________________
अध्ययन ५ उ० १ गा० ९६-९७ आहारपरिभोगविधिः स्थैः स्वनिमितं सम्पादितं न तु साध्वर्थ शुद्धमित्यर्थः, यद्वा अन्याथ = स्वादसुखादन्यत्रै प्रयो ननाय शरीरमात्रनिर्वाहार्थमिति यावत्, प्रयुक्तम् = आगमेन विहितं लब्धं = प्राप्तं सत् मधु = शर्करादिमधुरद्रव्यं घृतं = प्रतीतं तद्वत्, यथा मधुघृतभोजने प्रवृत्तिर्जायते तथाऽन्यान्यपि तिक्तकादीनि तत्तुल्यभावेन भुजीत । उक्तञ्च सङ्ग्रहगाथयोः--
" वल्लचणगाइउसियं, अन्नं तह तक्कमीसियं जाण ।
घयपूराइमणुन्न, सम्म उभयपि भुजई समणो ॥१॥ उण्हं अन्नमणुण्हं, उपहाऽणुण्हं करंव-दहिमाई ।
संजमजत्तनिमित्त, समभावं मुंजई समणो ॥२॥” इति । इति गाथार्थः ॥९॥ छाया--"वल्लचणकादि उषितं (पर्युषितं), अन्नं तथा तक्रमिश्रितं जानीहि ।
घृतपूरादि मनोज्ञ, सम्यक् उभयमपि भुङ्क्ते श्रमणः ॥१॥ उष्णमन्नमनुष्णम् , उष्णानुष्णं करम्बदध्यादि ।
संयमयात्रानिमित्तं समभावं भुन्ते श्रमणः ॥२॥ 'सीयं पिडं पुराणकुम्मासं' इत्याधुत्तराध्ययनसूत्रे । आचारागसूत्रेऽप्ययमोंsभिहितः। "अरसाहारे घिरसाहारे अंताहारे पंताहारे लूहाहारे" इत्यौपपातिकसूत्रेऽभयदेवसरिङ्गवं व्याख्यातम्-'अंताहारे' त्ति अन्ते भवमन्त्यं जघन्यधान्यं बल्लादि । 'पंताहारे ति प्रकर्षणाऽन्त्य वल्लाद्येव भुक्तावशेषं पर्युषितं वा” इत्यादि । ज्ञातासूत्रेऽप्येवमेव व्याख्यातम् ॥ अन्य प्रयोजनके लिए अर्थात् शरीरके निर्वाह के लिए यदिआगमानुसार विधिसे प्राप्त हुए हों तो उन्हें ऐसे भोगे जैसे घो-शक्करका आहार किया जाता है । तात्पर्य यह है कि-साधुको निरवद्य अन्त-प्रान्त आदि जैसा आहार मिले उस सबको समभावसे भोगना चाहिए। जैसे संग्रह गाथाओंने कहा है- 'एक तरफ छाछमें चूरी हुई बाल चने आदिको ठंडं रोटी और एक तरफ જે ગૃહસ્થ પિતાને માટે બતાવ્યા હોય અથર્ સાધુને માટે ન બનાવ્યા હોય અથવા સ્વાદસુખ સિવાય અન્ય પ્રત્યે નને માટે અર્થાત શરીરના નિર્વાહ માટે જે આગમાનુસાર વિધિથી પ્રાપ્ત થાયા હોય તો તેમને એવી રીતે ભેગવે કે જેમ ઘી-સાકરનો આહાર કરવામાં આવતું હોય. તાત્પર્ય એ છે કે સાધુને નિરવધ અંત-પ્રાંત આદિ જેવો આહાર મળે એ બધાને સમભાવથી ભેગવા જોઈએ. સંગ્રહ ગાથામાં કહ્યું છે કે
એક તરફ છાશમાં ભીંજવેલી વાલ ચણું આદિની ઠંડી રોટલી અને એક તરફ મનોજ્ઞ ઘેવર આદિ હોય, એ બેઉને જે સમભાવે ભગવે છે તે શ્રમણ કહેવાય છે. (૧) ગરમ યા ઠંડુ અનાદિક અને એ જ પ્રકારે ગરમ યા ઠડે દહીંનો કરબો ઈત્યાદિને જે સંયમયાત્રાના નિર્વાહ માટે સમભાવે ભગવે છે તે શ્રમણ કહેવાય છે.” (૨) ઇતિ (૯૭)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧
