________________
प्रमेयद्योति का टीका प्र.३ उ.२ ३.२३ नरकेपु पृथिव्यादि स्पर्शस्वरूपम् । रत्नप्रभापृथिवीगताप्स्पर्शवदेव शर्कराप्रभा पृथिवीनारकार वालुकाप्रमा पृथिवीनारकाः, पङ्कपमा पृथिवीनारकाः, धूपपमा पृथिवीनारकाः, तमः प्रभा पृथिवी नारकाः, अधः सप्तमी पृथिवीनारकाश्चेति सऽपि नारका स्तत्र तत्र पृथिव्याम अपस्पर्श तेजः स्पर्श वायुस्पर्श वनस्पतिस्पर्श चानिष्टादिरूपमेव प्रत्यनुभवन्तो विहरन्तीति यावच्छव्हग्राह्यो भावः । अब सूत्राणि स्वयमेवोहनीयानि । नवरं तत्र तेजः स्पर्शस्तु उष्णतापरिगत नरककुडयादि स्पर्शः परोदीरित वैक्रियरूपी वा तेज स्पर्णी ज्ञातव्यो नतु साक्षाद् बादराग्निकायस्पर्शा,नारकपृथिवीषु बादराग्निकायस्याऽभावात् नरकाणा मत्युग्रान्धकारव्याप्तत्वेन तेजः स्पर्शा संभवादिति । होता है तथा वनस्पति कायिक का भी स्पर्श उन्हें इसी तरह का अनिष्ठ यावत् अननोऽम होता है ऐसा यह कथन शर्कराममा पृथिवी के नैरपिकों से लेकर सातवीं तमस्तमा पृथिवी तक के नैरयिकों के सम्बन्ध में भी सम. झना चाहिये अर्थात् शर्करामभा के नैरथिकों को चालुकाप्रभा के नैरथिकों को पङ्कप्रभा के नैरयिकों को धूमप्रभा के नरथिकों को तमाप्रभा के नैरयिकों को और तमस्तमःप्रक्षा के नैरयिकों को तेज का स्पर्श, वायु का. यिक का स्पर्श और वनस्पति कायिक का स्पर्श अनिष्ट, अकान्त, अप्रिय अमनोज्ञ एवं अमनोऽमही होता है। परन्तु यहां इतनी विशेषता जाननी चाहिये-कि बादाग्नि काय तो वहां होता नहीं है इसलिये जो यहाँ तेजः स्पर्श कहा गया है वह उष्णता परिणत नरक कुडय-भित्तिआदि का स्पर्श या दूसरों के द्वारा किये वैक्रिय रूप का स्पर्श जानना તેમજ વનસ્પતિ કાયિકને સ્પર્શ પણ તેઓને આજ પ્રમાણે અનિષ્ટ થાવત અમનેમ હોય છે. આ પ્રમાણેનું આ કથન શર્કરપ્રભા પૃથ્વીથી લઈને સાતમી તમસ્તમાં પૃથ્વી સુધીના નૈરયિકના સંબંધમાં પણ સમજી લેવું.
અર્થાત શર્કરા પ્રભા પૃથ્વીના નિરયિકેને વાલુકા પ્રભા પૃથ્વીના નૈરષિકાને, પંકપ્રભા પૃથ્વીના નૈરયિકેને, ધૂમપ્રભા પૃથ્વીના રિવિકેને, તમ પ્રભા પૃથ્વીના નરયિકને, અને તમસ્તમાપ્રભા પૃથ્વીના નરયિકને, તેજને સ્પર્શ, વાયુકાવિકને સ્પર્શ અને વનસ્પતિકાયિકને સ્પર્શ અનિષ્ટ, અકાન્ત, અપ્રિય, અમનેશ, અને અમનોમ જ હોય છે. પરંતુ અહિયાં એ વિશેષતા સમજવી કે ત્યાં બાદરાગ્નિ કાયો હોતા નથી. તેથી અહિયાં જે તેજને સ્પર્શ કહ્યો છે, તે ઉતા પરિણત નરક કુડય ભિત્તિ વિગેરેને સ્પર્શ અથવા બિજાની માફક કરવા માં આવેલ વૈકિય રૂપનો સમજો. કેમકે નારના નિવાસસ્થાને અત્યંત ઉગ એવા અંધકારથી વ્યાપ્ત રહે છે. તેથી ત્યાં તેજના સ્પર્શન सम खाती नयी
