmIkijI Ama eka navI vAta Ape che. gosvAmI tulasIdAsajI ene sajIva kare che. vyAsajIe zuM karyuM? kuTuMbanA mithyAbhimAnane choDAvyuM. atapremano saMskAra Ape. vizva sAthe ekatha karAvavuM. AkhA rASTrane dharmanI dRSTie UMce lAvavA judA judA pAtranuM suMdara saMyojana AyuM. samajaNano artha samI emAMthI gItA AvI. jAtaka kathA temaja jaina sAhityamAM ghaNuM che. rAsa, purANa vageremAM tIrthakara sAthe devone temanA dAsa banAvI dIdhA che. sagara, bhagIratha vagerene paNa sAMkaLyA che. AthI jaNAze ke jaina, vaidika, bauddha badhA alaga che ja nahIM, teo alaga-alaga rIte parasparamAM saMkaLAyelA che. AvI rIte jotAM ApaNA krAMtikArI sAhityakAroe moTuM kAma karyuM che. rAma purUSAthI chatAM devanI sahAyathI cAlyA, buddha bhagavAna mATe paNa evuM banyuM che ke deva kularI sevako bane che. paNa A badhA pAtramAM kaI devAdhIna thayA nathI. yuropiyana sAhityamAM devAdhInatA ghaNuM dekhAze. dA. ta. hemare be mahAkAvyo banAvyAM che. te yuropanAM rAmAyaNa ane mahAbhArata jevA che. grIsanI ekatAmAM teNe moTo phALo Ape che. temAM devAdhInatA puSkaLa jovA maLe che. grIsana ethensanA rAjAnI putrInuM 10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 apaharaNa thAya che ane devo temAM sAtha Ape che. vAdaLAmAM deva AvI nAyakane sAtha Ape che, tyAM devonI AdhInatA keLavAI paNa mANasanI sarvoparitA na svIkArAI pariNAme, sokreTIsane jherane khyAla pIvo paDe ane e mahAna ciMtaka sAhityakArane karUNa aMta Avyo. sukarAta pachI pleTanuM sAhitya ucca gaNAya che. emAM kArIgara, rAjyakartA vagerenA amara saMvAdo Ave che. peleTo ane erisaToTala (parasta ane astu) banne prIsanA amara sAhityakAra jevA che. tyArapachI yuropiya sAhityamAM luTasa ane zizira sAhityakAra Ave che. pachI hemara ane rUse Ave che. tyAMnA samAjane ane vizALa rAjyane eka samajutI upara goThavavAmAM A badhAne phALo che. A badhA yuropanA che. zekasapiyara IMglAMDane kavi sAhityakAra che; teNe so varSathI chinnabhinna te vibhAgane eka karyo. milTane bhAvamAM rahela zetAna ane bhagavAna kema laDe che te kAvya vaDe batAvyuM, bAIbalanA kSetrane vistRta karyuM. AmAM keTaluMka ciraMjIva sAhitya kharUM paNa amUka sAmayika eTale te kALane yogya lakhAyeluM che tenuM mahattva tyAM sudhI ja che. TosaToya, mAkarsa ane rakinanA sAhitye sAMskRtika krAMtinI mAnavatAnI bhUmikA racavAmAM khUba phALo Apyo che. gAMdhI yuge kizorabhAI vinobA, kAlelakara, paMDita naherU ane evA ghaNA nAnA moTAM sAhityakAro ApyA. paNa e badhAnuM sAhitya, pachI nAthajInuM viveka ane sAdhanA heya, ke gItAmaMthana kizorabhAInuM heya paNa temAM mULa preraNa gAMdhI vicAranI che; satya ane ahiMsAnI che. eTale jagatamAM A yuganA zreSTha sAhityakAra tarIke gAMdhIjIne gaNAvI zakAya. sUryanI AsapAsa rahenI jema A yuge gAMdhI vicAranI AsapAsa ghaNuM sAhitya racAyuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 147 zrI. paMjAbhAI: "amArA mATe te AmAM ghaNAM nAme ane vAta tadna navAM che. mArA hisAbe huM sAhityanA cAra vibhAgo kahyuM chuM. (1) dhArmika sAhitya satya-ahiMsAnI dizAmAM samAjane cAlanA ApanAra sAdhu saMnyAsI saMta brAhmaNa va.nuM sAhitya (2) saMskRtirakSaka sAhityacaMdabAroTa vagerenuM jene vAMcavAthI balidAnanI preraNA maLe che. (3) kaLA-sAhitya je jIvanamAM rasa bhare che, (4) bhakta sAhitya bhakatae racela sAhitya ane prAmANika jIvana vahevAranuM sAhitya. A badhAmAM vyApaka dharmanuM sAhitya ja mukhya gaNAvuM joIe je vyakti ane samAjanA mananuM parivartana karavAnI tAkAta dharAve che. tethI te krAMti pedA karI zake che ane evA sAhityakArane krAMtikAra gaNI zakAya." zrI. mATaliyAH bhAratanA sAhityanA cAra yuga Ama pADI zakAya. (1) vaidika yuga, (2) buddha-mahAvIra yuga-purnajanma, karmavAda vyakta karatuM sAhitya, (3) IslAmI prabhAvavALo yuga-ekazvara vyakta karatuM bhakita sAhitya (4) gAMdhI yuga jemAM rAjA rAmamohanarAya, RSi dayAnaMda, zaradacandra, baMkima, ane ravIndranAtha Tagora va. nA sAhityanI pIThikA hatI. (11-10-61), Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ [12] sAmAjika kSetranA kAMtikAra Aje krAMtikAronAM jIvanamAMthI sAmAjika kSetranA krAMtikAra aMge vicAra karavAnuM che. A pahelAM samAja vize DuMka samajI laIe. Adi manu ane bhagavAna RSabhadevanA yuga pahelAM mAnava prakRti upara nirbhara hatA. te vakhate samAjanI racanA paNa thaI na hatI. pitAnI vyaktigata javAbadArI pramANe mAnava vicarate hate. nRvaMza zAstrIo e yugane patyayuga ane pachInA yugane vanyayuga tarIke oLakhAve che. jaina dharmazAstramAM ene yugaliyA (yaugalika) kALarUpe mAnavAmAM AvyA che ane e loko daza prakAranA kalpavRkSa upara rahetA phaLa-phUla ane pAMdaDAne kherAka laIne jIvatA evuM jaNAvavAmAM AvyuM che. A leke prakRti upara rahetA hoIne jeTalA saraLa hatA eTalA ja jaDa (maMdabuddhi) hatA. jainazAstramAM kahevAmAM AvyuM che ke bhagavAna RSabhadeva e yuliyA-kALane (akarma bhUmikAne) samApta karI, mANasone samAjarUpe (karmabhUmikAmAM) rahevAnuM zIkhavADayuM. ane te mATe ati, masi ane kRSi traNa vidyA ApI. jIvanazAstrIo ema mAne che ke jaMgalamAM vasatA sAmAnya bhayo Aga, tephAna, AMdhI. vanyapazunI muratA vagerenA kAraNe mANasee ToLAMmAM rahevuM zarU karyuM ane jema jema surakSAne khyAla vadhato gayo tema tema samAja vadhato cAlyo. e bAbatamAM te dharmazAstrakAronI sAthe ItihAsakAre paNa sammata che ke janasaMkhyA vadhavAnI sAthe khorAkapizAkane prazna AvIne Ubho rahyo, tene mATe mAnava khetI vagere judA judA dhaMdhA (ka) tarapha prerAyA tene niyaMtraNa mATe nIti, * " jugaliyA kimAhArA paNNatI? pattAhArA, puSkAhArA phalAhArA paNNatA"-jaMbUdvIpaprajJaprisUtra. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 niyamo ghaDavAmAM AvyA. jeNe sabhyatA ane saMskAritAnuM rUpa dhAraNa karyuM. AjanA yuga nagarasaMskRtine yuga gaNI zakAya che. ' A aMge vaidika kALane ulekha je rIte vaidika graMthomAM maLe che te jotAM prAraMbhamAM RSi munio vyaktigata vicAra karatA hoya tema lAge che paNa pAchaLathI vyaktinA badale samAjane mahatva ApavAmAM AvyuM evA ullekha vaidika maMtramAM maLe che. kAraNa ke vyakti game teTalI zaktizALI ane ucca vicArazAlinI heya paNa samAjanA saMparka vagara tene sarvAgI vikAsa ke ghaDatara na thaI zake ! tene samAja upara pitAnI agavaDo mATe ja nahIM paNa, Atmazuddhi mATe AdhAra ane saMparka rAkhavo paDe che. samAjamAM rahIne vyaktinuM "ahaM" ochuM thAya che; svachaMtA ghaTe che ane saguNane vikAsa thAya che. A badhA lAbho joIne vaidika RSioe samAja mATe kahyuM - vayaM tulyaM balihRtAH syAma -ame tamArA (samAja) mATe potAnuM balidAna ApIe chIe. tevI ja rIte vyakti ane samAjanA anubaMdhane puSTa karavA mATe kahyuM: saMgacchadhvaM, saMvadadhvaM saM vo manAMsi jAna tAm / devA bhAge yathA pUrve, saMjAnAnA upAsate // samAnI vaH AkRtiH sabhAni hRdayAni vH| samAna mastu vo mano yathAvaH susahAsati // samAno maMtraH samitiH samAnI, samAnaM vrataM saha cittameSAM / samAnaM maMtramabhimantraye kaH, samAnena vo iviSAjuhomi / / 20/12-22-4 -tame eka sAthe cAle, eka sAthe samyapha prakAre belo, eka bIjAnA manane oLakhe ! jema devatA agAu ekabIjAne oLakhI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 upAsIne pAse AvatA tema tamAre paNa ekabIjAnI najIka AvavuM. tamArAM hadaya sarakhAM thAva, tame samAja mananA baMne ekabIjA mATe sahaja karo ane ghasAI chUTe. tamArA badhAnA sarakhA vicAra thAva, tamArI sabhA eka thAya, tamArA vrata niyama samAna thAya, tamAro uddezya eka thAva. tamane badhAne ekasarakhA vicArothI upadiSTa karuM chuM, eka dhyeya mATe samarpita thavAnI vRtti raDuM . OM sahRdayaM sAmanasyaM avidveSaM kRNomi vaH / anyo anyaM abhiharyata, vatsaM jItaM ivAghanyA / / -ArthaH 2/20/8 -tamane sahRdaya, eka manavALA, maheSarahita banAvuM chuM. jema gAya pitAnA navajAta vAcharaDAne joI premathI kheMcAIne Ave che, tema eka bIjAne joI maLavA mATe premathI kheMcAIne Avo. * samAjanI sthApanA karanAra AdipuruSoe bahu ja dIrghadraSTithI vicAryuM haze. je samAja nA sthapAya heta te mANasa jaMgalI, avikasita ane pazu jevI sthitimAM ja Aje heta. mAnavajAtine ahiMsA, satya, nyAya, brahmacarya va.nI dizAmAM je kaMI vikAsa thayo che te samAja sthApavAthI ja thaI zake che. jo ke A badhAnI vacce vyaktivAda, ekAMtasAdhanA vagere paNa AvyA; paNa khare AdhyAtmika vikAsa samAjanA anubaMdha vagara na thaI zake; e pariNAmane aMte samajI zakAyuM che. A aMge sAdhusaMsthAnI upayogitA" viSayanA muddAomAM vadhu ane spaSTa chaNAvaTa thaI cUkI che. bhAratamAM samAja sthapAyo tyAre tenA vikAsa ane ghaDatara mATe saMsthAo paNa ghaDAI ane tene anubaMdha paNa rAkhavAmAM AvyA. bhAratamAM cAra varNa-saMsthA sthapAI ane cAre ye varNane sumeLa raheto hate, brAhmaNe upara javAbadArI hatI ke anubaMdha jaLavAI rahe tenI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 kALajI rAkhe, te cUkAya te RSi-munie tapa-tyAga-dhyAna vaDe sUcave, A cAreya saMsthAne preraka-pUraka tarIke anubaMdha raheto hato. AvuM pazcimamAM na thayuM. tyAM sAmAjikatA AvI paNa mAnavasamUhanuM varNAzrama vyavasthA jevI saMsthA dvArA ghaDatara na thayuM. tethI pAdarIo ane purohita (dharma saMsthA ane lekasevA saMsthA) saMpUrNapaNe rAjyAzrita banIne rahetA kAraNa ke rAjyanI sarvoparitA hatI ane rAjaya jenI zakti vadhAre tenuM banI jatuM. ane te paNa saMgaThita vastu na hatI. eTale tyAMne mAnavasamudAya rAjyanI pachavADe ja derAto rahyo. rAjya kadi krAMti na karI zake paNa rAjyadhUrA badalAya eTale lehiyALa parivartana thAya. Ane pazcimamAM krAMti kahevAmAM Ave che. paNa ApaNe tene mAnatA nathI. pariNAme pazcimamAM sAcA krAMtikAre bahu ja ochA pAkI zakayA. sukarAtane rAjya jherane khyAla Ape, Izune krose caDhAvya paNa samAja, mUMge moDhe joto ja rahyo ane kaMI na karI zako, daMDazaktirAjyazaktimAM parivartana thaI zake paNa te daMDazakti ke khUnAmarakInA jere. dA. ta. mustaphA kamAlapAzAe tukaTopI ane strIone paDadebura va. rUDha prathA haTAvavA mATe rAjyanA daMDa-bhayane azraya lIdho hato. evI ja rIte TolsaToya, sukarAta vagere e sudhArAo sUcavyA paNuM saMgaThana na hoIne te samAjamAnya na thayA. rAjyazakti ke daMDazaktie thatAM parivartane hRdayathI thatAM nathI; paNa khUnAmarakI ke bhaya vaDe thAya che, pariNAme lehI reDavAnI prakriyA vadhatI ja jAya che, jhAra pAsethI raziyanoe (sAmyavAdIe) raziyAnuM taMtra lIdhuM paNa AjasudhI tyAM viradhInI jIbha cUpa rAkhavA mATe lehI ja reDAya che. tyAre hindamAM rAjya prajA ane prajAsevakonA aMkuzamAM rahyuM che. chelle gAMdhIjI vaDe paNa ahiMsakakrAMtinuM baLa maLyuM che ane Aje AkhA jagatane "zAMtipUrvaka sahaasitva"nA siddhAMtamAM vizvAsa beThe che. te tenuM kAraNa paNa bhAratanI sAmAjika krAMtinI prakriyA ja che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 sAmAjika krAMtikAranAM lakSaNe ATalI bhUmikA pachI have sAmAjika krAMtikAranAM nIcenAM lakSaNe upara AvIe - (1) paheluM lakSaNa e haze ke tenAmAM prANa-pratiSThA ane parigrahanA tyAganI taiyArI haze. bIjuM lakSaNa e haze ke te sAmAjikatAmAM mAnatA haze, pitAnAmAM vyakitavAditA nahIM rAkhIne te samAjane-saMsthAne mukhyatA Apato haro. (3) trIjA lakSaNo rUpe te samAjanI AdhyAtmika ane naitika saMsthAo vaDe krAMti karaze. (4) cAmuM lakSaNa e haze ke te dharma ane saMskRtine sAcavIne samAjamAM krAMti karaze. (5) pAMcamuM lakSaNa e haze ke te sidhAMta ane niyamonI sAtatyarakSA sAthe mUlya parivartanazIlatAne viveka karaze. (6) cha lakSaNa e che ke te sarvAgI krAMtikAra mATe bhUmikA taiyAra karaze. ahIM eka vAtanI cokhavaTa karavI rahI ke keTalAka dharma krAMtikAro sAmAjika krAMtikAra paNa hatA. kAraNa ke dharma ane samAjano saMbaMdha najIkaLe che ane temaNe baMne kSetre krAMti karI hatI. sAMskRtika kSetranA krAMtikArI jAte saMgaThana karI zakatA nathI paNa sAmAjika krAMti mATe bhUmikA taiyAra karI zake che. evI ja rIte sAhitya krAMtikAra paNa prANa-parigraha te cheDI zake che, paNa pratiSThA cheDI zakatA nathI. jyAre sAmAjika krAMtikAra traNeyane choDI zake che. AvI krAMtinI Avazyaka zarta e che ke te ahiMsaka sAdhana vaDe AkhA samAjane preraNa rUpa banI mUlya parivartana karAvatI hovI joIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 | sarvAgI krAMtikAra paikI Adi manu, RSabhadeva, rAma, kRSNa, mahAvIra, buddha jevAe samAjaracanA ane saMdharacanA karIne sarvAgI krAMti karI. eTale temane sAmAjika krAMtikAra tarIke alaga gaNAvatA nathI. evI ja rIte mahAtmA gAMdhIjIne paNa alaga gaNutA nathI. ATaluM vivecana karI lIdhA bAda sAmAjika kSetranA krAMtikAra tarapha AvIe emAM sAmAjika krAMtinI dizAmAM gayelAone paNa lezuM. yAjJavakya muni emane ApaNe sAmAjika krAMtikAra nahIM paNa e krAMtinI dizAmAM gayelA mAnIzuM. emaNe yAjJavAkya smRti racI che temAM emaNe pahelAM samAjanA keTalAka pracalita niyamomAM saMzodhana ane parivartane sUcavyAM che. cAturva samAja ane cAre AzramamAM emaNe pracalita mUlyamAM parivartana karyuM che. temane be patnIo hatI; maitreyI ane kAtyAyanI. gAga emanI zikhyA hatI. upaniSadamAM gAga sAthenA emanA saMvAdo maLe che. yAjJavalakya muni jyAre vAnaprasthAgrAma svIkAravA taiyAra thayA tyAre temaNe baMne patnIone bolAvI. pitAnI saMpatti sepatAM kahyuM : "Ane svIkAra ! tame baMne ghara calAvajo !" maitrIyIe pUchayuM : "tamane kAMI paNa joItuM nathI ?" yAjJavalakaye kahyuM: "huM samAjane AdhAre jIvavAne chuM eTale mArA mATe saMpattinI jarUra nathI. kAraNa ke huM dharabAra calAvavAne nathI!" maitrIyIe kahyuM : "mane saMpatti joItI nathI. huM tamAre mArge jaIza !" maitrIyI sAthe muni vAnaprastha svIkAre che tyAre kAtyAyanI gRhasthI saMbhALI saMpatti saMdhare che. Ama maitreyI taraphathI brahmacarya pALIne tyAga ane samAjasevAnI preraNA aneka bahenone maLe che. maitreyI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahelAM vaidika paraMparAmAM koI strIe e cIle nahIM pADyo hoya ema lAge che. yAjJavalAya samAjamAM guNa pratiSThA kare che, te pahelAM game te saMnyAsI gRhasthI zreSTha gaNuM, paNa temanA paricayamAM janakavidehI Ave che ane badhA rAja sukhomAM paNa anAsakta rahevAnI preraNuM pAme che. janakavidehI anAsakata ane mahAna che te vAta anyane gaLe UtaratI nathI. yAjJavakya rAja vyAkhyAna Ape che. eka vAra evuM thAya che ke badhA zrotA AvI javA chatAM janakavidehI AvyA hatA nathI. tethI yAjJavalkaya vyAkhyAna zarU karatA nathI. badhA kAraNa pUche che te khabara paDe che ke janavidehInI rAha jovAya che. badhA kAnomAM vAta kare che ke "joyuM ! rAjAne rIjhavavA mATe prayAsa thaI rahyA che!" te vakhate janavidehI Ave che ane vyAkhyAna zarU thAya che. thaDe samaya bAda evuM drazya UbhuM thAya che ke mahela bhaDake na baLate hoya ! mithilA nagarI bhaDabhaDa baLatI najare caDhe che. zrotAmAM ekane thAya che ke nagarI baLe che ane badhuM baLI jaze...! eka jAya che tene joI bIje jAya che. dhIme dhIme RSio paNa pitAnA kopIna kamaMDala bacAvavA doDe che. badhA cAlyA jAya che kevaLa janaka tyAM beThA rahe che. yAjJavalkaya temane pUche che: "mithilA baLe che tame kema jatA nathI!" janaka kahe che: "mithilA baLe che temAM mAruM kazuM baLatuM nathI!" vaidika graMthomAM ullekha che : "triya samAnAyAM na ti jina" evuM ja jaina sUtromAM che : mitrA, surakSa mALag ke rana jina" "eTale ke "mAre AtmA to ahIM che. tyAM jaDa che. e kaMI mArUM nathI. eTale mAruM kazuM baLatuM nathI. atyAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamArUM pravacana cAle che, tene amalamAM mUkavAnI mArI javAbadArI che. eTale huM dhyAnathI sAMbhaLavAmAM tallIna chuM." dhIme dhIme traSio pAchA AvavA lAgyA. koI mRgajaLanI mAyAnI jema temane mithilA baLatI dekhANa hatI. kharekhara kaMI banyuM na hatuM. badhA jhaMkhavAI gayA kAraNa ke janakarAjA tyAMthI UThayA paNa na hatA. yAjJavalkaye badhAne pUchayuM : "tamArAM kamaMDala koIna ke parigraha salAmata che ne?" badhAe zaramAIne kahyuM : "guruvara amArI bhUla thaI amAruM kaMI banyuM nathI." "to deDyA kema ?" koI kaMI na bolyuM. yAjJavalkaye kahyuM : ane jemanI mithilA hatI. te janakarAjA ahIM ja mArA pravacanamAM masta beThA rahyA. bele kANu moTuM che?" RSioe kahyuM : "kharekhara Apa janakarAjAne amArA karatAM je vadhAre mAna Ape che te cogya ja che." Ama yAjJavalakaya munie guNapratiSThA karI, samAjamAM navuM mUlya sthApyuM. temanAmAM sAmAjika krAMtikAranA bIjA guNo to hatA paNa saMgaThana racI na zakayA eTale ApaNe mAnIe chIe ke teo krAMtinI dizAmAM gayA. pArAzara muni pArAzara muninA jIvanacaritra aMge kazuM maLatuM nathI paNa temaNe racelI pArAzara-smRti maLe che. emaNe nArIjAtinA anyAyane dUra karavA mATe navuM mUlya sUcavyuM. tene ka A pramANe che - naSTe mRte pravanite, kilabe ca patite ptau| paMcasvApatsu nArINAM patikhyo vidhiiyte|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 ' -pati nAsI gayo hoya athavA (guma thaI gayo hoya) marI gayo haiya, dIkSA laI lIdhI hoya. laMpaTapatita thaI gayo hoya, napuMsaka thaI gayo hoya. A pAMca kAraNethI strIone bIjo pati karavAnuM vidhAna che. te vakhate purUSo najIvA kAraNasara ke zokha khAtara aneka patnI karatA, paNa strIone te hakka na hato. e daSTie temanA A vicAroe rUDhicusta samAjamAM bhayaMkara vaMToLa pedA karyo haze, paNa strIonI svataMtratA ane adhikAranuM e navuM mUlya hatuM ane Aje paNa kAyadAmAM temanI A vAtane mAnya rAkhavAmAM AvI che. eTale te vakhatane dezakALa joI temaNe samAjamAM A mUlya parivartana karyuM. zrI vallabhAcArya tyArabAda zrI vallabhAcArya sAmAjika krAMtikAra tarIke sAme Ave che. teo puSTimArganA vaiSNava AcArya hatA. temano janma dakSiNa hiMdamAM thayo hato. pitAnuM nAma lakSmaNa bhaTTa ane mAtAnuM nAma IslAmAgArU hatuM. temaNe