________________
प्रमेयधोतिका टीका प्र.३ उ.३ ०.४५ देवस्वरूपवर्णन
७२७ तव्यो यावदनुत्तरोपपातिकाः पञ्चविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा-विजयवैजयन्त यावत् सर्वार्थसिद्धिकाः ते एते अनुत्तरोपपातिकाः कुत्र खलु भदन्त ! भवनवासदेवानां भवनानि प्रज्ञप्तानि कुत्र खल्लु भदन्त ! भवनवासिदेवा! परिवसन्ति ? गौतम ! एतस्या रत्नप्रभायाः पृथिव्या अशीत्युत्तरयोजनशतसहस्रवाहल्पायाः, एवं यथा प्रज्ञापनायां यावत् भवनवासादिकाः, अत्र खलु भवनवासिनां देवानां सप्तभवनकोटयः द्विसप्ततिभवनावासशतसहस्राणि भवन्तीत्यारुपातम्, तानि खल्ल भवनानि बहिवत्तानि, अन्तः समचतुरस्राणि, अधस्तलमागेपु पुष्करकर्णिकासंस्थितानि, भवनवर्णको अणितन्यो यथा स्थानपदे यावत्पतिरूपाणि । तत्र खल्ल बहवो भवनवासिनो देवाः परिक्सन्ति असुरा नागसुवर्णाश्च यथा प्रज्ञापनायां यावद्विहरन्ति । कुत्र खलु भदन्त ! असुरकुमाराणां देवानां भवनानि प्रज्ञप्तानि पृच्छा एवं यथा मज्ञापना स्थानपदे यावद् विहरन्ति । कुन खलु भदन्त । दाक्षिणात्याना ममुरकु. मारदेवानां भवनानि पृच्छ।' एवं यथा स्थानपदे यावच्चमरः, तथाऽसुरकुमारेन्द्रोऽसुरकुमारराजाः परिवसति याचद्विहरति ।।०४५।।
टीका-से किं तं देवा' अथ के ते देशा, देवानां भवनवासिमभृतीनां कियन्तो भेदा भवन्तीति प्रश्नः, भगवालाह-'गोयमा' इत्यादि, ‘गोयमा' हे गौतम ! 'देवा चउचिहा पन्नत्ता' देवाश्चतुर्विधाः प्रज्ञप्याः 'तं जहा' तद्यथा-'भवणवासी भवनवासिनो देवाः, 'बाणमंतरा' वानव्यन्तरा बने भवा बाना: वानाश्च ...इस तरह संक्षेप और विस्तार से मनुष्यों का निरूपण करके अव देवों का निरूपण रस्म किया जाता है।
'से किं तं देवा !-देवा चयधिहा पचत्ता' इत्यादि सूत्र-४३॥
दीकार्थ-गौतमस्वामीने प्रभु से पूछा है-हे भदन्त ? देव कितने प्रकार के है ? उत्तर में प्रभु ने कहा है । 'गोधमा देचा चउम्विहा पनत्ता' हे गौतम ? देव चार प्रकार के कहे गये है-'तं जहा' जैले 'भवणवासी, वाणमंतरा, जोसिया, वेमाणिया' भवन बाली, वानव्धन्तर, ज्योति
આ રીતે સંક્ષેપ અને વિસ્તાર પૂર્વક મનુષ્યનું નિરૂપણ કરીને હવે દેવેનું નિરૂપણ કરવામાં આવે છે.
‘से कि त देवा १ देवा चउठिवहा पण्णत्ता' या
ટીકાર્થ–આ વિષયમાં શ્રીગૌતમસ્વામીએ પ્રભુશ્રીને વિનમ્રભાવે પૂછ્યું કે હે ભગવન દેવ કેટલા પ્રકારના કહેવામાં આવેલ છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં प्रभुश्री युं है 'गोयमा ! देवा च उनिहा पण्णता' 3 गौतम | हेवा यार ५२ना मामा माद छ, 'त' जहा' ते 4 प्रमोथे. 'भवणवासी, वाणम तरा जोइसिया, वेमाणिया' सवनवासी, पान यन्त२, न्यति मन वैमानि
