Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 281

अध्ययन ४ गा० १५ पुण्यस्वरूपम्
"चत्तारि' परमंगाणि, दुल्लहाणि य जंतुणो।
माणुसत्तं सुई सद्धा, संजमम्मि य वीरियं ॥१॥" इति । संसारार्णवोत्तरणाय नरशरीरस्य नौकारूपत्वेन प्रतिपादनान्मोक्षकारणत्वं गम्यते, तथा चोत्तराध्ययनसूत्रे त्रयोविंशाध्ययने--
"शरीरमाहु' नाबत्ति, जीवो उच्चइ नाविओ ।
संसारो अण्णवो वुत्तो, जं तरंति महेसिणो ॥१॥” इति । तत्रैव दशमाध्ययने मनुष्यजन्मनो दौलभ्यं चोक्तम्" *दुल्लहे खलु माणुसे भवे, चिरकालेणवि सवपाणिणं" इति ।
स्थानाङ्गसूत्रेऽपि तृतीयस्थानके च
"चार परमांग जीवके लिए दुर्लभ हैं-(१)मनुष्य भव, (२)शुचिता, (३) सत्य धर्ममें अचा, संयममें पराक्रम ॥"
मनुष्य संसाररूपी समुद्रको पार करनेके लिए नौकाके समान है, इसलिए ज्ञात होता हैं कि मनुष्य-शरीर मोक्षका कारण हैं । उत्तराध्ययन सूत्रके तेईसवें अध्ययन में कहा है
“(मनुष्यका)शरीर, नौकाके समान है, जीव, नाविक (खेवटिया) के सदृश है और संसार समुद्र सरीखा है, इसे महर्षि पार करते हैं।"
इसी उत्तराध्ययनके दसवें अध्ययनमें मनुष्य-जन्मकी दुर्लभता बताई है"चिरकाल तक सब प्राणियों के लिए मनुष्य-भव अत्यन्त दुर्लभ है ।" स्थानाङ्गसूत्रमें तीसरे स्थानकमें कहा है
"यार ५२भाग ने भाटे दुल छ-(१) मनुष्यम, (२) शुयिता, (3) सत्ययममा श्रद्धा, (४) सयममा पराभ." - મનુષ્ય શરીર સંસારરૂપી સમુદ્રને પાર કરવાને માટે નૌકા સમાન છે, તેથી સમજાય છે કે મનુષ્ય–શરીર મોક્ષનું કારણ છે. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના તેવીસમા અધ્યયનમાં કહ્યું છેકે –
"(भनुष्यनु) शरी२, नौ। समान छ, ७५, न (HIAl) समान छ भने ससा२, સમુદ્ર સરખો છે, તેને મહર્ષિ પાર કરે છે.”
એજ ઉત્તરાધ્યયનના દસમા અધ્યયનમાં મનુષ્ય જન્મની દુર્લભતા બતાવી છે“ચિરકાળ સુધી સર્વ–પ્રાણીઓને માટે મનુષ્યભવ અત્યંત દુર્લભ છે.” સ્થાનાંગ–સૂત્રમાં ત્રીજા સ્થાનકમાં કહ્યું છે કે – “આ ત્રણ બેલેની અભિલાષા દેવ પણ રાખે છે. (૧) મનુષ્યભવ, (૨) આર્યક્ષેત્રમાં
१ "चत्वारि परमाङ्गानि दुर्लभानि च जन्तोः।
___ मानुषत्वं शुचिः श्रद्धा, संयमे च वीर्यम् ॥१॥" १"शरीरमाहुः नौः इति, जीव उच्यते नाविकः :
संसारः अर्णवः उक्तः, ये तरन्ति महर्षयः ॥१॥" २ दुर्लभः खलु मानुष्यो भवः चिरकालेनापि सर्वप्राणिनाम् । ३१
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