saMnyAsa lIdhe pachI joyuM ke jJAnavAdamAM lako caDhIne bhakti ane zraddhAnuM tatva bhUlatA jAya che. zAstrArthamAM ja badhAnI ItizrI thatI jaI paNa AcaraNamAM moTuM mIMDuM joyuM. te vakhate eka rAjAnI sabhAmAM eka prasaMga banyA. tyAM cAra prazno vivAda mATe mUkavAmAM AvyA hatA. (1) mukhya zAstra kayuM? (2) mukhya deva koNa? (3) mukhya maMtra ko? (4) mukhya karma zuM? aneka paMDitoe tyAM jaIne javAba Ape paNa tenAthI saMtoSa na thayA. aMte vallabhAcArya tyAM pahoMcyA. rAjAe temane bhAga levA nimaMtraNa ApyuM. temaNe cAre ya praznone nimnaprakAre nirNayAtmaka javAba Ape :- ekaM zAstraM devakIputragItameko devo devakIputra eva / maMtro'pyeko tasya nAmAni yAni, karmA'pyeka tasya devasya evaa|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 -bhagavAna kRSNa gAyela gItA ja zreSTha zAstra che. zrIkRSNa ja mukhya deva che. temanA nAmanuM smaraNa e ja mukhya maMtra che ane temanI upAsanA karavI e ja mukhya karma che. temanA nirNayane sabhAe vadhAvI lIdhuM. tyAra bAda temaNe kRSNa bhakti vaDe leka-AcArane pavitra karavAne pracAra karyo. haju paNa vaidika samAjamAM vyasana, mAMsAhAra tathA gaMdakInA khoTA saMskAro hatA; tene badalavA mATe emaNe vaiSNava banAvyA. AMtara ane bAhya zuddhi upara bhAra Ape. temaNe vijayanagaramanA rAjA kRSNarAva devanA AgrahathI eka sabhAmAM madhyasthI banavAnuM svIkAryuM. temanA nirNayathI rAjA eTalo prasanna thayo ke temano svaNubhiSeka karyo ane te tenuM temane dAnamAM ApavA lAgyo. temaNe snAnajalavata ene svIkAra karI, brAhmaNe ane paMDitamAM badhuM vaheMcI dIdhuM. temaNe kRSNarAvadevane svadharma, rAjyadharma ane sevAdharmane be traNa glaeNke vaDe karAvyuM. Ama temaNe brAhmaNe ane kSatriya banene kartavyanI preraNA ApI hatI. sAthe cAreya vaNene ahiMsA, zauca temaja vyasana-tyAganA saMskAro ApyA hatA. vaiSNava saMpradAya vaDe temaNe A kAma karyuM hatuM. te vakhatanA mahaMtA vaibhava-vilAsamAM paDI gayA hatA. devanA nAme maLatI vastu potAnA bhAga mATe vAparatA, paNa samAja hita mATe nahAtA kharcatA. temaNe A aMge bahu ja preraka jIvaMta dAkhalo lakone dekhADyo hato. ekavAra eka maravA paDelo ajagara rastAnI bAjumAM paDyo hato. vallabhAcArya potAnA ziSyo sAthe tyAMthI pasAra thayA. tene aneka kIDIo kotaratI hatI. ajagara chaTapaTAto hato. dayArda thaIne AcAryuM tenA upara jaLa chAMTayuM ane kaMIka udAsIna thaI gayA. te vakhate temanA eka ziSya pUchayuM : "Apa Ama kema udAsIna thaI gayA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 AcArye kahyuM: "vatsa! A ajagara pUrvajanmamAM vRMdAvananA maMdirane eka mahaMta hato. ghaNA anuyAyIo pAsethI eNe puSkaLa dhana bheTamAM meLavyuM hatuM paNa e potAnA anuyAyIonA hitArthe nahIM vAparatA, pitAnA mojazokhamAM vAparatA. temaja te emane bodha paNa nahete karato. eTale e marIne ajagara thayo che ane tenA anuyAyIo kIDIo thaI tene pholI khAya che. eTale A mahaMtoe cetavuM joIe." mahatenI paristhiti palaTAvavA mATe A vicAra emaNe mUkyo lAge che ane tenuM pitAnuM navuM mUlya che. rAmAnu9cAryanA ziSya rAmAnujAcArye hiMdudharmamAM cAlatI chUtAchUtanI pravRttine haMkArI kADhavA mATe bhagIratha prayatna karyo hato. brAhmaNapaNunA ane gALavA teo nahAvA jatI vakhate brAhmaNa ziSyanA khabhe hAtha mUkIne jatA ane pAchA vaLatI vakhate teo zudra ziSyanA khabhe hAtha mUkIne AvatA. paNa temaNe vAdavivAda karIne aneka jaina ane bauddhone mArI nakhAvavAnI bhayaMkara pravRtti AdarI hatI eTale temane kAMtikAra tarIke na gaNAvI zakAya. tyArabAda temanA ziSyoe-khAsa karIne svAmI rAmAnaMde ghaNI krAMti karI. atyAra sudhI kriyAkAMDa, bhakti mukti kevaLa brAhmaNane maLe che evI paraMparAne toDI temaNe halakA varNanA badhA varNanA ziSyo karyA ane varNAzrama vyavasthAnI vikRtine sudhArI. temaNe zAstralekhananuM kArya paNa karAvyuM jethI te vakhatanuM vaiSNava sAhitya surakSita rahI zakayuM. svAmI sahajAnaMda (svAmI nArAyaNa) svAmI sahajAnaMdajIe gujarAtamAM jyAre savarNa-avarNanA bhede jorathI cAlatA hatA te vakhate temaNe pachAta ane aNaghaDa gaNAtI kemene pitAnA paMthamAM laI saMskArI banAvyA. temanA kusaMskAro Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ dArUsevana, parastrIgamana vagere choDAvyAM. lagnaprathAmAM sudhAro karAvyuM. bhUja-kaccha vagere sthaLe vAmamArgIo mAMsAhAranA lebhanA kAraNe hiMsAmayayo calAvatA hatA; te temaNe baMdha karAvyA. tenA kAraNe temane je ke ghaNuM sahevuM paDayuM. temanA virodhIoe sUbAne uzkerI temane telanI kaDhAImAM nakhAvavAnuM kAvataruM racyuM paNa temAMthI teo aNInA TANe ugarI gayA. eTale ke mUlya-parivartana karAvavA mATe temane ghaNuM Aphata sahevI paDI hatI. temaNe potAne navo paMtha nahoto karyo paNa temanA anuyAyIoe svAmInArAyaNa saMpradAya Ubho karyo. temanA avasAna pachI temanA jIvananI sAthe eTalA badhA camakAre goThavAI gayA che ke temanA vAstavika jIvanano patto lAgatuM nathI. rAjA rAmamohanarAya tyArabAda baMgALanA rAjA rAmamohanarAya Ave che. hiMdujJAtimAM parANe satI thavAne rivAja evo ghara karI gayeluM ke temanI bhAbhIne paNa enA bhoga thatAM joIne temanuM hRdaya kakaLI UThayuM ane temaNe te vakhatanI briTIza satanata pAse "satI prathA baMdha karavAne kAyade karAvyo. teo brahmasamAjanA pracAraka hatA. temaNe upaniSadene aMgrejImAM anuvAda karyo hato. teo IMglAMDa jaIne AvyA hatA ane mAnatA hatA ke aMgrejI bhaNavAthI hiMduomAM AvelI ghaNuM saMkIrNatA dUra thaI zakaze. temanA vicArone laIne te vakhatane rUDhicUsta baMgasamAja temanI virUddhamAM thaI gayo hato chatAM temaNe samAjaparivartana karavAmAM koI vAtanI paravAha na karI. vADIlAla motIlAla zAha teo paNa citaka sAhityakAra hatA paNa temaNe nirbhIka banIne pratiSThAne tyAga karI sAmAjika krAMtinI dizAmAM jhUkAvyuM hatuM. temanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara samAje ghaNuM AkSepa karyA hatA chatAM temaNe nIDaratAthI e badhuM sahyuM hatuM; ane jUnI paripATI nA rIDhA cIlAnI sAme teo jhajhUmyA hatA. Ama sAmAjika kSetre krAMtikAranI paraMparA hidamAM te cAlatI ja rahI che. ghaNuM samAja sudhArake thayA. temaNe hiMsaka sAdhane apanAvyAM hatAM. eTale tevAne ja samAveza sAmAjika krAMtikAramAM thaI zake jemanAmAM upalA cha lakSaNe heya che. carcA-vicAraNuM zrI paMjAbhAIe carcAne prAraMbha karatAM kahyuM: "mArA mane zrI ravizaMkara mahArAja ane parIkSitalAla majumadArane paNa sAmAjika krAMtikArI mAnI zakAya. zrI mahArAje bAyA jevI pachAta, krara, hiMsaka ane mAMsAhArI kemamAM je mAnavatAnAM dIvaDAM pragaTAvyA che, te supaSTa che. eka brAhmaNa AvA kAmamAM utare te temanI keTalI badhI TIkA thAya ? temaNe kanyAnA lagna vakhate paNa sAdAIthI vartI kahyuM : "mAyarAmAM hastameLApa e ja lagnano mULa saMskAra che!" banAsakAMThA ane bhAlanalakAMThA jevA napANIyA pradezanA loko vacce tyAMnA samAjane kuTuMba gaNIne kAma karyuM. pitAnA dIkarAone dhArata te paradeza mekalI zakata paNa temaNe emane sudhArI va.nuM jJAna apAvyuM. evI ja rIte parIkSitalAla majhumadAra jAtanA nAgara hovA chatAM harijanonA adanA sevaka banyA ane aneka pAchaLa paDI gayelA kenA hitaciMtaka banyA. harijana sevakanuM kAma temaNe ghaNuM muzkelI vacce paNa TakAvI rAkhyuM che. teo keTalIye agavaDa vacce e pachAta varganA bhAI-bahenone saMskArI banAvavAnuM kArya cAlu ja rAkhe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ te uparAMta bhAvanalakAMThAnA surAbhAI bharavADanuM nAma paNa ullekhanIya che. temaNe pAghaDI utArIne TopI paherI dIkarIone bhaNavI. samAjamAM virodha thaye chatAM mAtAnuM kAraja na karyuM. temaNe anubaMdha vicAradhArA pramANe, khetI, gopAlana ane mAnavasevA ema ekeeka kSetre parivartana ANyuM. AvA nAnA moTA keTalAye samAja kSetranI krAMtinI dizAmAM janArA temaja anya kSetre krAMti karanArAone sAMkaLI levA joIe. pU. daMDI svAmI : "mRtio te eka sADatrIsa gaNavAmAM Ave che. temAM manu, gautama, zaMkha ane pArAzara e cAranI smRtione yugasmRti gaNavAmAM Ave che. manu bhagavAne bAramA adhyAyamAM krAMtine masAlo Ape che. te uparAMta temaNe dareka aMganI chaNAvaTa karI che uparAMta zAstranI eTale ke anubhavI purUSanI vANI sAthe zuddha viveka buddhi vagere rAkhavAnuM kahyuM che. jethI sAtatya rakSA sAthe parivartana zIlatAno lAbha maLe. manusmRtimAM keTaloka bhAga tyAM japa ane prakSipta (pAchaLathI bIjAne umerelo) lAge che jemake strIne svataMtratA thavAnI nathI ane kayAMka mAMsAhAranAM vidhAne... te chatAM te kALe temaNe sarvAgI krAMti karI eTale temane sarvAgI krAMtikAra tarIke gaNAvyA che. manusmRti jyAre satayuganI smRti gaNAya che to pArAzarasmRti kaLiyuganI gaNAya che. tyAM temaNe strIone svataMtratatA ApI che ane pAMca prakAre strIne punarlagna karavAnI chUTa ApI che. evo ullekha nArada manusmRtimAMthI paNa nIkaLe che eTale te barAbara Thare che. yAjJavAkyane paNa sAmAjika krAMtikAranI dizAmAM lIdhA te yogya che. kahevAya che ke temanI sabhAmAM gArgI nirvasanA thaIne AvyA. badhA RSie zaramAI gayA ke vikArI thayA paNa yAjJavAlaya saMsArI thaine paNa nirvikArI rahyA ane temanA badhA praznone javAba vALyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 sAmAjika krAMtinI dizAmAM vetaketunuM nAma paNa mUkI zakAya che vyavasthita lagna prathA manunA kALamAM thai haze paNa tenuM bIjAropaNa zvetaketu vakhate dekhAya che. roTI-beTI ane bheTI (spRzya-vahevAra) A traNe bAbatanA killAo vedika dhamanI aMdara UbhA karAyA hatA. gAMdhIjIe temane saphata pUrvaka teDI nAkhyA hatA eTale gAMdhIjIne phALe sAmAjika krAMtine kALe paNa jAya che. se varSa upara muMbaImAM viSNu brahmacArI karIne thaI gayA. temaNe guNakarma pramANe jAtivAdanA saMskArone upara ApyA hatA. alabatta temaNe saMsthA vaDe kAma karyuM na hatuM eTale sAmAjika krAMtikAramAM na khape. rAjA rAmamohanarAyanuM nAma priya nemimunie barAbara rajU karyuM che. paNa brahmasamAjanA Adi sthApaka te kezavacaMdra sena ja che te dhyAnamAM rAkhavuM joIe. evI ja rIte devasamAja paMjAbamAM zrI devazarmA nAmanA paMDite sthApyo che. premasamAja paNa che ane rAdhAsvAmI dayAlabAga nAmane phirake hiMdudharmamAM krAMtinI dizAmAM Adhunika phiraka gaNAya che. A badhI bAbato khyAla ApavA pUratI rajU karI che. A le ke sAmAjika krAMti ke krAMtinI dizAmAM na AvI zake paNa temaNe dhArmika kSetre bhUmikA pUrI pADI che. vADIlAla motIlAla zAhe mArA mana upara khUbaja UMDI asara pedA karI che. dhameM jaina hovA chatAM temaNe jainatvane ajavALatuM vyApaka sAhitya ApyuM che. jenAthI jaina-jainetara vartuLamAM navA prakAza relAvI cetanA jagADI che. temanuM nAma sAmAjika krAMtikAra tarIke comaja levAyuM che. zrI baLavaMtabhAI : "vedavyAse brahmaniSTha zudrane paNa vedAdhikAra ApIne jarUra sAmAjika krAMti karI che. eTale temaNe sumaMta, minI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 vaizaMpAyana ane zukane vedane adhikAra Ape che tema zudrone paNa Apyo. te chatAM vedavyAsane mAnanArA zrI vallabhAcArya tathA sahajAnaMda svAmInA anuyAyIo zudrone e adhikArathI vaMcita rAkhe che te navAinI vAta che. harijano temanA maMdiromAM jaI zakatA nathI. jyAM sudhI pAyAthI A bhedo nivAravAnI vAta nahIM Ave tyAM sudhI vallabhAcAryane sAmAjika krAMtikAra ane zrIjI mahArAjane krAMtinI dizAmAM kema mAnI zakAya? zrI. pUjAbhAI: "parigraha-prANu ane pratiSThA heminAra te ghaNuM thayA che paNa saMgaThana-saMsthAo dvArA ane te sarvAgI daSTie prazno lenArA ochA virala ja che. krAMtinuM vAhana saMsthA na bane to vyakita sudhI rahe eTale tevA lokone e dizAmAM janArAja mAnI zakAya che." zrI. caMcaLabena H "mArA pitAjIne ekadA jAheramAM eka bahene kahyuM ke huM te tamane DheDhakAkA kahIza. mArA bApu te sAMbhaLIne khUba hasyA. zrI. savitAbena H "amane (zrI. naMdalAlabhAIne ) paNa zarUAtamAM loko DheDha vANiyA kahetA. jyAM lagI vAta cAlu samAjane gaLe na Utare tyAM lagI virodha to rahevAne ja. virodhaja agni parIkSA che. ApaNe prANa-parigraha pratiSThA tyAgavAnI je vAta karIe chIe e mAtra vAto nathI paNa jIvaMta AcAra che te te tyAre ja khyAlamAM Ave che ?" (17-10-11) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ [13] Arthika kSetranA kAMtikArI mAnavajIvanane lagatAM sAdhane, sAmagrIo ke padArtho artha kahevAya che. e arthanA kSetramAM eka vakhate saMdharSo thayAM che; viSamatA UbhI thaI che ane arthane pradhAnatA ApI mANasAIne haNavAnA prayatno thayA che. te vakhate amuka karmaTha puruSoe AvIne Arthika kSetramAM jUnAM cheTAM mUlyAMkanone badalyAM che ke navAM mUlyAMkane sthApyAM che. evA parivartanakAro ke saMzodhanakArone Arthika kSetranA krAMtikAra tarIke ghaTAvI zakAze. paNa AvA krAMtikArI mATe cokkasa lakSaNo ghaTAvavAM paDaze; nahIMtara Arthika kSetre kAma karanAra dareka Arthika kSetrane krAMtikAra gaNAze. AnAM lakSaNe A pramANe che. (1) te arthane dharmanA aMkuzamAM rAkhIne ja krAMti karaze. (2) te mAnava karUNA agara jIvadayAthI prerAIne krAMti karaze.. (ka) te Rddhi (kudaratI saMpatti anna, vastra, vasAhata) siddhi (yAMtrika zaktinI saphaLatA) ane samRddhi (eTale saMgaThana, sahayoga vaDe utpAdananI vyavasthA), traNeyanA rahasyane jANakAra haze ane ene upayoga mAnavahitamAM karaze. (4) tenuM jIvana pavitra haze; tenA jIvanane upaga pitanA svArtha mATe nahIM paNa samAjahita mATe thato haze. (5) prANa-pratiSThA ane parigrahanA tyAgamAM bIjA kSetranA krAMtikArI jema te AgaLa nahIM vadhI zake paNa emAM e maryAdita tyAga karI zakaze. | sarva prathama uparanAM lakSaNa pramANe bhAratIya Arthika kSetranA kAMtikArane cakAsIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ bASabhadeva ane AdimanuM - sarva prathama Adimana ane RSabhadeva jemane sarvAgI krAMtikAra tarIke gaNAvI gayA chIe teo Arthika kSetramAM paNa Adi krAMtikAra tarIke tarI Ave che. Adimanue Arthika kSetramAM krAMtinI smRti ApI. RSabhadeve samAjanA saMgaThane racI Arthika kSetre krAMtinI prakriyA calAvI dhaMdhAonuM vargIkaraNa karyuM. asi, masi ane kRsi e traNe satra dhaMdhAdAronA pratIka tarIke mUkyAM. temAM asi-yAMtrika siddhinA pratIka samI siddhi; masi-samRddhinA pratIka samI ane kRSi-RddhinA pratIka samI rajU karI. teo A traNeya bAbatonA rahasyanA jANakAra hatA. eTale ja lokonI akarmabhUmikA (zrama karyA vagara vananA kSe upara AdhArita jIvananI bhUmikA) khatama thaI ane karmabhUmikA (zrama karIne sahiyAra jIvana jIvavAnI bhUmikA) AvI. janasaMkhyA vadhatI gai eTale jarUratanI pUti vRkSothI thavAnI zakayatA ochI thai gaI. tethI tene upAya batAvavA lokoe RSabhadevane vinaMti karI ane temaNe uparanA traNa Arthika-sUre ApyA te uparAMta puruSane 64 kaLA ane strIone 7ra kaLAo zIkhavI. temaNe udyoga-dhaMdhA mATe kRSi-vighA, vastra-vidhA, vAsaNa-vidhA, vAstukaLA (bhavanirmANa) pAkakaLA, akSaravijJAna, samAja-vijJAna, vagere zIkhavyAM. e badhuM zIkhavavAnI pAchaLa jhaSabhadevamAM prajAnuM hita bhArobhAra hatuM. A aMge jaMbudIpa prajJapti sUtramAM kahyuM che. _ payAhiyAe udisA prajAnA hitArthe zIkhave che-batAve che. pitAnA jIvanamAM pavitratA te hatI ja temaja bIjanA hita mATe temaNe prANa-pratiSThA-parigraha sarvene tyAga karyo hato. eTale Arthika krAMtikAra to hatA ja. temaNe bIjA kSetromAM paNa krAMti karI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNapati tyArabAda temAM AvatA gaNapatine paNa Arthika kSetranA krAMtikAra gaNI zakAya. temaNe te vakhatanA dhaMdhAdArI saMgaThane gaNabaddha karyA. jyAM sudhI alaga-alaga dhaMdhAdArI loko saMgaThita thaIne kAma na kare ane eka bIjAthI ataDA rahe tyAM sudhI Arthika kSetramAM Rddhi-siddhi ane smRddhi na khIlI zake. gaNuM eTale samUha ane tene nAyakane deva tarIke kalpAya che evuM kAma karanAra gaNeza ke gaNapati thayA ja che. pRthurAjA tyArabAda pathurAjAnuM bhAgavatamAM varNana Ave che. veNa nAmane rAjA atyAcArI hatA, tene RSi tathA prajAe maLIne mAryo ane tenA pagamAMthI maMthana karIne pRyune kADha, pagamAMthI maMcanane artha e che ke paga zramanuM pratIka che; eTale ke zramajIvIomAMthI cUMTIne kADho. pRthunA vakhatamAM jamIna dhAnya cerI gaI hatI ane gAye dUdha ApatI baMdha thaI gaI hatI, te mATe teNe parvata zikharo kheghA, medAne sarakhAM karyo ane pANIne vahetAM karyA. teNe lokone e sapta parizrama batAvyA, pariNAme jamIna phaLadrupa thaI, khetare lIlAM thayAM ane gAya dudha ApatI thaI. teNe Ama Arthika krAMtinA pahelA pAyA tarIke kRSi-gopAlanane majabUta karyA. dilIpa rAjA dilIpa rAjAnuM varNana raghuvaMzamAM maLe che. pRthurAjAnI gopAlananI kriyAne anusarIne temaNe ge sevAnuM vrata lIdhuM. gAya bese te pite besata ane UThe tyAre UThate. gAyanI rakSA mATe pote prANa ApavA paNa taiyAra thaI gayo. tethI gAye tenuM maneya phaLavAnuM varadAna ApyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 satyakAma jaggAla eja rIte upaniSadamAM satyakAma jAbAlanuM nAma Ave che te eka RSi pAse brahmajJAna mATe Ave che. RSie tenI jJAti-kuLa aMge pUchyuM. teNe kahyuM ke te kevaLa tenI mAtA jAbAla aMge jANe che, RSie te satya bolyo eTale rAjI thaI tenuM nAma satyakAma rAkhyuM. tene eka gAya ane eka sAMDha ApIne kahyuM ke AmAMthI 100 gAya karI lAva." te gAya carAvavA gaye temAMthI tene govijJAnane abhyAsa thaze. upaniSaddamAM rUpaka tarIke kahevAmAM AvyuM che ke sAMDha dvArA tene brahmajJAna thAya che. 100 gAyo (vAcharaDAM vi.) thaI jatAM te guru pAse Ave che. guru pUche che-"brahmavidiva semya ! te mukhamAbhAti !" (tAruM mukha brahmajJAnInI peThe saumya dekhAya che) pachI teo enI parIkSA le che ane temAM e uttIrNa thaI jAya che. A rIte satyakAme gavaza--vijJAna dvArA samAjane te jJAna ApI artha krAMti karI. gRtsamada rkamayogI tyArabAda maMtradraSTA karmayogI kRtsamadane laI zakAya che. temaNe sarvaprathama kapAsa vijJAna lokone ApyuM. teo eka