________________
प्रद्योतिका ठीका प्र. ३ उ. ३ सू. ४४ हयकर्णद्वीपनिरूपणम्
७०१
'णाणते' नानात्वं परस्परं भेदस्तु चतुष्कमपेक्ष्य भवति कुत्र कुत्रेत्पाद - 'गाe farjin परिखेये' अवगाहे विष्कम्भे परिक्षेपे, तथाहि एकचतुष्कापेक्षयाऽन्यान्य चतुष्केषु प्रत्येकमेकैकशतयोजनवृद्धवा - अवगाहनाऽऽयामविष्कम् परिमाणं भवति, परिधिपरिमाणं तु पोडशोत्तर त्रिरात (३१६) योजनहृद्धया प्रत्येक चतुष्के भवतीत्येतदेव नानात्वमत्रेति । तदेव दर्शयति- 'पढमवीय' इत्यादि, 'पदवीय तह चक्काणं उग्गहो विक्खनो परिक्खेवो मणिओ' मथम द्वितीय तृतीयचतुष्काणाम् अवग्रहः अत्रणाहना विष्कम्भः परिक्षेत्रः सूत्रे एवं भणित:कथितः, अन्यत् प्रदर्श्यते = 'चउत्थ - चउक्के' इत्यादि, 'चउत्थचउक्के छ जोयणसवाई आपासचिव मेणं' चतुर्थचतुष्के पयोजनशतानि आयामविष्कम्भेणदेयविस्ताराभ्यां पयोजनशतममाणक चतुर्थ चतुष्को भवति । 'अहारसत्ताणउत्ते जोयस' सप्तनवत्यधिकाष्टादशयोजनशतानि । (१८९७) परिक्षेपेण द्वीपा भन्Pata Haran सत्तजोगणसयाई आयाम विक्खभे।' पञ्चमचतुष्के सप्तसमान ही समझना चाहिये 'णाणतं भगाहे, विक्खंभे, परिक्खेवे' इस तरह के कथन से यह भली भांती समझ में आ जाता है, कि अवगाह में विष्कम्भ में और परिक्षेप में प्रत्येक की अपेक्षा से नानात्व भिन्नता है इस में प्रथम द्वितीय तृतीय चतुष्कों का अवगाह-आयाम विष्कम्भ और परिक्षेष को लेकर यहां सूत्र से ही स्पष्ट कर दी है 'यही वान' पदमपीयलक्ष्य चक्काणं उग्गहो विक्खं यो परिक्खेवो भणितो ' इस सृत्रद्वारा सूर कारने समझा है । 'चत्रत्थचउक्थे' चतुर्थ चतुष्क में 'छजोयणमयाह' आयाम विक्खंमेण अहारलालबते जोयणसते परिक्लेवेणं' चौथे चतुष्क के अश्वमुखादि द्वीपों की लम्बाई चौड़ाई छह मौरोजन की है और परिधि अठार सौ सतानवे - १८९७ योजन से
'णाणत्तं ओगाहे, 'विक्खंभे, परिक्खेवे' | अभार्थना स्थनथी से सारी रीते સમજાય જાય છે કે અવગાહનામાંવિક ભ્રમાં, અને પરિક્ષેપમાં દરેકની અપેક્ષાથી જુદાપણું આવે છે. તેમાં પહેલા બીજા, ત્રીજા અને ચેાથાના અવગાહુ આયામ વિષ્ણુભ અને પરિક્ષેપને લઈને અહીયાં સૂત્રમાંજ સ્પષ્ટતા કરી છે. એજ वात 'पढम बीया तइय चउक्काणं उग्गहो, विक्खभो, परिक्खेवो भनियो' मा સૂત્રપઠથી સૂત્રકારે સમજાવેલ છે.
'चरत्थ चक्के' थोथा तुष्टुभा'छ जोयणसयाई आयाम विक्ख भेणभारत जोयसर परिक्खेवेणं याथा तुष्णुना अश्वभु विगेरे द्वीपो ની લખાઇ પહેાળાઇ સે। છસો ચેાજનની છે. અને પરિઘ ૧૮૯૭ અઢારસે सत्ता योनी ४४४ वधारे ले. 'पंचम चउक्के सत्त जोयणसयाई आयाम