________________
प्रमेयधोतिका टीका प्र.३ उ.२ सू.१२ करयां पृथिव्यां कति नरकावासा १५९ नरकाः सूर्यादिप्रकाशरहिता इत्यर्थः, तथा मेंयवसापृयरुहिरमंसचिक्खिल्ल लित्ताणुलेवणतला' स्वभावत एव सम्पन्नः मेदो वसा पूतिरुधिरमांसः चिक्खिल्ला -कर्दमः तेन लिप्तमुपलिप्तम् अनुलेपेन सकृत् लिप्तस्य पुनः पुनरुपलेपेन वलंतद्गतभूमितलं येषां ते भेदो वसा पूतिरुधिरमांसचिविखल्ललिप्तानुलेपनतला नरकाः, अतएव 'असुई' अशुचयः-अपवित्राः 'वीभत्था' बीभत्साः दर्शनेऽपि अतिजुगुप्त्सोत्पत्तेः 'परमदुभिगंधा' परमदुरभिगन्धाः मृतगवादिव लेवरेभ्योऽपि अतीवानिष्ट दुरभिगन्धाः। 'काऊ अगणि वनामा' कापोताग्निवर्णामाः लोहे धम्यमाने यादृकपोतो बहुकृष्णरूपोऽग्नेर्वर्गः, अयमर्थ:-लोहे धम्यमाने यादृशी कृष्णवर्ण रूपाग्निज्वाला विनिर्गच्छति तादृशी आभा वर्ण यरूपं येषां ते कापोताग्निवर्णाभाः । तथा 'वक्खडफासा' कर्व शरुपर्शाः कर्कशोऽति दुःसहोऽसि का तल भाग स्वभावतः मेद-वशा-चर्वी पूति (रसी) पीप-रूधिर और मांस जनित कीचड से सनी रहती है बार २, उपलिप्त होती है अत: वह अशुचि अपवित्र है इसलिये वह वीभत्स देखने में बड़ी भारी ग्लानि दायक होती है उससे एसी अनिष्ट गन्ध दुर्गन्ध निकलती रहती है कि जैसी दर्गन्ध मरे हए गाय आदि जानवरों के कलेवर-शरीर में से निकलती रहती है उन नरकावासों की आभा-कान्ति-वर्ण-स्वरूप ऐसी होती है कि जैसी लोहे को लाल करते समय अग्नि की ज्वाला होती है। लोहे को भट्टी में लाल करते समय अग्नि की ज्वाला अत्यन्त कृष्ण रूप घाली हो जाती है इसलिये यहां 'काऊ अगणिवन्नाभा' ऐसा विशेषण दिया गया है 'कक्खड फासा' यहाँ कर्कश स्पर्श असि ત્યાં અભાવજ છે તથા ત્યાંની પૃથ્વીને તલભાગ સ્વભાવથી જ મેદવશા-ચબી પૂતિ, પીપ પરૂ, લેહી. અને માંસના કાદવથીજ વ્યાસ બની રહે છે. અને વારંવાર ઉપલિપ્ત ખરડાયેલ થતી રહે છે. તેથી એ અશુચિ નામ અપવિત્ર છે. તેથી તે બીભત્સ ભયાનક બીહામણું અને દેખવામાં ઘણું જ ભારે ગ્લાનિકારક હોય છે. તેમાંથી એવી અનિષ્ટ ગંધ અર્થાત દુર્ગધ નીકળતી રહે છે, કે મરેલા ગાય વિગેરે જનાવરોના કલેવર-શરીરમાંથી નીકળ્યા કરે છે. તે નરકાવાસની આભ કાંતિ, વર્ણ સ્વરૂપ, એવી હોય છે કે જેવી કાંતિ લેખંડતે અગ્નિમાં તપાવવાના સમયે અગ્નિની વાલા હોય છે. અર્થાત લેખંડને ભઠીમાં લાલ કરતી વખતે અગ્નિની જવાલા કાળા વર્ણવાળી થઈ જાય છે, તેથી અહિંયાં 'काठ अगणिवण्णाभा' 'माप्रमाणे विशेष मापामा मावस छ 'कक्खड- ..