vaidika RSi hatA. teo "kalaba" gAmanA hatA (hAlamAM bahAra yevatamAla jillo), teo gaNapatinA parama bhakata hatA. "gaNAnAM tvA gaNapati havAma" A prasiddha maMtra emane duSTa che. A RSi jJAnI-dhyAnI to hatA ja paNa hunnara kaLAnA vijJAnI paNa hatA. temaNe aneka vAtanI zodha karI hatI. temaNe narmadA-godAvarI vaccenA e pradezamAM-jaMgalamAM vasati vasAvI. tyAM temaNe kapAsanuM vAvetara lAMbA vistAramAM saphaLatApUrvaka karyuM. tAMtaNuM vadhyA ane AjanA vaNATa udyoganuM zrIgaNeza karyuM. eTale kapAsane temanA nAma sAthe joDIne "gAta samadama " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 nAma ApavAmAM AvyuM. kAMtaNa, vaNATa vagere vastra vidhA temaNe badhAne zIkhavI. temane maMtra che. puna : samanyata vitataM bayaMtI -eTale sAMje strIo adhUro tANe saMkelI letI. e uparathI temaNe e kaLA strIone paNa zIkhavI hatI, ema lAge che. Ama Arthika kSetre vastra-udyoganI krAMti temaNe karI hatI. ' parazurAmajI evI ja rIte parazurAmajI jemaNe potAnA parazune upayoga pahelAM te bIjAne haNavAmAM karyo hato. temane subuddhi AvavAthI temaNe dakSiNa hiMdamAM nALiyera ane keLAMne choDa ugADavAmAM bIjA arthamAM lokone kodALI vaDe bAgavAnI karavAnI preraNA ApavAmAM karyo. te paNa Arthika kSetranI krAMti ja gaNI zakAya. mahAvIra prabhunA dazazrAvake A pachI bhagavAna mahAvIranA yuganA Anada vagere dazazrAvakone laI zakAya. temaNe arthakrAMtimAM sAdhanazuddhine Agraha rAkhyo hate. bhagavAna mahAvIranA samaye agAuthI evI mAnyatA cAlI AvatI hatI ke gopAlana karatAM vepAra uttama che ane loko te tarapha vaLavA lAgyA. te vakhate AnaMda kAmadeva vagere daza zrAvakoe khetI ane gopAlanane dhaMdhe AdarI, eka artha-kAMti karI. temAM paNa sAdhanazuddhine Agraha rAkhe. vepAra hato tenI maryAdA karI ane alpAra bhI dhaMdhAne uttejana ApyuM. nyAyanItine Agraha, apAraMbha, vepAra-maryAdA ane sAdhanazuddhi A cAra vAte temaNe Arthika-krAMti karI hatI. A zakahAlaputra zrAvaka bhagavAna mahAvIranA daza zrAvakomAM zAkaDAlaputra (saddAlapura) zrAvake kuMbhArane lokopayogI vAsaNo banAvavane) dha svIkAryo ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 vikasAvyo hato. te zrImaMta hovA chatAM apAraMbhI ane lokopayogI dhaMdhA karavA tarapha vaLe ane teNe eka suMdara Adarza rajU karyo ke Arthika kSetre koIpaNa dhaMdhe nAnuM nathI paNa pramANikapaNe badhA dhaMdhA sArA ane zreSTha che. pUNi zrAvaka evI ja rIte jIvanamAM jarUra pUratuM ja kamAvavuM ane atyaMta nyAyanIti temaja ochA AraMbhe vepAra karavA mATe bhagavAna mahAvIranA pUNiyA zrAvakane Arthika krAMtikAra tarIke gaNAvI zakAya. teNe a5AraMbha ane alpaparigrahathI nyAyanItipUrvakanI AjIvikA ane Arthika samatAne eka Adarza samAja AgaLa mUka hato. svazramanI teNe mahattA sthApI hatI; kAraNa ke te mAnato hato ke parizramathI koIne haka chInavAI jAya che. teNe svaicchika garIbIne svIkAra karyo hato. tenI sAmAyikanuM (Arthika draSTie AdhyAtmika samatA) mUlya bahu UMcuM hatuM. sAmAyikanI zuddhatA mATe tenI nyAyanIti paNa vakhaNAya che. ene jIvananA keTalAka preraka prasaMge kharekhara hRdayane hacamacAvI mUke tevA che. eka mahAtmAe pUNiyAnI garIbI joI tenA loDhAnA tavAne pArasamaNi aDADI senAne karI mUkyo. A joI pUNiyAe pitAnI patnIne kahyuM ke "te ApaNe nathI mATe ene dATI de !" patnIe dATI dIdhe. tavA vagara roTalI kema thAya? pati-patnI bannene traNa divasanA upavAsa thayA. ne kamANInI bacatamAMthI navo to Avyo tyAre bannee khAdhuM. pelA mahAtmAne badhI vAtanI khabara paDatAM du:kha thayuM. temaNe jaine pUNiyAnI kSamA mAMgI. eka bIjo prasaMga che. ' puNiya sAmAyikamAM beTho hato paNa tenuM mana ekAgra thatuM nahatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 teNe bahu ja AMtanirIkSaNa karyuM paNa tene kaI doSa jo nahIM. sAmAyika pUrI thatAM teNe patnIne te vAta kahI, patnIe yAda karIne kahyuM : "eka chANa upara aMgAra bAjumAMthI lAvI hatI. paNa, chANuM pAchuM nathI ApyuM." "eTale ja mana azAMta hatuM! devI; tuM ene jaIne pAchuM ApI Ava!" pUNiyAe kahyuM. tyArabAda tenI citta zAMti thaI A beya prasaMge arthakSetramAM nyAyanItinA preraka che. cANakya tyArabAda bhAratanA arthazAstrane suvyavasthita karanAra cANakayane laI zakIe chIe. teNe nIti-dharmanI dRSTie bhAratanI artha-vikAsa padhdhatine goThavI hatI. te caMdraguptanA maMtrI hovA chatAM atyaMta sAdAIthI pitAnI kaTiyAmAM rahetA hatA. temaNe "kauTilIya arthazAstra" "cANakya nItisUtra" ane "cANakya nIti darpaNa" jevA graMtho lakhyA che. temaNe sarvaprathama rAjaya vaDe arthavikAsa-vyavasthA dAkhala karI hatI, badalAmAM rAjyanI javAbadArI paNa batAvI hatI. caMdraguptanA jamAnAmAM ghare khullAM rahetAM ane corI na thatI temaja rAjayano dhana bhaMDAra bharapUra hato ane rAjaya samRddha hatuM e tenI saphaLatA rUpe gaNAvI zakAya. AjanA keTalAka bhAratIya Arthika krAMtikAra AjanA bhAratanA Arthika taMtrane sudaDha banAvavAmAM ghaNI vyaktine phALo che. audyogika krAMtinA puraskartA dAdAbhAI navareja ane jamazedajI TATAnuM nAma prasiddha che. emaNe bhAratanI garIbInAM darzana karyA. garIbI dUra karavA mATe udyoga-dhaMdhAo sthApyA. TATAe khANa vaDe khanija saMpatti kADhI dezamAM uga dhaMdhA vadhArIne bhAratane samRddha karavAnI preraNuM ApI. dAdAbhAI navarojajIe rASTrIya mahAsabhA (koMgresa)nI sthApanA ane vikAsamAM maTe phALo Ape Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ hate. yaMtro vaDe mAnavane rAhata ApavAnuM kAma emaNe karyuM hatuM. A bannenAM jIvana sAdAM hatAM. pArasI dharmanI sahiSNutA, milanasAritA, dAnapriyatA vagere guNe banemAM hatA. uparanI banne vyakitaoe audyogika krAMti karI, paNa bhAratanI garIbInuM mULa kAraNa grAmodyoga tarapha upekSA hatI. A dizAmAM gopAlakRSNa gokhale ane nyAyamUrti rAnaDee ghaNuM kAma karyuM. e bannee grAmeganI je preraNuM karI tenI saMkalanA mahAtmA gAMdhIjIe karI. gAMdhIjIne sarvAMgI krAMtikAra tarIke mAnavA chatAM temane bhAratanA mahAna Arthika krAMtikAra paNa gaNavA ja paDaze. aMgrejoe je rIte bhAratane cUsavuM zarU karyuM hatuM; ahIMnA kArIgara, kulIo ane zramajIvIone raMjADyA hatA, malakAmadAro upara je anyAya thatuM hatuM tene temaNe saphaLa nIveDe A. gAmaDAMomAM bekArI vadhI rahI hatI. hiMdustAnanuM arthataMtra bagaDI gayuM hatuM, tyAre gAMdhIjIe reMTiye, khAdI grAmodyoga vagere dvArA Arthika krAMti sidhdha karI batAvI. aMgrejonA zoSaNane dUra karavA temaNe navI rIte bhAratIya arthazAstrane rajU karyuM. e mATe temaNe svadezInuM vrata ApyuM. videzI mAlano bahiSkAra karAvyuM. majUrone nyAya apAvavA majura mahAjana' racyuM. gAMdhIjInI krAMtine AgaLa dhapAvavA saMta vinobAjIe bhUdAna-grAmadAna dvArA mAlikI-vibhAjanane saMdeze bhAratane saMbhaLAvI. Arthika krAMtinA kSetramAM AgaLa kUca karI. gAMdhIjInI arthakrAMtinA anusaMdhAnamAM ja munizrI saMtabAlajIe. bhAla naLakAMThA pradezamAM mAlikI haka maryAdA ane vyavasAya maryAdA janasaMgaThane vaDe sthApita karI. videzanA keTalAka Arthika krAMtikAre emAM sarvaprathama eDama smithane laIzuM, yurepanuM arthataMtra echo eTale ghara-ane nomic eTale vyavasthA-sudhI ja hatuM. tyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17ra vyavasthita saMgaThane vaDe tene vikAsa thayo na hato. teNe e vyavasthAne rASTra sudhI vyApaka banAvI. teNe vicAryuM ke A arthavyavasthA rASTra vyApI nahIM thAya tyAM sudhI athaDAmaNa cAlyA karaze? eTale rASTranI sapatti vadhArIne tene sukhI karavA mATe cAra to mUkyA :- (1) kudaratI zakti, (2) janazakita (3) saMpattino upayoga ane (4) vyavasthA. teNe e cAra tara, upara navuM arthazAstra racyuM ane janatAnI bhAvanA rASTralakSI banAvI. A eka arthakrAMti hatI. A bAda mAlathusa nAmanA eka IsAI pAdarIne laI zakIe. te vakhate janasaMkhyA vadhatI hatI. paNa pramANamAM utpAdana vadhatuM nahatuM. te mATe teNe saMyamapUrvakanA saMtati niyamanane pracAra karI Arthika krAMtimAM navuM pagaluM bharyuM. voTera nAmanA sAhityakArane tyArabAda laI zakAya che. teNe navuM arthazAstra racIne siddha karyuM ke khetI eja prathama mULa ane sAcuM utpAdana che. vastra ke yaMtro vaDe je sAmagrI thAya che te badhI khetIne ja lagatI che. paNa mULa khetI ja che. kRSinI dhUrIe AkhuM arthataMtra cAle che. teNe kRSi-vidyAne uttejana ApyuM. "phijI-kesTa" nAmanI saMsthA vaDe teNe kRSi-vijJAna zIkhavyuM. yUropamAM tyArabAda audyogika krAMtine navo tabakko zarU thayo. sTIvensane varALa yaMtranI zodha karI ane te krAMtine gatizIlatA ApI. varALanI zaktie navA-navA yatra calAvavAnuM kArya zarU thayuM. te vakhate IglAMDanA rAITa bradharse varALanA judA judA yaMtranI zodha karI ane audyogika krAMtine gatizIlatA ApI. ghaNA lokone ethI majUrI maLI. audyogika dhaMdhAo zarU thayA. Arthika kSetramAM sahakArI vyavasthAo gehavAi. lokone tethI rAhata maLI paNa enAthI nIcalA tharonuM zoSaNa thavA lAgyuM ane amIra-umarAvavarga mAjazekha karavA lAgyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 audyogika viSamatA ane mUDI vaDe zoSaNanI virUddha TelsaTeya ane razkine naitika draSTie artha taMtra goThavavAnI himAyata karI. teo jAte paNa e rIte jIvanamAM vartavA lAgyA. khetI ane kArakhAnAmAM je zoSa lokonuM thatuM hatuM tene aTakAvavA temaNe prabaLa purUSArtha karyo. pitAnuM jIvana temaNe zramajIvI tarIke gALyuM. razkine nn to this last ane TolsaToye "breDalebara" "ApaNuM jamAnAnI gulAmI" vagere pustako lakhyAM. temanA vicAroe navI krAMti pedA karI ane rAjya lokataMtrIya rIte goThavAtuM gayuM; ane udyogadhaMdhA sahiyArA thavA lAgyA. arthanI sAthe dharma ane nIti zI rIte TakI zake ? IzvarI kAyado zuM che ? arthataMtramAM kharA utpAdaka koNa che ? bauddhika zramanI zArIrika zrama karatAM vadhAre kIMmata che; e maMtavyanuM nirAkaraNa vagere prazno temaNe pitAnA sAhityamAM chayA. te chatAM paNa audyogika krAMtimAM mUDInI pakaDa vacce mANasa haju gulAma hato. te vakhate jarmanInA kArla mAkarse A viSamatA maTADavA ane zramikone pUrUM maLe te mATe arthazAstranAM pustako lakhyAM. teo pote garIbAImAM UcharyA hatA. ekavakhata temaNe potAne ovarakoTa vecI nAkhyo ane zaradI sahIne paNa krAMtinuM kArya cAlu rAkhyuM hatuM. temanA hRdayamAM garIba prati rageragamAM karUNa hatI. teo pracalita 28 kriyAkAMDavALA dharma saMpradAyamAM mAnatA na hatA paNa satya, ahiMsA, nyAya vagere dharmatamAM mAnatA hatA. temane pitAnuM ghara badalavuM paDyuM. phAMsa gayA. tyAMnA eka patramAM lekho pragaTa thatAM ca sarakAre temane dezavaTo Ape. perisathI teo bruselasa gayA. tyAM eka parisanA vepArIe temane madada karI. temanA vicAree majUra-ekatAne zaMkhanAda dUko ane tyAMnI sarakAre paNa temane bahAra kADhayA. AthI temane jarmanI-phasane mUkIne IglAMDa javuM paDayuM. tyAM paNa koi saguMvahAluM nahIM eTale temane sAmAna gharanuM bhADuM na cUkavavA mATe lIlAma thaze. te vakhate temane eMgalasa nAmane eka mila-mAlika maLI gayA. tenA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 upara mAkanA "kepiTala" nAmanI paDInI sArI asara thayelI. teNe mAkarsanI salAha pramANe sahakArI paddhatie calAvavA mATe pitAnI mIla, majUrone saMpI dIdhI. e bannee maLIne arthazAstranAM Azcarya pamADe tevA siddhAMta navA svarUpe jagata AgaLa rajU karyA. temaNe "komyuniTa menyuphesTa" sAmyavAnuM jAheranAmuM bahAra pADayuM jemAMthI sAsvAde janma lIdho. sAsvAdamAM keTalAka guNo hatA te keTalAka deSo paNa AvyA. mANasanI svataMtra cetanAne avakAza nathI. vyaktinA, vANInA ane vicAranA svAtaMtrayane phudhanAnuM temaja hiMsA vaDe sattA meLavavAnuM tatva sAmyavAdamAM dAkhala thayuM. pariNAme majUrasaramukhatyArazAhI te AvI, paNa vargasaMgharSo jamyA, vargasaMgharSathI zAMti AvatI nathI. ene dUra karavA mATe IMglAMDanA "le keIse eka navuM AMdolana UbhuM karyuM. teNe e vAta karI ke paisAdAra loko zramikone mahenatANuM pUrepUruM Ape, jethI te lokomAM asaMtoSa na jAge ane temanuM jIvana dhoraNa UMcuM banI zake. avikasita prajAne khIlavIne varga samanvaya karavAthI ja vizvazAMti thaI zakaze, evI tenI mAnyatA hatI. A jhuMbezanI eka navI havA IglAMDamAM phelAI tene anukULa ane piSaka yojanA amerikAnA presiDaeNTa rUjhavelTe ghaDI kADhI. nyuDIla nAmanA patra vaDe teNe A vicArone pracAra karyo. zramajIvIone piSanArI mUDIvAdI janAthI sAmyavAdanuM jhera zAMta karavAnI prakriyA cAlu karI. Aje aNuvikasita rAjyanA vikAsa mATe ghaNuM dezo kArya karI rahyA che, jemAM amerikA, keneDA, jApAna, briTana ane eNraTreliyAne ullekha karI zakAya che. A tarapha raziyAe uparA uparI paMcavarSiya yojanAo ghaDI ane pAra pADIne jagatane AzcaryamAM nAkhI dIdhuM che. pitAnA pracAra mATe te paNa bIjA rASTranI jema aNavikasita dezene sahAyatA karI rahyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 A rIte duniyAnI arthakrAMti mATe aneka pUrNa krAMtikAra ke ardha-krAMtikAroe Arthika kSetramAM pitAno phALo Ape che. tenI tAravaNuM arthakrAMtikAranA lakSaNa pramANe ApaNe pote ja karavI paDaze. carcA-vicAraNA zrIpUMjAbhAIe carcA prAraMbha karatAM kahyuM: " koIpaNa krAMtinA prAraMbhanI jema Arthika krAMtino prAraMbha paNa vyaktithI thayo haze ane pAyAmAM anekanI taiyArIo haze. Arthika krAMtino prAraMbha eka cIja levI ane bIjI cIja ApavI temAMthI thaye ho joIe. sarvaprathama badAma" vinimaya mudrA tarIke vaparAtI haze-tenA uparathI "dAma" eTale paise AvyA lAge che. badAma pachI koDI, tAMbiyA dekaDe; ane aMte rUpA-senAnAM sikkAo ane aMte kAgaLanI huMDI jevI calaNaneTa e paNa eka prakAranI artha-parivartananI kriyA ja gaNAya. bIjI tarapha dravya-sAmAna tarIke kRSi, pazupAlana ane udyogamAM kramika vikAsa thayo che. yaMtronuM paNa evuM haze. prathama sAMbelA vaDe dhAnya kuTavAnuM thayuM haze; pachI ghaMTI AvI ane have vijaLIthI svayaMcAlita ghaMTIo cAle che. yaMtroe prAraMbhamAM mANasane kaMika zArIrika rAhato ApI haze, paNa pachI te te zeSaNakhorInuM sAdhana banatuM gayuM. mane khyAla che ke agAu paradezIo pitAnA yaMtre lAMbA haptAnA karja upara ApatA. tyAre keTalAka loko mAletujAra banyA, keTalAka buddhijIvIoe ahIM paNa yaMtronuM nirmANa karyuM. hidamAM ugenA vikAsa mATe TATA, birasA, bajAja, DAlamiyA, sAhu-jaina vagerenA nAme vizeSa ullekhanIya che. temanAM saMtAnoe paNa ugo tarapha mUkAvyuM. aMbAlAla sArAbhAInA vArasadAro mIla-ugamAM pAraMgata thayA. . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 paNa, tenA kAraNe zaherAnAM svachaMdatA ane vilAsa vadhyA. zaheranuM AkarSaNa vadhyuM pariNAme gAmaDAM paDI bhAgyAM. eTale arthataMtranI keDa gAmaDAM tUTI jatAM AjanuM arthataMtra viSama banI gayuM che. tyAre AjanA Arthika krAMtikAroe sAcA arthataMtra rUpe gAmaDAMne ane grAma-saMskRtine mokhare lAvavAnA raheze." zrI baLavaMtabhAI : "Arthika kSetre Aje AkhA vizvane sAme rAkhavuM paDaze. te mATe gAmaDAnuM anusaMdhAna vizva sAthe karavuM paDaze. eTale ke duniyAnA bajArone bhAratanAM saMskRti dhAmasabhA gAmaDAnI tarapheNamAM vALavA paDaze. Aje te evo samaya che ke amerikana kophI vadhI paDI to dariyAmAM be traNa lAkha ratala ThAlavI dIdhI; paNa bhAvane jALavI rAkhyo. lokonI jarUranI vastuone paNa uce bhAva TakAvI rAkhavAnI vRttinA kAraNe arthataMtranA pAyAmAM naitiktA nathI; svArtha ja che. eTaleja bhAla naLakAMTho prayogamAM naitika bhAvanI vAta AkarSe che. bIju e ke yaMtrazakti, mAnavazakita ke pazuzaktine yogya samanvaya na thAya te bekAra thayelAM mAnave udhe raste caDI jAya. tevI ja rIte vadhu kamAnAra tene bIjA mATe upayoga karatAM na jANe che te paNa vilAsamAM UtarI jAya ane saMgharSa cAlu rahe." - zrI, zropha : "mArA namra mata pramANe prathama te gAmaDAM ane zaheranAM zramajIvIone badhuM ja arthataMtra suprata karavuM paDaze. jo ke nIti nyAyanI vAtane aMkuza te joIze ja. A badhI vAto te bAlanaLakAMThA-pravegamAM prathamathI che ja. kadAca sattAvAdI, zAsana pakSanA mANasa ke zaheranAM mUDIvAdIo evI dalIla pedA karaze ke tame adhikAra meLave pachI Arthika sAmAjika kSetro gAmaDAM ane kasabAnA zramajIvIone saMpIe. AvI dalIla briTIza sarakAra paNa svarAjya na ApavA aMge karatI hatI. paNa Arthika kSetranI samatA mATe arthataMtra zramika ane gAmaDAnA hAthe soMpAya eja yogya che. . