________________
९०१
'प्रद्योतिका ठीका प्र. ३ उ. ३ सू. ५३ वनषण्डादिकवर्णनम्
होता है, वही स्वर जब कंठ में वर्तित होता हुआ अस्फुटित होता है तब वह कण्ठ विशुद्ध होता है वही स्थर जब शिर में प्राप्त होकर सानुनासिक होता है तब यह शिरो विशुद्ध होता है अथवा श्लेष्मा से अव्याकुल हुए उर कंठ, और शिर इन तीन स्थानों से जो गाया जाता है वह उर कंठ और शिर इन तीन स्थानों से विशुद्ध कहा गया है । अंगुलिकोश शृङ्गका दारु, लकडी का या वंश का बना हुआ होता है इसे अंगुली में पहिन कर जब सन्त्री बजायी जाती है, तब उससे जो स्वर निकलता है उस स्वर का नाम लय है, इस लय के अनुसार जो गीत गाया जाता है वह लय सुसंप्रयुक्त गीत है, जो गीत प्रथमवंश तन्त्र आदि से गृहीत होता हुआ उसी के अनुसार गाया जाता है वह ग्रह सुसंप्रयुक्त गीत है, जिस गीत में तालवंश तन्त्री आदि के स्वर गीत के साथ साथ चल रहे हों वह गीत सुललित है मृदु स्वर से गाया जाय उस गीत का नाम मृदु है । घोलना स्वर विशेषों से संचार करता हुआ जब राग में आ जाता है तब वह पदसंचाररिभित
જેવા મીઠા અવાજથી જે ગીત ગાવામાં આવે તે ગીત મધુર નામના ગુણુ વાળુ' કહેવાય છે. ૬ જેમાં તાલ વશ અને સ્વર એક શિલ્પમાં જઈ રહ્યા હેય એવુ' જે ગીત છે તે ગીત સમગુણુ નામના ગુવાળું કહેવાય છે. જે ગાન સ્વરાને ધેાળવાના પ્રકારથી કઠમા તરતું રહે છે, તે ગાન સુલલિત ગુણુ वाणु उडेवाय छे. सूत्रारे आ शुभांथी डेंटला गुणाने 'रच' तित्थाण કરેલ છે. ઉર, કંઠ અને શિર करणसुद्धं' विगेरे अारना चाहे द्वारा प्रगट એ ત્રણ સ્થાન છે. જે ગાન ઉર શુદ્ધ, કશુદ્ધ અને શિરઃશુદ્ધ હાય છે તે ગીત ત્રિસ્થાન કરશુ શુદ્ધ કહેવાય છે. છાતીથો ઉપડેલ સ્વર પેાતાની ભૂમિકા પ્રમાણે જયારે વિશાળ ખની જાય ત્યારે તે ઉરાવિશુદ્ધ થાય છે. એજ વર્ વગાડવામાં આવે ત્યારે તેમાંથો જે સ્વર નીકળે છે, એ સ્વરનુ નામ લય છે,
આ લય પ્રમાણે જે ગીત ગાવામાં આવે છે, તે લય સુસ પ્રયુકત ગીત છે. જે ગીત પહેલાં વશ તંત્રી વિગેરેથી ગ્રહણુ થઈને તે અનુસાર ગાવામાં આવે તે ગેય સુસંપ્રયુકત ગીત છે. જે ગીતમાં તાલ વશ તત્રી વગેરેના સ્વર ગીતની સાથે સાથે ચાલતા હાય એ ગીત સુલલિત કહેવાય છે. જે ગીત મૃદુસ્વરથી ગાવામાં આવે એ ગીતનુ નામ મૃદુ કહેવાય છે. ધેાલના સ્વર વિશેષોથી સ’ચાર કરતા થકા જ્યારે ખરાખર રાગમાં આવે ત્યારે તે ગીતનું
