Book Title: Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
अध्ययन ४ सू०१५ पृथ्वीकाययतना
२०७ क्वं सचित्तरजसहित कार्य वा = शरीरको ससरक्खं - सचि सहित वत्थं वा-वस्त्र को हत्येण वा = हाथ से पाएण वा परसे कटेण वा = काष्ठसे किलिंचेण वा = वांस आदि को खपच्चसे अंगुलियाए वा=अंगुलीसे सिलागाए वा= छडसे सिलागहत्थेण वा = बहुतसी छड़ोसे न आलिहिज्जा = जराभी संघर्षण न करे न विलिहिज्जा = बारम्बार संघर्षण न करे, न घट्टिज्जा=न घट्टन करे-न चलावे न भिंदिज्जा=न.भेदे,अन्नं = दूसरेसे न आलिहाविज्जा=जराभी संघर्षण न करावे, न विलिहाविज्जा=न बारम्बार संघर्षण करावे, न घट्टाविज्जा=न घट्टन करावे, न भिदाविज्जान भेदन करावे, आलिहंतं वा= संघर्षण करनेवाले विलिहंतं वा = बार-बार संघर्षण करनेवाले घट्टतं वा घट्टन करनेवाले भिदंतं वा = भेदन करनेवाले अन्नं = दूसरेको न समणुजाणिज्जा = भला न समझे । इसलिये मैं जावज्जीवाए = जीवनपर्यन्त ( इसको ) तिविहं = कृतकारित अनुमोदनारूप तीन करणसे ( तथा ) तिविहेणं = तीन प्रकारके मणेणं = मनसे वायाए = वचनसे कारणं = कायसे न करेमि=न करूँगा, न कारवेमि = न कराऊँगा, करंतंपि = करते हुए भी अन्नं = दूसरेको न समणुजाणामि = भला नहीं समझूगा । भंते ! = हे भगवन् ! तस्स = उस दण्डसे पडिकमामि = पृथक् होता हूँ, निंदामि = आत्मसाक्षीसे निन्दा करता हूँ, गरिहामि – गुरुसाक्षीसे गर्दा करता हूँ, अप्पाणं = दण्ड सेवन करनेवालेआत्माको वोसिरामि = त्यागता हूँ ॥१॥ १५॥
टीका-से = सः = भिक्षावृत्तिकत्वेन प्रसिद्धः, भिक्षुः= भिक्षितुं = याचितुं शीलं धर्मों वा यस्य स भिक्षुः । ('भिक्ष याञ्चायामलाभे लाभे चे'-त्यस्माद्धातोः 'आक्वेस्तच्छील-तद्धर्म-तत्साधुकारिषु' इत्यधिकारे 'सनाशंसभिक्ष उः' (३।२। १६२) इत्युप्रत्यये भिक्षुपदं सिध्यति) । अत्र 'उ' प्रत्ययेन ताच्छील्यद्योतनाद् भिक्षणशीलत्वं भिक्षुत्वमिति पर्यवस्यति ।
व्रतोंको यतनापूर्वक स्वीकार किया जाय तभी वे सफल होते हैं, इसलिए यतनाका कथन करते हैं-'से भिक्खू०' इत्यादि ।
भिक्षावृत्तिसे प्रसिद्ध भिक्षु कहलाते हैं, अर्थात् याचना करके आहारादि लेनेवाले लेको भिक्षु कहते हैं।
संस्कृत व्याकरणके अनुसार 'भिक्षु' पदमें 'उ' प्रत्यय लगा हुआ है । उससे यह प्रगट होता
ઘતેને યતનાપૂર્વક સ્વીકાર કરવામાં આવે ત્યારે તે સફળ થાય છે, તેથી યતનાનું કથન रे जे-जे भिक्खू० (त्या. ( ભિક્ષાવૃત્તિથી પ્રસિદ્ધ હોય તે ભિક્ષુ કહેવાય છે. અર્થાત યાચના કરીને આહારાદિ લેવાવાળા ને ભિક્ષુ કહે છે,
સંસ્કૃત વ્યાકરણને અનુસરીને મિક્ષ શબ્દમાં ૩ પ્રત્યય લાગે છે. તેથી એમ પ્રકટ થાય છે કે ભિક્ષુ એને કહેવું જોઈએ કે જે કોઈ વસ્તુને ભિક્ષા વિના લે નહીં, અર્થાત શિક્ષણશીલ હોય તે ભિક્ષુ કહેવાય છે.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧
