Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 220

१८०
श्रीदशवैकालिकसूत्रे वा भयं ददतीति भयदाः = भोगास्तानन्तयतीति कर्मण्यणिति सूत्रविहिताऽणन्त-भयदाः न्त शब्दस्य पृषोदरादित्वाद भदन्त इति ।
यद्वा दान्तं भयं येन स भ पदान्तः निष्ठान्तस्य परनिपात अहिताग्न्यादिपाठात् , स एव तदन्तः 'यलोप-इस्त्रौ पृषोदरादिपाठकृतौ ।। ___अथच भान्ति दोप्यन्ते (समुल्लसन्तीत्यर्थात) स्वस्व विषयेष्विति भानि-इन्द्रियाणि, तानि दान्तानि येन स भदान्तः, सएव भदन्तः, (निष्ठान्तपनिपातःप्रखत्, पृषोदरादित्वादाकारस्य इस्वः)। यद्वा भाति-सम्यगज्ञान-दर्शन-चारित्रदीप्यते इति भान्तः ('भा दीप्तो' अस्मादौणादिकोऽन्तप्रत्ययः ) स एव भदन्तः, ('सिद्धिः पृषोदरादित्वादेव')।
(एवं यथामति व्युत्पत्त्यन्तरेष्वपि निरुक्तोक्तशाकटायनादिप्रतिपादितरीत्या साधनप्रक्रिया बोद्धव्या। ) तत्सम्बोधने हे भदन्त ! हे भगवन् ! अनेन सम्बोधननिदें शेन व्रतमत्याख्यानादिकः सर्वोऽपि क्रियाकलापो गुरुसाक्षिक एव विधातव्य इति बोधितम् । प्रतिक्रामामि-प्रतिनिवर्ते भूतदण्डात्पृथग्भवामीत्यर्थः । यत्तु टीकान्तरेषु 'पडिक्कमामी'त्यस्य 'प्रतिक्रमामी' ति छायोपलभ्यते सा प्रमाद विजृम्भितैव, ('क्रमः परस्मैपदेषु' (७। ३७६) इति पाणिनिवचनबलेन क्रमेरुपधादीर्घस्य दुर्वारत्वात् ।) निन्दामि-जुगुप्से । गर्दै क्योंकि निन्दा आत्मसाक्षीसे होती है और गर्दा गुरुसाक्षीसे होती है । अथवा निन्दा साधारण कुत्साको कहते हैं और गर्दा अत्यन्त निन्दाको कहते हैं ।
इसका अर्थ यह होता हैं कि-हे भगवन् ! अतोत कालमें दण्ड (सावध व्यापार) करनेवाले आत्मा (आत्मपरिणति) को अनित्य आदि भावना भाकर त्यागता हूँ, निन्दा करता हूँ, गर्दा करता हूँ । जैसे घरको देहलीपर दोपक रखनेसे भीतर भी प्रकाश होता है और बाहर भी प्रकाश होता है इसको 'देहली-दीपक' न्याय कहते हैं। कहा भी है-'परै एक पद बीचमें, दुहु दिस लागै सोय । सों है 'दीपक देहरी', जानत है सब कोय ॥१॥" बीचमें मणि जड़ देनेसे दोनों ओर मणिका प्रकाश होता है, यह 'मध्यमणि' न्योय कहलाता है, इसी प्रकार 'अप्पाण' का दोनों के साथ सम्बन्ध होता है । अर्थात् सावध व्यापारवाली आत्माको त्यागता हूँ और उसकी સમજવું. કારણ કે નિંદા આમ સાક્ષીએ થાય છે અને ગહ ગુરૂ સાક્ષીએ થાય છે. અથવા નિંદા સાધારણ કુત્સાને કહે છે અને ગર્લા અત્યંત નિંદાને કહે છે.
એનો અર્થ એ થાય છે કે હે ભગવન્! અતીત કાળમાં દંડ (સાવધ વ્યાપાર ) કરનારા આત્મા (આત્મપરિણતિ)ને અનિત્ય આદિ ભાવના ભાવીને ત્યાગું છું, નિંદું છું, ગહું છું, જેમ ઘરની ડહેલી ( બારણું) પર દી રાખવાથી અંદર પણ પ્રકાશ થાય છે અને मडार ५५ प्राश थाय छ तेन सी-ही५४' न्याय छे. ४घुछ- "पर एक पद बोचमें दुहु दिस लागे सोय, सो है 'दोपक-देहरो' जानत है सब कोय (1)" क्यમાં મણિ જડી દેવાથી બેઉ બાજુ મણિનો પ્રકાશ થાય છે તેને મધ્ય-મણિ ન્યાય' કહે છે, એ રીતે ને બેઉની સાથે સંબંધ થાય છે. અર્થાત સાવધ-વ્યાપારવાળા આત્માને ત્યાગું છું અને તેની નિંદા કરૂં છું, તથા ગહ કરૂં . (૭)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