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 zrI. savitAbena : "gAmaDAMne UMce lAvavA ane pratiSThA ApavI; ane tema karavA jatAM, je koI muzkelI Ave tene sahI levI ene je krAMtinA saMdarbhamAM laIe to ame badhAe bhAla naLakAMThA kSetramAM navalabhAI sAthe kuTuMbarUpe je vAtsalya mAryuM ane lokonI tyAranI manobhUmikA ane AjanI manobhUmikA jotAM te kharekhara addabhUta lAge che. jo ke tyAM to sarvAgI krAMtinuM kAma cAle che ane phelAya che. zrI. pUjAbhAI: "IndoranI eka koDanI mila majUra ke IkanA sahiyArA saMcAlanamAM cAle che te paNa eka AciMka kAMti ja gaNAya ne?" pU. daMDI svAmI : "mane lAge che ke A Arthika viSamatAnuM kAraNa to e che ke mANase jayAM eka vIsI (vIsa varSa) artha pAchaLa kharcavA joIe tyAM te traNa-cAra vIsI kharcI nAkhe che. te uparAMta vaizya upara navA kSatriyo (rAjyasevako ) ane navAM brAhmaNo (lekasevaka)ne aMkuza hovo joIe." zrI. caMcaLabena : "cANakyanuM nAma Arthika krAMtikAra tarIke yogya che. eka bAju temaNe rAjya ane arthataMtrane kevaLa vyavasthita na karyuM paNa te aMge pratho lakhyA eTaluM ja nahIM tenA upara dharma saMyamanI chApa rUpe teo jAte brahmacArI rahyA ane aMte temaNe saMnyAsa lIdho. A temanA tyAganI prakharatA ja gaNAya. gAMdhIjInI Arthika krAMtithI A yuge reMTIya javAharalAlajInA hAthamAM zobhe che ane svazrama vagara koIpaNa Arthika krAMtikAra vegaLo na rahI zake, te sUcave che. (24-10-61 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ [14] rAjakIya kSetranA krAMtikAre zrI dulerAya mATaliyA rAjakIya kSetranAM krAMtikAro viSe vicAratAM pahelAM, rAjakIya kSetranI zarUAta kayAre thaI, e vicArI levuM joIe. kudaratI sAdhana vaDe AjIvikA pUrI thatI na hatI, sAdhanonI kheMcanA kAraNe laDAI thatI. hatI, tyAre mANasane sAdhanarakSA (milakatarakSA) AjIvikArakSA ane prANurakSAnI jarUra paDI. AkramaNa karanAranI sAme e badhAM kAraNasara jambara sAdhane rAkhavAnI jarUra paDI, A kAma ekala dokala vyakitanuM na hatuM eTale sAmudAyika rakSA ane nyAya mATe rAjya UbhuM karAyuM. laDAI sAme laDAI zastra sAme zastra, damana sAme damananI kriyAo cAlI. ahIM tene ItihAsa vicAravAnuM nathI paNa baLa sAme baLa ane chaLa sAme chaLa vAparavAnI kriyAmAM pheraphAra karI pitAnAM prANapratiSThA ane parigraha suddhAM hemI jemaNe e rAjyapadhdhatinAM mUlyamAM parivartana karyuM agara te nyAya ane ahiMsaka paddhatithI e rAjya parivartana karAvyuM; tevA rAjakIya kSetranA krAMtikAro viSe vicAra karavAnuM che. purANa kALa sarva prathama purANa kALa upara AvIe. dadhIci: jyAre deve pAse ezvaryA ane rAjya saMpatti AvI tyAre asurone adekhAI thaI ke A loko mAtra zastronA kAraNe baLazALI banIne aizvarya ane bhogavilAsamAM vadhI jAya che. tethI asuroe saMgaThita thaIne devene harAvyA. devenI hAranuM eka kAraNa e paNa hatuM ke agAunI jema te lokomAM titikSA, tyAga ane kaSTa sahevAnI zakita rahI na hatI. te vakhate dadhIci RSie pitAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 zarIranuM dAna daI tyAga ane samarpaNano dAkhala Ubhe karyo. devoe bhagavRtti ane vAsanA kADhI nAkhI pariNAme temanI jIta thaI tyAga ane prANa paNa na hoya te game teTaluM aizvarya paNa vyakita ke rASTranI rakSA karI zakatuM nathI. A paheluM mUlya parivartana dadhIci RSie mUkyuM ke prANasamarpaNa vaDe rASTra-rakSA karavI. . prahalAdaH svataMtratAmAM rAjakIya svAtaMtrya, upAsanA svAtaMtrya ane vicAronuM svAtaMtrya paNa AvI jAya che. yAtanA sahana karIne saMvedana jagADavuM ane pitAnI svataMtratA mATe sAmAne preravuM, e navuM mUlyAMkana che. prahalAdane prabhu upAsanA ane dharmane mArga sAce lAgato hato paNa tenA pitAe damanacakra calAvyuM. pitAne page paDavA chatAM; vinaya karavA chatAM pitAe na mAnyuM to prahalAda pitAnI sAme thayo. teNe dArUNa kaSTa sahyAM ane aMte svAtaMtrya TakAvyuM. prahalAdanI rItane ekarIte gAMdhIjIe ajamAvI hatI. pitAnI nyAyayukata vAtane daMbha ke chaLa vinA pragaTa karyA ja karavI, badhI sajA hasate moDhe sahana karavI. e rIte temaNe bhAratanI prajAne batAvI hatI ane prajA zakitane vadhArI hatI. aMte bhArate rAjakIya svataMtratA meLavI yAtanA sahana karIne svAtaMtrya rakSAnuM navuM mUlyAMkana prahalAde rajU karyuM che. dhruvaH tenA pitA uttAnapAda rAjA potAnI mAnItI patnInA chokarAne khoLAmAM besADI vahAla kare che. dhruva besavA jAya che te aparamAtA tene dhUtkArI kADhe che. be ke tAre A khoLAmAM besavA mATe tapa karI mArI kUkhamAM janma levo hato ne!" dhruva tyAre phariyAda karato nathI; paNa tapa karavA cAlyo jAya che. temAM mAtA preraka ane nAradajI poSaka bane che, dhruva prajAne prema meLave che, sAce ja pitAnA siMhAsana ane kheLAne adhikAra meLave che. nyAyarakSA mATe tapa karI che ke mUlya parivartana karyuM hatuM. Ama rASTra rakSAnI paddhati dadhIcie, svAtaMtrya rakSA mATenI paddhati prahalAde ane nyAya rakSA mATenI paddhati dhruve UbhI karI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 A traNeya kathAo vaDe kathAkAre rAjakIya krAMtinA traNa daSTibiMdu rajU karyA che. vAmana (viSNukumAra muna) : balirAjAmAM dAnavatA vadhI gaI hatI. te vakhate jaina purANa pramANe viNakumAra muni ane vaidika graMtha pramANe vAmanamuna tene dura karavA mATe Ave che. te dAnavatA choDAvavA mATe tenAM kAraNo tapAse che. A kAraNe che bhogecchA, vAsanA ane ahaMkAra. balirAjAne baddha karI traNa vastuo traNa pagalAM vaDe temaNe mAMgI. vAsanA zarIramAM UMDe hAya che eTale pAtALa mAgI te bhAgI lIdhI; bIjA pagalAmAM bhogecchA mAMgI: te svargamAM vadhAre hoya che, tenA pratIkarUpe te mAgI; bIja pagalAMmAM zaraNAgatine avakAza mAgyo ethI ahaMkAra toDyo. avakAza AkAzamAM hoya che, eTale AkAza mAgyo. ethI bali gabharAIne zaraNagata bane che ane vAmane tenA mAthe paga mUkIne tenA ahaMkArane nAza karyo ema mAnI zakAya che. Ama rAjayapalaTo karyA vagara, rAjaya paDAvyA vagara, vicAra-parivartanathI thatI rAjaya-krAMti vAnAvatAre karI. pRthurAjA : vaNarAja atyAcArI ane julmI have tene sAdhu sanyAsIo ane lokoe padabhraSTa karI tenA pagamAMthI, zramajIvIomAMthI maMthana karI pRthurAjane gAdIe besADyo, veNurAjAne vadha karyo. AmAM vaMza paraMparAgatanI rAjya prathAne badale cUMTaNI dvArA rAjA cUMTIne rAjaya calAvavAnI prathA phalita thAya che. te paNa eka prakAranI rAjakAMtija gaNAya. zrIrAma : Ama to ApaNe bhagavAna zrIrAmane sarvAgI krAMtikAra gayA che. paNa teo rAjakIya kSetranA krAMtikAra hatA. temaNe AkhA bhAratane eka karyuM. uttara-dakSiNane eka karyA, zaiva, vaiSNava temaja Arya-anAye banne ne eka karyA. temaNe dharmonI ekatA sthApI vAlInuM bhogavAdI rAjaya ane rAvaNanuM saramukhatyAra zAhI rAjaya palaTayuM. temaNe rASTrIya ekatA sthApavA sAthe eka navo Adarza e Ubhe karyo ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaMzaparaMparA pramANe moTA bhAIne ja gAdI maLatI, tenA sthAne nAnAbhAIne paNa maLI zake! udAratA ane ekatA sthApavA mATe temaNe cauda varSane vanavAsa svIkaryo hato. rASTrIya ekatAnI bhAvanA zrIrAme ApelI che, A rAjakIyakrAMti nAnIsUnI nahatI. bhISma pitAmaha: kaMcana, kAminI ane rAjyanA tyAgI bhISma pitAmaha zarazayA upara sUtAM-sUtA yudhiSThirane rAjanItino upadeza Ape che ke rAjanIti pALanAra keTalo saMyamI, AjJApAlaka ane tyAgI hovo joIe. tenuM dila keTaluM vizALa hovuM joIe. rAjAe drasTI tarIke samAjanI rakSA ane jApAlana karavA mATe rAjyagrahaNa karavuM joIe e navuM sUtra bhISma pitAmaha ApyuM. zrIkRSNa : evI ja rIte bhISma pitAmahanA samayamAM zrIkRSNa bhagavAna kSatriyaputra hovA chatAM mugaTane badale morapIMchI dhAraNa kare che. hAthamAM gadAne badale baMsI dhAraNa kare che. temaNe eka kSatriya rAjaputra hevA chatAM rAjyane sparza na karyo paNa rAjA rAjyane TrasTI che e e rIte vRSigavaMzAnA saMdha tarIke yAdava-rAjyane dvArakAmAM sthApyuM. jarAsaMdha ane kaMsa jevA atyAcArI, saramukhatyAra-rAjAonuM rAjya parivartana karAvyuM. kaurava rAjyane badale nyAyI pAMDava rAjyanI sthApanA mahAbhArata vaDe karAvI. Ane paNa eka rAjyakrAMtija kahI zakAya. aitihAsika kALa (i. sa. pUrvene) bhAratanA rAjya saMcAlana ane zAsanamAM tyAra pachI jene ItihAsa maLI Ave che te kALamAM jarA najara nAkhIe to nIcenI vyakitao-rAjyakrAMti mATe preraka banI hatI. mahAvIra ane buddha: A banne vibhUtioe gaNarAjyane samarthana ApyuM bane cheka zramaNa-saMgaThana ane janasaMgaThana upara hatA. emane vicAra e hato ke je sAdhu-saMsthA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 ke lokasevaka (zrAvaka) saMsthA ghaDAI jaze te prajAne temanI doravaNI maLI zakaze. e vicAranA bIja bhagavAna mahAvIra buddhanA samayamAM eTalA badhA aMkurita na thayA; kAraNa ke te vakhate keTalAka anyAyI rAjAonI sAme bhagavAna mahAvIra-buddhanA upAsakone laDavuM paDyuM. kevaLa nava mallIvaMza ane nava licchavI vaMzanA 18 rAjAo ane vajajI lo kone gaNarAjyanI preraNA maLI. Ama gaNataMtra tarapha rAjyakrAMtine vALavAmAM A bannenI preraNuM hatI. cANakya- caMdragupta : tyArabAda bhArata upara bahAranA AkramaNa zarU thayAM. sikaMdarane humalo thayo. pazcimanA A humalAthI bhAratanI rakSA karavAnI jarUra hatI. te vakhate naMdavaMza bhoga-vilAsamAM hatA rAjAo ApasamAM laDatA hatA, te vakhate cANakyamaMtrInI sahAyatAthI caMdraguptane ThIka jhajhUmavuM paDyuM. teNe naMdavaMzane nAbUda karyo ane bhAratIya rAjAone eka karavAnuM kArya zarU karyuM. parasanI sAme jhajhUmI sikaMdara tyAMthI pAchA vaLe ane tenuM maraNa thayuM. paNa caMdragupta vicAryuM ke videzI AkramaNa sAme bhAratanI rakSA karavI hoya te bhArate eka thavuM joIe. enuM ja pariNAma hatuM ke sikaMdaranA senApati sailyukasane caMdragupta sAthe saMdhi karavI paDI. cANakya rAjanIti ane arthazAstra banemAM nipuNa hato. teNe kuTilanIti ane chaLanIti vAparI te eka doSa hato, paNa tenI khaTapaTothI bhAratIya sAmrAjaya eka thayuM. jo tema na thAta te eka-bhAratanI ka95nA koIne na Avata. tenA sAdhane zuddha na hovA chatAM teNe je bhArata-ekatA sAbita karI, tethI ApaNe tene ahiMsAnI dizAmAM rAjya-krAMtikAra na gaNI zakIe-te chatAM tenuM AgavuM mahatva to che ja. azaka: samrATa azokane kaliMganA yuddha pachI eka bauddhabhikSanI preraNA maLI ane teNe talavAra choDI dharmathI rAjya karavAnI nIti apanAvI. pitAnI putrI saMghamitrA ane putra mahendra temaja eka bhAIne videzamAM mokalI dharmacakra pravartana karAvI te dharma-pAlaka rAjA banyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 aitihAsika kALa (I.sa. pachI paMdara sadI sudhI) azoka pachI zaka, hRNa vagere aneka videzI jAtionA humalA bhArata upara uparAuparI thavA lAgyA. deza nirAza thaI gayA. dharmagurUoe paNa rASTrIya-ekatA na sAdhI, pariNAme seminAtha lUMTAyuM ! zAhAbuddIna garInA humalA thayA tenI sAme pRthvIrAja cauhANe pratikAra karyo. e bahAdura hato paNa teNe bIjA rAja sAthe ekatA nA sthApI. pariNAme teNe bahAdurI ane zauryathI videzI humalAono sAtavAra pratikAra karyo, paNa jo te vakhatanA rAjAonI krAMta daSTi hota to te badhA eka thaI zakata ane agAunA videzI humalAkhorone paNa pitAnAmAM samAvI leta. tyArabAda megala zAsako AvyA. musalamAna humalAkhoromAM zAMtithI rAjya calAvI ahIMnA ja thaI javAnI bhAvanA vadhAre paDatI hatI. te samaye dilhInuM rAjya akabaranA hAthamAM AvyuM. akabara : akabara lAMbI daSTivALo ane krAMta dA hatA. teNe joyuM ke ahIM zaka, hRNa vagere paNa samAIne hiMdanA thaI gayA che te musalamAno paNa kema eka na thaI zake ? A aMge zraddhAmAM moTI muzkelI agAunA murilama humalAkhoro temaja keTalAka muslima zAsakonI lUMTaphATa, atyAcAra, strIonAM apaharaNuM temaja talavAranA jore dharma parivartana karavAnI nItinI hatI. teNe hiMduomAM kadaratA, AbhaDacheTa vagere vAtonA pAyA daDha karavA zarU karyA. te chatAM akabara hAre te na hato. teNe sarvadharmane samanvaya karI "dIne-ilAhI" dharma banAvyo. ToDaramala, phrejI, bIrabala jevA hiMdu-muslima vidvAna ratnone teNe darabAramAM pratiSThA ApI. navaratnonA kAraNe akabara hiMdu-muslima ekatAmAM kaMIka aMze saphaLa thaI zake. teNe rAjapUta jAti sAthe reTI-beTI-vahevAra paNa zarU karyo. teNe ghaNuM rAjapUta vIrone jAgIro ApI, chatAM agAunA musalamAna zAsakonI nItinA kAraNe ghaNuM leko zakita ja rahyA. te chatAM teNe uttara hiMdane eka karyuM, emAM zaka nathI. paNa, akabaramAM theDIka kacAza hatI te hatI jIvananI. tethI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 ApaNe tene rAjyakrAMtikAra nahIM gaNIe paNa rAjya krAMtinI dizAmAM gayelo mAnazuM. tenA jIvanamAM je kyAza hatI tenuM pariNAma e AvyuM ke tenI trIjI peDhIe AvanAra auraMgajheba thaze. teNe tenuM badhuM kAma UMdhuM vALI dIdhuM. je akabaranI udAra nIti teNe vadhArI hota to rAjapUto udAra thaIne temanA thaine raheta. paNa auraMgajhebanA jhanUnI5NA e hiMdu rAjAonA dila ALAM karI dIdhAM hatAM. rANA pratApa: A dizAmAM rANA pratApanuM nAma paNa rAjya kSetranA krAMtikAra tarIke rajU karI zakAtuM nathI. teo vIra hatA. bahAdura hatA paNa temanuM darzane vyApaka na hatuM. temaNe badhA rAjAone eka karavAnI vAta karI na hatI. temaNe vyaktigata rIte laDAI karI. dezapremane dAkhalo besADyo paNa navuM mArgadarzana, rAjyakrAMtinA anusaMdhAne teo ApI na zakyA. jo ke teo udAra dila ane guNavALA hatA. cAritryavAna paNa hatA. vIra zivAjIH zivAjIe rANA pratApanAM guNone jhIlI lIdhA hatAM. paNa temaNe zahere lUTavA tathA te lUMTane kevaLa marAThAomAM vaheMcavAnI je paddhati svIkArI; te khoTI hatI; nahIMtara temane rAjyakrAMtikAra kahI zakAta. temaNe rAjaya ekAMgI ke saramukhatyAra na bane te mATe rASTrane pradhAnamaMDaLanI AjanI paddhati bheTa ApI. temanuM cAritrya pavitra hatuM ane trIjAti pratye ati sanmAna hatuM. dharma, dharma sthAnake ane dharmapuruSa prati emanI udAra dRSTi hatI. paNa luMTavAne durgaNa marAThA rAjAomAM tyArabAda cAlu rahyo. holkara, pezavA siMdhIyA vageremAM paNa e durguNa rahyo. A traNe jaNane amuka aMze krAMtinI dizAmAM janArA mAnI zakAya. paNa darekamAM kaMIka kamI hatI. akabaranuM darzana sApha hatuM paNa jIvana azuddha hatuM; pariNAme tenA vaMza je moja-zokhamAMja vahI gayA; rANA pratApanuM jIvana zuddha hatuM paNa darzana vyApaka na hatuM eTale tenA vaMzA mevADanA khoTA garvamAM ja rahI gayA ane AgaLa upara temane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 eja mogala sAthe saMdhi karavI paDI. zivAjInuM darzana sApha hatuM, jIvana zuddha hatuM paNa sAdhana zuddha na hatAM eTale prajAmAM paNa e duguNa phelAyo. je A kacAzo A traNemAM na rahI hatI te bhAratanI svataMtratA kAyama rahevA uparAMta te eka thAta ane svataMtratA na gumAvata. 1857 thI 1947 mugala sAmrAjyane je aMta Avavo joine have te AvyA. bhArata nAnA nAnA TukaDAomAM vaheMcAtuM cAlyuM gayuM ane hiMdamAM vepAra karavA AvelI IsTa InDiyA kaMpanInuM zAsana AvI gayuM. temanI rAjya upara kaje karavAnI nIti, khAlasA karavAnI paddhati vagerenA kAraNe lokomAM asaMtoSa vadhato cAlyA. | sarvaprathama rAjA rAma mohanarAye svataMtratAne sAda pADyo. temaNe svataMtratA nAmanuM chApuM kADhayuM. 18pa7 mAM samagra prajAe baLavo briTizaro sAme karyo. bhAratamAM haju ekatA na hatI. pariNAme jhAMsInI rANI lakSmIbAI, nAnA phaDake, tAtyA Tope vageree badhuM chAvara karyuM. dilhIne bAdazAha pakaDAyo ane tene raMgUnanI janama keda maLI. paNa. te vakhate amUka marAThA, zIkha, hiMdu ane musalamAne alaga rahyA pariNAme bhArata svataMtra na thayuM. atyAra sudhI je rItane lUMTaphATa, atyAcAra vagereno ItihAsa bhAratanA judA judA zAsakonA kALamAM racAyo hate te jotAM eka evI saMsthAnI jarUra hatI je badhAM krAMtikArI tane sAMkaLI zake ane bhinnatAne bhAgI zake. Ama svarAjya meLavavAnuM ane briTizaronuM rAjya dUra karavAnuM kArya ghaNuM kaparuM ane agharuM hatuM. paNa te kAma dhIme-dhIme thayuM kharuM. ane te paNa aMgrejonA sahage sthapAyelI eka saMsthA kogresa (rASTrIya mahAsabhA) dvArA ene ItihAsa recaka ane jANavA jevo che. - koMgresa saMsthA : bhAratamAM aMgrejI rAjyanA pratinidhiomAM phokasa, lebara, hyuma vagere udAra dilanA hatA. temanuM mAnavuM hatuM ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 hiMdIone temanI svataMtratAne adhikAra Apa joIe paNa temanuM kaMI cAlatuM nahIM. e lokee keTalAka bhAratIya netAone salAha ApI ane rASTrIya mahAsabhA (koMgresa)nI sthApanA thaI. A saMsthAe pAyAmAM rASTrIya ektAne rAkhI. paNa A Akhuye daLa vinIta daLa kahevAtuM. bhAratamAM evA paNa ugra vicAranA hatA ke bebagoLA banAvIne briTIza rAjyane uthalAvI pADavuM. A aMge baMgALa, yUpI; paMjAba ane mahArASTramAM keTalAka yuvAne kArya karatA hatA, temAMthI keTalAka pakaDAyA, keTalAkane phAMsI thaI. khudIrAma bosa vagere AmAM agraNI hatA. sAvarakarane janamaTIpanI sajA thaI. paNa A mArga sAce na hato. AvA chUTa yTa humalAthI briTiza sarakAra name tema na hatI. kegresanI prAraMbhanI vyaktiomAM dAdAbhAI navarojajI, gokhale vagere kArya karatA hatA. tilaka paNa temAM joDAyA ane temaNe svarAjya amAro janmasiddha adhikAra che" e sUtra ApyuM. bhArata ane bhAratIya saMskRtithI prabhAvita thaIne zrImatI enI besaMTa AyaleDathI ahIM AvyA, temaNe "hemarUla" (gRha svarAjaya)nI mAMgaNI karI. paNa. te chatAM dhAryuM ke lokone na hato. enI besaMTa ke tilaka pAchaLa je rIte loko hevAM joIe tevuM dekhAtuM na hatuM. e mATe eka evAM mANasanI jarUra hatI. jenuM jIvana AdhyAtmika hoya ane je lokomAM bhaLI gayelo hoya. A kAma mahAtmA gAMdhIjIe pUruM pADyuM. temaNe Azrama sthApI lekIne vratabaddha karyA. sAmudAyika ahiMsAnA prayogamAM. lokone lAThI, goLI mAra ane jela yAtrA temaja yAtanA sahana karavAnI temaNe tAlIma ApI. AthI A deza ekAgra thayo. gresane tapa-tyAga-balidAnanA kAryakramo ApyA. temaNe sAdhanazuddhino Agraha rAkhyo. rAjakAraNamAM baLa ke chaLa nahIM paNa kaLathI kAma karavAnuM sUcavyuM. ahiMsA vaDe rAjyakrAMtinuM mArgadarzana bhAratane maLyuM. te chatAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 paNa bhagatasiMha, AjhAda, sukhadeva va. ugravAdI loko paNa hatA. temanI phanA thavAnI taiyArI hatI paNa sAdhanazuddhino Agraha na hato; pariNAme AvI zakti veDaphAI jatI hatI. gAMdhIjIe tene khare upayogI vaLAMka Apyo. temanI draSTi sApha hatI, sAdhana-zuddhino Agraha hato ane racanAtmaka kAryo vaDe bhAvAtmaka ekatA teo lAvI rahyA hatA. jAtivAda, komavAda, prAMtavAda ke saMpradAyavAda je rASTrIya ekatAne khaMDita karatA hatA, te badhAne maTADavA temaNe aMta sudhI prayatna karyo. temanA prayatna saphaLa thayA ane 1947 mAM paMdaramI ogasTe bhAratane AjhAdI maLI. A badhuM kogresa mAraphata thayuM. tenA baMdhAraNamAM satya ane ahiMsAne dAkhala karAvavA gAMdhIjIe ghaNA prayatno karyA paNa " zAMtimaya baMdhAraNIya upAyo " cAlu rahyA. zAMtinI dizAmAM koMgresane laI javAmAM paNa temano ja mukhya phALo che. Ama 1885 thI koMgresa saMsthAne rAjya krAMtikArI tarIke laI zakAya che. evI rIte yu. ena. o. (saMyukta rASTrasaMgha)ne paNa rAjya kAMtikArI saMsthA tarIke gaNI zakAya. yurepa pazcimanA krAMtikAre have ApaNe pazcimanI rAjyakrAMtine ItihAsa tapAsIe. lAIkaragasa : pazcimanA rAjyakrAMtikAromAM lAIkarasa je spArTIno zAsaka hato tene prathama laI zakAya. AkhA grIsane e krAMtadaSTA purUSa hatA. temaja sAdhu jIvana jIvavAvALo hato. enI bhAbhI garbhiNI hatI tyAre teNe ene kahyuM, " mArI sAthe viSaya sukha bhoga ane rAjaya paNa bhegA." paNa eNe nA pADI ke garbhanA