________________
प्रमेयधोंतिकाटीका प्र.३ उ.३.५३ वनर्षण्डादिकवर्णन
४५३ वा' सस्तलमिति श पानीयेन भृत तडागं सरस्तस्य तलम्-उपरितनो भागः 'करतछेइ वा' करदलमिलिया करतलं प्रतीतम् 'चंदमंडलेइ वा' चन्द्रमण्डल मिति वा, चन्द्रमण्डलं च यद्यषि तत्ववृत्त्या उत्तानीकृत कपित्थाकार पीठमासादापेक्षया वृत्तालेखमिति हद्तो दृश्यमानो भागो न समतलस्तथापि प्रतिभासते समतल इति तदुपादानम् ॥ 'आयंस मंडलेइ वा आदर्शमण्डल मिति चा-दर्पणमण्डलमिति वा, 'मुरमंडलेइ वा सूर्यरण्डलमिति वा, 'उरूमचम्मेइ बा' उभ्रः करणः 'बेटा' इति लोकमसिद्ध 'उस मचम्सेइ वा वृषभचम, इति वा, वराह-पानी से भरे हुए तालारका ऊपर का भाग जैसा समतलबाला होता है उसी प्रकार से यहां का भूमिभाग भी समतल वाला है ऊंचा नीचा नहीं इसी प्रकार जैसा करमल के समान समभागवाला है जिस प्रकार चन्द्रमण्डल लमत्तलप्रतीत होता है हली प्रकार से वहाँ का भूमिभाग भी समतलवाला यद्यपि चन्द्रमण्डल लमतलवाला नहीं होता है क्यों कि चन्द्रमंडल में उत्सानीकृत कपित्यके आज्ञार के जैसे पीठ प्रासादही अपेक्षा ऊंचा नीचाएज्य है परन्तु यहां जो लमतलता के विषय में इन्हें दृष्टान्त क्षोटी से रखापया है, वह उनका दृश्यमानभाग समतल रूप से प्रतीमालित होता है इस अपेक्षा से रखागया है, इसी प्रकार से यहां का भूमिमा 'आयंमंडलेह वा सूर मंडलावा' आदर्शतल के सम्मान समतलवाला है और सूर्य मंडल जैसा समालोमा है वैसा समतल है 'उरभ०' उरभ्र नाम ऊ का है जिले भाषा मे घेटा कहा जाता है इसका चमडा बिलकुल स्वमाल होता है इसी प्रकार-'उसभचम्मेह
જેમ એક સરખે સમતલ હોય છે ઉચ નીચે હોતા નથી, એજ રીત ' એ ભૂમિભાગ સમતલ હોય છે. જેમ કરતલ એક સરખો સમ હોય છે તેમ
એ ભૂમિભાગ પણ કરતલ જે સમતલ હોય છે. જે પ્રમાણે ચંદ્ર મંડલ એક સરખું સમ હોય છે એ જ રીતે ત્યાને ભૂમિભાગ પણ સમતલ હોય છે. યદ્યપિ ચંદ્ર મંડલ સમતલ હોતું નથી કેમકે ચદ્રમંડલમાં ઉંચા કરેલ કાંઠાના આકાર જે પીઠ-પ્રાકારના જેવું ઉંચાનીચાપાયું છે. પરંતુ અહીયાં જે તેને સાતલ પણાના દષ્ટાંતમાં રાખવામાં આવેલ છે, તે તેને દૃશ્યમાન દેખાતે ભાગ સમતલ દેખાય છે એ અપેક્ષાથી અહીં રાખેલ છે એજ રીતે त्याना भूमिमा 'आवंसमडलेइ वा सूरमडलेइ वा' मास तसना सरा સમતલ વાળો છે. અને સૂર્ય મંડલ જેમ સમતલ હોય છે તે એ ભૂમિભાગ સમતલ વાળે છે “દમ” ઉરભ્ર ઉરણને કહે છે, જેને ભાષામાં ઘટા કહેવામાં આવે છે. તેનું ચામડુ એકદમ સમતલ હોય છે, તેના જે