________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ २.४४ रुयकर्णद्वीपनिरूपणम् प्राप्तः अयं भावः एतेषां हयकर्णगजकर्णगोकर्णशष्कुलीकर्णानां चतुर्णा द्वीपानां परतो यथाक्रमम् उत्तरपौरस्त्य-दक्षिणपौरस्त्य दक्षिणपाश्चात्य विदिक् चरमान्तात् पञ्चयोजनशतानि लवणसमुद्रमवगाध पश्चयोजनशतायामविष्कम्भा एकाशीत्यधिक पञ्चदशयोजनसतपरिक्षेपाः पद्मवरवेदिका वनषण्डमण्डित बाह्यप्रदेशा जम्बूद्वीप वेदिकान्ताव पञ्चयोजनशनममाणान्तरा आदर्शमुख-मेण्दमुखाऽयोमुखनामान चत्वारो द्वीश वक्तव्याः, तयाहि-हयकर्ण द्वीपस्य परत आदर्शमुखो द्वीपः १, गजकर्णद्वीपस्य परतो मेंण्मुखो नामद्वीपः२, गोकर्णद्वीपस्य परतोऽयोमुखो नाम द्वीपः ३, शष्कुलीकर्ण द्वीपस्य परतो गोमुखनामको द्वीपो दर्तते ४ । अत्रआयाम विवखंभेणं' लम्बाई और चौड़ाई में पांच सौ योजन का है। 'आयंसमुहाइणं छ सया' आदर्श मुख आदि द्वीपों का छ सौ योजन का अवगाहन लवण समुद्र में है। इस कथानका तात्पर्य ऐसा है-हयकर्ण गजकर्ण गोकर्ण और शष्कुलीकणं इन चारों द्वीपों के बाद जो उत्तर पौरत्यादि विदिशाओं के चरमान्त से पांच पांच सौ योजन लक्षण समुद्र के अवगाहन से आदर्श मुख, मेढ़मुख, अयोमुख और गोमुख नाम के द्वीप है वे पांच पांच सौ योजन के लम्बे चौडे हैं । इनकी परिधि का प्रमाण पन्द्रह सौ इक्यासी योजन का है। ये सव द्वीप पावर वेदि. काओं एवं वन खण्डों से मण्डित बाह्य प्रदेशों वाले हैं तथा जम्बद्रीप की वेदिका के अन्त ले पाँचसो योजन के अन्तर में ये व्यवस्थित है इसतरह-हयकर्ण द्वीप से आगे आदर्श मुख द्वीप हैं, गजकण से आगे मेढमुख द्वीप है. गोकर्ण द्वीप से आगे अयोमुख द्वीप है। और शकुलीकर्ण से आगे गोमुख द्वीप है। इसी तरह इन आदर्श मुख आयामविक्खभेग' मा पडणारा पांयसे। योगननी छे. 'आयसमुहाणं छसया' આદર્શમુખ વિગેરે દ્વીપનું અવગાહન લવણ સમુદ્રમાં છે સો યોજનાનું છે.
આ કથનનું તાત્પર્ય એવું છે કે હયકર્ણ, ગજકર્ણ, ગોકર્ણ અને શ. કુલીકણું આ ચારે દ્વીપની પછી જે ઉત્તર પરિરત્યાદિ વિદિશાઓના ચરમાતથી પાંચ પાંચસો જન લવણ સમુદ્રમાં અવગાહન કરવાથી આદર્શમુખ મેઢમખ અમુખ અને મુખ નામના દ્વીપ છે તે બધા પાંચ પાંચસો જનની લંબાઈ પહોળાઈ વાળા છે. તે બધાની પરિધિનું પ્રમાણ પંદરસે એક્યાસી
જનનું છે. આ બધા દ્વિીપે પદ્મવર વેદિકાઓ તથા વનખંડથી મંડિત બાહ્ય પ્રદેશ વાળા છે. તથા જબદ્રીપની વેદિકાના અંતથી પાંચસે લેજના અંતરમાં વ્યવસ્થિત છે. આ રીતે હકણું ઢીપની આગળ આદર્શમુખ દ્વીપ છે ગજકર્ણ દ્વીપની આગળ મેઢમુખ દીપ છે. ગોકર્ણદ્વીપની આગળ અસુખ દ્વીપ છે. અને શમ્ફલીકર્ણની આગણ ગોમુખ દ્વિીપ છે. એ જ પ્રમાણે આ આદર્શરુખ