bALakanuM zuM thaze? eNe potAnA moTAbhAInA putrane mATe karyo bhAbhInI yAtanAo sahI. kaMcana ane kAminI bannene teNe sparza na karyo. eNe spArTAvAsIo mATe 30 varSa sudhI lazkarI tAlIma pharajiyAta karI, tethI spArTAvAsIonuM zarIra khaDatala thayuM. Aje lazkarane zikSaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 ApIne rAkhavAnI paddhati ane sAmyavAdanA bIja enI A lazkarI tAlImamAMthI paDayAM che. paNa, enI rAjyakrAMti pAchaLa daSTi daihika hatI. erisTaDIsa : tyArabAda grIsanA erisTeDIsa nAmanA DAhyA ane udAra hRdayanA salAhakAranuM nAma Ave che. teNe rAjayapaddhatimAM ghaNo pheraphAra karyo. samavAyI rAjayataMtra tenI ja buddhinuM kAma che. teNe grIsanA aneka nAnAM-nAnAM rAjyone eka karyA enA DahApaNanA kAraNe grIsamAM ekatA AvI ane bIjAM paNa rAjya calAvI zake te mATe e jAte hadapAra thayo. te ekavacanI hate vacana ApIne pharanAra na hato grIsanI rAjanItimAM ekavacana, udAratA ane ekatA, A traNe guNo enA kAraNe AvyA, parikalIsa : grIsanI ekatAne lokazAhImAM DhALanAra parikalIsa hato. teNe grIsane senAnuM banAvyuM, ema kahevAya che. te ethensane hatuM. tenuM jIvana unnata hatuM, paNa tenAmAM ethensa mATe ja pakSapAta hato, eTale je lokazAhIne te puraskartA thayo te ja lokazAhIne te dAkhala na karAvI zakaze. prAMtavAde parasparamAM Trepa pedA karyo ane grIsa lekazAhImAM DhaLAtA rahI gayuM. kemilasa? tyAbAda grIsa ane romane ghaDanAra senApati kemilasa thayo. te yuddha AvI paDe to te mATe taiyAra hatuM paNa te udAra ane zAMtivAdI hato. AkhuM roma yuddhamAM UtareluM hoya te vakhate paNa te duzmane prati udAra rahete, hArelA prati DaMkha na rAkhata. romane zatruo prati udAratA ane samAdhAna vRttinA guNa ApavAmAM eno moTo phALo che. rokAI mAtAH evI ja rIte TekAI mAtAnuM nAma paNa zatru ane garIbo prati sahAnubhUti pedA karAvanAramAM Ave che. te pine amIranI patnI hovA chatAM garIbImAM rahI ane pitAnA putrone paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ teNe garIbImAM ja ucheryo. teNe emane salAha ApI ke " game tevA saMgomAM paNa garIba prati dayA rAkhaje. bIjo bhAI jyAre yuddhamAM gayo tyAre 5000 mANase mAryA gayA ane lohInI nadI vahevA lAgI; paNa kAi baMdhue chevaTa sudhI zAMti rAkhI. romanI pragatimAM grekAI-bhAIone moTo phALo che. varSo thaI gayAM chatAM garIba prati sahAnubhUti batAvatI grenAImAtAnI mUrti Aje paNa UbhI che. tene dIkarAoe prANAMta sudhI garIbo prati dayA na tajI. etihAsika kALa tyArabAda yuropanA ItihAsanA kALamAM mahatvAkAMkSI rAjAo AvyA. sikaMdara vizvavijetA lekhA. henabole remane dhrujavyuM. sIjhare sAmrAjya UbhuM karyuM. nepoliyana paNa samrATa kahevAya. A badhAne vizvavijetA tarIke ItihAsamAM gaNavAmAM AvyA che. paNa ApaNe temane krAMtikAra nathI gaNAvI zakatA kAraNake temaNe parAjita, pIDita, zoSittanA zoSaNa ane parAjaya upara pitAnA mahelo. caNyA hatA. gharma krAMti pachI yuropanA itihAsamAM tyArabAda be mahatvapUrNa ghaTanAo thaI eka dharmakrAMti ane bIjI audyogika krAMti. keTalAka lokoe yuropa cheDayuM ane teo amerikA gayA. tyAM jaIne vasI gayA. aMbrAhama liMkana : amerikAnA pramukha liMkanane ApaNe rAjyakrAMtikAra tarIke laI zakIe. temaNe gulAmI prathAne nAbuda karAvavA ane gulAmane paNa adhikAra apAvavA mATe pratiSThA ane parigrahane tyAga karyo. amerikAnA bhAgalA paDavAnA hatA te vakhate temaNe athAka parizrama karyo ane pitAno deha paDyo tyAM sudhI ekatA mATe laDyA ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 amerikAne eka karyuM. temanuM nAma amerikAnI rAjya krAMtimAM dhaNuM kAraNosara amara thaI gayuM che. ziMgTana: evI ja rIte amerikAnuM svataMtra rASTra tarIke nirmANa karavAmAM je ziMgTanane moTo hAtha che. temaNe enA mATe bhekha lIdhe ane amerikAne svataMtra karI lokazAhIne mArge mUkavuM. glaeNDasTana: briTanamAM paNa te vakhate sAmrAjyazAhI cAlatI hatI. tene lokazAhImAM pariNamAvanAra DasTana hatuM. teNe kaMjUsa nItinA badale udAranIti apanAvI. tenI udAra lokazAhInI asara videzamAM paNa thaI. kArla mAkarsa: te vakhate jarmanInA kArla mAkarse duniyAne eka navo vicAra Ave. lokazAhI game teTalI hovA chatAM varcasvavALA buddhimAna ane paisAdAra lokoja cUMTAIne Ave ane zramikone sahevAnuM ja. sAdhanavALA mANase sAdhanahInone gulAma ane zoSita rAkhe che. yatre AvyA, pariNAme sAdhane vadhyA ane mANasonI mahattA ochI thaI. Ama mANasanI mahAnatA vadhAravA duniyAnA zramikoe eka thavuM joIe ane teo sattA upara Avaze te ja A vyavasthA badalI zakAze. A vicAre "zramika eka thAva"nuM sUtra kArla mAkarse ApyuM. ene prayoga lenine raziyAmAM sAmyavAdarUpe karyo ane sAdhano zuddha ke azuddha hoya paNa tene amala karyo ane jhArazAhIne majUra-zAhImAM badalI paNa kArla mAkarse je bhAva sevyo hato te sAmyavAdamAM paNa che ja ane thoDAMka muThIbhara buddhimAne ke prabhAvazALI netAonI netAgIrI nIce lAkha karoDanuM jIvana niyatrita thAya che. AmAM virodhane dAbI devAnI je gejhArI nIti che te have spaSTa thatI jAya che. eTale ApaNe tene zuddha krAMti na kahI zakIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 carcA-vicAraNA zrI. pUjAbhAIe carcA prAraMbha karatAM kahyuM: "ati thAya che to pachI tenI gati paNa thAya che. gArAzAhInA jalamo vadhyA eTale dAdAbhAI navarojI jevA pAkathA-temanA pagale tilaka-cekhale AvyA ane gokhale gAMdhIjI jevAne kheMcI lAvyA. Ama ghaNA lokonI kAryanI bhUmikA gAMdhIjIne maLI ane ghaNAne gAMdhIjInI doravaNI maLI pariNAme 1947 mAM bhArata AjhAda thayuM. - Aje jemane janmadina che e saradArane paNa bhAratanI ekatAmAM ocho phALo na gaNI zakAya ! javAhara, subhASa, rAjendrabAbu A badhAne gAMdhIjIrUpI sUryanA prahamaMDaLanA jevA gaNAvI zakIe. pU. daMDI svAmI: "keTalAka sAdhuone paNa rAjakIya krAMtimAM ullekha karI zakAya. 1757mAM saMnyAsIono baLa mazahura gaNAya. 1857mAM briTIza sarakAra sAme paNa keTalAka nAgAbAvAo sAme thayA hatA. paNa moTA bhAge AvA sAdhuo rAjyAzrita heI te rAjAnA svArtha mATe laDatA hatA. rAjAomAM vIra vikramanuM nAma paraduHkha bhaMjana rAjA tarIke laI zakAya. prajAnA sukha mATe rAjAonA svArtha tyAgane teNe navo cIlo pADa hato. harSavardhananuM nAma paNa ullekhanIya gaNI zakAya. rAjA bheja paNa e zreNImAM AvI zake. rAmakRSNa, buddha, mahAvIra, gAMdhI e badhAne sarvAgI krAMtikAra gaNAvI zakAya paNa temAM rAjyane tyAga karI bhekha lenAra mahAvIrane me khare mUkI zakAya che. evI ja rIte ahiMsaka rIte rAjyakrAMti karavAmAM gAMdhIjIne phALe temanI sarvAgI krAMtimAM jAya che te ane che. temAM sAmudAyika ahiMsAnI mahattA paNa che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1dara zrI devajIbhAI: "ahiMsA satya dvArA rAjyakrAMti e gAMdhIyuganI meTI deNa che. tethI ja anubaMdha vicAradhArAe vizvanI navI rAjakIya krAMtinI bhUmikAmAM preraka-pUraka baLAnI kalpanA ApI jagata upara upakAra karyo che." zrI, zropha : "evI ja rIte navA yugamAM sAmudAyika ahiMsA mATe zuddhi prayoganuM zastra paNa krAMtikArI pagaluM che." mImuni: "rAjyakrAMtine sAco artha che boTAM jUnAM mUlyone dabAvI, navAM mUlyone sthApavAmAM madadagAra thavuM; tyAre khUnakharAbI karI rAjya vadhAranAra sikaMdara krAMtikAranI zreNamAM na AvI zake. rAme vAlInA bhagavAdI rAjAne badale sugrIvane soMpyuM agara te rAvaNanuM rAjya vibhiSaNane sepyuM emAM temane aMgata svArtha na hatA. zrIkRSNa kaMsa ane jarAsaMghanA anyAyI rAjyane DaMkha rAkhyA vagara khatama karyA temAM emane svArtha na hatA. tethI rAma-kRSNane rAjya krAMtikAramAM te vakhatanA saMjoge jetA gaNAvI zakAya che. evA anIti-anyAyane dUra karanAra cAritrayanI sthApanA karanAra kumArapALanuM nAma paNa rAjaya-krAMtikAra tarIke laI zakAya. zivAjInuM cAritrya suMdara paNa kSetra nAnuM. pratApanuM tevuM cAritrya nahIM, vIratA ghaNI. eTale pharI pharI ApaNI najara gAMdhIjI upara Thare che. gAMdhIjI sAthe koMgresane naja bhUlI zakAya. tethI ja anubaMdha vicAradhArAmAM saMsthAo upara vadhu madAra bAMdhIe chIe. bhAratIya lokazAhImAM pUraka prerakabaLa umerI tene lokalakSI banAvavA mAMgIe chIe. ethIja navA gresIone pUraka preraka baLanI zraddhAe dhArAsabhA vageremAM mekalAvA icchIe chIe, jeo nyAyanati cAritryanI daSTie vaphAdAra hoya ane prANapratiSThA parigrahane hemavA taiyAra hoya. zrI, caMcaLabena : "dAMDI kUcanA divase te yAda karavA jevA che! mIThuM levA jatAM mahAdevabhAI jelamAM gayA te gAMdhIjIe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 kahyuM ke jelamAM javA karatAM mIThA mATe mAthuM phUTayuM heta te sAruM thAta ! naraharibhAIne dhArAsaNamAM AMkhamAM maracAM bhabharAve paNa e to aDaga ! Aje jemane janma che e saradAra te kahetA ke "bAyalA dhaNIne roTalA khavaDAvavA emAM zuM saubhAgya?" e divasomAM paraNavA AvatA vararAjAne kanyAo kahetIH "zrIphaLa mUkI de ane jela padhAro!" e badhAmAM ahiMsaka satyAgrahanI balidAnanI bhAvanA bharanAra gAMdhIjInA kapALe haMmezAM karacalIo ja paDI rahetI. ahiMsAnA saMdarbhamAM jagatanAM rASTra mATe prANa pratiSThA parigraha hemI devA taiyAra thaI javuM eja kharI rAjyakrAMti che, jene cIlo gAMdhIjIe pADyo. (30-10-61) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ [15] vaijJAnika kSetranAM krAMtikAra zrI dulerAya mATaliyA vaijJAnika kSetranA krAMtikAranI vAta karatAM pahelAM vijJAna zuM che? vijJAnamAM krAMti zuM che? ane ApaNe je arthamAM vicArIe chIe te arthamAM vaijJAnika krAMtikAromAM kyAM lakSaNo hovAM joIe, tene UMDANathI vicAra kara joIe. vijJAna eTale? A sRSTimAM aneka addabhUtatA jevAmAM Ave che. meranAM pIchAMmAM raMga koNe bharyo ? kIDIne AMtaraDA kharAM? varasAda kema varase che ? vIjaLI kema camake che? A badhI addabhUtatA na samajAya te "ahobhAva" thAya, ane te camatkAra lAge. koI mAne che ke deva-devInA kAraNe che, ke IzvaranA kAraNe che athavA koI ene zraddhAthI cAlatuM mAne che, ke guru kRpAthI thatu gaNe che. - vijJAna tenAthI eka DagaluM AgaLa vadhe che. te darekanuM aMtaraMga tapAse che. kIDInAM AMtaraDAM mATe tenuM aMtaraga tapAsI, daSTa vastune anubhavamAM mUkIne siddha kare che, pravego vaDe vizleSaNa kare che. tattvajJAnI vastunuM vizleSaNa kare che tyAre vaijJAnika ene anubhava kare che. je vastune anumAna pramANa vaDe tatvajJAnI siddha kare che tene vaijJAnika Indriya jJAnathI pArakhI varNavI zake che, dhAre te pratyakSa karI zake che. vaijJAnike dareka vastunA kArya-kAraNabhAvane tapAse che. kArya-kAraNasaMbaMdha vicAryA vagara vijJAna cAlI zakatuM nathI. te satyanI vadhu najIka jAya che paNa dareka zedhane aMtima mAnatuM nathI. temAM avakAzanI apekSA rAkhe che. eTale vijJAna pAse amane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 jaDI-bUTI meLavI ke chokarU thayuM ke amUke pAvaiyAone paNa saMtAna ApyAM e bAbata mAnya nahIM thAya. paNa TesTa TayUbathI bALake thaI zake; khATI vastu paNa amUka dravyanA saMgathI mIThI thaI zake e badhI bAbato vijJAnane mAnya che. dUdhamAMthI dahIM banI zake, keTaluM dahIM nAkhavuM? keTalIvAramAM dahIM thAya vagere bAbate, sUkAI javA AvelAM jhADAne phosphorasa ane kezIyama pUravAthI te lIlAMchama cAya vagere kudaratI to tene mAnya che; satyathI te ene jANe che; gaNitathI gaNe che ane tene je niyama bane te jagata AgaLa raja kare che. Ane guNa doSanI prakriyA kahevAmAM Ave che. dharma ane vijJAna: AvI vaijJAnika prakriyA bhAratamAM thaI che. eTale ja bhAratIya darzanamAM e vAta spaSTa rIte kahevAmAM AvI che ke kAraNa vagara kArya thatuM nathI!" A Akhe vaijJAnika siddhAMta ahIMnA dharma-darzanamAM AvI gayo che. teNe e rItanA karmane niyama svIkArI lIdhe ke karmane saMcaya thavAthI kArya thAya che. dA. ta. kheDUta khetI kare che. mahInAo pachI tene pAka laNe che. ghaNIvAra karmamAM jhaDapIpaNuM lAvavAthI te kArya jhaDapI thAya che. ghaNIvAra kama eka chatAM bIjano lepa lAgavAthI badalAya che. rAyaNuM nAnI hoya temAM cIkanI kalama cuMTADavAthI rAyaNu paNa cIku Ape che. khATuM bIDuM mIThuM karI zakAya che. padArthonA raMga-rUpa svAda badalAvI zakAya che; , paNa te cokkasa niyama pramANe. ajANyA mANasane e joine navAI lAgaze paNa bhAratIya dharmoe-darzanAe A vAta svIkArI lIdhI hatI. pariNAme bhAratamAM dharma ane vijJAnano jhaghaDe thavA pAmyo nathI. te mAne che ke mAnavatIrthaMkara banI zake che; jesala je pApI paNa susaMgathI saMta banI zake che. evI ja rIte jaDa-vastuomAM paNa parivartana thaI zake che. paNa tenI pAchaLa kArya, kAraNa ane niyama heya che. koIpaNa camatkAra pAchaLa kaMIka kAraNa hoya che ema ahIMnA dharma darzane e mAnI lIdhuM. eTale ahIM dharma ane vijJAnanI vacce jhaghaDo na thaye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre pazcimamAM vijJAnanI bhUmikA judI ja rIte UbhI thaI. tyAM ema manAyuM hatuM ke Izvare pRthvIne kahyuM: "thALI jevI thaI jA!" eTale te tevI thaI gaI. pachI kahyuM : "sthira thaI jA" eTale sthira thaI gaI. Izvara ke izvara putranI AjJAne virodha thAya nahIM. te virodha karanArane izvara bhaktoe jelamAM pUryA, yAtanA ApI. nAstika kahyA. evI ja rIte tyAMnA Izvare Adama, iva ane bIjA prANI pedA karyA. Adama ane ivane saMsAra ra ane bIjA prANIo temane bhogavavA mATe che, ema kahyuM. dA. ta. "gAyane tuM khAI zakIza kAraNake temAM jIvana nathI." e loke pazuone khAvA lAgyA. bAIbalamAM evuM vidhAna che, kurAne zarIphamAM paNa evuM che. tenI virUddhamAM koI kaMI kahe te tevAone-vaijJAnikone--yAtanAthI laIne jIvatA saLagAvI mUkavA sudhInuM kArya dharmanA virodhanI sajA rUpe karavAmAM AvyuM. tyAM kArya-kAraNa-meLane mAnavAmAM na Avyo. - pariNAme tyAM dharma sAthe vijJAnane meLa besI na zako. yUrepanA vaijJAnikone prANa-pratiSThA-parigraha traNene bhoga khUbaja Ape paDyo che. tyAre bhAratamAM bahu ja ocho Apavo paDyo che. bhAratamAM vijJAna ane dharma e be vastu che tenA karatAM satya-darananA be pAsAM rUpe che tema mAnamAM AvyuM che. vijJAna vastune bheda karIne (pratyakSa pRthakakaraNathI) jue che tyAre dharma vastune abhedarUpe jue che. mANasa ane vAnara bannenAM pitavaze judA che, ema vijJAna jaze paNa dharma jIva sRSTinI daSTie bannene eka abheda rUpe jovAnuM kaheze. bhautika vijJAna huM (sva-AtmA ) tuM (paramAtmA) ane te (badhA prANIo) judAjudA che enuM vizleSaNa karIne batAvaze tyAre AdhyAtma-vijJAna (dharma) huM, tuM ane te traNe eka ja che; "huM chuM tyAM lagI "tu 'rU5 chuM ane te paNa jIvananI prakriyA che. ema samajavaze. "huM" chuM tyAM lagI vAsanA che ane ema thayA kare che ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 karmamAMthI kevI rIte chUTavuM? A vastu azakya nathI kAraNa ke "tuM" (paramAtmA) A dazAne pAme che mATe "huM' paNa A dazAne pAmIza. A dRSTie jotA ahaMkAra na Ave te mATe, "te"(Itara jIva sRSTine "te " rUpe jovI jethI ahaMbhAva nIkaLI jAya; ane abhedarUpe thaI jAya. A traNarUpe jovAnI paddhatine AdhyAtmika vaijJAniko (dharmavALA) siddhasthiti kahe che e traNene pragaTa (prathaka) rUpe jovAnI sthitine bhautika vaijJAniko paNa saphaLatAnI sthiti kahe che. A bannene meLa pADI zakAya che kAraNa ke ahIM dhameM je vijJAna batAvyuM che te dharmanI sAthe otapreta che. bhAratamAM bhautika vijJAna vikasita hatuM; ema jaina ane vaidika parANe ane kathAomAM jovA-sAMbhaLavA maLe che. puSpaka vimAne hatA; deva puSpavRSTi karatA hatA, je e vastuo na hoya te kavinI kalpanAmAM Ave ja kaI rIte? uDanakhaTolA ke uData cheDe vagere bAbate yAMtrika zakitanA vikAsanI vAta kahI jAya che. zastravijJAna paNa vikasita thayuM hatuM. agni-astra, varuNa--astra vagere yuddhomAM vaparAtA. ethI paNa UMDANamAM jaIne jagata "paMca-bhUta" tattvonuM baneluM che, tenI pAchaLa zakti che ane te kAryakAraNanA niyamathI cAle che, evuM kahevAmAM AvyuM. bhautika vijJAnane upayogI bane tyAM sudhI tene mahatva ApavAmAM AvyuM. vijJAnane durupayoga kare te rAkSasa, rAvaNa jAte brAhmaNa hevA chatAM rAkSasa gaNavAmAM AvyuM. pRthue vijJAnane sadupayeAga karyo; teNe pRthvIne phaLapa karI, govaMzanI unnati karI; pariNAme te samAjanA paga eTale ke zudramAMthI janmavA chatAM avatArI gaNAye. bhAratiya vaijJAnike have ApaNe keTalAka bhAratIya vaijJAnika tarapha najara nAkhIeH cakaH hiMdustAnamAM vijJAna-zakitane pahelo upayoga carake karyo. teNe vanaspitio zodhI tenA guNa doSa pragaTa karyA. AkhINa bena Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 caDAve che; paNa tene zudhdha karatAM te guNakArI thaI jAya che. paMca mahAbhUtanA rasakasanI jema pravRttimAM paNa parivartana thaI zake che." e varatune prayoga karyo. teNe zArIrika svArtha ane auSadhionuM, AhAra-vihAra-niyamananuM AkhuM vijJAna ApyuM. temaNe kaThora tapa paNa karyuM ane saMyama paNa rAkhe eTale temane vaijJAnika krAMtikAra, kahI zakAya. temanA pagale janArAM anya Ayurveda-vaijJAniko thayA temanAM nAme paNa AmAM gaNAvI zakAya. paMtajaliH zArIrika roge sAthe mAnasika rogonuM zuM? e viSaya aMge paMtajali mane vaijJAnika krAMtikAra thayA. carake kahyuM ke "vegane rokavo na joIe !" paMtajalie kahyuM: " keTalAka vegone rokavA joIe-kAma-kedha vAsanAnA vegane je na rokavAmAM Ave to anartha thaI jAya. jo kedhI ane kAmI mANasane chUTa ApavAmAM Ave che te anartha karI bese." paMtajalie mAnasazAstranI zodha karI. mananI vRtio keTalI ane kevI ? te kaI rIte rokAya? temAM avarodhe keTalA ? rokavAthI zo lAbha thAya ? vizvanA mAnasa sAthe ApaNuM mAnasane saMbaMdha A badhuM mAnasazAstra temaNe pAtaMjala yogadarzana rUpe lakhIne temaNe mane vijJAnane vyavasthita karyuM. nAgArjuna: tyArabAda nAgArjune rasavidhA ane yaMtravidyAne vyavasthita karI. tenI zodhane teNe rajU karI, emAMthI keTalIka vidhA lupta thaI; kAraNa ke rasa-vaijJAnika rasavidyAne durUpayoga na thAya enI kALajI rAkhatA hatA. tethI temaNe keTalIka vidyA gupta rAkhI, pariNAme