Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टोका पद ९ सू. १ योनिपदनिरूपणम्
६३
पातक्षेत्राणि शीतस्पर्शानि उष्णस्पर्शानि शीतोष्णोभयस्पर्शानि च भवन्ति इति तेषां त्रिविधा Sपि योनिर्भवति, एवं संमूच्छिममनुष्याणामपि अग्रे त्रिविधा योनिर्वक्ष्यते, गौतमः पृच्छति'गब्भवक्कतियपंचिदियतिरिक्खजोणीयाणं भंते ! किं सीया जोणी, उसिणा जोणी, सीयोसिणा जोणी ?" हे भदन्त ! गर्भव्युत्क्रान्तिकपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां किं शीता योनिर्भवति ? किंवा उष्णा योनिर्भवति ? किं वा शीतोष्णा योनि भवति ? भगवान् आह' गोयमा !" हे गौतम! ' णो सीया जोणी. णो उसिणा जोणी, सीयोसिणा जोणी, गर्भव्युत्क्रान्तिकपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां नो शीता योनिर्भवति, नो वा उष्णा योनिर्भवति, अपि तु शीतोष्णा, योनिर्भवति, गर्भव्युत्क्रान्तिकमनुष्याणामपि उपपातक्षेत्राणि उभयस्पर्शानि सन्ति अतस्तेषामपि योनिः शीतोष्णोभयस्वरूपा न शीता नाप्युष्णेत्यग्रे वक्ष्यते, गौतमः पृच्छति - ' मणुस्साणं भंते ! किं सीया जोणी उसिणा जोणी, सोयोसिणा जोणी ?" हे शीतस्पर्शवाले, कोई उष्णस्पर्शवाले और कोई शीतोष्णस्पर्शवाले होते हैं, अतएव उनकी योनि भी तीनों प्रकार की होती है। संमूर्छिम मनुष्यों की भी इसी प्रकार आगे तीनों तरह की योनि कही जाएगी ।
श्री गौतमस्वामी - हे गर्भज पंचेन्द्रिय तिर्येचों की क्या शीतयोनि होती है, उष्णयोनि होती हैं या शीतोष्णयोनि होती ?
भगवान् - हे गौतम! गर्भज पंचेन्द्रिय तिर्थचों की न शीतयोनि होती है, न उष्णयोनि होती है किन्तु शीतोष्णयोनि होती है, इनके उपपातक्षेत्र शीतोष्णस्पर्शवाले होते हैं, अतः इनकी योनि शीतोष्ण ही कही गई है, शीत नहीं और उष्ण भी नहीं । इसी प्रकार गर्भज मनुष्यों के उपपातक्षेत्र भी शीतोष्ण-उ -उभय स्पर्शवाले होते हैं, अतः उनकी भी शीतोष्णयोनि ही है, शीत नहीं और उष्ण भी कहीं, यह बात आगे कही जाएगी।
ત્રણે પ્રકારની હેાય છે. સમૂઈમ તિય ચાના ઉપપાત ક્ષેત્ર ઢાઇ શીત સ્પર્શીવાળા, કાઇ ઉષ્ણુ સ્પર્શીવાળાં અને કેાઈ શીતેષ્ણુ સ્પર્શીવાળાં હાય છે, તેથી જ તેમની ચેાનિ પણુ ત્રણે પ્રકારની હાય છે. સંમૂમિ મનુષ્યેાની પણ એજ પ્રકારે આગળ ત્રણે પ્રકારની ચેનિ કહેવાશે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! ગજ પચેન્દ્રિય તિય ચાની શું શીત ચેાનિ હાય છે, ઉષ્ણચેાનિ હેાય છે અગર શીતેનિ હાય છે?
શ્રી ભગવત્ :–હૈ ગૌતમ ! ગજ પંચેન્દ્રિય તિય ચાની નથી શીત ચેાનિ હાતી નથી ઉષ્ણુયેાનિ હૈાતી પરન્તુ શીતેષ્ડ ચે ન હેાય છે. તેમના ઉપપાત ક્ષેત્ર શીતેષ્ણુ સ્પર્શીવાળા હાય છે. તેથી તેમની ચેનિશીતે જ કહેલી છે. શીત નહિ તેમજ ઉષ્ણુ પણ નહિ. એ પ્રકારે ગર્ભજ મનુષ્યાના ઉપપાત ક્ષેત્ર પણ શીંતેષ્ણુ-ઉભય સ્પર્શીવાળા હાય છે. તેથી તેમની પણ શીતેષ્ણુ ચેાનિ જ હેાય છે. શૌત નહિ અને ઉષ્ણ નહિ આ વાત આગળ કહેવાશે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
