________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. ३ उ. २ ० १४ नरकावासानां वर्णादिनिरूपणम्
૮૨
कृष्णवर्णा नरका इति । तत्र कोऽपि निष्प्रतिभतया मन्दकालोऽपि आशक्येत ततस्तदा व्यवच्छेदार्थ विशेषणान्तरमाह - 'कालोमासाः कालः कृष्णोऽत्रभासः - प्रतिभाविनिर्गमो येभ्यस्ते कालावभासः कृष्णप्रभापदलोपचिता इत्यर्थः । अara 'गंभीर लोमहरिसा' गम्बीरलोमहर्षा :- गम्भीरः अवीवोत्कटः रोमहर्षोरोमोद्गमो भयवशाद्येभ्यस्ते गम्भीरलोमहर्षा', अयं यावः- एवं खलु मासा यद्दर्शनमात्रेणापि नारकजन्तूनां भवसंपादनेन सततं रोमहर्षमुत्पादयन्तीति यत एवमतः 'भीमा' भीमाः - अतीव भयानकाः । यतो भीमा अतएव 'उत्तालणया'
कृष्णाव
'नोमा ! काला, कालोभासा, गंभीर लोमहरिया, भीमा, उत्ता सणया, परम किव्हा वष्णे णं पण्णत्ता' हे गौतम ! रत्नप्रभा पृथिवी के नरक - नरकावास - काले, कालावभासवाचे, जिन्हें देखते ही रोम खडे हो जावें ऐसे भयंकर, त्रास उत्पन्न करनेवाले और परमकृष्णवर्णवाले कहे गये हैं ।
अर्थात- इन नक्कों का वर्ण काला है - इसलिये इन्हें कृष्ण कहा गया है वर्ण में काले होने पर भी कितनेक पदार्थ कृष्णवर्णरूप से नहीं चमकते हैं-सो थें नरक ऐसे नहीं हैं क्यों कि ये स्वरूपतः भी काले हैं और काप से ही ये चमते हैं - अतः भी इन्हें कृष्णावभास कहा गया है इस से यह समझाया गया है कि ये कृष्णप्रभा समूह से उपचित हैं ।
इन्हें' देखते ही नारक जीवों के शरीर के भय के मारे रोम २, खडे हो जाते हैं-ऐसी भयोत्पादक हनकी कृष्ण प्रभा है । ये भयानक । हैं - इसी कारण ये नारकजीवों के अन्तःकरण सदा भयभीत बने रहते हैं । इनके आगे और भी जितने कृष्णवर्णवाले पदार्थ है-वे सब उत्तास्रणया, परमकिण्हा वण्णेण पण्णत्ता' हे गौतम! रत्नप्रभा पृथ्वीना नरो નરકાવાસો કાળા અને કાલાવભાસવાળા, જેને નેતાંજ રૂવાડાં ઊભા થઈ જાય એવા ભયંકર, ત્રાસ ઉત્પન્ન કરવાવાળા અને અત્યંત કૃષ્ણવર્ણ વાળા કહેલા છે
અર્થાત્ આ નરકે ના વળું કાળો છે. તેથી તેને કૃષ્ણ કહેવામાં આવેલ છે. વણુથી કાળા હૈાવા છતાં પણ કેટલાક પદાર્થો કૃષ્ણવર્ણ પાથી ચમકતા નથી તેથી તેને કૃષ્ણાવલાસ કહેલ છે. આ કથનથી એમ સમજાવવામાં આવેલ છે કે- કૃષ્ણુવર્ણ વાળી પ્રભાસમૂહથી યુકત છે.
આને જોતાંજ નારકજીવોના શરીરના રૂવાંડાએ ભયને લીધે ઉભા થઈ જાય છે. આ રીતે ભય ઉત્પન્ન કરવાવાળી તેની કૃષ્ણવણુ વાળી કાંતી છે. આ ભયાનક છે. અને તેજ કારણથી આ નારક જીવાના અતઃકરશે! હમેશાં