temanA maraNa sAthe te lupta paNa thaI. * varAhamihiraH teNe bhAratane khagoLa ane havAmAna AgAhInuM vijJAna ApyuM. varasAda kayAre Avaze? kayA nakSatranA saMgathI havAmAna badalAze? dukALa Ave zuM karavuM? keTalA bhAgamAM puranuM * * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 pANI Takaze? vagere aMge kArya kAraNa samajAvatA judA judA phalAdeza batAvyA, teNe vedhazALAonI yojanAo ApI; tApamAna-havAmAna sthira karavAnA niyamo samajavyA. khetI karanAra mATe A badhA niyamo bahu jarUrI hatA. je dukALa paDe to jarUra tene kharAba prabhAva lokomAM paDe A badhAne nivAravA mATe varAhamihire khagoLazAstra ApyuM; je kRSi-vijJAna mATe atyaMta upayogI hatuM. jagadIzacaMdra bejha: navA vaijJAnikomAM jagadIzacaMdra bejhanuM nAma gauravabhera laI zakAya. temaNe sarvaprathama zodha karIne batAvyuM ke vanaspatimAM jIva che. temanAmAM paNa rUci-arUci, vAsanA ane cetanA che. temaNe vanaspatimAM caitanya batAvI jagatane navuM jJAna ApyuM, jethI vizvacetanA sAthe jagatane saMbaMdha baMdhAye. jagadIzacaMdra bojhe vanaspatinuM vijJAna ApyuM paNa te mUDI vadhAravA mATe nahIM.. caMdrazekhara ramaNa temaNe karamaNanA nAme oLakhAtAM "kSa" kiraNonI mahatvapUrNa zodhakhoLa karI. tenI aMdara rahelAM prajIvaka tatve samajAvyA. pariNAme "prakAzanI upayogitA loko jANatA thayA - praphullacaMdra rAya : temaNe aNu-paramANunA niyama batAvyA. tene lokahitamAM upayoga kevI rIte thaI zake, te batAvyuM. temaNe eno upayoga mAnavahitamAM karyo, paNa aNubaMba banAvavAmAM na karyo. te te uparAMta bhAskarAcArya ane lIlAvatI e banne gaNitanA vaijJAniko thayA. e bannenuM gaNita vijJAna ApaNe tyAM temaja paradezamAM paNa cAle che. ahIM thayelA vaijJAnikoe jJAnane vecyuM nahIM paNa lokahita mATe rAkhyuM tethI lokahita ane vAtsalya ja temanI sAme hatuM. ', pazcimanA vejJAnike , thIsala: pazcimanA vaijJAnikomAM thIsala nuM nAma sauthI AgaLa Ave che. teNe sarvaprathama kahyuM ke sUrya ke caMdrahaNa, te pRthvIne paDachAye che. tyAM sudhI caMdra-sUryane rautAne herAna kare che; ema yuropamAM manAtuM. loko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 tIrakAmaThAM laIne nIkaLI paDatA. thIsale jyAre A satya rajU karyuM to lokoe tene nAstika kahyo kAraNake te vAta bAIbalathI virUddha hatI. tene dezapAra karavAmAM AvyuM. Aje je ke tenI ja vAta che ke sAcI mAne che. gelIliyo : A vaijJAnike kahyuM ke "pRthvI phare che!" e vAta bAIbala virUddha heIne lokoe tene nAstika kahyo, yAtanAo ApI, jelamAM karyo, tyAM mAphI maMgAvIne che. jethI nIkaLatAM mArI phoka karI. Aje te pRthvI-bhramaNane tene siddhAMta sahu mAne che. - bra: A vaijJAnike jAhera karyuM ke raja-vIryanA saMyoga vagara saMtAna thatuM ja nathI. IzunI mAtA "mariyama" kuMvArI hatI ane IzuM thayA. bAIbalamAM tene IzvaranI kRpA gaNavAmAM AvI che. paNa baMnee jyAre tenI virUddhamAM kahyuM te dharmaguruo cIDAyA; tene rIbAvavAmAM AvyuM ane ane tenI mAnA dekhatA saLagAvI nAkhe. koparanigasa : teNe dUrabIna zodhyuM. dharmaguruoe kahyuM ke evuM ribIna heIja na zake. e jAdugara che ane zetAna enI aMdara peThe che tethI te jAdumatara kare che. zetAna hoya tyAM bhagavAna na rahevuM kahIne tene jiMdagI sudhI rIbAvI-rIbAvIne mArI nAkhavAmAM AvyA. AmAM aghogika krAMtinA prAraMbhanA tabakkA sudhI vijJAniko upara islAma ane khristI dharmaguruo ane, anuyAyIoe julama karyA paNa vijJAnanA kSetre AvAM vaijJAnikonA balidAne niSphaLa na gayA. aMte ema manAyuM ke dharma ane vijJAna judA che, paNa saMtabAlajI tene samanvaya kare che je bhAratanI pazcAdabhUmikAmAM che. vinobAjI adhyAtma sAthe vijJAnane meLa besADavAnI vAta kare che. jenaraH je ke moTAbhAganA Adhunika vaijJAnika je zodha kare che tene peTaTe rajIsTarDa karAvIne paiso pedA kare che tyAre " jenara" jevA keTalAka karUNApradhAna vijJAniko nikaLyA jemaNe joyuM ke gAye roja deha, te zItaLAvALI hovA chatAM, vAcharaDA tene dhAve che ane temane paNa eja roga lAgu paDe che. te vakhate zItaLAne devI gaNI te bhaga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 mAMge che, ema gaNuM mAnava ke pazune jaMgalamAM mUkI devAmAM AvatA. te bramaNAne dUra karavA "jenare" eka lAkha pAMDanI rassInI mAgaNI karI. tene upayoga zItaLAvALI gAyo upara ane rogIo upara karyo. pariNAme zItaLAnA rogI sAjA thayA. tenA mATe sarakAre moTI rakama ApavAnI ophara karI paNa teNe e vastu veMcI nahIM ane dayAprerita thaI aneka lokone eNe sAjA karyA. pazcara : evI ja rIte pezvare kolerAnI rassI banAvI. tene prayoga pitAnA upara karI joyo, temAM saphaLatA maLatAM lokahita mATe te rIne pracAra karyo. eka kaMpanIe karoDa rUpiyAnuM pralobhana ApyuM paNa teNe ene veMcI nahIM. meDama kayarI : teNe temaja tenA pati DekTara kayUrIe reDiyamanI zodha karI jenAthI roganA samayamAM mukti mATe jalada upacAra thaI zake, AvI ja rIte pazcimamAM "penisilInanA zodhakane paNa ghaNI vadhAre rakamanI ophara mUkavAmAM AvI paNa teNe nakArI kADhI. teNe Arogya rakSA mATe ene upayoga karyo. manovaijJAnikomAM IDa, anDara vagere thayA. gAMDA thavAnAM ghaNAM kAraNamAM atRpta vAsanAne mukhya kAraNabhUta mAnavAmAM AvI. tethI temaNe mAnava-vegane chUTathI piSavAnuM vidhAna karyuM. te aMge pustako lakhAyAM paNa tenAM uMdhA pariNAme paNa AvyA. kAma, krodha vagerene na rokatAM tenAM aniSTa pariNAme paNa AvavAM lAgyAM. samAjamAM avyavasthA thavA lAgI pariNAme samAjavijJAna (seziyolojI) UbhuM thayuM. temAM AgaLa vadhatAM vizvamAnavazAstra zodhAyuM. temAM zodhakhoLa cAlu che; pahela pazcimanA vaijJAnikoe karI hatI Adhunika vijJAna varadAna ke abhizA5? Aje bhautika vijJAna, yaMtra-vijJAna ane kRSi-vijJAnamAM meTAM saMzodhana thayAM che. jhaDapI gativALA vAhana yAtrAnI zodhe vaDe duniyAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ TUMkI karI nAkhavAmAM AvI che. temaja pAse AvavAnI taka paNa padA thaI che. AvA samaye vijJAnane upayoga jagatanA kalyANa mATe thaze. joIe jethI vizvamAM saMgharSa ochuM thAya. aNabanI zodha karanAra AInsTAIne amerikAne pitAnI zodha ApI dIdhI. pachI tene pastA thaye. bhasmAsurane varadAna maLyuM tenA jevI sthiti amerikA ane raziyAnI thaI che. bhasmAsurane nAthavA bhagavAna AvelA tema AjanA vijJAnanuM varadAna pAmelA bharamAsune nAthavA dharmarUpI bhagavAne AvavuM jarUrI che. Aje mAnavajAti nirNaya kare che te potAnI badhI zaktine navasarjana ane lokakalyANa khAte upayoga karaze te e zakaya che. te dhAre te AkhuM jagata vanaspati upara AvI zake che kAraNa ke kArelAM dUdhI jevAM, dUdhI mANasa jeTalI moTI ugADI zakAya che, pAka vadhu utArI zakAya che, dUdha vadhAre pedA karI zakAya che. tenA badale je vijJAnane upayoga kevaLa saMhArAtmAka zastronI heDamAM thaze te jagata upara Aphata veLAvAnI che. - eTale ja jagatanA ciMtake munizrI saMtabAlajI, pa. neharU vagere loko ene devI upayoga karavAnI vAta kare che. Aje prAMta-dezanA sImADA TuMkA thaI gayA che ane jagatanA mAnavIonuM duHkha, sahunuM duHkha ema sahu mAnatA thayA che. tyAre vijJAnano upayoga jagatanA duHkha, bhUkhe ane rogonA nivAraNa mATe tha joIe. e mATe kAMtipriya sAdhusAdhvIonuM satata mArgadarzana lokone maLavuM joIe. bhUkha-duHkha rogane dUra karanAra badhA vaijJAnika krAMtikAro ke vaijJAnikone ApaNe vaMdana karIe ane AzA rAkhIe ke je navA vaijJAnika krAMtikAro thAya te badhAnI sAthe dharma ane adhyAtmane anubaMdha rahe jethI vijJAnane durupayoga haMmeza mATe maTI jAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 carcA-vicAraNuM zrI. pUjAbhAIe carcAne prAraMbha karatAM kahyuM : "vijJAna eTale viziSTa jJAna-te rIte ja sAmAnya vahevAranA jJAnamAM paNa vizeSajJAna UMDuM thatuM jAya che. vijJAna te upaga upara avalaMbe che. divAsaLI zaradImAM garamI ApavA mATenuM sAdhana che paNa koI nAdAna tene ghAsanI gaMjImAM pheMkI de te badhAne nAza paNa karI zakAya. Aje vijJAne vIjaLI ApIne mAnavasamAjane ghaNI rAhata ApI che. gaMgA-jamunAnAM pANI rAjasthAnane maLe ke narmadAnuM pANI kacchane maLe tevI zakyatA pedA karI che. mAtra tene durupayoga thato hoya te aTakAvavo joIe ane vaijJAnikoe vijJAnane AdhyAtma ane lokakalyANanA pAyA upara vikasita karavuM joIe." zrI, suMdaralAlaH "gAme-gAme zramayajJanA pratIka samAna DesIne reTiye bApue abherAIthI utArIne lokone Apo temAMthI yaravaDA cakra AvyuM; aMbara carakho ApaNuM deza mATe audyogika-krAMti eTalI saphaLa nahIM nIvaDe paNa mAnavabaLa ane pazubaLa vadhu hoine gAmaDAne anurUpa je vijJAna zodhAze te ja vijJAna grAma-arthataMtrane vyavasthita karI zakaze. Ama bApue paNa grAmaarthataMtranI dizAmAM eka-krAMti ja karI hatI. pU. nemimuna: vijJAna hitakara banavuM joIe. te mATe jagate bhArata pAse preraNA levI joIe. ahIM vyApaka dharmane pAye che eTale prAcInakALathI vijJAnane upayoga mAnavakalyANa mATe thayo ane Aje paNa e ja rIte vicArAya che. caraka jevAe Arogya-vijJAnamAM dharmane mukhya rUpa ApyuM. zarIrane paNa dharmanuM Adha sAdhana mAnyuM. manovijJAnamAM paNa manAyoganI sAdhanA ane manane vaza karIne saMyama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204. mArge vALavAnI vAta AvI. tyAre praphulacaMdra rAya jevA pAse aNuparamANunA siddhAMto hovA chatAM tene upaga temaNe beba banAvavAmAM na karyo, paNa kalyANamAM karyo. e ja rIte De. bhAbhA jevA Aje aNuzaktine upayoga vijaLI, rAsAyaNika-saMzodhano vagere mATe karI rahyA che. A eka sanAtana paraMparA che. tethI bhAratIya vaijJAnikone vaijJAnika-krAMtikAra kahI zakAya che. tyAre, pazcimamAM ethI UlaTuM che. AInsTAIna jema paNa amerikana sarakAra khAtarI ApyA bAda pharI jAya che ane hIrozImA nAgAsAkI upara aNubena nAkhe che. ethI AInsTAIna jevA mAnavatAvAdIne duHkha thAya che? evA bIjA paNa videzI vaijJAniko che jemaNe koIpaNa mUlya vecAI javAne sApha InkAra karyo paNa, je have vaijJAnikane saMbadha adhyAtma ke sevAnI sAthe kAyama nahIM rahe, te bhAratamAM paNa mAThAM pariNAma Ave enI zakyatA UbhI che. te mATe anubaMdhavicAradhArAno pracAra jarUrI che. vijJAnakSetranA saMgaThane naitika pAyA upara thAya ema ekavAra te mUDIvAda che rAjyanA hAthamAMthI chUTuM thAya te ghaNuM suMdara pariNAma AvI zake, ane mAnava je zAMtine jhakhe che te tene maLI zake. zrI. phalajIbhAIH bhAratanA vijJAnamAM nAnAmAM nAnI bAbatamAM paNa dharmanuM anusaMdhAna raheluM che. dA. ta. droNAcAryajI azvasthAmAne kahe che ke brahmAstrane amuka sthaLe upayoga na karavuM. savaNane maLela vaijJAnika siddhio amUka sthaLe na vAparavAne niyama hato ane teNe vAparI te te niSphaLa gaI Aje bhautika sukha-sagavaDe vadhAravI emAM ja vijJAnanI iti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra05 samApti manAya che. e daSTine dharamULathI palaTAvI joIze. tethI ja prAcIna kALamAM siddhio bhale ochI rahe, paNa te yogya pAtrane maLe eno Agraha rakhAyo hata; jethI durUpayoga thato aTake. dA. ta. milo mAtra naphAne vicAra kare che. sarakAre niyaMtraNa ApyuM paNa milamAliko ane sarakArI karmacArIoe AMkaDAnI evI ramata ramI ke aMte sarakArane namatuM mUkavuM paDayuM. Ama mUDIne hAthamAM yaMtre jatAM zeSaNa cAlu ja rahyuM. evI ja rIte rAjyanA hAthamAM vijJAna na jAya, te paNa jovuM jarUrI che. raziyAne dAkhalo laIe. tyAM kahevAya che ke avakAzamAM zodhakhoLa thAya che paNa kharekhara te jagatane DarAvavAnA prAgaja cAle che. eTale A jamAnAmAM vyaktigata rIte nahIM paNa sAmuhika rUpe vaijJAnika krAMti upara susaMsthAone aMkuza hovo joIe." zrI. daMDI svAmI : "rAmAyaNano rAvaNa, mahAbhAratano bhaya dAnava ke vikramano Agiyo vetALa vaijJAniko hatA ja. e badhA upara ADakatarI rIte dharmane aMkuza Aveloja. zrI. puMjAbhAI : "vijJAnanA durUpayogane aTakAvavA aMkuza jarUrI che. bAkI saravALe jovA jaIe te vijJAne phAyadeja karyo che." zrI. mATaliyA : "vijJAnanA mULa traNa prakAra che -(1) zarIra vijJAna (tana-vijJAna) (2) mananuM vijJAna (3) AdhyAtmika vijJAna. kharI rIte huM', "tuM" "te" eTale ke vijJAnane upayoga alaMkAravaza thAya te tamoguNa vadhe; Idriya sukhe tarapha najara daDe to te hAnikAraka thAya che. pachI "tuM" jenI sAthe tevuM vijJAna, tenI khAtara upAya thAya; kharI rIte jotAM vijJAnano upayoga samAja khAtara thI joIe. A saMskArI samAjanuM mana jarA paheluM hoya che, paNa te vadhAre saMskArI bane che tyAre te" AvIne trIjo purUSa Ubho rahe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 che. tyAM yugavijJAna ApoApa AvI jAya che. bIjA zabdomAM kahIe te "ahaMkAra" pachI "saMskAra', pachI "ekarAra" Ave che ane mAnava vyaktigata vicAra karatA karatA samAja, rAjya ane saMsthA ane aMte samaSTi sudhI pahoMce che. alabatta A samAja, samaSTine vicAra karatA nathI paNa kAMtipriya saMte te tevAja thAya che. AthI tapa dvArA sAdhelI vijJAnanI bhUmikA mUlya-parivAra mATe jAI jAya te AjanuM vijJAna AdhyAtmikatAnuM virodhI nahIM, paNa sahAyaka banI jaze. e kabUlavuM paDaze ke bhArata jevA vaijJAniko bIjA dezamAM krAMtinA saMdarbhamAM pAkyA nathI; athavA virala thayA che. tenuM kAraNa bhAratamAM yugeyuge thayelA yugapurUSa che. tene kAraNe vijJAna upara naitika AdhyAtmika aMkuza paNa rahyo ane vijJAne hAni karatAM lAbha vadhAre Apo. A daSTie vaijJAnikonuM saMgaThana ane tenuM krAMtipriya sAdhusAdhvIo sAthe anusaMdhAna atyaMta anivArya che. (7-11-61) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ [16] sarvAgI kAMtimAM mahAtmA gAMdhIjIne phALe [zrI dulerAya mATaliyA ] sarvAgI kAMtikAromAM gAMdhIjI sivAyanA mahApurUSo aMge agAu vicArAI gayuM che. Aje gAMdhIjIne e aMge zuM phALe che te vicArIzuM. sarvaprathama to krAMti zuM che te joIe. kAMtine artha che parivartana thavuM. bALaka bALakamAMthI yuvAna thAya, yuvAnamAMthI vRddha thAya. A zarIranI svAbhAvika krAMti thaI. tyAre zarIramAM koI khoDa Ave, agara to zarIranuM koI avayava kheTavAI jAya tyAre vADhakApa vaDe DokaTara je AmUla parivartana kare che te paNa eka jAtanI krAMti che. A krAMti jhaDapI che paNa keTalIkavAra vAstavika aMge rahevA pAmatA nathI. samAja, rAjya ke dharmamAM paNa be prakAranI krAMtio vizeSataH bIjA prakAranI krAMtio duniAmAM thaI che. koI duSTa mANasa che ke samAja che; te badalAto nathI te tene vADhakApanI jema khatama karI devAmAM Ave che, jethI duSTatA na vadhe. A thaI hiMsaka-krAMti. paNa, bhAratIya saMskRtimAM je krAMti thaI te krame krame ane dIrdhakALanI asara sudhI rahe tevI thaI. koI saMta-muni karSi sAdhu vagerene satya jagyuM te pramANe te prayoga karatA gayA. tene vicAra pracAra karatA gayA. koI upara satyane parANe lAdavAne ke talavAranA baLe svIkArAvavAno prazna ja na hato. vaidika sASiothI mAMDIne vinobAjI sudhI ahIMnA samAjamAM A rIte parivartana thatuM rahyuM che. Aryo AvyA, zako AvyA, huNa, yava, muslima, aMgrejo vagere judA judA vicAravALA AvyA paNa badhAnA vicArone pacAvavAmAM AvyAM. A kamakavRtti rAkhIne parANe khUnAmarakI ke baLAkAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 vicAra parivartana na karavAmAM AvyuM. Aja bhAratIya saMskRtinI krAMtinI vizeSatA che. bhAratIya saMskRtinI e vizeSatA rahI ke koIne (bIjI jAtine) khatama karIne saMskRti UbhI karavAmAM AvI nathI. jo ke dekhAdekhI DAM parivartano thayAM che-sAhitya-kaLA-saMskRtimAM eka bIjA upara eka bIjAnI asara dekhAze paNa te svecchApUrvakanuM che. jaina kathAmAM, vaidika sAhityanuM pratibiMba dekhAze. jainatIrthaMkara RSabhadevane bhAgavatamAM avatAra tarIke gaNavAmAM AvyA che. bauddha dharmanA buddha ne paNa avatAra gaNavAmAM AvyA che. hiMduomAM satyanArAyaNanI kathA che to musalamAnomAM satyaparanI kyA che. Ama parasparanAM sArAM mUlyone samAvI letI para parA AjathI 5000 varSa jUnI cAlI AvatI hatI. samAja potAnI rIte goThavAI jatuM. aDhAravarNanA loko rahe. temanA ghera dAgIne na heya, zeThane tyAM hoya. paNa khAtrI eTalI ke bhale tyAM rahe, TANusara joze tyAre laI AvazuM. gAmamAM varasAda paDe tyAre be sArAM makAnamAM so rahaze, koI bhUkhyo na rahe tene khyAla mahAjana rAkhaze. gAma eTale nAdhArAne AdhAra; tene poSaNa maLavAnuM sthaLa. A rItane artha-vahevAra ApaNe tyAM samAje goThavyo hato. bahAranuM AkramaNa na thayuM tyAM sudhI e rIte ja cAlyA rAjakIya kSetre jarUra baLayAnA be bhAga jevuM thayuM. aMgrejoe mutsaddIgIrI, khaTapaTa, talavArano upayoga rAjaya levA mATe karyo. ApaNe tyAM talavAra ane khaTapaTe temaja mutsaddIgIrInA kAvAdAvA rAjya kSetre cAlu rahyA; paNa brAhmaNanuM kAma, saMtAnuM kAma, rAjakAraNanA hoddhA ane melI khaTapaTathI alaga rahIne samAjane ghaDavAnuM hatuM. tethI badhA kSetre krame krame utkrAMtinA hatA, temAM samAja badalatA. aMgrejonA hAthamAM rAjya AvatAM temaNe zikSaNa, nyAya, Arogya vi.nuM kAma potAnA hAthamAM lIdhuM. zahero ane zikSitanA navA samAja dvArA emaNe sAmAjika AkramaNa karyuM, pacAsa varSanI aMdara aMgrejoe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMTheTa evuM rAjyataMtra goThavyuM ke samAja-pravAha emanI tarapheNamAM thaI gayA. te vakhate gAMdhIjI AvyA. temaNe joyuM ke rAjakAraNa badhAne pakaDI beThuM che. sAtatya (dharma) sAthe satya-ahiMsAno svAbhAvika krama rAjakAraNamAM temaNe dAkhala karyo. satya sAthe ahiMsAno puTa tyAM Ape. vizvanA ItihAsamAM A eka apUrva krAMti hatI. gAMdhIjInI A navI vAta bhaNelA lokonA manamAM kemeya gaLe UtaratI na hatI. kAraNake temaNe yuropanI rAjyakrAMtino abhyAsa karyo hato. dharmaguruoe senA rAkhIne yuddha kheDayuM hatuM. mArTina lyuthara vakhate yuddha thayuM ane pipane mAnanArAoe sinya zastra sAthe yuddha karyA. ANe evI chApa UbhI karI ke dharmakrAMti ke koIpaNa parivartana talavArathI ja thaI zake che. IMglAMDanI rANI merI dharma virodhIonA lohIthI bharela hejamAM snAna karavA lAgI. te vakhate ghaNA loko "mephalAvara" naukAmAM besIne svataMtratA mATe amerikA cAlyA gayA. e lokoe tyAM pahoMcIne tyAMnA nivAsIone sApha karavAnI nIti apanAvI. amerikA, osTreliyA ane da. AphrikAmAM Aje tyAMnI Adi prajA nAma mAtranI che. mahaMmada sAhebe paNa talavAranA jore dharmakrAMti karI. tyAre bhAratamAM dharmakrAMti talavAranA jere thaI nathI. kevaLa rAjya-parivartana ahIM na chUTake talavAranA jore thayuM che. have Arthika krAMti tarapha vaLIe, zrImaMta ane garIbanA ceksa vargo banI jatAM kArla mAkarse paDakAra karyo. jemanI AjIvikA tUTe te badhAne bhegA karIne te sarvahArAo (parAdhIna)nuM saMgaThana karavA mAMDyuM. saMpattizALI lokonI sAme yuddha karyuM. Ama varga-vigraha dvArA Arthika krAMti karI; te paNa talavAranA joreja karI. Aje paNa moTAmeTA megATana boMbanA jore duniyAne bhayamAM mUkI varcasva jamAvavAno prayAsa raziyA karI rahyuM che. tyAM jhArazAhIne khatama karI sAmyavAdane jhaDe pharakAvavAmAM Avyo. lenina, sTAlina, proTaskIne khatama karavAmAM AvyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 sTAlinanA sAthIne paNa khatama karI devAmAM Avyo. tenI kabara khodIne tenA maDadAnuM paNa nAmanizAna na rahe te prayatna karavAmAM AvyA. sAMsamAM naliyanane khatama karavAmAM AvyA. pAlameMTa be vakhata AvI ane IMglAMDamAM paNa kAMsanI A krAMtinI asara thaI sAmAjika kAMti jarmanImAM paNa thaI ane yahudIone AcAra khoTo che, ema kahI 50,000 jeTalA yahudIonI kata karavAmAM AvI. matalaba ke yuropanA itihAsamAM virodhIne khatama karavAnI ja nIti apanAvavAmAM AvI. amerikAmAM be krAMtivIro thayA. ebrAhma liMkana ane voziMgTana, tyAM gulAmane mukta karavAne kAyade AvyuM paNa kAjIe na mAnyA. tethI yuddha thayuM. ebrAhama liMkane chevaTe bhagIratha puruSArtha karI ane kaSTo veThIne gulAmane mukta karAvyA. voziMgTane lokazAhI paddhatie amerikAnI svataMtratA mATe cUMTaNI laDI, amerikAne svataMtra karAvyuM. jephaTasane kahyuM: "raMgabheda nIkaLI ja joIe" tenA mATe meTI laDAI thaIpaNa chevaTe kAMI na thaI zakyuM; Aje raMgabheda amerikAne mujhavanAre thaI paDe che.