Book Title: Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
२३४
___ श्रीदशवैकालिकसूत्रे ननु क्रियैव पापकर्मावरोधश्वेत्तर्हि तदर्थमेव यतनीयं कृतं ज्ञानेनेति चेदत्रोच्यते
नहि ज्ञानमन्तरेण क्रिया कदाचिदपि फलाय कल्पते प्रत्युतोन्मत्तक्रियावदनानुबधिनी स्यादिति ज्ञानविरहितकेवलक्रियाप्रवृत्तिलॊकानां मा स्म भूदतो ज्ञानस्य क्रियापेक्षया प्राथम्यं दर्शयति-'पढमं नाणं' इत्यादि ।
मूलम्-पढमं नाणं तओ दया, एवं चिट्ठइ सबसंजए ।
८ ९ १० ११ १२ १४ १३
अन्नाणी किं काही; किंवा नाही छेय-पावगं ॥१०॥ छाया-प्रथमं ज्ञानं ततो दया, एवं तिष्ठति सर्व संयतः । ___ अज्ञानी किं करिष्यति, किं वा ज्ञास्यति छेक-पापकम ॥१०॥
सान्वयार्थः-पढम-पहले नाणं ज्ञान है तो उसके पश्चात् दया-दया अर्थात् चारित्र है एवं-इसी प्रकार सव्वसंजए-सर्वसंयत साधु चिट्ठइ-आचरण करते हैं, अन्नाणी सम्यग्ज्ञानसे रहित पुरुष किंकाही क्या कर सकता है-कैसे संयम पाल सकता है, अर्थात नहीं पाल सकता । (और) किं वा कैसे छेयपावर्ग-उपादेय और हेयको नहीं जान सकता है ?, अर्थात् नहीं जान सकता ॥१०॥
टीका-प्रथमम् आदौ ज्ञान-ज्ञायन्ते-बुध्यन्ते जीवाजीवादयः पदार्था येन यस्माद् यस्मिन् वा तज्ज्ञानं स्वपरस्वरूपपरिच्छेदलक्षणम्, अपेक्ष्यं भवतीत्याशयः, क्रियामात्रस्य ज्ञानपूर्वकत्वे हि स्वाभीष्टसिद्धिकत्वात्, ततः तदनन्तरं दया क्लेशाकुलप्राणिसंकष्टमोचनेच्छालक्षणाऽनुकम्पा, दयाशब्देन चात्र क्रियामात्रमुपलक्ष्यते, एवम् =अनेन प्रका
प्रश्न - हे गुरुमहराज ! यदि केवल क्रियासे पापकर्मोंका निरोध हो जाता है तो क्रिया ही करनी चाहिए, ज्ञानकी क्या आवश्यकता है ?
उत्तर- हे शिष्य ! ज्ञानके विना क्रिया का कुछ फल नहीं होता, ज्ञानरहित क्रिया उन्मत्त (पागल) पुरुषकी क्रियाके समान अनर्थको उत्पन्न करती है। कोई जीव ज्ञानरहित क्रिया न करे' इस अभिप्रायसे 'पहले ज्ञान फिर क्रिया होनी चाहिए ',-इस बातको शास्त्रकार कहते हैं-'पढमं नाणं०' इत्यादि ।
___ जिससे स्व-परका बोध होता है उसे ज्ञान कहते हैं। वह ज्ञान प्रथम है, क्योंकि जीव आदि नव पदार्थका ज्ञान होने पर ही संयम अर्थात् षड्जीवनिकायकी दया का पालन हो सकता
પ્રશ્ન-હે ગુરૂ મહારાજ ! જે કેવળ ક્રિયાથી પાપકર્મોને નિરોધ થઈ જાય છે તે ક્રિયા જ કરવી જોઈએ, જ્ઞાનની શી આવશ્યકતા છે ?
ઉત્તર–હે શિષ્ય ! જ્ઞાન વિના ક્રિયાનું કશું ફળ હેતું નથી. જ્ઞાનરહિત ક્રિયા ઉમર (ગાંડા) પુરૂષની ક્રિયાની પડે અનર્થને ઉત્પન્ન કરે છે. “કઈ જીવ જ્ઞાનરહિત ક્રિયા ન કરે એવા
तथी 'प्रथम ज्ञान पछया में भावात सूत्रधार छ-पढमं नाणं० ४त्या. જે વડે સ્વપરને બંધ થાય છે તેને જ્ઞાન કહે છે.એજ્ઞાન પ્રથમ છે કેમકે જીવ આદિ નવ પદાર્થનું જ્ઞાન થયા પછી જ સયમ અર્થાત્ ષડૂજીવનિકાયની દયાનું પાલન થઈ શકે છે. અહીં દયા
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧
