Book Title: Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
अध्ययन १ गा०१ मुखवस्त्रिकाविचारः
केचित्तु - 'विपाकसूत्रे मृगापुत्राध्ययने - " तर णं सा मिया देवी तं कट्टसगडियं अणुकड्ढेमाणी२ जेणेव भूमिघरे तेणेव उवागच्छति, उवागच्छित्ता चउप्पुडेणं वत्थेणं मुह बंधमाणी भगवं गोयमं एवं वयासि - तुम्भेवि णं भंते ! मुहपोत्तियाए मुह बंधेह । तए से भगवं गोयमे मियाए देवीए एवं वृत्ते समाणे मुहपोतियाए मुह बंधइ" इत्युक्तं, तस्यायमाशयः - मृगापुत्रं दर्शयितुं प्रवृत्ता मृगादेवी भूमिगृहद्वारोद्घाटनकाले दुर्गन्धाघ्राणवारणाय चतुष्पुटेन वस्त्रेण स्वमुखं बध्नती भगवन्तं गौतमं जगाद - हे भदन्त ! त्वमपि मुखपोतिकया मुखं बधान, ततः स भगवान् गौतमो मृगादेव्यैवमुक्तः सन् मुखपोतिकया मुखं बध्नाति (स्म) इति । इदमनेन सुस्पष्टं प्रतीयते - गौतमस्वामिनो मुखोपरि मुखवस्त्रिका बद्धा नासीत् किन्तु हस्त एव धृतेति, अत एव मृगादेवी दुर्गन्धाघ्राणप्रतिबन्धाय "तुन्भेवि णं भंते ! मुहपोत्तियाए मुह बंधेह" इति प्रार्थितवतीत्याहुः तन्न सम्यक् - उष्णमुखवायुतः सम्पातिमक्ष्मव्यापिजीवानां रक्षणार्थ बाह्यवायुकायरक्षार्थ च मुखवस्त्रिइस सूत्र से विरुद्ध नहीं है । परन्तु ' परिपेहित्ता 'परि' उपसर्गके प्रयोगसे प्रगट है कि श्रीमहावीर प्रभुने मुहपत्ति से पिहित (ढके हुए) मुखको पुनः विधान करना प्रतिपादित किया है ।
३३
कोई कोई ऐसा कहते हैं कि विपाकसूत्रमें मृगापुत्रके अध्ययनमें ऐसा लिखा है- "तए णं सा" इत्यादि
इसका आशय यह है कि मृगादेवी जब मृगापुत्रको आहार देनेके लिए भोंयरेके किवाड़ खोलने लगी तब नाक में दुर्गन्ध आनेका निवारण करनेके लिए चार पड़वाला वस्त्र मुख पर बांधकर भगवान् गौतमस्वामी से कहने लगी- 'हे भदन्त । आप भी मुखवस्त्रिका से मुख बांध लीजिये' । मृगादेवीका कथन सुनकर भगवान् श्री गौतम मुखवस्त्रिका से मुख बांधते हैं (वांध लिया ) । ' इससे यह बिलकुल स्पष्ट है कि पहले श्रीगौतमस्वामीके मुख पर मुखवस्त्रिका नहीं बंधी हुई थी, किन्तु हाथमें थी, इसीसे मृगादेवीने मुखवत्रिका बांघने की प्रार्थना की थी । उनका यह कहना ठीक नहीं है, क्योंकि मुखको પ્રત્યેાગથી સ્પષ્ટ થાય છે કે મહાવીર પ્રભુએ મુહપત્તિથી પિતિ (ઢાંકેલા) મુખને પુનઃ ઢાંકુવાનું પ્રતિપાદિત કર્યું છે.
अर्थ है। खेभ छेडे विषासूत्रमां गापुत्रना अध्ययनमां सभ्युं छे- 'तपणं सा' ઇત્યાદિ. એના આશય એ છે કે મૃગાદેવી જ્યારે મૃગાપુત્રને આહાર દેવાને માટે ભેાંયરાનાં માડ ખેાલવા લાગી ત્યારે નાકમાં દુર્ગંધ આવતી નિવારવાને માટે ચાર પડવાળું વસ્ત્ર મુખ પર બાંધીને ભગવાન ગૌતમ સ્વામીને કહેવા લાગી કે-હે ભદન્ત ! આપ પણ સુખ-વસ્તિકાથી મુખ બાંધી લ્યેા. મૃગાદેવીનું થન સાંભળીને ભગવાન્ ગૌતમ મુખવસ્ત્રિકાથી મુખ મધે છે ( માંધી લીધું. ) આથી એ તદ્દન સ્પષ્ટ થાય છે કે પહેલાં ગૌતમ સ્વામીના સુખ પર મુખવસ્ત્રિકા બાંધેલી નહેાતી, કિન્તુ હાથમાં હતી, તેથી મૃગાદેવીએ મુખવસ્ત્રિકા માંધવાની પ્રાથના કરી હતી. એમનુ એ કહેવું ખરાખર નથી; કારણ કે મુખના ઉષ્ણ વાયુથી સ*પાતિમ, સૂક્ષ્મ અને વ્યાપી જીવાની રક્ષા કરવાને માટે તથા માહ્ય વાયુકાયની
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર ઃ ૧