* yuropamAM krAMtino artha evage baLavAna thavuM ane bIjA vargane talavAranA jore khatama karavA ema karavAmAM AvyA che. rAjaya hAthamAM lIdhA vagara parivartana thaI ja na zake. Avo AkhI krAMtiono itihAsa gAMdhIjInI najara AgaLa hatA. A badhAmAMthI temaNe tattvasAra kADhaye. vezijhananI saMsthA vaDe krAMtinI ane svataMtratAnI nIti temaNe apanAvI; ane koMgresa saMsthAmAM navuM baLa UbhuM karyuM. majUro ane racanAtmaka kAryakaronAM saMgaThane UbhAM kayo ane temAM naitika jAgRti ANI. aMbrAhma liMkananI gulAmane mukta karavAnI vAta svIkArI. te vakhate * Aje raMgabhedanA virodhamAM amerikAmAM nI lo dvArA zAnta ahiMsaka pratIkAra karAya che, te paNa sAruM lakSaNa che. - saMpAdaka * ne ke have raziyA ane amerikA va. rASTrae azu-astra para AMzika mATe karAra karyA che, te zubhacinha che. -saMpAdaka. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 gulAma keNa hatA ? caMpAraNanA kheDUte, gaLI kArakhAnAmAM kAma karanArA majUro. e banne ne adhikAra ane mukti apAvyAM. jephaTasanI raMgabheda-mukitanI nIti temaNe harijane sAthe savarNo dvArA thatI AbhaDacheTa dUra karavAmAM apanAvI. majUronuM kheDUtonuM naitika saMgaThana karyuM. temaNe jainone vrata-vicAra lIdhe. khristIonI sevA muslimone brAtRbhAva ane pArasIonI pavitratA lIdhI. badhAne samanvaya karyo ane e badhAne Azrama jIvanamAM vaNI lIdhA. prArthanAmAM badhA dharmanI prArthanAno samanvaya karyo. temanA AzramajIvanamAM prAmANika AjIvikA, mAnavasevA, vratabaddhatA, zramaniSThA vagere vividha dharmonAM tAraNa rUpe AvyAM. temaNe hindane urdU, saMskRta-hiMdI vagerenA mizraNarUpe hiMdustAnI bhASA ApI; ane gulAma hiMdanI prajA jAgRta thaI. bahArathI joIe te gAMdhIjIe zuM karyuM, te koine gaNanA pAtra na lAge, paNa temaNe jema-jema satyo lAdhatAM gayAM tenA vaDe lokajAgRti ANI ane vijetA banyA. te mATe temaNe Akramaka nIti dAkhala na karI paNa bhAratIya paraMparA pramANe teo gayA. eTale svarAjya AvyuM paNa briTIza prajA sAthe DaMkha-dveSa na rahyo. ApaNuM prathama gavarnara janarala lorDa mAunTabeTana banI zakyA, krAMti ahiMsA vaDe na thaI zake-e Akho siddhAMta temaNe pheravI nAkhe. duniyA mATe te eka navI vAta hatI. gAMdhIjIe dareka kSetramAM, satya, ahiMsA, sAdhanazuddhi (zuddhatA ) ane saMgaThana e cAra tane dAkhala karyA. Arthika samAnatA mATe temaNe carakhAsaMgha, khAdI grAmodyoga ane majUronAM saMgaThane ApyAM. sAmAjika parivartana mATe racanAtmaka kAryakaronuM saMgaThana, hindustAna tAlIma vagere ApyAM. zikSaNa mATe naI tAlIma saMdha ane vidyApIThanI sthApanA karI temaNe eka navA surAjyanI kalpanA karI; satya-ahiMsA vaDe navI samAjaracanA karI. racanAtmaka kAryakarone ahiMsaka samAjaracanA karavA mATe vAhana banAvyA ane kahyuM : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ "satya-ahiMsAnI upAsanA karanAranA hAthamAM samAja haze ! rAjaya emanI pAse mata levA Avaze. e kAryakare sattA-nirapekSa rahIne sattAvALAone doraze. jo ema nahIM thAya to satya-ahiMsAnI vAta nakAmI jaze." : gAMdhIjIe te pitAnI nIti pramANe hiMdane svarAjaya apAvyuM. paNa svarAjaya AvyA bAda bhAratIya rAjanIti, bhAratIya saMskRtinA tyAga ke tapane anusaravAne badale amerikA ane yuropane anusaravAmAM gaurava mAne che. - ApaNuM lokazAhI taMtra bhAratIya krAMtinA pratIka rUpe garIbAI sAthe baMdha besatuM zramavALuM, saMyamI jIvana vALuM levuM joIe ! bIja aneka loke garIbIne kAraNe mUMgA che, anyAye mUMge moDhe sahaye jAya che; bolI zakatA nathI; temane ahiMsaka pratikAra vaDe nyAya maLavo joIe * Aje e koNa kare? gAMdhIjI hatA te temaNe garIbInA pratIka samAna pitaDI pote paherI ane karoDo garIba hiMdIonA pratinidhi rUpe goLamejI pariSadamAM gayA hatA. garIbo, majUro harijanone uce lAvavA temaNe caLavaLa upADI ane temanAM jevuM jIvana jIvavAne temaNe Adarza rAkhyo hato. garIba pitAnuM taMtra jAte race. svAdhIna bane ane vahIvaTa calAve te mATe saMgaThane kema taiyAra karI ApavA; kaI vAtanI kALajI rAkhavI; saMgaThanane upayoga kaI rIte karavo; e badhuM temaNe eka naMdhamAM batAvyuM che. tene amala Aje savizeSa jarUrI che. * temAM jaNAvyuM che ke A saMgaThanone upaga rAjakIya sattA mATe na kare. A saMgaThanoe koMgresanI pAMkha na banavuM paNa temaNe lokaka9yANanI ekamAtra bhAvanA sAthe kAma karavuM joIe. koI paNa jhaghaDAnuM nirAkaraNa hiMsA, vargavigraha ke yuddhanA badale, ahiMsaka, varga samanvaya ane lavAda vaDe lAvavAnuM temaNe sUcavyuM. te chatAM na pate te ahiMsaka satyAgraha vaDe anyAyane ahiMsaka pratikAra karavAnuM temaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaNAvyuM. eTale ja temanA vicArone anurUpa temanuM jIvana hei lokone temanAmAM apAra zradhdhA hatI. gAmaDAMmAM rahevuM te temanA jevuM thaine. rahevuM-e gAMdhIjIe AcarIne batAvyuM. temaNe samAja sevaka mATe ATalI bAbate khAsa dhyAnamAM rAkhavA mATe jaNAvyuM ke te- (1) sattAmAM pAchaLa raheze. (2) prazno patAvatI vakhate garIba ane zramajIvIone AgaLa leze. (3) nagna banIne naitika doravaNI Apaze. (4) garIbane zobhe tevuM jIvana jIvaze. (5) muzkelI hoya tyAM zramiko ane garIbone sAthe laine vicAra karaze. (6) grAmasamAja tene pAmIne nirbhaya banaze. bahene enA caritramAM surakSita joze, bALakone te hAthA nahIM banAve. (7) te koIpaNa dhaMdhAmAM nahIM joDAya paNa sahakArI dhaMdhAne vikasAvaze-temAMthI AjIvikA pUratu leze ane tenuM vyavasAyamaryAdAvrata jaLavAI raheze; kAraNa ke je te pitAne khAnagI dhadha kare te loka-zraddhA tenA upara joIe teTalI na bese. " (8) je mANasa je bhUmikAmAMthI Avyo haze tene eja bhUmikAethI vikasita karaze tenuM koIpaNuM prakAre dharma-jAti parivartana nahIM kare A sevaka asaMkhya lokone pratinidhi haze. gAMdhIjIe jAte AvA mahAsevaka banIne aneka sevakanuM jIvana ghaDayuM. ravizaMkara mahArAja, babalabhAI vinobAjI va.nA jIvana paNa emaNe paDayAM. e badhAe pracchanna jIvana jIvIne koMgresane AgaLa lAvavA, TakAvavA mATe prayatna karyA. eTale krAMtimAM hi lenAra sevakanuM ghaDatara, saMgaThananuM ghaDatara, anyAyane pratIkAra karI garIbone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 AgaLa lAvavAnuM kAma, garIbamAM garIba prati vizvAsa pedA karavAnuM kAma karI, ahiMsAmAM prabaLa zakti che; e siddha karI ApyuM. ahiMsa mAtra vicAranI ja vastu nathI paNa zraddhApUrvaka jIvavAnI, AcAranI vastu che, e temaNe batAvI ApyuM. kAryakara mAtra laDavaiyA nathI paNa adhyAtma jIvane ghaDavaiyo che; sarvAgI krAMti kare che, ema gAMdhIjIe batAvI ApyuM. gAMdhIjIe, sAmAjika, Arthika, rAjakIya, sAMskRti, zaikSaNika ema jIvananAM badhAMye kSetramAM ahiMsA dvArA parivartana karyuM. evI ja rIte dareka kSetramAM ahiMsAnI zraddhA besADI, dareka kSetre temaNe eka-eka nAnakaDuM saMgaThananuM pratIka mUkayuM. ArthikakSetranuM pratIka "carakhAsaMdha', sAmAjika-kSetranuM pratIka harijana-sevaka saMdha', zikSaNakSetranuM pratIka naI tAlIma-saMgha', Arthika samAnatAnuM pratIka "majUra-mahAjana' bhASA samanvayanuM pratIka hiMdustAnI tAlImI saMdha. AkhA hidane pakaDavA temaNe "gresane pakaDI. daradIonI sevA mATe prAkRtika cikitsAne pakaDI, temaNe nisargopacArane barAbara pratiSThA ApI. loko temanI vAta upara hasatA, paNa temane zraddhA hatI. eTale temaNe kAryakramo paNa evA ja AvyA jethI prajAnuM ghaDatara thaI jatuM hatuM. temaNe lokaghaDatara karyuM. pahelAM vicAra-parivartana, pachI AcAra parivartana ane aMte paristhiti-parivartana paNa thayuM. eTale A yuge gAMdhIjInI sarvAgI-krAMti, bIjA pUrva sarvAgI krAMtio karatAM ane khI hatI. have saheje prazna thAya che ke Aje gAMdhIjIe karAvelI sarvAgI ti tarapha bhAratanI rAjanItino jheka nathI, tyAre temanA kAryanuM zuM? jo ke Aje rAjanIti loko upara savizeSa rUpe chavAI gaI che paNa nirAza thavAnuM kAraNa nathI. temanI e sarvAgI krAMtinI prakriyAne vizva vAtsalyanA mAdhyama vaDe munizrI saMtabAlajI AgaLa dhapAvI rahyA che. bIjI bAju saMta vinebAjI sarvodayanA mAdhyamathI pitAnI daSTie AgaLa dhapAvI rahyA che, ane paM. neharU kogresanA mAdhyamathI pitAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 rIte A prakriyAne AgaLa calAvI rahyA che. paNa, gAMdhIvicAranA A pagakAranI zakita Aje ekatrita nathI. te traNene sAMkaLavAnuM kAma je anubaMdha vicAradhArAnuM che te rIte saMkalita thatA nathI. tethI jema sUryanAM kiraNo judA judA paDI gayAM pachI vera-vikhera thaI jAya che. te prajvalana zakti pragaTa karI zakatA nathI, paNa teja kiraNe je hIrAM kAcamAM bhegA thaI jAya (ekatrita thAya) te bALI zake; tema je e traNene yathAyogya anubaMdhanI daSTie goThavIne ekAgra karavAmAM Ave ane anubaddha thaIne prayoga karavAmAM Ave to sarvAgI zakti pragaTa thaI zake. eTale mAruM ja sAcuM che evuM abhimAna choDI gAMdhIvicAradhArAnAM mULiyAM tapAsI vizvadaSTie saMgaThano dvArA ghaDataranuM kAma e traNee hAtha dharavuM paDaze. te ja gAMdhIjIe pragaTAvela sarvAgI kriAMti vahelI take AgaLa dhapI zakaze. have jamAne e AvatA jAya che ke mAtra vicAra ApavAthI kAma nahIM cAle! vizvanA judA judA hiMsaka paribaLAnI sAme javA mATe ahiMsAnI dizAmAM kAma karanArA vyApaka ane sarvAgI daSTivALA saMgaThana UbhAM karavAM paDaze; temanuM saMgaThana naitika buniyAda para karavuM e paDaze ane temanA vaDe ahiMsaka prayogo karavA-karAvavA paDaze. teja sarvAgI krAMtimAM phALo Apyo gaNAze. rAhatanAM kAmane badale zAMtinAM kAmo mUlya parivartananAM kAmo vadhAre levAM paDaze; teja sarvAgI kriAMtinA pAyo nakhAze. A kArya jeTaluM jaladI anubaMdhita thaze teTalIja vahelI kAMtinI uSA pragaTaze. carcA-vicAraNa zrI. puMjAbhAI e carcAne prAraMbha karatAM kahyuM: "gAMdhIjI AraMbhe zUrA na hatA paNa je kArya upADatAM temAM ArapAra thaI jatA. paravaDA jelamAM temaNe aneka prakAranA kedIo vage hAthe jhADa kADhavAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAta gaLe utarAvI. pote potaDI paherI koTapATalUna vALAne sAcI eTIkeTa batAvI. Ama je jAte kArya kare teja krAMti karAvI zake. ApaNAM sadbhAgya che ke ApaNe gAMdhIjInA kALamAM janmyA chIe ane sarvAgI kriAMtinA temanA kAryane pakaDI ne cAlatA bhAlanaLakAMThA yogamAM De hise ApI rahyA chIe. - zrI devajIbhAI : gAMdhIjI ane saMtabAlajI banemAM sarvAgI krAMtikAra ane anubaMdhakArane sudara tALo maLI gayo che. gAMdhIjI dareka kSetra ane dareka dharmanA hatA. saMtabAlajI jaina hovA chatAM, gItA, rAmAyaNa, kurAna bAIbalanI dareka vAte kare che. janatAthI laine rASTra ane pararASTranI vAta kare che. Aje kadAca loko temane joIe teTalA na oLakhI zake paNa anubaMdhakAranI eka paNa prakriyA hetu-vagaranI hotI nathI. pU. daMDI svAmI : "gAMdhIjI cUsta vaiSNava chatAM sarvadharma samanvayakAra hatA. dareka kSetrane temaNe pitAne sparza Ape che. jeno, bauho, vaidike darekane teo patIkA lAge che. tyAre varNanA teo hatA. brAhmaNa teo saMskArathI hatA. temaNe kSAtrakarma AcarIne svarAjaya apAvyuM. sevA karIne sAcA zudra hatA aneka janme te vaizya ja hatA. tethI temane varNa-dharma-Azrama dareka kSetramAM bhaLe che. rAmAnuja, vallabhAcArya ke zaMkarAcAryuM kaMIka karyuM paNa gAMdhIjIe je karyuM te koIe na karyuM. te chatAM temanA virodhIo hatA. temAM abhimanyunA sAta kAThA jevA virodhIo nIce pramANe gaNI zakAya - (1) bahene temanA dIkarA jelamAM jatAM ne temane na phAvatuM. (2) briTIza ? temanA mATe gAMdhIjI na pakaDamAM AvanAra zakti rUpe hatA. (3) chApana lAkha sAdhuo mAMDa chappane temanI vAta sAMbhaLI haze. . (4) rAjA-mahArAjA, bApu-ThAkara temane hatuM ke A dALa-bhAta, mAnAra ANiye zuM svarAjaya ANaze ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 !! (5) brAhmaNe temane thatuM ke sanAtana dharma rasAtaLe jaI rahyo che. (6) mullAo-muslime temane temanI hayAtImAM kharI rIte na oLakhI zakyA. (7) bakAloH vANiyAo je temanI kaDI uDADatA. ATalA virodha chatAM teo aDaga rahyA. have ApaNe temanA sarvAgIkrAMtinA mArge vadhavAnuM che." zrI. suMdaralAlaH "gAMdhIjIe jAte karIne dekhADayuM tema jAte AcaraNa karIne dekhADavuM joIe. vAtavAtamAM mIThuM cheDI dIdhuM; paracure zAstrI jevA kaDhInI sevA karI ane harijananuM kAma jAte karyuM. AvI jAtamahenata jAgavI joie. teja gAMdhIjInA mArge kAma thaI zake." zrI. mATaliyA : "so varSamAM traNa krAMtio thaI (1) aughogika, (2) rAjakIya (3) AdhyAtmika vasati vadhatI jatI hatI. prakRti-kudarata ane mANasa laDatA hatA. kudaratane kepa mAnI karma, ya, punarjanma vagerene deSa apAte hatuM tyAre vaijJAnikoe spaSTa kahyuM: "dareka vastunuM mULa niyama hoya che ! " AnI sAme dharma-mUDhatA ane zAstra mUDhatAmAM paDelAM dharmaguruoe virodha karyA chatAM yAtanAo sahIne vaijJAniko TaLyA ane temAMthI augika krAMti thaI. . enuM pariNAma e AvyuM ke ceDAM zrImati thaI bAkI garI vadhyA. pratyAghAtarUpe IglAMDa, amerikAmAM rAjakIya krAMtinI eka prakriyA thaI. phAMsamAM bIjA prakAre thaI te vaLI raziyAmAM trIjA prakAre thaI Ama samAjavAdI, lokazAhI, sAmyavAdI ane vividha prakAranI rAjya-krAMtio thaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 vijJAnane lIdhe sukha vadhyuM paNa sAthe sAthe viSamatA paNa vadhI. rAjataMtra A rAgadveSane dUra na karI zake. eTale gAMdhIjIe eka bAja tyAM saMyama, tyAga vagere mArgo zIkhavyA, tyAre bIjI bAja, anyAyane paMkha na rahI jAya tevo ahiMsaka pratikAra zIkhavyuM. A eka addabhUta namUna maMDAya che; chatAM gharSaNa vagaranA samAjanA purUSArthanuM AkharI svarUpe pragaTayuM nathI; lokazAhI samAjavAdI pahati siddha thaI nathI. eTale ja meM savAre kaheluM ke (1) kalyANarAja (2) sarvodaya ane (3) e bannene tathA bIjA subaLAne joDatI anubaMdhavicAradhArA paNa aMtima svarUpe pahoMcI nathI. gAMdhIjIe jema zaMkaralAla beMkara, anasUyAbahena pAsethI kAma lIdhuM; tema anubaMdhavicAradhArAvALA ApaNe paNa udAratAthI sAthosAtha pitIkAM jIvanamAM kaDaka thaIe te ja jaladIthI badhAnI nikaTa AvI zakIe. Aje gAMdhIjInI adhUrI rahelI kAryavAhI pU. saMtabAlajI mahArAja kahe che. tema badhA sAthe maLIne ja pUrI karI zakaze. saMtabAlajIe je yaMtramaryAdAnI vAta daza varSa pUrve kahelI, te have aNaNa sAheba, jhaverabhAI ane jayaprakAzajI jevA sarvodayI kAryakarone gaLe UtarI gaI che. eTale sahakArI dhoraNe nIcethI yAtrAne goThavyA vagara vizva sAthe ene to nahIM maLe. mAlaparAmAM yaMtracakkI sAthe hAthacakIne e rIte tALa ame meLavyuM che. saMhAraka yaMtrane niSedha, gatidAyaka yaMtramAM maryAdA ane sahakArI dhoraNe naphA upara aMkuza, temaja sahAyaka yaMtrane vyApaka upaga Ama thaze te AjanA yuge gAMdhIjInuM adhUruM kAma yugAnurUpa AgaLa dhapaze. 