________________
२१०
जीवाभिगमसूत्रे
अनित्याः, नरकगतवर्णादीनामुत्पादविनाशेऽपि नरका न एकान्दोऽनित्याः सर्वदा स्थास्नु स्वभावस्य द्रव्यरुष विद्यमानत्वात् नापि सर्वया दिल्या एव विनश्वर स्वभावानां वर्णगन्धरसस्पर्शानामपगमात् किन्तु स्थश्चित स्वद्रव्यरूपेण नित्यः, arr कथञ्चित् धरलस्पर्श पर्यायरूपेणानित्य इति नित्यानित्यत्वरूपाम्यांसंमिटितत्वात्मवाहरूपेण नित्या एव नरकाः ॥
'एवं नाव आहे सत्तमाए' एवं रत्नमात्रदेव शर्करामभा वालुकाममा पङ्कप्रभा धूमभावमा त प्रभावपि नारकाणां वज्रमयत्वं तत्र जीवानां पुद्गलानां चोत्पादविनाशौ क्रयरूपेण नित्यत्वं पर्यायरूपेणानित्यत्वं ज्ञातव्यमिति । नरक वर्णादियों का उत्पाद विनाश होने पर भी नरक एकान्त से नहीं है क्योंकि पर्वदा स्थिर स्वभाववाला द्रव्य विद्यमान रहता है और तहत निश्वर स्वभाववाले वर्ण, गन्ध, रस, और स्पर्श इनके परिणयन होने से वे एकान्ततः नित्य भी नहीं हैं अतः इस कथन से उन में कथंचित् नित्यता और अनित्यता प्रकट की गई है । अर्थात् द्रव्पार्थिकलय से नित्य हैं और पर्यायार्थिकनय से ये अनित्य है। 'एवं जाए अहे समाए' इसी तरह से शर्कराभा के बालुकाप्रभा के, पङ्कमभा के, धूलामा के, तमःप्रभा के और तमस्तमःप्रभा के नरक भी वज्रमय है वहां जीवों का और पुद्गलों का आना जाना बना रहता है। और वे नरक व द्रव्यार्थ दृष्टि से नित्य है और पर्याय दृष्टि से अनित्य हैं ये व सर्वधा नित्य हैं और न सर्वथा अनित्य ही हैं । आलाप प्रकार प्रथम पृथिवी के नरक प्रकरण में कहे गये अनुसार ही तमस्तमा
નરકમાં આવેલ વણુ આદિકની ઉત્પત્તિ અને વિનાશ થવા છતાં પણુ નરકાવાસ એકાન્ત અનિત્ય નથી. કેમકે સદા સ્થિર સ્વભાવવાળું દ્રવ્ય વિદ્યમાન રહે છે. અને તદ્ગત તેમાં રહેલ વિનશ્વર સ્વભાવવાળા, વણુ, ગંધ, રસ, અને સ્પના પરિણમન થવાથી તે બધા એકાન્તતઃનિત્ય પણ નથી, તેથી આ કથનથી તેએામાં કથ'ચિત્ નિત્યપણુ અને કથ'ચિત્ અનિત્યપણુ' પ્રગટ કરન વામાં આવેલ છે. અર્થાત્ દ્રબ્યાર્થિ કનયના મતથી નિત્ય છે. અને પર્યાયાથિ કનયના भतथी अनित्य छे ‘एव ं जाव अहे सत्ताए' मा प्रभा शरायला पृथ्वीना વાલુકાપ્રભા પૃથ્વીના, પંકપ્રભા પૃથ્વીના, ધૂમભા પૃથ્વીના, તમઃપ્રભા પૃથ્વીના અને તમસ્તમાપ્રભા પૃથ્વીના નરકાવાસ પણ વામય છે. ત્યાં જીવાનુ અને પુદ્ગલેાનુ આવવુ. જવું બન્યું રહે છે. અને એ બધા નરક દ્રવ્યા દૃષ્ટિથી નિત્ય છે, અને પર્યાય દૃષ્ટિથી અનિત્ય જ છે. તેના આલાપ૪ના પ્રકાર પડેલી
