Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 242

२०२
श्रीदशचैकालिकसूत्रे
रात्रौ दिनकरकिरणाभावान्नानाविधसूक्ष्मतनुधारि जन्तुजातसमुत्पातावपातसञ्चार बाहुल्यात् हिंसावश्यम्भाविनी, दीक्षाग्रहणसमये प्रतिज्ञा कृता यदद्यप्रभृति न कस्यापि प्राणिनः प्राणान् पोडयिष्यामीति, रात्रिभोजनेन तु प्राणिवधस्याऽ-निवार्यत्वात्कृतप्रतिज्ञाभङ्गो भवितुमईतीति मृषवादः, यद्वा तीर्थकरैर्लोकालोकाऽव' - लोकिकेवलालोकेनै'- तत्संयमविरा कमालोक्याssदित्यालोके आलोकितान्नपानाद्यदनमप्राणातिपातायोक्तम् । अपिच रात्रिभोजनव्यवस्थापने रात्रौ मुक्त्वाऽऽत्मनः साधुत्वकथने च मृषावादः । रात्राभ्यवहरणे हन्यमान प्राणि निदेशमन्तरेण तत्प्राणापहरणाद्रजन्यधिकरण क भोजननिषेधलक्षण जिनाज्ञा(६) रात्रिभोजनविरमण ।
हे भगवन् ! पांच महाव्रतोंके पश्चात् छट्ठे व्रतमें रात्रिभोजनसे विरमण किया जाता हैं । रात्रिभोजनसे समस्त महाव्रतों में दोष लगता है । रात्रिके समय सूर्यकी किरणोंके अभाव से सूक्ष्म- शरीरवाले भाँति-भाँति के जन्तु इधर-उधर उड़ते हैं, नवीन उत्पन्न होते हैं, नीचे ऊपर आतेआते हैं, इसलिए हिंसा अवश्य ही होती है । दीक्षा लेते समय ऐसी प्रतिज्ञा की थी कि - 'आजसे किसी प्राणी प्राणोंको पीड़ा नहीं पहुँचाऊँगा' जब रात्रिभोजन किया तो हिंसा अवश्य हुई, इसलिए मृषावादका भी दोष लगा । अथवा लोक और अलोकको अवलोकन करनेवाले अलौकिक केवल-आलोकसे अवलोकन करके केवली भगवान् ने कहा है कि सूर्यके आलोक में अवलोकन किया हुआ अशन आदिक सेवन करनेसे ही हिंसाका परिहार हो सकता है । रात्रिभोजनका कर्त्तव्यरूपसे निरूपण करना और रात्रिभोजन करके अपनेको साधु कहना मृषावाद है ।
रात्रिभोजन से विराधित होनेवाले प्राणियों की आज्ञाके विना ही उनके प्राणोंका अपहरण करनेसे, तथा रात्रिभोजन न करनेकी जिन भगवानकी आज्ञाका लोप करनेसे, अदत्तादानका दोष (१) रात्रिलोकनविरभाणु
હે ભગવન્ ! પાંચ મહાવ્રતાની પછી છઠ્ઠા વ્રતમાં રાત્રિÀાજનથી વિરમણુ કરવામાં આવે છે. રાત્રિભાજનથી સ` મહાત્રને!માં દોષ લાગે છે. રાત્રિને સમયે સૂર્યનાં કિરાના અભાવથી સૂક્ષ્મ-શરીરવાળા ભાત-માતના જન્તુએ મીંતહીં ઊડે છે, નવીન ઉત્પન્ન थाय छे, नीथे-उपर भाव- उरे छे, तेथी हिंसा ४३२ थाय छे.
દીક્ષા લેતી વખતે એવી પ્રતિજ્ઞા કરી હતી કે ‘આજથી કાઈ પ્રાણીના પ્રાણાને પીડા નહીં ઉપજાવુ. જો રાત્રિભાજન કર્યું" તે હિંસા અવશ્ય થઈ, તેથી મૃષાવાદને દોષ લાગ્યા. અથવા કૈક અને અલેકનું અવલેાકન કરનારા અલૌકિક કેત્રળ જ્ઞાનથી અવલેાકન કરીને કેવલી ભગવાને કહ્યુ` છે કે સૂર્યના પ્રકાશમાં અવલેકિન કરેલુ અશન આદિ સેવવાથી જ હિંસાને પરિહાર થઈ શકે છે. રાત્રિભાજનતુ કબ્યરૂપે નિરૂપણ કરવુ અને રાત્રિèાજન કરીને પેાતાને સાધુ કહેવડાવવા એ મૃષાવાદ છે.
રાત્રિભાજનથી વિરાધિત થનારા પ્રાણીઓની આજ્ઞા વિના જ એમના પ્રાણનુ' અપ१ केवल लोकस्य करणस्य कर्तृत्वविवक्षया णिनिः । २ एतत् = रात्रिभोजनम् ।
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર ઃ ૧