________________
३१६
श्रीदशवैकालिकसूत्रे
करे, (किन्तु) फासूयं प्राशुक-जीवरहित ओगासं-स्थण्डिलभूमिको नच्चा - जानकर अणुनविय - गृहस्थकी आज्ञा लेकर वोसिरे = मल-मूत्रका त्याग करे ||१९||
टीका - 'गोयरग्ग०' इत्यादि । पूर्वं निवृत्तबाधोऽपि गोचराग्रप्रविष्टो मुनिः पुनस्तद्वाधायामुपस्थितायां वर्चों-मूत्रं-मलं प्रस्रवं च न धारयेत् = नावरुन्ध्यात् । यत उक्तम्'जओ मुत्तनिरोहे चक्खूवधाओं भवति वच्चनिरोहे जीविओवघाओ असोहण य आयविराहणा, इत्यादि ।
नन्वेवं तर्हि किं कुर्यात् ? इत्याह- मासुकं = निर्जन्तुकं निरवद्यमित्यर्थः, अवकाशं= स्थण्डिलं ज्ञात्वा, अनुज्ञाप्य - गृहस्थं संसूच्य तदाज्ञान्मादायेत्यर्थः, व्युत्सृजेत् = परित्यजेत् ।
१
२
३
४
मूलम् - णीयढवारं तमसं कुट्ठगं परिवज्जए ।
६
५
८
अचक्खुविसओ जत्थ, पाणा दुप्पडिलेहगा ||२०||
छाया - नीचद्वारं तामसं, कोष्ठकं परिवर्जयेत् ।
अचक्षुर्विषयो यत्र, प्राणाः दुष्प्रतिलेखकाः ||२०||
सान्वयार्थः -- णीयदुवारं = नीचे द्वाखाले तमसं - प्रकाशरहित कुर्ग-कोठेको परिवज्जए -वरजे अर्थात् वहां आहार पानी नहीं लेवे, क्योंकि जत्थ-जहां अचक्खुविसओ= आँखका प्रसार नहीं होता ( वहां) पाणा - द्वीन्द्रिय आदि प्राणियोंका दुप्पडिलेहगा = प्रतिलेखन नहीं हो सकता ||२०||
टीका- 'णीयदुवारं०' ०' इत्यादि । नीचद्वारं-नीचं = निम्नं द्वारं प्रवेश - निर्गममार्गों
'गोयरग्ग ० ' इत्यादि । गोचरी जाने के पहले लघुनीत और बडीनीतकी शंकाको निवृत्त कर लेने पर भी यदि गोचरी के लिए चले जाने पर पुनः लघुशंका हो जाय तो मल-मूत्र को रोके नहीं, क्योंकि कहा है
"मूत्र के निरोध करने से नेत्रों को हानि होती है और मलका निरोध करने से जीवन को हानि पहुंचती है, तथा बुरी तरह आत्मविराधना होती है ।"
तो क्या करे सो बताते हैं - जीवरहित (निरवद्य) स्थान देखकर गृहस्थ की आज्ञा लेकर उस स्थान में मल-मूत्र का त्याग करे ।। १९ ॥
નોયન ઈત્યાદિ. ગેાચરીએ જતાં પહેલાં લઘુનીતિ અને ખડીનીતની શંકાને નિવ્રુત કરવા છતાં પણ જો ગેાચરી માટે નીકળી ગયા પછી ફરી લઘુશંકા આદિની શકા થઈ જાય તેા મળ-મૂત્રને રાકવાં નહિ, કારણ કે કહ્યું છે કે
મૂત્રના નિરાધ કરવાથી નેત્રાને હાની થાય છે અને મળનેા નિરોધ કરવાથી જીવનને હાનિ પહોંચે છે, અને ખરાબ રીતે આત્મ-વિરાધના થાય છે,’
તા શું કરવું, તે હવે બતાવે છે-જીવરહિત (નિરવદ્ય) સ્થાન જોઈને ગૃહસ્થની આજ્ઞા લઈને એ સ્થાનમાં મળમૂન્નના ત્યાગ કરે. (૧૯)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર ઃ ૧
