________________
१८८
___ श्रीदशवकालिकसूत्रे कुन्थ्वादिकम् , बादरं स्थूलकायिकं गोगजादिकम् , अनयोरपि त्रस-स्थावरभेदाद्वैवि ध्यं,तदाह-त्रसं स्थावरं च, तत्र सूक्ष्मत्रसं-कुन्थ्वादिकम् , सूक्ष्मस्थावरं पनकादिवनस्पतिम् , बादरत्रसमअज-गज-गवयादिकम् , बादरस्थावरं भूम्यादिकम् , इतोमान् प्राणान्= जोवान् नैवस्वयम् आत्मना अतिपातयामि-हन्मि'नैवान्यैः प्राणानतिपातयामि घातयामि, प्राणानतिपातयतोऽन्यान् न समनुजानामि,इत्यादि प्राग्वत् ।।
सम्प्रति शिष्यः स्वस्य महाबतित्वं ख्यापयन्नुपसंहरति-हे भगवन् ! प्रथमे महाव्रते उपस्थितोऽस्मि अभ्युद्यतोऽस्मि कृतोद्यमोऽस्मोत्यर्थः । अतोऽद्यप्रभृति मम सर्वस्मात् प्राणातिपाताद् विरमणं सकलप्राणातिपातालम्बनसावधव्यापारप्रत्याख्यानम् 'अस्ती' -ति शेषः ॥ ८॥ (१)
सलिलेन तरुगुल्मलतादीनामिव प्राणातिपातविरमणस्य परिपुष्टिमषावादपरित्यागेन नामकर्मकी प्रकृतिसे उत्पन्न सूक्ष्म अथवा सूक्ष्म कायवाले कुंथवा आदि और बादर (स्थूल) कायवाले गो-हस्ती आदि जीवोंके प्राणों का कभी अतिपात नहीं करूँगा । यद्यपि सूक्ष्म नामकर्मकी प्रकृतिवाले सूक्ष्म प्राणियोंकी कायिक हिंसा नहीं होती परन्तु वचन और मनसे हो सकती है, जैसे-'यह मर जाय तो अच्छा है। ऐसा कहना वचनसे हिंसा है, और घातकी भावना करना मनसे हिंसा है, इसलिए सूक्ष्मका भी यहाँ ग्रहण किया है । सूक्ष्म और बादरके भी दो दो भेद हैं-(१) त्रस ओर (२) स्थावर । सूक्ष्म-त्रस कुंथवा आदि हैं, सूक्ष्म स्थावर पनक आदि वनस्पति ( नीलण-फूलण ) हैं । बादर-त्रस मेंढा घोड़ा रोझ आदि । और बादर-स्थावर भूमि आदि हैं। इन सब प्राणियोंको कभी प्राणोंसे वियुक्त नहीं करूंगा, न दूसरेसे कराऊंगा न करनेवालेको भला जानूंगा ।
हे भगवन् ! मैं प्रथम महाव्रतको पालनेके लिये उद्यत हुआ हूँ, इसलिए आजसे मुझे समस्त प्रकारके प्राणातिपातका प्रत्याख्यान है (१) ॥८॥
जैसे वृक्ष-लता आदि पानोसे पुष्ट होते हैं वैसेहो मृषावादका त्याग करनेसे प्राणातिपातविઅને બાદર (સ્કૂલ) કાયવાળા ગાય હાથી આદિ અને પ્રાણેને કદાપિ અતિપાત નહિ કરૂં, જે કે સૂમિ-નામકર્મની પ્રકૃતિવાળા સૂમ પ્રાણીઓની કાયિક હિંસા થતી નથી. તેપણ વચન અને મનથી થઈ શકે છે; જેમકે-“એ મરી જાય તો સારૂં” એમ કહેવું તે વચનથી હિંસા છે, અને ઘાતની ભાવના કરવી એ મનથી હિંસા છે, તેથી કરીને સૂક્રમને पण मी अड ४२ छ. सूक्ष्म अने माना ५६५ मे -2 से छे. (१) स, सर (२) સ્થાવર, સૂમ ત્રસ કુંથુરા આદિ છે. સૂક્ષ્મ સ્થાવર લીલન-ફૂલન આદિ વનસ્પતિ છે, બાદર ત્રસ–મેંઢાં ઘાડા રોઝ વગેરે છે અને બાદર સ્થાવર -ભૂમિ આદિ છે. એ સર્વ પ્રાણીઓને કદાપિ પ્રાણુથી વિમુક્ત કરીશ નહીં', બીજા વડે કરાવીશ નહીં અને કરનારને ભલે જાણશ નહીં.
હે ભગવન ! હું પ્રથમ મહાવ્રત પાળવા માટે ઉઘત થ છું, તેથી આજથી મારે सया प्रारना प्रायतियातन प्रत्याभ्यान छे. (१) (८)
જેમ વૃક્ષ-લતા આદિ પાણીથી પુષ્ટ થાય છે તેમ મૃષાવાદને ત્યાગ કરવાથી પ્રાણ.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
