Book Title: Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
अध्ययन २ गा. ६ त्यक्तभोगाङ्गीकरणे सर्पदृष्टान्तः
टीका- गन्धना - गन्धनभेदेन भुजगा द्विविधास्तत्र गन्धनास्ते ये मन्त्रप्रयोगादिवशादप्रदेशे वान्तं विषं पुनश्च षन्ति तद्भिन्ना अगन्धनास्तत्कुलमगन्धनं तस्मिन् कुले जाताः= समुत्पन्नाः सर्पा इति शेषः, ज्वलितं प्रदीप्तं धूमकेतुं धूमः केतु - श्रिहं यस्य तं धूमध्वजमित्यर्थः, अत एव दुरासदम् = दुःखेन आसद्यते = धातूनामनेकार्थत्वात् सह्यते संवेद्यते इति वाऽर्थस्तं दुष्प्रवेशमिति यावत्, ज्योतिषम् = अग्निम् प्रस्कन्दन्ति = प्रविशन्ति, किन्त्वितिशेषः, वान्तम् - उद्गीर्ण सन्त्यक्तमितियावत् विषमितिशेषः भोक्तुं नेच्छन्ति = नाभिलषन्ति तिर्यञ्चः सर्पा अपि वह्निप्रवेशापेक्षया दुःसहमनुचितं च वान्ताशनमेव मन्यन्ते । तस्मात् शिष्य ! प्रवचनतत्वाभिज्ञेन त्वया निःसारतया परित्यक्तस्य विषयस्य पुनः स्वीकरणं न विधेयमिति भावः । मुर्मुरादिशान्तज्वलाग्निव्यवच्छेदार्थमाह- 'जलियं' इति, अङ्गारोल्कादिव्यावृत्त्यर्थम् अग्नेर्वर्द्धिष्यमाणत्वद्योतनार्थं चाह - 'धूमकेउ' इति, । तीव्रतमत्वबोधनार्थं 'दुरासयं इति । अग्निपर्यायो ज्योतिः शब्दः पुंल्लिङ्ग: । 'जलिय ' मित्यादिविशेषणत्रयेण ' यत्राग्नौ प्रवेशे सद्यो भस्मसाद् भवति तादृशेऽप्यगन्धनजाः सर्पाः प्रविशन्ति किन्तु परित्यक्तविषमापातुं नैव वाञ्छन्ति, एवं सत्पुरुषा अपि परित्यक्तान् विषयान् मरणान्तेऽपि न पुनः सेवितुमिच्छन्तीति बोध्यते इति गाथार्थः || ६ ||
"
१०७
हैं जो मन्त्रादिके बलसे विवश होकर भी काटे हुए स्थानसे उगले विषको फिरसे चूस लेते हैं । अगन्धन इनसे विपरीत होते हैं । उस अगन्धन कुलमें उत्पन्न हुए साँप अगन्धन सर्प कहलाते हैं। वे सर्प असह्य और जलती अग्निमें प्रवेश कर जाते हैं, किन्तु त्यागे हुए विषको फिर कभी नहीं चूसते ।
हे शिष्य ! जब तिर्यश्च सर्प भी उगले हुएको निगलना नहीं चाहते तब तू तो प्रवचनमें प्रवीण है अत एव निःसार समझ कर त्यागे हुए विषयों का सेवन तुझे तो भूलकर भी नहीं करना चाहिए ।
अग्नि 'ज्वलित' आदि तीन विशेषण दिये हैं, उनका अभिप्राय यह है कि - जिस अि प्रवेश करतेही तत्काल भस्म हो जावे उस प्रकारकी अग्निमें भी अगन्धन कुलके सर्प प्रवेश करजाते हैं पर त्यागे हुए विषको कभी ग्रहण नहीं करते । इसी प्रकार कुलीन पुरुषभी त्यागे हुए
કે જે મંત્રાદિના બળથી વિવશ થઈને ડ ંખેલા સ્થાનમાં નાંખેલુ ઝેર તેમાંથી પાછું ચૂસી લે છે. પણ અગ ધન સૂપ તેથી વિપરીત પ્રકારના હેાય છે. એ અગ’ધન કુળમાં ઉત્પન્ન થએલા સાપ અગધન સપ` કહેવાય છે. એ સર્પ અસહુચ અને મળતી આગમાં પ્રવેશ કરે છે પરન્તુ એકવાર વમનકરલા ઝેરને પાછું ચૂસી લેતેા નથી,
હું શિષ્ય ! જ્યારે તિ"ચ સૂપ પણ મૂકલા ઝેરને પાછું ગળી જવા ઈચ્છતા નથી તા તુતા વચનમાં પ્રવીણુ છે. એટલે નિઃસાર સમજીને ત્યજેલા વિષયાનુ' સેવન તારે તા ભૂલે ચૂકી પણ ન કરવુ જોઈએ.
अग्निना 'ज्वलित' माहि त्रयु विशेषण यापेक्षां छे, तेनेो हेतु थे छे - गाग्निमां પ્રવેશ કરતાં જ તત્કાળ ભસ્મ થઇ જવાય એ પ્રકારના અગ્નિમાં પણ અગ ધન કુળના સ પ્રવેશ કરે છે, પરન્તુ ત્યજેલા વિષને ગ્રહણ કરતા નથી. એ પ્રમાણે કુલીન પુરૂષો પણ
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર ઃ ૧