10- 11-61 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ * [17] zibirArthIone sarvAgI kAMtimAM phALe [ zrI dulerAya mATaliyA] sarvAgI krAMtimAM zibirArthIo kaI rIte keTalo phALo ApI zake, e aMge kaMIka vicAravAnuM che. A zibiramAM sAdhusaMnyAsIo che temaja brahmacArI sAdhaka-sAdhikAo tathA janasevaka-sevikAo paNa (judI judI kakSAnA) che. sauthI pahelAM joIe ke sAdhusaMnyAsIo zuM phALe ApI zake ? dharma samasta mAnavamAtra mATe che. te ghamanI ArAdhanA ke upAsanAnA sthaLo paNa mAnava mAtra mATe khullAM thavAM joIe. keIpaNa dharma ema nathI kahetA ke A amuka ja jAti-varganA loko che. te te sasmata mAnava mATe che emaja te jaNAve chedAvo kare che. tyAre tenA dharmasthAnake, AtmajAgRti, upAsanA, ke vyAkhyAno dareka mAnavamAtra mATe hevAM joIe. e nyAye dharmasthAnako jemAM maMdira, maThe, upAzraye, carco, majide gurudvArAo, vihAro badhAye AvI jAya che. te badhAye mAna mATe khullAM hovAM joIe. have te dharmasthAnake mATe varga-bheda karavAmAM Ave te AMcako ApavA mATe, na ke dila dubhavavA. mATe, sAdhusaMte eTaluM nakkI karI zake ke "ame tevA dharmasthAnakamAM upAsanA mATe nahIM jaIe!" pU. daMDI svAmIjIe AvuM pagaluM lIdhuM che ane te stutya temaja anukaraNIya cheja, paNa emAM eka DagaluM AgaLa javAya te A timAM umero thAya. te eke khAsa karIne gAmaDAmAM javAza, davAkhAnA, dukAne vagere sarva mATe khullo karavAM ke karAvavAM. gAmaDAMmAM keTaleka sthaLe lakheluM hoya che ke "A sArvajanika kare che !" paNa, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 tyAM savarNa loko halakA varNanAM lekane pANI bharavA detA nathI; ke kuvA upara caDavA detA nathI. cikitsAlayo ane dukAnamAM te A vAta dhaTatI jAya che paNa kuvA taLAva vagere upara AvuM thatuM ghaNIvAra jovAmAM Ave che. sAdhusaMta jyAM AvuM thatuM jue tyAM zuddhiga kare. ghaNI vakhate AvA zuddhiprayoga karatAM pahelAM, pelAM asavarNa lokonI taiyArI hatI nathI, eTale temane jAgRta karIne. pAkA karIne A pagaluM bharavuM joIe. agara te evA loko sAthe mITho saMbaMdha rAkhanAra savarNa bhAio heya temanA mAraphata e lokone pratiSThA apAvavI joIe. A kArya eka sAdhaka Icche te eka sImita kSetramAM karI zake che ke jyAM enuM janmakSetra, karmakSetra ke sevA-kSetra hoya tyAM sArvajanika-sthaLAmAM ane upAsanA-sthaLomAM bhedabhAva na rahevA pAme temaja te sthaLo badhAM mATe khullAM rahe te mATe te AMdolana karI zake; tapa-tyAga-balidAna ApI zake. e mATe sAdhu-sAdhvInI jema sAdhaka-sAdhikAo paNa AMdolana karI zake. ' e AMdolana karavAnI jarUra che kAraNake A praznanA mULamAM paraMparAgata dhArmika mAnyatA paDI che; AphrikAmAM jema tyAMnA AdivAsI nIgro pratye raMgabheda, karatA ke dveSa che tema ahIM harijane pratye nathI. e te eka prakAranI mUDhatA che ke harijana loko maMdira-dharmasthAnakamAM Ave te abhaDAI javAya. A zibirane eka viSaya mUhatA" hato ane tenI vicAraNA daramyAna e sArI rIte samajI levAyuM che ke mUDhatA e dharmanuM aMga nathI, paNa tene ceTI gayelI vastu che, tene dUra karI zakAya che. - A eka mANasane aDavuM ane bIjAne aDatAM AbhaDacheTa lAge e vastu mAnavatAhiNI, pAyAvagaranI khoTI che. te koinAmAM-jaina, hiMdu, .. ke "darzana vizuddhi" nAme te pravacane pustaka 8 rUpe chapAya che.--saMpAdaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ bauddha, IsAI game temAM hoya; vahelI take dUra thavI joIe. A mATe keTalIka muzkelIo Avaze paNa tene dUra karavI ja rahI. * gRhastha sAdhaka kuTuMba sAthe rahete heya-tyAM sagAsaMbaMdhI virodha karatA hoya to temane samajAvavA mATe prayAsa kare e. ghaNI vakhate dharmajhanUnanA kAraNe teo samajatA nathI-tyAre emane AMcakA ApavA paDe. e mATe teNe harijanane sthAne javuM joIe, tyAM rahevuM joIe. te pote jamaNa rasoDA bahAra jame, pANiyAruM nekhuM rAkhe, to kadAca kaTuMbanA najIkanAM pAtrone AMcako lAgaze. saurASTramAM amArA eka paricita kAryakare AvuM karyuM. enI mAtA akaLAI. pahelAM te tene dUra rAkhatI. aMte mAnuM hRdaya pIgaLyuM. pachI teNe thAkIne kahyuM: "tuM jANe tAruM kAma jANe!" saMyukta kuTuMbamAM ghaNI vakhata badhAne te vicAra gaLe UtaratA nathI. tyAM patnI-bALako vagerene Arthika sagavaDa eka maryAdAnI jema ja ApavI; A krAMtinI maryAdA pUrepUrI pALavI. te badhAMnI sAthe cekhavaTa karI le ke "meM A maryAdA svIkArI che. AvI maryAdA bIjAne vicAra karatA karI mUke che. eka kAryakara AvI maryAdA kare tyAre patnIno bhAI ghare Ave; te rasoDe jame ane pati bahAra jame-A bAbata patnIne moTo AMcako Apaze. pitAnI maryAdA upara makkama rahevAya te kuTuMbIjanene dhIredhIre pitAnA tarapha vALI zakAze, temAM zaka nathI. A aMge sAdhu-saMto gRhastha karatAM AgaLa che. teo dharmazAstranuM vidhAna ApI paDakArI zake che ke tyAM kayAMye AbhaDacheTanuM vidhAna nathI. vaziSThathI vinobA sudhIno saMta-paraMparA enI sAkSI che. saMtomAM bhedabhAva utpanna karavAnI vAta ja nathI. kevaLa mahata-maThAdhIzo ke purohitoe A bhedabuddhi pedA karI che. mahaMta-purohite moTe bhAge dhamane vepAra karatA hoya che. e vepAramAM temane gharAkI tUTavAnI bIka rahe che. tethI sAcuM jANavA chatAM bolI zaktA nathI. paNa jemaNe gharabAra tyAmAM che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra22 temane evI koI bALa-baccAMnI ciMtA nathI eTale sAdhu-sAdhvIoe spaSTa rIte upadeza vaDe ane AcaraNa vaDe te kahevuM paDaze ane sAdhaka-sAdhikAo AcaraNathI A vastune choDaze te ja samAjamAM maMti thaI zakaze. saMte e vizvakuTuMbI hoI temane koIpaNa jAtanI bhayanI graMthi rAkhavAnI jarUra nathI. - sadharmonA lokonA milana vakhate badhAne sAMkaLanAra bhajane sAdhaka gAya te badhAne te patIkAM lAgaze. satyanArAyaNanI kathA badhA varNavALAone AvarI le che. sUphI ane sAyarI saMpradAyamAM, badhAne samanvaya karatI evI ja bIjI kathA goThavelI che. kavi sattAra zAhe A dizAmAM moTuM kAma karyuM che. temaNe sarvadharmanA Izvarano samanvaya karatuM pada racyuM:- 'prathama namuM parabrahma khudA !' -A pada karIne temaNe sarvadharmasamanvaya karI nAkhe. AvAM -bhajene gAvAthI loko AkarSAze ane dhIme dhIme vicAratA thaze. lekane carcAmAM rasa hoya che to kathAsAhitya ke bhajanasAhitya vaDe sarvadharma samanvaya thaI zake che. nAnA gAmaDAmAM te hiMduo sAthe musalamAne paNa bhajana-kathAmAM Ave che ane tyAre harijana-parijanano bheda maTI jAya che, nAnAbhAI bhaTTe jyAre bhAgavata vaMcAvI tyAre eka zarta mUkI ke bhAgavatanI AratI eka savarNa kanyA ane eka harijana-kanyA utAraze. tethI temanI patnIne AMcako vAgyA pachI teNe kahyuM : "e harijana kanyA nAhI joIne te Avaze ne?" nAnAbhAIe kahyuM : "hAsto ! nahAyA vagara nahIM Ave! " pachI prasAda vaheMcAyo tyAre badhAne eka lAinamAM besADayA. badhAne kahI dIdhuM: "A te jagannAthano prasAda che. emAM paMkitabheda rakhAya ja nahIM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 A rIte karavAthI loko mUDhatA khakherI nAkhaze. temanI AgaLa AjanA pragatizIla dAkhalA paNa mUkavA ke jagannAthanuM maMdira badhA mATe khulluM che. tyAM prasAdamAM koI bhedabhAva rakhAto nathI. Ama kahI jeTalI bhedabuddhi toDI zakAya te toDavI joIe. je kuTuMbamAM dazAzrImALI, vaiSNava ane svAmInArAyaNa paMthane mAnanArI kanyAo Ave che tyAM jadA-judA dharmomAM keTalo samanvaya che e vastunuM pratipAdana dharmaprathAnA pramANahArA karavuM. evI ja rIte koI hiMdugharamAM muslima-kanyA Ave to tene pUrepUrI pratiSThA ApavI. amAre tyAM nAgorIbhAI che. te muslima che. temaNe lagna hiMdukanyA sAthe karyA ane tenuM nAma "brAhmaNuM" rAkhyuM che. teo dararoja bApujIvALI sarvadharma samanvayanI prArthanA kare che; saMskRtanA balake, kurAnanI AyAta; koIvAra "Lead kindly light" vALI khristI prArthanA bole che. tethI sarvadharmanuM sahaja milana thaI jAya che. AvA kuTuMbane pitAnA janma-dharma-karma-kSetramAM lAvIne lokone paricaya pamADa ke dharmo judA hevA chatAM keTalA premathI teo rahI zake che. have brahmacArI sAdhaka tarapha vaLIe. je tenI hiMmata hoya ane vAta gaLe UtaratI hoya te teNe zAMti sainika, khaDA sainikanuM kArya karavAnI taiyArI batAvavI. khAsa karIne apariNIta hoya tyAM sudhI ja eNe nAma lakhAvavuM kAraNake paraNyA pachI, kuTuMba vadhatAM, tene mUkIne hemAI javAne koI artha nathI. "bALako ! bhagavAnanA bharose che. huM cAle!" ema kahIne janAra pati binajavAbadAra ja gaNAze. te uparAMta tyAM mAta-upAsanA ane nArI samAdArAnI vAta paNa tUTe che. A vAta ApaNu zibiranA sAdhaka upara keTalI lAgu paDe che te huM jANato nathI. sAmAnya rIte keTalIka AvI vAto sAme Ave che tyAre keTalAka sAdhako ema kahe che ke " mArI strI samajatI nathI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 dAgInA mATe jIda kare che." tyAM sAdhake patnIne mAlama karavI paDaze ane e rIte bane cAlaze. AvA sAdhako zAMtisainikanuM patraka bharatAM pahelAM patnInI saMmati meLave. ghaNe evI dalIla kare che ke "AyuSyane bharese nathI. pAchaLano zrIhari cheja. eja badhAnI rakSA kare che ane jIvADe che. mATe amane zuM " A prakAranA loko javAbadArInA bAgeDu lake che. saMmati hovA chatAM paNa kuTuMbanI javAbadArIne khyAla rAkhanAra ane bhAgI janAramAM moTuM aMtara che. pariNIta zAMtisenimAM javuM hoya te teNe pUrNa vyavasthA pahelAMthI karI levI joIe. je pitAnuM jIvana zAMtinA sUtra-brahmAne arpaNa kare che tenI jIvana aMgenI daSTi ane javAbadArI pahelAMthI spaSTa hovI joIe. enI haLavI prakriyA zuddhi prayoga che. zAMtinikano artha tophAnamAM spati karanAra levAya che. tenA karatAM zuddhi prakAranA ghA tIvra hoya che. te sAmA pakSanA udayane DhaDhaLavA prere che; haLave haLave deha gALatA zuddhi prayoganI saMthArAnA sAdhanane apanAvI dehAdhyAsa choDe che, tenI tIvra asara thAya che. mane jAte anubhava che ke traNa upavAsa pachI eka prakAranI akaLAmaNa thAya che te mATe agAuthI tAlIma levI joIe nahIMtara aNInA TAMkaNe paDI javAne saMbhava che. lAMbA upavAsa cAle te kuTuMbIo, bhUkha ane AsapAsanA lokonuM dabANa tene choDavA mATe vadhatuM jAya che. eTale zuddhi-prayAgano abhyAsa agAuthI karavuM jarUrI che. je e abhyAsa karI le te pachI te TakI zakanAra zAMtinika banI zakaze. A aMge pU. mahArAjazrI jevAnI doravaNIthI kAma thAya te vadhAre sArUM; kAraNa ke te ghaDatarakALa che ane temAM aneka jakhamo rahelAM che. - have eka sthaLe rahetAM sAdhako mATe kaMIka vicArIe. temaNe pitAnA kSetramAM janatAnA saMgaThane, zuddhi-prayoga ane sarvadharma samanvaya, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ - rara3 e traNe kAryakrame athavA traNe paikI eka ke be kAryakrama levA joIe. lokazA pedA karIne varSamAM ekAda AMcako Apa joIe. te mATe loko ane lokasaMgaThananuM pIThabaLa teNe pedA karavuM joie. gAMdhIjI 4-5 varSe A eka moTo AMcako ApatA hatA. evI rIte sAdhako sattAsthAnethI dUra rahIne sAdhanAnAM mUlya sAcavI dhArmika jIvana jIvaze ane kavinuM kArya karaze to teo dhArmika-prahAvALAone samajAvI zakaze; ane ta5 vaDe AmaprajAnuM pIThabaLa meLavI; tapanI zakti sAthe zuDhiprayoga karaze te te asarakAraka ane lekajhahAne TakAvanArA haze. A aMge mArgadarzana pU. saMtabAlajI pAsethI maLI zakaze. * - ' have lokasaMgaThane kevI rIte UbhAM karavAM? te aMge eka judI ja prakriyA che. Ane kharo prayoga bhAla naLakAMThA pradezamAM thayo che. pU. munizrI saMtabAlajIne agAuthI koMgresa pratye zraddhA hatI. gresanA netAo sAthe saMbaMdha paNa hato. bIjI tarapha lokapAla-paTela vagerenA prazno lIdhA. vyasana mukti, ane tevA bIjA delana te jAtiomAM temaNe karyA AthI bhAvAtmaka ekatA UbhI thaI. pachI grAmaloka-saMgaThana UbhuM thayuM. Aje koMgresanA saMbadhe mAtra ApacArika rahyA che. lokonA prazno, sevAnuM kArya samajI dharmabuddhithI levAya che temAM naitiktA pUravAmAM Ave che. te uparAMta dharmadaSTie samAjaracanAnA kAryakramane prayogakSetranA racanAtmaka kAryakare vega Ape che. A aMge gujarAta prAthamika sAdhanA sAmAnya sabhya banI, tenI preraNA-taLe A saMgaThane cAle te eka moTuM baLa UbhuM thaI zake. have ApaNe alama zibirArthIone laie. sarvaprathama huM mArA aMge kahyuM. huM mArA pradeza saurASTramAM kAma karI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 temAM sAmAjika zuddhi ane ekasaMgaThananI prakriyA sahuthI pahelI raheze. mAruM jIvana dharmamaya che ane lokone te aMge zraddhA che, prAraMbhamAM tAlukAnA 50-60 gAmaDAmAM A vicAra pramANe saMgaThananI goThavaNa karI. te uparAMta mArA saMbaMdhe sAdhucarita purUSa sAthe sArA rahyA che, temAM huM vadhAre karIza. koMgresa ane kogresanA kAryakaro, pramukha vagera sAthe mArA mIThA saMbaMdha rahyA che-te huM vyaktigata rIte hAlanA tabakake jALavIza. kAThiyAvADanA rAjapramukha ane keTalAka bhU.pU. nareza sAthe paricaya paNa suMdara che. thoDAka ghaDAyelA kAryakare tAlukA-samitimAM jaze ane ghaDataranuM kArya karaze. grAmasaMgaThane na thAya tyAM sudhI suyogya kAryakaro tAlukA samitimAM jAya tene huM Teko ApIza. amAre tyAM saurASTra racanAtmaka samitimAM sarvodaya vicAranAM, anubaMdha vicAranA temaja koMgresanA traNa prakAranA kArya kare che. eTale huM e traNeyane samanvaya karavA mAMguM chuM. jyAM sudhI saMgaThane UbhAM na thAya tyAM sudhI eka tarapha DhebarabhAi-vajubhAi jevAne A badhI vAto adhdhara lAge che ane bIjI tarapha sAthIomAM bheda-buddhi jagADe tema che eTale cogya samaye ja, lokasaMgaThano thayA bAda ja mAre koMgresanA preraka-puraka baLanI vAta karavI paDaze, jenI tIvra asara thaze. ema na karuM te mArA jevA prAma-ghaDataramAM paDaze, sarvodayI bhAI racanAtmaka grAmamAM paDaze ane kogresI sattAkAMkSI cakakaramAM jaI paDaze. ane Ama amArI zakti veravikhera thaI jaze. tenA karatAM je traNe baLe racanAtmaka samitinA mAdhyamathI sAthe kAma karazuM; te mAmasaMgaThana ke zuddhiAmamAM sAthe hazuM tema koMgresanA ghaDatara ke lAMcarUzvata ane dAMDAInI virUddha moracAmAM paNa sAthe raheze. tethI lokone vadhAre vizvAsa besaze ane bhedabuddhi UbhI nahIM thAya. mArA taraphathI sarvAgI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 krAMtimAM phALo ApavAnI mArI maryAdA tamArI AgaLa A rIte makA che, te barAbara che ema mane lAge che. have De. maNibhAi ke zrI suMdaralAla zrepha e bannenI paristhiti jotAM mane lAge che ke teo pitapotAnA kSetramAM grAmasaMgaThana goThave. hAlanA tabakake kegresa sAthe saMgharSa karavAthI, temane lAgaze ke A temanA kAmamAM DakhalagIrI che. eTale mahArAjazrI upara nivedana mokalo ane kheDUtone sahakAra ApavAmAM ADakhIlI paNa UbhI karaze, jethI kheDutone anyAya thaze. eTale atyAre te je sahakArI kAma goThavAtuM hoya temAM daSTi rAkhI, grAmasaMgaThana tarapha ja vadhAre lakSya ApavuM joie. sahakArI pravRttimAM jyAM kyAMye anyAya lAgatuM ke anaitiktA lAge tyAM premathI adhikArIne-mahArAjazrIne jANa karavI. mane lAge che ke pitAnI je sthiti che te daSTie ja kAma goThavavuM joIe. have sarva sAdhake mATe nIcenA pAMca muddA vicAraNIya che. (1) vyasana mukti-sAdhakamAM koIpaNa prakAranuM vyasana na hovuM joie. (2) khAdIno pizAka ahiMsaka che, te dareka sAdhake apanA joIe; rASTrIyatA ane ahiMsA banenI daSTie te anivArya bane joie. (3) tAtvika carcA karatAM kaMika sakki kArya karIne batAvavuM joIe, jethI potAnI viziSTa chApa ane zradhdhA pADI zakAya. (4) sakriya kArya mATe hAkala paDe te taiyAra rahevuM joIe, ane sahayoga Apa joIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 | (5) svabhAvamAM vinamratA AvavI joIe. nAnI-nAnI bAbatamAM jhaghaDo karavAnI vRtti kema thAya che? kema dUra karI zakAya che? e viSe UMDANathI vicAravuM joIe. pU. mahArAjazrI (gurudeva)ne svabhAva te mAtAnI jema badhAyanI upara hAtha pheravIne huMpha ApavAne ane AkAra ApavAne che. kuMbhAra mATInA piMDa upara hAtha pheravIne AkAra Ape che, paNa te vAsaNo taDake paDatAM je temAM cirADa paDe te tene pANImAM ja padharAvI de che; tevI ja rIte ApaNuM theDIka cakAsaNI thatAM ApaNe taDakI jaIe to pANImAM padharAvavA jevI ApaNuM sthiti thaze. . te, nakkI e karavAnuM che ke ApaNe gArAnA gaNapati banazuM ke pattharanA? pahANanA gaNapati banavuM hoya te mUrtikAra ghaDavaiyAnA hAthe TAMcA khAvA taiyAra rahevuM paDaze te mATe ApaNe jAte ja nirNaya karavAne che; ane mAruM mAnavuM che ke badhAne pahANanA gaNapati banavuM gamatuM haze, to te mATe taiyAra thavuM rahyuM, mApha karajo AmAM huM koInI bhUlathI AkarI TIkA karI jate heluM te! AtmIyatAne lIdhe AvuM belAI javAya che, je sahaja che. carcA-vicAraNA ' zrI. pUMjAbhAIe carcAne prAraMbha karatAM kahyuM? ApaNI pAse moTAmAM meTuM kAma saMgaThanuM che. saMgaThane ekakhAM ane nItinA pAyAmAM karavA joie. sarvAgI kriAMtinuM kAma ekala-dekalanuM nathI, temaja ekala-dekala saMsthAo paNa nahIM karI zake. susaMsthAonA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubaMdhe virala vyakitao jarUra karI zakaze. alaga alaga vyaktio saMkalita thaI, susaMsthAone saMkalita kare ane AjanA bALakothI kAryakrama levAya te bhAvi peDhInuM ghaDatara thaI zake. mane Ama bALakonA kAryakramamAM UMDo rasa che. zrI devajIbhAI : anubaMdha vicAradhArA tathA prAyogita saMghonI saMsthAo dvArA gAmaDAnAM ane zaheranAM janasaMgaThane upara ApaNe badhAe bhegA rahevuM joIe. jyAre-jayAre aniSTo da sAme ahiMsaka (tapa tyAgAtmaka) pratikAra karavAno samaya Ave tyAre badhuM tyAgIne sUkI paDavAnuM sarvAgI krAMtimAM che ane te kArya satata cAlu rahe temaja AnaMda che. ApaNA mATe svarga te kartavya mArga zodhavAnI mathAmaNa che ane mekSa kartavya mArge cAlavAmAM che." zrI. suMdaralAla : "ApaNuM jIvanamAM, moTarane sthaLagraMka hoya tema koI sanma niyaMtraNanI jarUra che." zrI. mATaliyA : "tethIja jIvanamAM, jaTila samayanA sAmAjika kAryakramonAM mArgadarzaka baLa to jozeja. pU. mahArAjazrI kahe che ke "krAMti priya sAdhu-sAdhvIonuM mArgadarzana ane racanAtmaka kAryakaronI saMsthAnI preraNA laI janasaMgaThane rAjyapUraka thaine cAle, to A badhA prazno pate e vAta yathArtha ane vahevAruM che." Do. maNibhAI: "zibirArthI tarIke ApaNuM nAma AnA saMyojaka pU. mahArAjazrI sAthe joDAI jatuM hoine, ApaNe pitAnA sthaLe rahIne aDagapaNe anubaMdha vicAradhArAnuM kAma zarU karI devAnuM che. jyAre prAyogika sa belAve tyAre hAjara thaI javAnuM che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI. mATaliyA : bhAI suMdaralAle kahyuM tema jIvanamAM sAmAjika jIvanamAM breka lAvavA mATe ApaNe badhAe gujarAta prAyogika saMghanA sabhya banI javuM joIe, temaja tenA kAryakrama ane Adezane apanAvavA joIe. eTale emAMthI saMsthAnA saMbaMdho ane mahArAjazrInuM chelve mArgadarzana e banne bAbate AvI jaze." [ tyArabAda zrI. mATaliyA, gesvAmIjI, zrI. baLavaMtabhAI zrI suMdaralAla, The. maNibhAIe hRdayasparzI vAta ane zibiranA jAta anubhavo kahyA ane saMtoSa vyakta karyo. dareka sabhya zibirathI pitAne gayelo lAbha kahI saMbhaLAvI anubhavanA AdhAre kaMIka karI chUTavAnI tatparatA dekhADI.] (2--1) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com