________________
प्रमे यद्योतिका टीका प्र.३ उ.२ सू.१६ किं द्व्यमया नरका इति निरूपणम् २०१ भवति । 'एतदाशयेनैवाह-'सासबाण ते नरगा दवट्ठयाए' शाश्वता नित्याः खल ते रत्नप्रभानरका द्रव्यार्थतया प्रतिनियल तथाविधसंस्थानादिरूपतया । किन्तु 'वष्णपज्जवेहि वर्णीयः कालनीललोहितगीतशुक्लपर्यायरित्यर्थः तथा-'गंधपज्जवेहि गन्धर्यायः सुरभि दुरभि धन्धपर्यायरित्यर्थः 'रसपज्जदेहि' रसपर्याय तिक्तरूटुरूपाएलमधुरारित्यर्थः, तथा- फालपज्जवेहि कर्कशमृदुकगुरुक
घुकशीतोष्णस्निग्धरूक्षल्पर्शपयायः पुनरेते नरका: 'अमासया' अशाश्वताः बाहिरी अनेक पुगल यहां पहुंच जाने हैं। क्योंकि जीव और पुगल ये दो ही द्रव्य शासि किया और हिनि क्रियाशील है। परन्तु-'लालयाणं ते णरगा दन्काए' वे नरक यार्थ हरेट वे शाश्वत हैं- क्योंकि उनके संस्थान आदि कोई परिवर्तन नहीं होता है । वह तो उनका प्रतिलियत ही बना रहता है हजएजजहिं गंभ पज्जवेहि रमपज वेहि फागपज्जो लाल' या दृष्टि ले थे शाश्वत हैं ऐसा यह कथन एकान्तरूप से नहीं किसी अपेक्षा रे माश्चत भी है-यही बात इस खूनशठ बारा स्पष्ट की गई है । कृष्ण, नील, लोहित पीत
और शुक्ल हन रूप पर्याय ले शाध पर्याय से, रमा पर्यायों से और स्पर्श पर्यायों को यो अशाश्वत भी हैं । कृष्ण शुक्ल आदि रस की पर्यायें हैं सुरथिगन्ध और दुरभिगन्ध ये पन्ध की पर्याये हैं तिक्त, कटु, कषाय, आम्ल और मधुर येथे रस्त की पर्यायें है और कर्कश, मृदुक, गुरुक, लघुक शीला, उष्ण, स्निग्ध, मक्ष ये स्पर्श की पर्याये है। અનેક પુદ્ગલે ત્યાં પહોંચી જાય છે. કેમકે જીવ અને પુદ્ગલ આ બે જ द्रव्य गति लिया भने स्थिति लियाशील छे. ५२'तु 'सासयाणं ते णरगा व्व ट्ठयाए' ते न२४पासा द्रव्याथ थी शाश्वत छ. म माना संस्थान વિગેરેમાં કંઈ પણ પરિવર્તન થતું નથી. તે તે તેની પ્રત્યે નિયતજ બન્યા २९ छे. 'वण्णपज्जवेहि गंधपज्जवेहि रसपज्जवेहि फासपज्जवेहि असासया' દ્રવ્યા રષ્ટિથી તે શાશ્વત પણ છે. એ પ્રમાણેનું આ કથન એકાન્તરીતે નથી. કોઈ અપેક્ષાથી એ અશાશ્વત પણ છે. એજ વાત આ સૂત્રપાઠ દ્વારા સ્પષ્ટ કરવામાં આવી છે. કૃષ્ણ, નીલ, લહિત લાલ પીત–પીળો અને શુકલ કહેતાં
વેત સફેદ આ વર્ષે રૂપી પર્યાથી આ બધા અશાશ્વત પણ છે, કૃષ્ણ, શુકલ, વિગેરે રસના પર્યા છે. સુરભિગંધ અને દુરભિગંધ આ ગધના પર્યાયે છે. તીખા, કડવા, કષાય- તુરા, અમ્લ-ખાટા અને મધુર કહેતાં મીઠા આ રસના પર્યાય છે. તથા કર્કશ, મૃદુ, ગુરૂ, લઘુ, શીત, ઉષ્ણ સિનગ્ધ અને રૂક્ષ આ સ્પર્શના પચે છે.
जो० २७
