________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उं.२.२१ नारकाणां नरकभवानुभवननिरूपणम् २९९ • प्रगाढाम् - प्रकर्षेण प्रदेश व्यापिताऽजीव समत्रगाढाम् कर्कशाभिव वर्कशास् यथा - कर्कशः पाषाणसङ्घः शरीरस्य खण्डानि त्रोटयति एवमात्मप्रदेशान् ओटपतीव या वेदया जाय सा ककेचा ताम्र, कटुकामि । कटुकाम्-पिचम कोप - परिकलितशरीरस्य रोहिणी बटुदयमिव उपयुज्यमानाम् अतिशयेनामीतिजनिकाम् परुषां मनसोऽजीव रौक्ष्यजनिकाम् निष्ठुगम् अशक्यमतीकारतया दुर्मेधा, चण्डां रुद्राध्यवसायकारणत्या तीव्राम्-अतिशायिनीम् दुःखां दुःखरूपाम् दुर्गा दुर्लभ्याम् दुरधिसामेतादृशीं वेदनासपतिष्ठाननर के परशुरामादयो वेदयन्तीति ।
f
सम्प्रति नरकेषु उष्ण वेदनायाः स्वरूपमभिधातुमाह- 'उणिवेणिज्जेसु' इत्यादि, 'उणिवेनिज्जेसु णं मंसे ! णिरएखु' उष्णदेदनीयेषु खल भदन्त ! विपुल - सकल शरीर व्यापी होने से विस्तीर्ण, प्रगाढ मर्म देश व्यापी होने से अत्यन्त समवगाढ, कर्कश - जैसे - कर्कश पाषाण के संघर्षण से शरीर के टुकडे हो जाते हैं उसी प्रकार आत्म प्रदेशों को तोडने जैसी कटुक - पित्तप्रकोप वाले शरीर वाले को रोहिणी वनस्पति जो अत्यन्त कटु होती है उसी प्रकार अभीति जनक, पुरुष - मन में रूक्षता उत्पन्न करने वाली निष्ठुर उलका प्रतीकार न होने से दुभैच चण्ड रौद्र अध्यवसाय उत्पन्न करनेवाली तीव्र - अतिशय थाली दुःख दुःखरूप दुर्ग दुर्लवय, दुरधिसा - सहने में कठिन इस प्रकार की वेदना को अप्रतिष्ठान नरक में परशुराम आदि अनुभव करते हैं ।
सूत्रकार अब नरकों में उष्णवेदना का स्वरूप प्रकट करने के लिये कहते हैं - इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है- 'उसिणवेणज्जेसु વિપુલ, સકળ શરીરમાં વ્યાપ્ત રહેવાવાળું, એટલે જ વિસ્તીર્થં પ્રગાઢ, મમ દેશમાં વ્યાસ થયેલ હાવાથી અત્યંત સમવગાઢ, કર્કશ જેમ કશ એવા પત્થરના સ ંઘષ ણુથી શરીરના ટુકડા થઇ જાય છે, એજ પ્રમાણે આત્મપ્રદેશેશને તેડવા જેવી, કટુ, પિત્તના પ્રકાપ વાળાના શરીરને રાહિણી નામની વનસ્પતિ કે જે અત્યંત કડવી ાય છે. અને તેથી તે જેમ અપ્રિય લાગે છે, તેવીજ રીતે અપ્રીતિકારક અને પુરૂષના મનમાં રૂક્ષતા ઉત્પન્ન કરવાવાળી, નિષ્ઠુર તેના પ્રતીકાર સામને થાય તેવી ન હાવાથી દુર્ભેદ્ય, ચન્ડ રૌદ્ર અધ્યવસાય ઉત્પન્ન કર.વવાવાળી, તીવ્ર :અતિશય દુઃખ રૂપ, ૬ ઠ્ઠલ ય, દુરધિસહય સહન કરવામાં અત્યંત કઠણુ આવા પ્રકારની વેદનાના પરશુરામ નરકમાં અનુભવ કરે છે.
3
વિગેરે અપ્રતિષ્ઠાન નામના
હવે સૂત્રકાર નરકામાં ઉષ્ણવેદનાનું સ્વરૂપ
युछे
"
। भाभां गौतमस्वाभीमे असुनेो
ખતાવવા માટે થન કરે છે. 'उसिणवेयणिज्जेसु णं भंते !
